Giaùo Hoäi Taïi AÙ Chaâu:
Thaùch Thöùc Ñoái Vôùi Kitoâ Giaùo AÙ Chaâu
Gs. Phan Ñình Cho, Ñaïi Hoïc Georgetown, Washington, USA
Nguyeãn Vaên Noäi chuyeån dòch töø tieáng Anh vaø giôùi thieäu
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Muïc Ñích Cuûa Taùc Giaû : Baøi "Giaùo Hoäi taïi AÙ Chaâu: Thaùch thöùc ñoái vôùi Ki-toâ giaùo AÙ Chaâu" naøy khoâng phaûi laø moät löôïng giaù veà Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu maø cuõng khoâng phaûi laø moät baøi chuù giaûi veà Toâng Huaán "Giaùo Hoäi taïi AÙ Chaâu" (GHTAC). Muïc ñích maø toâi nhaém - vôùi tö caùch laø moät ngöôøi Vieät Nam soáng ôû haûi ngoaïi, ñaõ coù ¼ theá kyû chuyeân nghieân cöùu vaø giaûng daäy thaàn hoïc taïi Hoa Kyø, laïi coù moái quan taâm ñaëc bieät cuûa moät nhaø nghieân cöùu, veà Ki-toâ giaùo cuûa Chaâu AÙ, - laø muoán neâu leân - moät caùch coù choïn loïc - moät vaøi suy nghó vaø ñeà nghò ñeå laøm sao moät soá giaùo huaán cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu haøm chöùa trong Toâng Huaán Giaùo Hoäi taïi AÙ Chaâu, coù theå ñöôïc aùp duïng taïi caùc Giaùo Hoäi AÙ Chaâu.
1. Giaùo Hoäi Khoâng Taïi AÙ Chaâu Maø Cuûa AÙ Chaâu:
Tính AÙ Chaâu Cuûa Kitoâ Giaùo
(The Church not in but of Asia: The Asianness of Christianity)
Ñoái vôùi moät ñoäc giaû ngöôøi AÙ Chaâu, thì caâu hoûi khoâng theå khoâng ñöôïc ñaët ra laø: Toâng Huaán Giaùo Hoäi taïi AÙ Chaâu coù noùi leân ñöôïc ñieàu gì môùi vaø quan troïng ñoái vôùi caùc Giaùo Hoäi cuûa AÙ Chaâu maø töø tröôùc ñeán giôø chính baûn thaân caùc Giaùo Hoäi aáy chöa bao giôø noùi leân hoaëc nhöõng ñieàu aáy ñaõ khoâng heà ñöôïc noùi leân ngoaøi tröôøng hôïp nhôø coù Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu? Thaønh thaät maø noùi thì phaûi traû lôøi laø "Khoâng" cho caû hai veá cuûa caâu hoûi treân. Khoâng keå phaàn thöù nhaát veà boái caûnh AÙ Chaâu, phaàn lôùn Toâng Huaán Giaùo Hoäi taïi AÙ Chaâu coù theå ñöôïc vieát tröôùc vaø ngoaøi khuoân khoå Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu vaø nhöõng gì maø Toâng Huaán ñeà caäp trong saùu chuû ñeà khaùc, thì ñeàu laø nhöõng ñieàu ñaõ ñöôïc nhieàu taøi lieäu cuûa Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu (trong tieáng Anh laø The Federation of Asian Bishops' Conferences, vieát taét laø FABC) trình baøy moät caùch maïnh meõ vaø chi tieát roài.
