Ñoái Thoaïi Lieân Toân
vaø Vaán Ñeà Muïc Vuï ôû Ñaøi Loan
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Ñoái Thoaïi Lieân Toân vaø Vaán Ñeà Muïc Vuï ôû Ñaøi Loan.
1) Lôøi Môû Ñaàu
Naêm vöøa qua, 2006, laø moät naêm ñaùng ghi nhôù theo caùi nhìn cuûa "Ñoái Thoaïi Giöõa Caùc Toân Giaùo". Sau 45 naêm khai maïc Coâng Ñoàng Vaticanoâ II (1962-2007), con ngöôøi töôûng laø ñaõ thaám nhuaàn tinh thaàn ñoái thoaïi giöõa caùc toân giaùo, nhöng moät bieán coá xaûy ra laøm con ngöôøi khöïng laïi, söûng soát khoâng ít: ai trong chuùng ta cuõng coøn nhôù baøi dieãn vaên doïn coâng phu theo caùch cuûa moät hoïc giaû maø Ñöùc Benedictoâ XVI ñaõ phaùt bieåu ñeå nhaéc nhôû cho con ngöôøi nhaän ra vai troø quan troïng cuûa toân giaùo ñoái vôùi neàn hoøa bình theá giôùi. Theá nhöng nhieàu ngöôøi Hoài giaùo quaù khích ñaõ ñoïc baøi dieãn vaên ñöôïc ñoïc ôû Ñaïi Hoïc Regensburg ñoù theo quan ñieåm "löôïm laët chöõ maø laøm maát yù nghóa maïch vaên", neân ñoå toäi cho Ñöùc Bieån Ñöùc laø kyø thò Hoài giaùo vaø thay vì kieán taïo hoøa bình, hoï ñaõ khoâng ngaàn ngaïi ra tay thaûm saùt nöõ tu hay giaùo höõu Coâng giaùo ôû Phi Chaâu, cuõng nhö ôû Indonesia. Söï kieän naøy laøm Ñöùc Bieån Ñöùc chuù yù tôùi söï bieán ñoåi trong ñoái thoaïi giöõa caùc toân giaùo: Beân caïnh nhöõng baøi khaûo cöùu hoïc thuaät coâng phu, quan troïng hôn laø laáy chöùng nhaân laøm caùch theá ñeå tieáp caän giöõa Coâng giaùo vaø Hoài giaùo trong chuyeán vieáng thaêm Thoå Nhó Kyø cuûa Ngaøi.
2) Ñoái Thoaïi Lieân Toân ôû Tröôøng Ñaïi Hoïc Phuï Nhaân
ÔÛ Ñaøi Loan cuoái naêm 2006 cuõng ghi laïi moät vaøi söï kieän quan troïng trong vieäc ñoái thoaïi giöõa caùc toân giaùo, noùi roõ raøng hôn laø giöõa Coâng giaùo vaø Phaät giaùo phaùi Phaät Quang Sôn, ñaïi dieän laø giöõa tröôøng Ñaïi Hoïc Phuï Nhaân vaø Ñaïi Hoïc Nam Hoa, Phaät Quang Sôn.
Nhaân dòp Ñöùc Hoàng Y Shan veà höu vaø Thöôïng Toïa Thaùnh Vaân möøng thoï 80 tuoåi, hai tröôøng Ñaïi Hoïc ñaõ toå chöùc hai cuoäc "Ñaïi Sö giao ñaøm", laàn ñaàu vaøo thaùng 10/2006 ôû tröôøng Ñaïi Hoïc Phuï Nhaân, laàn thöù hai vaøo thaùng 12/2006 ôû "Trung Chính Kyû Nieäm Quaùn". Roài sau ñoù ñaõ ñöôïc caùc ñaøi truyeàn hình Phaät giaùo laäp ñi laäp laïi nhieàu laàn. Ñaây laø dòp hai vò laõnh ñaïo hai toân giaùo lôùn ôû Ñaøi Loan coâng khai giao ñaøm trong moät baàu khí raát hoøa ñieäu vaø khaùch quan, coù theå ñöôïc coi nhö laø moät maãu ñoái thoaïi giöõa Coâng giaùo vaø Phaät giaùo. Cuoäc giao ñaøm ñöôïc thöïc hieän do moät giaùo sö chuaån bò tröôùc nhöõng ñeà taøi ñeå hai vò traû lôøi, ôû Phuï Nhaân laø moät giaùo sö Coâng giaùo vaø ôû Ñaøi Baéc do moät giaùo sö Phaät giaùo. Xin noùi qua veà quaù trình ñoái thoaïi keùo daøi hôn moät giôø naøy moät chuùt: ñaàu tieân hai vò ñöôïc hoûi veà cuoäc soáng tu trì vaø nhöõng ñaëc ñieåm, nhöõng quan ñieåm chính trong ñôøi soáng ñöa tôùi söï gaëp gôõ ngaøy hoâm nay. Roài theo ñoù ñöôïc hoûi veà nhöõng caùi nhìn nhaân baûn theo Coâng giaùo vaø Phaät giaùo. Roài nhöõng giaùo lyù chính yeáu ñeå nhaän ra söï töông ñoàng vaø töông dò cuûa hai toân giaùo, vaø cuoái cuøng laø caùi nhìn cuûa hai vò theo hai toân giaùo ñeå kieán nghò cho caùc nhaø chính trò hai beân, Ñaøi Loan vaø Trung Coäng veà vaán ñeà toân giaùo.
