Leã Nghóa Trong Neàn Ñaïo Ñöùc Khoång Maïnh
Gs. Traàn Vaên Ñoaøn
Ñaïi Hoïc Quoác Gia Ñaøi Loan
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
6. Keát Luaän
Nhö chuùng toâi ñaõ trình baøy trong phaàn daãn nhaäp, muïc tieâu cuûa luaän vaên naøy nhaém tìm ra söï bieán chuyeån cuaû tö töôûng Vieät töø Nho hoïc sang Nho giaùo, vaø töø Nho giaùo sang ñaïo Nho (Vieät nho). Qua vieäc phaân tích chöõ leã nghóa trong nhöõng kinh ñieån cuûa Nho hoïc, vaø trong neàn vaên hoaù Vieät, luaän vaên naøy ñaõ laøm saùng toû moät soá vaán ñeà, vaø ñöa ra moät soá luaän ñeà, ñoù laø:
- Thöù nhaát, leã khoâng phaûi laø moät quan nieäm coá ñònh, nhöng luoân bieán chuyeån. Khi du nhaäp vaøo Vieät Nam, leã khoâng chæ coøn laø moät phöông theá, maø bieán thaønh moät boä phaän baát khaû phaân li vôùi cuoäc soáng ngöôøi Vieät. Noùi caùch khaùc, leã mang tính chaát baûn theå, bieåu hieän caùi höõu theå Vieät.
- Thöù tôùi, nhö laø moät chuaån möïc, vaø nhö laø loái bieåu hieän cuaû ngöôøi Vieät, leã khoâng chæ mang tính chaát hình thöùc. Leã bieán thaønh leã nghóa, töùc bieán thaønh chính cuoäc soáng, vaø hieän dieän trong moïi taùc ñoäng töø ngoân ngöõ tôùi sinh hoaït toân giaùo.
- Vaø sau cuøng, leã nghóa ñoùng goùp vaøo quùa trình hình thaønh nhaân caùch Vieät. Nhaân caùch Vieät coù theå thaáy nôi vieäc ngöôøi Vieät troïng leã nghóa, giöõ ñuùng leõ, ñuùng pheùp, hay theo leõ phaûi. Vaø caùi hay, caùi ñeïp cuaû xaõ hoäi Vieät coù theå thaáy ñöôïc qua ngoân ngöõ leã pheùp, qua caùch theá xaõ giao leã ñoä, qua loái toå chöùc theo leã cheá, vaân vaân.
Traàn Vaên Ñoaøn
Ñaïi Hoïc Quoác Gia Ñaøi Loan
04. 10. 2003