Noùi theá khoâng coù nghóa laø Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu vaø Toâng Huaán Giaùo Hoäi taïi AÙ Chaâu ñaõ khoâng ñem laïi ñieàu gì höõu ích. Sau khi lieät keâ 15 ñieåm taùn thaønh trong soá 59 ñeà nghò maø Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu ñöa ra, taùc giaû Luis Tagle ñaõ nhìn nhaän raèng khoâng coù gì môùi trong caùc ñieåm aáy neáu so vôùi caùc giaùo huaán cuûa Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu, nhöng oâng cuõng nhaán maïnh moät caùch ñuùng ñaén raèng coù moät ñieàu ñaëc bieät môùi trong söï kieän naøy laø caùc vaán ñeà vaø caùc moái quan taâm kia ñaõ ñöôïc noùi leân trong dieãn ñaøn Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu vaø ñöôïc Giaùo Hoäi Ro-ma nhìn nhaän, vaø qua ñoù, nhöõng vaán ñeà aáy ñöôïc Giaùo Hoäi toaøn caàu yù thöùc. Ñieàu môùi khoâng phaûi laø nhöõng gì caùc Giaùm Muïc AÙ Chaâu noùi maø laø söï kieän caùc ngaøi noùi vaø caùch caùc ngaøi noùi leân nhöõng ñieàu aáy taïi Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu. Nhöõng ñieàu caùc ngaøi noùi leân thì ñaõ ñöôïc noùi leân moät caùch roäng raõi, maïnh meõ vaø saâu saéc ít laø töø 30 naêm nay, keå töø ngaøy Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1972 cho ñeán hoâm nay, trong nhieàu Ñaïi Hoäi Toaøn Theå khaùc nhau vaø trong caùc vaên kieän cuûa moät soá cô caáu cuûa Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu naøy (3). Nhöng taïi Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu, moät laàn nöõa caùc ngaøi noùi leân nhöõng ñieàu aáy, cho toaøn theå Giaùo Hoäi, vaø caùc ngaøi noùi leân moät caùch can ñaûm ñaùng ngaïc nhieân vaø vôùi loøng chaân thaønh töôi treû.
Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu laø söï nhìn nhaän ñaàu tieân raèng caùc Giaùo Hoäi cuûa AÙ Chaâu ñaõ böôùc vaøo giai ñoaïn - nhö moät tham döï vieân Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu ñaõ noùi - maø caùc Giaùo Hoäi aáy khoâng phaûi laø nhöõng Vaên Phoøng Chi Nhaùnh cuûa Giaùo Trieàu Ro-ma. Vôùi Giaùo Hoäi toaøn caàu caùc Giaùm Muïc AÙ Chaâu coâng boá, moät caùch khieâm nhöôïng nhöng maïnh meõ, raèng caùc Giaùo Hoäi cuûa AÙ Chaâu khoâng chæ hoïc töø Giaùo Hoäi Ro-ma hoaëc töø Giaùo Hoäi toaøn caàu maø thoâi, maø caùc Giaùo Hoäi cuûa AÙ Chaâu - töø nhöõng kinh nghieäm cuûa mình vôùi tö caùch laø caùc Giaùo Hoäi aáy khoâng chæ ñôn thuaàn laø caùc Giaùo Hoäi taïi AÙ chaâu maø coøn laø caùc Giaùo Hoäi cuûa AÙ Chaâu nöõa - cuõng coù ñieàu ñeå daäy cho Giaùo Hoäi Ro-ma vaø cho Giaùo Hoäi toaøn caàu nöõa. Söï kieän Toâng Huaán Giaùo Hoäi taïi AÙ Chaâu ñaõ ñöa moät soá yeáu toá cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu vaøo trong baûn vaên cuûa Huaán Quyeàn laø moät baèng chöùng huøng hoàn cho thaáy giaù trò cuûa caùc kinh nghieäm vaø cuûa söï khoân ngoan cuûa caùc Giaùo Hoäi AÙ Chaâu.
