Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu
vaø vaán ñeà Hoäi Nhaäp Vaên Hoùa
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
1. Moät vaøi yù kieán cuûa caùc Nghò Phuï AÙ Chaâu veà Hoäi Nhaäp Vaên Hoùa trong khoùa hoïp Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu:
Moät soá nhöõng yù kieán ñöôïc coi laø ñoäc ñaùo trong Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu, nhö Ñöùc Giaùm Muïc Leo Ikenaga, doøng Teân, ñòa phaän Osaka, Nhaät Baûn, phaùt bieåu raèng: Sôû dó ñaïo Coâng Giaùo taïi Nhaät Baûn khoâng phaùt trieån ñöôïc maïnh meõ laø vì mang quaù nhieàu neùt “nam tính” cuûa Taây Phöông maø thieáu söï dòu hieàn cuûa ngöôøi meï AÙ Ñoâng. Hôn theá nöõa, söï phaân caùch quaù ñaùng giöõa Thieân Chuùa vaø vuõ truï ngöôïc vôùi truyeàn thoáng Thieân Ñòa Nhaân ñaõ toàn taïi haøng ngaøn naêm nôi Chaâu AÙ. Coøn Ñöùc Cha Bernard Oshikawa (Nhaät Baûn) thì pheâ bình raèng, loái dieãn taû phuïng vuï Coâng Giaùo taïi AÙ Chaâu roõ raøng mang neùt Taây Phöông, khoâng hôïp vôùi nhöõng phaùt trieån cuûa ñòa phöông. Trong khi ñoù, Ñöùc Giaùm Muïc ngöôøi Nam Döông laø Francis Hadisumarta thì xin Toøa Thaùnh haõy roäng raõi hôn trong vieäc xaùc ñònh caùc nghi leã phuïng vuï, kyû luaät Giaùo Hoäi veà Thaàn Hoïc, Muïc Vuï vaø Tu Ñöùc. Theo ngaøi thì taïi sao caùc baûn dòch laïi phaûi caàn Toøa Thaùnh pheâ chuaån trong khi Toøa Thaùnh chaúng hieåu gì, hoaëc khoâng theå hieåu ngoân ngöõ gioûi nhö chính ngöôøi ñòa phöông. Coøn Ñöùc Cha Arturo Bastas thuoäc Phi Luaät Taân thì phaûn aûnh laø chöông trình huaán luyeän linh muïc vaø tu só taïi AÙ Chaâu vaãn döïa quaù nhieàu treân caùc phöông caùch AÂu Chaâu hôn laø cho pheùp ñòa phöông hoùa. Ñieàu naøy coù nghóa raèng caùc chuûng vieän taïi AÙ Chaâu chæ laø chuûng vieän AÂu Myõ taïi AÙ Chaâu maø thoâi. Cho neân caùc chuûng sinh khi ñöôïc chòu chöùc linh muïc seõ xöû söï vaø soáng “taây khoâng taây, ta chaúng ra ta”. Do ñoù, caàn rôøi boû quan nieäm phaûi laø AÂu Chaâu roài môùi trôû thaønh Coâng Giaùo AÙ Chaâu.
Moät soá nghò phuï coøn ñi xa hôn nöõa baèng caùch ñeà nghò löïa choïn nhöõng baøi ñoïc cuûa nhöõng toân giaùo khaùc, hoaëc cuûa neàn vaên hoùa ñòa phöông töông ñoàng vôùi yù töôûng trong saùch thaùnh, ñeå thay theá cho baøi ñoïc moät, nhaát laø nhöõng baøi ñoïc cöïu öôùc. Bôûi vì nhieàu baøi trong cöïu öôùc “dôû” hôn nhöõng baøi ñoïc mang tính caùch vaên hoùa ñòa phöông.