Thöïc ra coù theå noùi ñaây laø keát quaû cuï theå maø tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng giaùo Phuï Nhaân ñaõ daày coâng thuùc ñaåy, maø Khoa Toân Giaùo ñaõ vaø ñang coá gaéng thöïc hieän. Neáu nhìn vaøo khoaûng gaàn 80 cuoán luaän vaên ra tröôøng cuûa ban Thaïc só vaø nhöõng baøi Tieán só ñang ñöôïc vieát, chuùng ta coù theå thaáy caùc sinh vieân nghieân cöùu vaø caùc giaùo sö ñaõ vaø ñang ñaåy maïnh quan ñieåm nghieân cöùu toân giaùo laøm caùch bieät hôn 10 vieän nghieân cöùu toân giaùo hieän ñang coù ôû Ñaøi Loan. Thöôøng caùc vieän nghieân cöùu ñeàu laø toân giaùo hoïc, chuû ñích laø nhaán maïnh lyù thuyeát toân giaùo hay ñôn nhaát toân giaùo, nhö Phaät giaùo, Tin laønh maø thoâi. Trong khi ñoù tröôøng Ñaïi Hoïc Phuï Nhaân laø moät Ñaïi Hoïc Coâng giaùo, ngay töø ñaàu ñaõ nhaán maïnh tinh thaàn vaø ñöôøng höôùng maø Coâng Ñoàng Vaticanoâ II ñaõ vaïch ra: ñoái thoaïi giöõa caùc toân giaùo. Ñeå söûa soaïn cho vieäc ñoái thoaïi giöõa caùc toân giaùo, tröôùc heát phaûi coi troïng moãi moät truyeàn thoáng toân giaùo chính, nhö Coâng giaùo, Tin Laønh, Phaät giaùo, Ñaïo giaùo vaø Toân giaùo Daân Gian, ñaëc bieät ñang thònh haønh ôû Ñaøi Loan. Chính vì vaäy, chöông trình naêm 1 vaø naêm 2 nhaèm xaây döïng cho caùc sinh vieân bieát roõ nhöõng khaùi nieäm quan troïng cuûa caùc toân giaùo chính naøy, ñeå roài vaøo naêm 3 vaø naêm 4, hoï choïn chuyeân moät toân giaùo naøo ñoù. Nhöng song song vôùi vieäc chuyeân ngaønh naøy, hoï ñeàu hoïc veà caùc toân giaùo: so saùnh, hôïp quan vaø ñoái thoaïi giöõa caùc toân giaùo.
Nhö vaäy, trong tröôøng nghieân cöùu, hoï ñaõ coù caên baûn chung naøy, vaø baét ñaàu nghieân cöùu laõnh vöïc cuûa mình, nhöng luoân luoân theo quan ñieåm nhaän ra vai troø cuûa toân giaùo mình nghieân cöùu coù lieân quan tôùi nhöõng laõnh vöïc nhaân vaên nhö xaõ hoäi, taâm lyù, vaên hoùa, khoa hoïc nhö theá naøo vaø khi nhaän ra khuoân maët vaø yù nghóa cuûa caùc hieän töôïng toân giaùo, hoï tìm caùch ñeå so saùnh giöõa caùc toân giaùo hay giöõa hai toân giaùo vaø neáu coù theå ñöôïc, laøm sao ñaåy maïnh vieäc ñoái thoaïi toân giaùo.