Taét moät lôøi, ñieàu môùi meû laø söï nhìn nhaän caùch coâng khai veà söï caàn thieát vaø veà giaù trò cuûa tính AÙ Chaâu cuûa caùc Giaùo Hoäi cuûa AÙ Chaâu. Dó nhieân, tính AÙ Chaâu laø moät yù nieäm mô hoà neân taøi lieäu Lineamenta vaø Toâng Huaán Giaùo Hoäi taïi AÙ Chaâu ñaõ noã löïc laøm noåi baät tính AÙ Chaâu aáy baèng caùch lieät keâ ra moät soá giaù trò vaên hoùa vaø toân giaùo laøm neân caùi goïi laø "Hoàn AÙ Chaâu": ñoù laø "söï quyù troïng thinh laëng vaø chieâm nieäm, soáng giaûn dò vaø hoaø hôïp, sieâu thoaùt, baát baïo ñoäng, coù kyû luaät, soáng thanh ñaïm, khaùt khao hoïc hoûi vaø tìm toøi söï minh trieát..., toân troïng söï soáng, töø bi vôùi moïi loaøi, gaàn guõi vôùi thieân nhieân, hieáu thaûo vôùi cha meï, ngöôøi treân vaø toå tieân, yù thöùc coäng ñoàng raát maïnh" (GHTAC, soá 6). Toâng Huaán cuõng quan taâm ñeán nhöõng boái caûnh kinh teá, xaõ hoäi vaø chính trò maø Ki-toâ giaùo taïi AÙ Chaâu hieän ôû trong ñoù (GHTAC, soá 7-8). Raát tieác khi noùi raèng "maëc duø ñaõ coù maët nhieàu theá kyû vaø maëc duø ñaõ coù raát nhieàu noã löïc toâng ñoà, nhöng ôû nhieàu nôi Giaùo hoäi vaãn bò coi laø xa laï ñoái vôùi ngöôøi AÙ Chaâu, thaäm chí trong taâm trí nhieàu ngöôøi, Giaùo Hoäi coøn bò coi laø ñaõ lieân keát vôùi caùc chính quyeàn thöïc daân" (GHTAC, soá 9), Toâng Huaán laïi duøng "thì quaù khöù" vaø laøm cho ngöôøi ta hieåu (laàm) raèng Giaùo hoäi nhìn nhaän raèng tính ngoaïi lai cuûa Ki-toâ giaùo taïi AÙ chaâu vaø söï dính líu vôùi cheá ñoä thöïc daân cuûa Giaùo hoäi aáy laø nhöõng thöïc taïi ñöông thôøi vaø khoâng chæ "ôû nhieàu nôi" maø ôû khaép moïi nôi taïi AÙ Chaâu.
Neáu Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu phaûi laøm cho caùc Giaùo Hoäi cuûa AÙ Chaâu thay ñoåi moät caùch laâu beàn, ñeå caùc Giaùo Hoäi aáy thöïc söï trôû thaønh caùc Giaùo Hoäi cuûa AÙ Chaâu vaø söï dính líu cuûa caùc Giaùo Hoäi aáy vôùi chuû nghóa thöïc daân ñöôïc ñaåy luøi xa, thì ñieàu quan troïng nhaát, theo thieån yù cuûa toâi, laø nhöõng ngöôøi Coâng Giaùo AÙ Chaâu phaûi coi troïng "tính AÙ Chaâu" trong ñôøi soáng Ki-toâ höõu cuûa mình. Trong thöïc teá, ñieàu ñoù coù nghóa laø moái quan taâm ñaàu tieân vaø cuoái cuøng cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo caùc Giaùo Hoäi AÙ Chaâu khoâng phaûi laø vieäc choïn moät chieán löôïc naøo cho phuø hôïp vôùi nhöõng ñoøi hoûi vaø chæ daãn nhaän töø Ro-ma hay töø moät nôi naøo khaùc, maø laø vieäc choïn moät chieán löôïc naøo ñaùp öùng ñöôïc caùc thaùch thöùc cuûa boái caûnh xaõ hoäi, chính trò, kinh teá vaø toân giaùo cuûa AÙ Chaâu vaø laøm theá naøo ñeå chieán löôïc aáy thöïc söï giuùp caùc Ki-toâ höõu soáng ñöùc tin, trong söï trung thaønh vôùi Tin Möøng vaø vôùi truyeàn thoáng Ki-toâ giaùo soáng ñoäng, trong giai ñoaïn hieän nay vaø taïi luïc ñòa AÙ Chaâu naøy. Öu tieân haøng ñaàu cuûa Ki-toâ giaùo AÙ Chaâu trong giai ñoaïn haäu Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu phaûi laø vieäc xaùc ñònh ñöôïc "tính AÙ Chaâu" aáy vaø ñaët noù vaøo trong boái caûnh soáng vaø bieåu loä ñöùc tin Ki-toâ.