Taïi moät soá nôi, ngöôøi tín höõu tin Chuùa nhöng khoâng daùm röûa toäi vì sôï ngöôøi ñòa phöông gieát cheát, nhö taïi moät vaøi quoác gia Hoài Giaùo, hoaëc khoâng ñöôïc chính phuû trôï caáp nöõa nhö taïi quoác gia AÁn Ñoä. Vaøi nghò phuï laïi ñi quaù xa trong vieäc ñaïi keát baèng nhöõng gôïi yù nhö khoâng neân nhaán maïnh Ñöùc Kitoâ laø trung gian duy nhaát, laø Ñaáng Cöùu Ñoä duy nhaát, vaø nhìn nhaän raèng trong caùc toân giaùo khaùc cuõng coù theå laõnh nhaän ôn cöùu ñoä theo hình thöùc naøo ñoù.
Hieåu bieát nhöõng yù kieán ñoäc ñaùo nhö vaäy roài, chuùng ta môùi thaáy thuù vò hôn khi ñoïc Toâng Huaán Dominus Jesus. Ñoàng thôøi chuùng ta seõ thaáy thuù vò hôn nöõa khi nhôù laïi raèng chính Ñöùc Gieâsu laø ngöôøi AÙ Chaâu! Nghóa laø: Ñöùc Gieâsu ñaõ soáng, ñaõ mang taâm tình vaø daäy doã caùc moân ñeä cuõng nhö daân chuùng nhö ngöôøi AÙ Chaâu chöù khoâng phaûi nhö ngöôøi AÂu Myõ.
2. Nhöõng caùch thöùc AÙ Chaâu nôi Ñöùc Kitoâ:
Ngaøy xöa, coù gia ñình ñoùn moät oâng khaùch ñeán chôi. Khaùch ñeán baát ngôø, nhöng gia chuû hieáu khaùch neân vaãn môøi khaùch aên uoáng nhö thöôøng. Chaúng may, ôû Vieät Nam ta chæ naáu ñoà aên vöøa ñuû duøng, cho neân ñeán gaán cuoái böõa thì... heát thöùc aên. OÂng khaùch muoán duøng theâm, nhöng khoâng leõ noùi raèng “cho toâi theâm moät baùt thì kyø quaù” neân ñöa caùi baùt ñaõ heát côm cuûa mình ra vaø noùi “nôi queâ toâi, nhöõng naêm ñöôïc muøa, quaû cam to nhö vaäy naøy”. Baø chuû nhaø hieåu yù neân lieác nhìn caùi noài troáng trôn, roài ñöa caùi noài ra vaø noùi vôùi khaùch “vaäy aø cô baùc. ÔÛ queâ chaùu, vaøo nhöõng naêm ñöôïc muøa, quaû böôûi coøn to hôn caû caùi noài naøy ñaáy cô aï”. Thöïc ra, caû khaùch cuõng nhö chuû ñeàu khoâng noùi ñeán cam taùo gì caû, nhöng giaùn tieáp cho bieát yù ñònh cuûa mình.
Chuùa Gieâsu cuõng raát nhieàu laàn trong Thaùnh Kinh ñaõ duøng nhöõng duï ngoân ñeå keå cho caùc moân ñeä vaø ngöôøi nghe. Duï ngoân “ngöôøi gieo gioáng, coû daïi, haït caûi” trong Mattheu 13, 3-9; 24-30; 31-32... ñeàu khoâng chæ nhaèm ñeán vieäc ñoàng aùng, nhöng ñeå noùi veà nöôùc Trôøi. Ñoái vôùi vôùi ngöôøi AÂu Myõ thì duï ngoân laø ñieàu khoù hieåu vôùi hoï, nhöng vôùi ngöôøi AÙ Ñoâng nhö Vieät Nam chuùng ta thì ñoù laø chuyeän bình thöôøng.