3) Vieäc Ñoái Thoaïi Giöõa Caùc Toân Giaùo Theo Quan Ñieåm Kitoâ Giaùo
Trong 45 naêm Coâng Ñoàng Vaticanoâ II ñaõ thoâi thuùc vaø ñeå laïi nhöõng coá gaéng hieän thaønh nhöõng quan ñieåm quan troïng vaø söï phaùt trieån veà vieäc ñoái thoaïi lieân toân. Tröôùc tieân xin ñan cöû boán quan ñieåm quan troïng cuûa lieân toân vaø taùi kieán nhöõng quan ñieåm naøy theo nhu caàu muïc vuï cuûa anh chò em.
A) Boán troïng ñieåm xuaát phaùt ñoái thoaïi lieân toân
1. Laáy Giaùo Hoäi laøm ñieåm xuaát phaùt:
"Extra Ecclesia nulla salus" (Ngoaøi Giaùo Hoäi, khoâng coù ôn Cöùu Chuoäc). Theo quan ñieåm naøy khoâng thuoäc vaøo Giaùo Hoäi, khoâng lónh Bí Tích Röûa Toäi thì khoâng coù ôn cöùu ñoä. ÔÛ ñaây laáy ñoái thoaïi lieân toân laøm phöông tieän ñeå truyeàn giaùo. Keát quaû laø "baøi ngoaïi", moät quan ñieåm khoâng xa laï vôùi Giaùo hoäi Vieät Nam, vaø caû nhöõng giaùo phaùi Tin Laønh ôû Ñaøi Loan.
2. Laáy Ñöùc Kitoâ laø ñieåm xuaát phaùt:
"Nhöõng ngöôøi thieän taâm laø nhöõng Kitoâ höõu voâ danh". Quan ñieåm naøy khaúng ñònh Ñöùc Kitoâ maïc khaûi ôn cöùu ñoä laø ôn cöùu ñoä cho moïi ngöôøi: "Maùu cöùu ñoä Ta ñoå ra cho caùc con vaø moïi ngöôøi ñeå ñöôïc ôn cöùu roãi". Ñaây cuõng laø quan ñieåm cuûa nhaø thaàn hoïc noåi tieáng Karl Rahner, quan ñieåm khaån ñònh Kitoâ giaùo voâ danh.
3. Laáy Thieân Chuùa laøm ñieåm xuaát phaùt:
Thieân Chuùa laø Huyeàn Nhieäm vaø ñöôïc baøy toû ra cho con ngöôøi theo nhöõng caùch theá khaùc nhau tuøy theo thôøi gian vaø vaên hoùa, xaõ hoäi. Ñaây laø quan ñieåm cuûa nhöõng phaùi chuû tröông Ña nguyeân toân giaùo. Ngöôøi ñaïi bieåu phaùi naøy laø John Hick, duø quan nieäm Thieân Chuùa cuûa oâng bò nhieàu ngöôøi nghi ngôø.
4. Laáy Thaùnh Linh laøm ñieåm xuaát phaùt:
"Hôi thôû Thaùnh Linh töø ñaâu tôùi vaø seõ thoåi veà ñaâu, khoâng ai bieát". Taâm tình toân giaùo laø caùi gì linh thieâng, khoâng theå deã daøng bieát, vì ñöôïc thoâi thuùc töï ñaùy loøng cuûa con ngöôøi. ÔÛ ñaây con ngöôøi caàn khieâm nhöôïng nhaän thöùc söï "hö khoâng" (phuø vaân) cuûa mình môùi bieát roõ tieáng löông taâm thoâi thuùc, môùi nhaän ra huyeàn nhieäm ñang maïc khaûi. Ñaây laø quan ñieåm ñaùng laøm cho chuùng ta chuù yù vaø hy voïng seõ phaùt huy nhieàu hôn trong töông lai.
B) Truøng tu vaø taùi kieán vieäc ñoái thoaïi lieân toân
- Noùi chung, boán quan ñieåm xuaát phaùt ñoái thoaïi lieân toân ôû treân, ñeàu laø khaúng ñònh moät khía caïnh naøo ñoù cuûa Kitoâ giaùo, vì ñeàu khaån ñònh moät toân giaùo khaúng ñònh thöôïng ñeá laø Huyeàn Nhieäm Tuyeät Ñoái, maø Vò Thaàn Tuyeät Ñoái naøy ñöôïc maïc khaûi maø Kitoâ giaùo tin laø Thieân Chuùa Ba Ngoâi.