Nhöõng ai trong chuùng ta soáng gaàn guõi vôùi caùc trung taâm cuûa caùc Giaùo Hoäi thuoäc Theá Giôùi Thöù Ba ñoâi khi caûm nghieäm ñieàu haøi höôùc ñaùng buoàn veà noã löïc cuûa caùc Giaùo Hoäi aáy laø muoán "baûo hoaøng hôn vua" (nguyeân baûn: more Roman than Rome). Coù leõ moät hieän töôïng nhö theá coù theå chaáp nhaän ñöôïc khi caùc Giaùo Hoäi aáy thieáu caùc phöông tieän caàn thieát ñeå trôû neân chính mình, nhaát laø trong nhöõng nöôùc maø chính quyeàn thuø nghòch vôùi Ki-toâ giaùo vaø Giaùo Hoäi chæ laø thieåu soá. Ngaøy nay caùc Giaùo Hoäi AÙ Chaâu phaûi böôùc vaøo giai ñoaïn töï quaûn, töï hoã trôï, töï mình lo vieäc rao giaûng vaø töï mình laøm thaàn hoïc. Nhö Ñaïi Hoäi AÙ Chaâu veà caùc Thöøa Taùc Vuï trong Giaùo Hoäi ñaõ xaùc ñònh naêm 1977: "Söï kieän caên baûn laø ngaøy nay trong boái caûnh AÙ Chaâu cuûa chuùng ta, chuùng ta ñang trong quaù trình taùi khaùm phaù ra raèng moät caù nhaân Ki-toâ höõu coù theå toàn taïi, phaùt trieån nhö moät ngöôøi Ki-toâ höõu trong moät coäng ñoaøn Ki-toâ bieát töï döôõng nuoâi mình, töï cai quaûn laáy mình, töï mình lo vieäc phuïc vuï vaø vieäc truyeàn baù Tin Möøng" (4).
Ñeå ñaûm ñöông ñöôïc nhöõng troïng traùch thuoäc caùc laõnh vöïc vöøa neâu, trong khi vaãn hieäp thoâng troïn veïn vôùi Giaùo Hoäi phoå quaùt, ñoøi phaûi coù loøng can ñaûm, trí töôûng töôïng, oùc saùng taïo, söï hôïp taùc trong moïi laõnh vöïc cuûa ñôøi soáng Giaùo Hoäi, vaø treân heát laø söï tin töôûng vaøo Chuùa Thaùnh Thaàn. Song caùc ñieàu ñoù laø moät thaùch thöùc lôùn vaø khieán chuùng ta caûm thaáy khoù chòu hôn laø khi chuùng ta chæ ñôn thuaàn "aùp duïng" nhöõng luaät leä vaø truyeàn thoáng coù saün cuûa Giaùo Hoäi vaøo nhöõng hoaøn caûnh khaùc nhau cuûa AÙ Chaâu. Nhöng chæ baèng caùch ñoù thì caùc Giaùo Hoäi taïi AÙ Chaâu môùi thöïc söï trôû thaønh caùc Giaùo Hoäi cuûa AÙ Chaâu. Vôùi tö caùch laø caùc Giaùo Hoäi Ki-toâ, dó nhieân caùc Giaùo Hoäi aáy phaûi tuyeân xöng vaø soáng ñöùc tin Ki-toâ laø ñöùc tin ñaõ ñöôïc truyeàn laïi qua caùc thôøi kyø, nhöng khoâng phaûi trong caùc heä thaàn hoïc (theological categories) vaø vôùi caùc cô cheá cuûa Giaùo Hoäi (church structures) ñöôïc nhaäp töø beân