Töông töï nhö vaäy veà caùc caâu thô lieân quan ñeán thôøi tieát. Vieät Nam coù caâu “chuoàn chuoàn bay thaáp thì möa, bay cao thì naéng, bay vöøa thì raâm” thì Chuùa cuõng nhaéc nhôû qua thôøi tieát ñeå daãn ñöa ngöôøi nghe vaøo nöôùc Trôøi. Roài qua nhöõng sinh hoaït haèng ngaøy, Chuùa cuõng ñöa ra nhieàu thí duï gioáng nhö cuûa Vieät Nam nhö chuyeän giaõ boät, saøng gaïo; thì töông töï nhö vaäy, nôi thaùnh Luca 22, 31 Chuùa noùi: “Simon, Simon, naøy Satan ñaõ ñoøi, saøng caùc con nhö saøng luùa”. Vieäc saøng luùa laø chuyeän bình thöôøng vôùi ña soá ngöôøi AÙ Chaâu, nhöng taïi Hoa Kyø naøy, ngöôøi ta laáy laøm laï vaø khoâng bieát saøng luùa laø gì vaø laøm sao.
3. Ñöùc Kitoâ thaêng hoa vaên hoùa AÙ Chaâu:
Trong raát nhieàu tröôøng hôïp Chuùa ñaõ thaêng hoa ñôøi soáng vaø nieàm tin cuûa ngöôøi theo Chuùa. Trong khi AÙ Chaâu chuùng ta vôùi neùt tieâu cöïc cuûa “kyû sôû baát duïc, vaät thi ö nhaân”, thì Chuùa noùi ñeán luaät vaøng “nhöõng gì caùc con muoán ngöôøi khaùc laøm cho caùc con, thì caùc con haõy laøm cho hoï”. Lôøi daïy tích cöïc naøy daãn nhöõng ngöôøi theo Chuùa ñeán moät taàm cao hôn vaø hy sinh nhieàu hôn. Ngay caû trong phaïm vi toân giaùo, nhieàu lôøi daäy baûo trôû thaønh neùt vaên hoùa nhö trong Phaät Giaùo “Laáy oaùn baùo oaùn, oaùn choàng chaát; laáy ôn baùo oaùn, oaùn tieâu tan” cuõng raát töông ñoàng vôùi lôøi daäy cuûa Ñöùc Kitoâ “Caùc con ñaõ nghe: haõy thöông ngöôøi laân caän, nhöng keû thuø khoâng buoäc phaûi thöông. Coøn ta, ta baûo caùc con: haõy yeâu thöông keû thuø vaø caàu nguyeän cho ngöôøi baét bôù caùc con” (Mt 5, 43-44). Trong nhieàu tröôøng hôïp khaùc, Chuùa laøm saùng toû ñôøi soáng vaø caùc lieân heä töông quan ñeán ñôøi soáng vôï choàng. Trong khi nhieàu ngöôøi ñoàng yù vôùi tuïc ña theâ, thì Chuùa noùi raèng “söï gì Thieân Chuùa lieân keát, loaøi ngöôøi khoâng ñöôïc phaân ly.”
4. Taâm tình AÙ Chaâu cuûa Ñöùc Kitoâ:
Song song vôùi nhöõng lôøi daäy doã, Chuùa ñaõ soáng taâm tình raát AÙ Chaâu. “Haõy laøm phuùc aâm thaàm; haõy caàu nguyeän nôi kín ñaùo vaø khoâng caàn nhieàu lôøi; haõy giöõ chay caùch laëng leõ”, (Mt ñoaïn 6) cho chuùng ta thaáy hình aûnh cuûa moät baäc hieàn só AÙ Ñoâng nôi Ñöùc Kitoâ hôn laø cung caùch giaùo sö, trònh troïng, beä veä nôi ngöôøi AÂu Myõ. Ñieåm ñaëc bieät laø Chuùa daõ soáng nhö Ngöôøi ñaõ daäy doã moân ñeä cuûa mình vì “con choàn, con caùo coù hang, chim coù toå; nhöng con Ngöôøi khoâng coù choã ñôõ ñaàu”. Ngöôøi AÙ Chaâu voán coi troïng söï thanh khieát vaø kính meán ñôøi hy sinh. Hoï ñaõ troâng thaáy Chuùa ñuùng theo maãu ngöôøi quaân töû ñoù. Ba naêm rong ruoåi khaép neûo ñöôøng ñeå roài keát thuùc caùi cheát treân thaäp giaù! Moät ngöôøi ñaõ töøng laøm nhieàu pheùp laï cöùu soáng caû ngöôøi ñaõ cheát, laïi chaáp nhaän cheát cho tha nhaân!