- Moãi toân giaùo ñeàu chaáp nhaän "coõi goác" cuûa mình laø moät maàu nhieäm tuyeät ñoái vaø toân giaùo mình tin theo laø moät hình aûnh, töôïng tröng cuûa maàu nhieäm ñöôïc cuï theå hoùa. Theo phöông phaùp luaän, con ngöôøi coù theå tieáp caän vôùi maàu nhieäm tuyeät ñoái naøy theo ba phöông caùch, ñoù laø khaúng ñònh, phuû ñònh vaø thaêng hoùa. Ba phöông theá naøy laø ba ñieåm nhaán maïnh khaùc nhau cuûa moät quaù trình maø moãi toân giaùo ñeàu coi troïng, vì theá ñeàu hoã töông cho nhau: chaáp nhaän maïc khaûi tuyeät ñoái laø khaúng ñònh nieàm tin vaø ñaïo lyù, nhöng ñoàng thôøi trong cuoäc soáng con ngöôøi nhaän ra ñieàu mình tin khoâng phaûi cöùng nhaéc, nhöng con ngöôøi phaùt hieän nhieàu khía caïnh môùi, khi cuoäc soáng sieâu vieät chính mình vaø môû roäng ra coõi "voâ bieân", "tuyeät ñoái". Phuû ñònh laø con ñöôøng luoân muoán "hö khoâng hoùa" nhöõng "coá ñònh", "coá chaáp", nhöng ñeå "hö khoâng hoùa" hoï phaûi "coù" thì môùi "hö khoâng hoùa" ñöôïc, maø cuoäc soáng cuûa con ngöôøi trong khoâng gian vaø thôøi gian luoân laø soáng trong "coõi ñôøi" naøy. Vì theá duø Phaät giaùo luoân nhaán maïnh tôùi "giaûi thoaùt" söï ñau khoå, nhöng chính vì theá hoï phaûi yù thöùc mình ñang soáng trong voøng "sinh, töû, beänh, laõo" thì môùi mong ñöôïc giaûi thoaùt. Nhöng duø khaúng ñònh hay phuû ñònh, cuoäc soáng con ngöôøi luoân soáng trong "moãi giaây phuùt", "moãi nôi choán", vaø bao laâu coøn hieän höõu trong cuoäc soáng laø coøn ñang "töï sieâu thoaùt", "töï thaêng hoùa" mình. Ñoái thoaïi laø ñoäng taùc vaø vì theá cuõng trôû thaønh moät quaù trình.
- Ñeå yù thöùc ñöôïc mình ñang soáng, töùc laø yù thöùc ñöôïc "choã" mình ñang ñöùng, "quan ñieåm" mình ñang coù. Kinh nghieäm toân giaùo laø kinh nghieäm gaén chaët vôùi cuoäc soáng. Vì vaäy muoán ñoái thoaïi vôùi ai, chuùng ta phaûi bieát roõ "choã" mình thì môùi coù theå bieát nhau ñöôïc. Chính vì theá chuùng ta khoâng theå ñoái thoaïi lieân toân maø khoâng khaúng ñònh laäp tröôøng cuûa mình tröôùc, cuõng nhö giaû ñònh ñoái nhaân cuõng coù moät laäp tröôøng. Moãi ñoái nhaân lieân toân laø moät chöùng nhaân cuûa kinh nghieäm vaø laäp tröôøng cuûa toân giaùo. Chính vì vaäy maø chuùng ta hieåu roõ ñöôøng höôùng cuûa Ñöùc Benedictoâ XVI nhaán maïnh tôùi "nhaân chöùng" hôn laø hoïc thuyeát, sau kinh nghieäm ôû Regensburg vaø trong kinh nghieäm cuûa chuyeán vieáng thaêm Thoå Nhó Kyø.
- Neáu toân giaùo laø Ñöôøng ñöa tôùi söï Thaät, söï Soáng, thì lieân toân laø nhöõng khuùc ñöôøng lieân ñôùi vôùi nhau, giuùp nhau nhaän ra söï Thaät hôn vaø Söùc Soáng ñöa con ngöôøi phaùt trieån toát hôn.
4) Ñoái Thoaïi Lieân Toân Vaø Coâng Vieäc Muïc Vuï ÔÛ Ñaøi Loan
- Ñoái thoaïi lieân toân laø moät coâng taùc muïc vuï quan troïng, nhöng cuõng nhö nhöõng vieäc muïc vuï khaùc, caàn phaûi coù nhöõng keá hoaïch vaø quaù trình caàn thieát, môùi coù theå ñaït ñöôïc muïc ñích.