5. Nhöõng ñieàu ñaùng tieác:
a. Ñaïo Hieáu:
Khi ñaïo Coâng Giaùo ñeán vôùi AÙ Chaâu, quaû coù nhieàu ñieàu ñaùng tieác xaûy ra. Beân caïnh nhöõng vaán ñeà lòch söû nhö vieäc caùc nhaø truyeàn giaùo ñeán cuøng vôùi ngöôøi phöông Taây xaâm löôïc, thì laïi coù quaù nhieàu hieåu laàm khieán cho ñaïo Coâng Giaùp bò coi nhö ñaïo cuûa ngöôøi Taây phöông maø thoâi. Ngoaøi nhöõng nghi thöùc phuïng vuï, chæ ñöôïc mang ra aùp duïng maø thieáu hoaëc khoâng giaûi thích, coøn phaûi ñaëc bieät keå ñeán caùch caét nghóa vaø söï hieåu laàm vôùi Ñaïo Hieáu. Hieáu ñeã vôùi cha meï ñaõ trôû thaønh Ñaïo. Caùc nhaø truyeàn giaùo taây phöông hieåu laàm giöõa vieäc thôø kính oâng baø vaø toân giaùo. Duø raèng vaøo naêm 1939, toøa thaùnh ñaõ ra thoâng caùo giaûi thích vaø cho pheùp nghi leã thôø kính oâng baø; taïi Vieät Nam, naêm 1974, caùc giaùm muïc ñaõ cho aùp duïng moät vaøi nghi thöùc bieåu loä loøng suøng kính toå tieân vaø thaàn hoaøng cuûa laøng xoùm, neáu caùc vò thaàn hoaøng laø nhöõng anh huøng daân toäc, coù coâng baûo veä queâ höông hoaëc mang laïi thònh vöôïng cho xöù sôû; thì ñeán taän naêm 2000, vaãn coøn nhieàu ngöôøi thaéc maéc vaø boái roái khi ñi döï nhöõng nghi thöùc naøy. Ñieàu naøy nghóa laø caùc vò coù cha meï, hoaëc ñaët cha meï vaøo theá ñoái ñaàu vôùi Thieân Chuùa. Caùc Ngaøi döïa vaøo caâu “ai yeâu meán cha meï hôn ta, thì khoâng ñaùng laøm moân ñeä ta” vaø, töø ñoù cha meï vôùi Thieân Chuùa khoâng coøn ñöùng chung moät giôùi tuyeán nöõa. Thöïc ra, giôùi luaät “thaûo kính cha meï” ñaõ ñöùng ñaàu 7 ñieàu raên daønh cho con ngöôøi sau 3 giôùi raên daønh cho Thieân Chuùa. Khi Chuùa noùi yeâu meán cha meï hôn Ta, coù nghóa laø yeâu meán cha meï hôn Söï Thaät, vì Thieân Chuùa laø Söï Thaät, chöù khoâng chæ so saùnh Thieân Chuùa vaø cha meï nhö hai nhaân vò töông phaûn. Thí duï: nôi moät gia ñình khoâng Coâng Giaùo, ngöôøi con muoán theo ñaïo nhöng cha meï ngaên caûn. Ngöôøi con vaãn cöù theo, khoâng phaûi vì lyù do gì khaùc ngoaøi lyù do Thieân Chuùa laø Söï Thaät. Ngoaøi lyù do ñoù thì khoâng coù lyù do gì taùch bieät yù cha meï ra khoûi yù Chuùa. Ñoâi khi, nhöõng so saùnh nhaèm tính caùch huøng bieän, khi noùi ra laïi mang phaûn öùng ngöôïc, töông töï nhö yù töôûng treân, khieán coù ngöôøi keát aùn theo ñaïo Coâng Giaùo laø boäi nghòch vôùi gia tieân. Chuùng ta haõy thöû töôûng töôïng: nôi moät quoác gia maø neùt hieáu thaûo ñöôïc coi laø ñaïo, laø tieâu chuaån soáng, maø chuùng ta ñi rao giaûng raèng cha meï, oâng baø chæ vaøo haøng thöù yeáu thì söùc thuyeát phuïc sao cho hôïp lyù baây giôø?
b. Cöû haønh Bí Tích:
Töông töï, nhieàu vieäc cöû haønh phuïng vuï hoaëc bí tích mang quaù nhieàu tính caùch bí maät! Ñuùng ra bí tích mang tính caùch bieåu töôïng hôn bí maät. Nhöng vì thieáu giaûi thích, thaønh ra ngöôøi xem moät linh muïc cöû haønh bí tích röûa toäi hoaëc bí tích thaùnh theå coù theå laàm laãn vôùi caùc nghi thöùc dò ñoan, meâ tín. Ñaïo Coâng Giaùo ñaõ xuaát hieän taïi queâ höông chuùng ta hôn 400 naêm qua, vaäy maø nhieàu ngöôøi vaãn khoâng theå hieåu caùc nghi thöùc maø vò linh muïc laøm trong thaùnh leã mang yù nghóa gì? Thaät ñaùng tieác! Dó nhieân phuïng vuï phaûi thay ñoåi theo thôøi gian, nhöng taïi sao söï thay ñoåi khoâng chòu ñi theo vôùi giaûi thích? Khoâng noùi ñaâu xa, baûn phuïng vuï môùi (naêm 2000) nhaéc nhôû raèng khi ñi röôùc vaøo trong nhaø thôø, thaày saùu hoaëc thöøa taùc vieân ñoïc saùch phaûi caàm saùch Phuùc AÂm. Tröôùc ñoù thì caàm saùch phuïng vuï Lôøi Chuùa. Caâu hoûi ñöôïc ñaët ra laø: Vaäy thì caùc saùch khaùc trong taân öôùc vaø toaøn boä cöïu öôùc ñeàu khoâng phaûi laø Lôøi Chuùa hay sao? Tröôùc ñaây, chuùng ta ñuùng hay sai? Treân thöïc teá, luùc aùp duïng, bieát bao nhieâu linh muïc giaûi thích cho töôøng taän nhöõng thay ñoåi naøy? Vaø bao nhieâu giaùo daân laõnh hoäi nhöõng giaûi thích ñoù?
c. Baøi giaûng:
Teä hôn nöõa, nhieàu baøi giaûng mang tích caùch “tieâu chuaån”. Ngöôøi ta thaáy ña soá caùc baøi giaûng ñeàu nhaém ñeán hai ñieåm chính:
(1) “Thieân Chuùa laø ñaáng chí nhaân, chí thieän, thöôûng phaït phaân minh, Chuùa phaân bieät keû döõ vaø ngöôøi laønh nhö deâ ra khoûi chieân...”
(2) Giaûi thích yù töôûng trong baøi phuùc aâm. Noùi caùch khaùc, baøi giaûng laø moät baøi chuù giaûi hoaëc laø moät baøi ph1uc aâm daøi qua söï dieãn taû cuûa ngöôøi giaûng.
Nhöõng baøi giaûng naøy nhieàu khi yù töôûng ngöôïc nhau maø ngöôøi giaûng khoâng kòp löu yù vaø ngöôøi nghe thì thuï ñoäng, nghe qua cho xong. Taïi sao Thieân Chuùa vöøa laø ñaáng chí nhaân vöøa “coi chöøng Chuùa phaït cho xuoáng hoûa nguïc ñôøi ñôøi kieáp kieáp”? Laøm sao Chuùa coù theå vöøa phaït, vöøa tha thöù, vöøa nhaân töø, vöøa coâng minh moät luùc ñöôïc? Hoaëc ngöôøi giaûng chöa caàn khôûi söï thì ngöôøi nghe ñaõ bieát ngöôøi giaûng seõ noùi veà vaán ñeà gì, vì quanh ñi quaån laïi chæ coù moät soá yù töôûng ñaõ nghe ñi nghe laïi haøng traêm laàn. Ñieàu naøy cuõng deã hieåu thoâi vì coù leõ chaúng vò giaûng thuyeát naøo muoán “ñi traät ñöôøng”. Lôõ chaúng may giaûi thích thaùnh kinh sai thì “tai naïn” coøn teä hôn nhieàu.