Tröôùc heát xin ñan cöû kinh nghieäm ôû tröôøng Ñaïi Hoïc Phuï Nhaân ñeå phaûn tænh. Phaân Khoa Toân Giaùo laø moät cô caáu huaán luyeän ngöôøi treû ngang qua vieäc hoïc kieán thöùc vaø tieáp caän thöôøng ngaøy giöõa caùc tín ñoà thuoäc caùc toân giaùo khaùc nhau, daàn daàn hoï vöøa hieåu nhau, vöøa quan saùt tín ngöôõng soáng ñaïo ñeå loät laáy nhöõng caùi hay cuûa nhau, daàn daàn môùi nhaän ra giaù trò cuûa ñoái thoaïi lieân toân. Noùi caùch khaùc, ñoái thoaïi lieân toân caàn phaûi ñöôïc söûa soaïn vaø hoïc hoûi môùi ñaït ñöôïc muïc ñích. Quan saùt nhöõng ngöôøi tín höõu treû thuoäc baát cöù toân giaùo naøo, nhaän ra hoï ñeàu phaûi traûi qua nhöõng thaùch ñoá, khuûng hoaûng vaø daàn daàn tröôûng thaønh. Neáu hoï khoâng coù moät nieàm tin roõ raøng vaø chaân thaønh, hoï qua nhöõng lôùp hoïc caên baûn veà toân giaùo khaùc nhau, hoï môùi so saùnh, suy tö vaø cuoái cuøng choïn cho mình toân giaùo maø hoï cho laø toát nhaát, thöôøng laø ngang qua söï tieáp xuùc vôùi nhöõng "chöùng nhaân chaân chính". Nhö vaäy, ñoái thoaïi vaø truyeàn giaùo laø hai thöïc taïi, coù theå thaùch thöùc nhau vaø truyeàn giaùo ôû ñaây laø laøm sao laøm chöùng nhaân ñeå ngöôøi ñang ñi tìm chaân lyù nhaän ra ñöùc tin ñöôïc soáng theo ngoân-haønh hieäp nhaát.
- Chieáu theo kinh nghieäm naøy, ñoái thoaïi lieân toân chæ coù theå thöïc thi coù hieäu quaû, khi ñoái thoaïi lieân toân nhaän ra thöïc traïng cuûa noù vaø theo nhöõng toân chæ chaân chính cuûa ñoái thoaïi. Döôùi ñaây laø moät soá ñieåm ruùt ra töø kinh nghieäm ñoái thoaïi lieân toân ôû Ñaïi Hoïc Phuï Nhaân.
a) Ñoái thoaïi lieân toân caàn coù moät laäp tröôøng toân giaùo.
b) Ñeå coù theå ñoái thoaïi hoï phaûi bieát vaø xaùc tín toân giaùo cuûa mình tröôùc, roài môùi tìm hoïc toân giaùo baïn moät caùch côûi môû.
c) Ñoái thoaïi lieân toân caàn traûi qua nhöõng "suy tö" ñeå soi sang cho nhau môû nhöõng "nuùt buoäc" thaønh kieán.
d) Ñoái thoaïi lieân toân laø ñoàng haønh, chöù khoâng phaûi laø "giaûi quyeát vaán ñeà" maø thoâi.
e) Neáu ñoái nhaân thay ñoåi yù kieán hay laäp tröôøng, thì ñoù laø quyeát ñònh cuûa ñoái phöông, chöù khoâng phaûi laø söï coá xaûy ra trong "ñoái thoaïi". Ñoái thoaïi lieân toân khoâng theå laø phöông tieän truyeàn giaùo, nhöng truyeàn giaùo coù theå laø haäu quaû cuûa söï tieáp xuùc giöõa con ngöôøi thaønh thaät, "chöùng nhaân" vôùi nhau.
- Thoaït tieân töôûng raèng nhöõng ñaïo hoãn hôïp nhö "Nhaát Quaùn Ñaïo" laø coù öu ñieåm trong ñoái thoaïi lieân toân, nhöng thöïc ra khi thaønh thöïc ñoái thoaïi tìm hieåu nhau, hoï môùi nhaän ra nhöõng maâu thuaãn hay xung khaéc maø hoï tröôùc kia "hoãn hôïp" vôùi nhau, nhöng khoâng bieát. Cuõng chính vì vaäy, maø hoï gaëp nhieàu khoù khaên trong vieäc "Nhaát Quaùn" maø laäp tröôøng caùc toân giaùo khi tieáp xuùc vôùi nhau, ñoái thoaïi vôùi nhau ñang gaëp phaûi.
Baøi thuyeát trình cuûa Lm Vuõ Kim Chính, SJ.
trong dòp Hoïp Maët Xuaân Ñinh Hôïi 2007
cuûa Hoäi Tu Só Vieät Nam taïi Ñaøi Loan