Ñaáy laø chöa keå ñeán ngheä thuaät huøng bieän vaø phöông caùch giaûng. Coù nhöõng baøi giaûng maø vò giaûng thuyeát ñaõ “toùm laïi, ñeå keát thuùc, sau cuøng...” naêm, saùu baän maø vaãn chö döùt baøi giaûng ñöôïc (Ngaøy xöa, trong chuûng vieän, chuùng toâi goïi caùc vò giaûng loaïi naøy laø phi coâng laùi maùy bay baø giaø. Loaïi maùy bay baø giaø chuyeân thaùm thính, cöù bay qua, bay laïi haøng maáy chuïc voøng maø khoâng chòu ñaùp xuoáng ñaát). Cho neân baøi giaûng cuõng laø lieàu thuoác raát toát ñeå chöõa beänh maát nguû. Coù vò ngaùy to quaù ñeán noãi ngöôøi chung quanh laáy laøm maéc côû thay. Cuõng ñaùng buoàn khoâng keùm khi vò giaûng thuyeát chæ hoaøn toaøn chuù troïng ñeán baøi phuùc aâm hoaëc thaùnh kinh maø khoâng löu yù gì ñeán hoaøn caûnh, ñòa dö, lòch söû cuûa daân Do Thaùi hoaëc cuûa thôøi Chuùa Gieâsu. Cho neân coù vò goïi daân Do Thaùi laø ñeá quoác Do Thaùi hoaëc cöôøng quoác raát thònh trò. Trong suoát lòch söû töø khi laäp quoác cho ñeán baây giôø, Do Thaùi chæ laø moät nöôùc nhoû. Coù vò khi nghe phuùc aâm keå raèng “rôøi bieån hoà Galileâ, Chuùa ñi leân Gieârusalem” thì beøn cho raèng Gieârusalem ôû mieàn Baéc cuûa Do Thaùi. Hôõi ôi! Ñeå toû loøng kính troïng Gieârusalem laø thaønh thaùnh, ngöôøi dòch duøng chöõ ñi leân, chöù thöïc ra Chuùa töø mieàn baéc ñi “xuoáng” mieàn nam. Ña soá caùc baøi giaûng hoaëc chuù thích ñeàu thieáu chuù troïng ñeán nhöõng ñieåm xem ra khoâng quan troïng nhöng seõ laøm phong phuù raát nhieàu cho söï giaûi thích. Ñoù laø hoaøn caûnh ñòa dö, lòch söû, thoùi quen, phong tuïc, vaên minh, truyeàn thoáng cuûa ngöôøi Do Thaùi, nhaát laø vaøo thôøi Chuùa Gieâsu. Vì vaäy, baøi giaûng vaø ngay caû nhöõng nghi thöùc trôû thaønh xa laï vôùi ngöôøi nghe, coù theå vôùi caû ngöôøi giaûng?
Trong nhieàu tröôøng hôïp, ngöôøi nghe khoâng thu thaäp ñöôïc nhieàu, vì nhaø giaûng thuyeát khoâng aùp duïng vaøo ñôøi soáng thöïc haønh. Coù nhieàu lyù do ñeå giaûi thích vieäc naøy. Coù theå vì töï noù, baøi saùch thaùnh ñaõ laø lôøi khuyeân. Coù theå vì sôï ñuïng chaïm ñeán ngöôøi naøy, ngöôøi kia trong hoï ñaïo vaø ngöôøi ta töôûng raèng “cha duøng baøi giaûng ñeå chöûi con”. Vaäy thì, yeân laëng laø an toaøn hôn caû. Ñeå töï löông taâm hoï nhaéc nhôû. Laïi cuõng coù khi ngöôïc vôùi ñieàu treân. Treân toøa giaûng, cha noùi maïnh vaø naëng lôøi quaù, ñuïng chaïm lung tung, khieán ngöôøi nghe ñaâm ra khoù chòu.
d. Vaên Hoùa AÙ AÂu:
Ñaáy laø chöa keå ñeán caùc vò laõnh ñaïo tinh thaàn cuûa chuùng ta raát gioûi veà trieát lyù vaø thaàn hoïc AÂu Chaâu, nhöng muø tòt veà trieát lyù vaø vaên hoùa Ñoâng Phöông. Coù theå caùc ngaøi laø nhöõng Thomist hoaëc Augustinian hoaëc raát gioûi veà tröôøng phaùi Bergson hay Freud, nhöng laïi hieåu bieát raát sô saøi veà Khoång Giaùo, Laõo Giaùo hoaëc Phaät Giaùo. Hoaëc coù khi hieåu bieát nhöõng trieát lyù naøy qua laêng kính cuûa moät ngöôøi AÂu Myõ chöù khoâng qua caùi nhìn cuûa moät ngöôøi AÙ Ñoâng nhìn caùc trieát gia AÙ Ñoâng! Ñaõ bieát bao nhieâu laàn caùc laêng kính AÂu Myõ ñöa ra caùc keát luaän sai laàm hoaëc khoâng hôïp lyù veà trieát lyù ñoâng phöông roài? Cho neân, caùc vò gioûi veà Taây Phöông hoïc coù khi laïi laø nhöõng trieát hoaëc thaàn hoïc gia Taây Phöông muõi teït, da vaøng maø thoâi!!!
6. Keát luaän:
Nhìn ñeán cuoäc ñôøi cuûa Ñöùc Kitoâ chuùng ta thaáy söï hoäi nhaäp vaên hoùa, söï coá gaéng ñöa Ngöôøi vaøo loøng daân toäc coøn thieáu soùt nhieàu. Neáu Ñöùc Kitoâ laø ngöôøi Vieät Nam thì ngöôøi seõ rao giaûng ra sao nhæ? Ñaõ coù bao giôø chuùng ta ngoài ñaët laïi vaán ñeà nhö vaäy chöa? Chuùa coù duøng duï ngoân giaûng daäy, roài sau ñoù giaûi thích, caét nghóa duï ngoân cho caùc moân ñeä nghe. Ngöôøi laø ñaáng chaên chieân nhaân haäu nhöng cuõng khoâng ngaïi leân aùn nhoùm bieät phaùi vaø luaät só. Ngaøi hieåu bieát luaät cuõ nhöng ñöa ra luaät môùi yeâu thöông ñeå moïi ngöôøi theo. Ngöôøi noùi veà Thieân Chuùa Cha nhö Cha cuûa mình. Thieân haï theo Ngöôøi vì Ngöôøi laø bieåu töôïng cho söï thaät vaø vì Ngöôøi soáng nhöõng gì ñang rao giaûng. Boån phaän cuûa chuùng ta laø phaûi trình baøy moät ñaáng Thieân Chuùa nguyeân thuûy, nghóa laø Ngöôøi ñaõ nhaäp theå taïi vuøng AÙ Chaâu, ñaõ soáng nhö moät baäc quaân töû AÙ Chaâu vaø ñaõ cheát haøo huøng nhö moät ngöôøi AÙ Ñoâng. Coù laøm ñöôïc nhö vaäy thì ñaïo Coâng Giaùo môùi thöïc söï nhaäp theå nôi AÙ Chaâu vaø rieâng nôi Vieät Nam chuùng ta. Phaûi chaêng ñaây laø boån phaän cuûa moïi ngöôøi Vieät Nam chuùng ta trong thieân nieân kyû naøy?
(Trích daãn töø Nguyeät San Traùi Tim Ñöùc Meï, soá 277, thaùng Gieâng naêm 2001)