ngoaøi vaøo. Ñuùng hôn caùc Giaùo Hoäi aáy phaûi laøm theá naøo ñeå caùc caùch dieãn taû (modalities) ñöôïc hình thaønh vaø ñöôïc saûn sinh töø trong chính caùc boái caûnh AÙ Chaâu. Caùc heä (thaàn hoïc) vaø cô cheá cuûa Giaùo Hoäi AÙ Chaâu dó nhieân khoâng caàn phaûi hoaøn toaøn khaùc vôùi caùc cô cheá cuûa caùc Giaùo Hoäi khaùc; tuy nhieân chuùng ta khoâng theå vaø khoâng ñöôïc aán ñònh caùch tieân thieân laø caùc heä (thaàn hoïc) vaø cô cheá cuûa Giaùo Hoäi AÙ Chaâu phaûi gioáng y trang hoaëc phaûi hoaøn toaøn khaùc bieät vôùi nhöõng heä (thaàn hoïc) vaø cô cheá cuûa caùc Giaùo Hoäi khaùc. Caùc Giaùo Hoäi cuûa AÙ Chaâu phaûi coâng boá vaø thöïc haønh luaät Thieân Chuùa ñaõ ban, ñaët neàn moùng treân Maàu Nhieäm Thieân Chuùa Nhaäp Theå (chöù khoâng phaûi laø söï nhöôïng boä ñöôïc moät quyeàn bính cao hôn trong Giaùo Hoäi ban cho), ñeå tìm toøi vaø töï mình xaùc ñònh caùch loan baùo vaø soáng ñöùc tin Ki-toâ naøo laø hay nhaát taïi AÙ Chaâu. Ñoù laø vaán ñeà soáng coøn ñoái vôùi Giaùo Hoäi, vì chöng neáu Giaùo Hoäi taïi AÙ Chaâu maø khoâng laø AÙ Chaâu thì chaúng laø Giaùo Hoäi gì heát (since if the Church in Asia is not Asian, it is no Church at all).
Phaûi trôû thaønh caùc Giaùo Hoäi AÙ Chaâu laø ñieàu caáp baùch nhaát khi Toâng Huaán Giaùo Hoäi taïi AÙ Chaâu ñaõ khieán moïi ngöôøi phaûi kinh ngaïc baèng vieäc chaáp nhaän ñieàu maø Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu ñaõ neâu leân: "Ñöùc Gieâ-su thöôøng ñöôïc coi laø xa laï vôùi AÙ Chaâu. Thaät laø nghòch lyù khi ñaïi ña soá ngöôøi AÙ Chaâu coù khuynh höôùng coi Ñöùc Gieâ-su, moät ngöôøi sinh ra treân chính maûnh ñaát AÙ Chaâu, laø moät ngöôøi Taây Phöông hôn laø moät ngöôøi AÙ Chaâu" (GHTAC, soá 20). Trong khi phaûi tìm ra moïi caùch - theo söï thuùc baùch cuûa Toâng Huaán ñoái vôùi caùc nhaø thaàn hoïc AÙ Chaâu - ñeå "giôùi thieäu Maàu Nhieäm Ñöùc Ki-toâ cho caùc daân toäc theo caùc moâ hình vaên hoùa vaø theo caùc caùch tö duy cuûa caùc daân toäc aáy" (GHTAC, soá 20), thì caùch höõu hieäu nhaát ñeå giôùi thieäu Ñöùc Gieâ-su laø moät khuoân maët AÙ Chaâu laø laøm cho caùc Giaùo Hoäi cuûa chuùng ta thöïc söï laø AÙ Chaâu.
Gs. Phan Ñình Cho, Ñaïi Hoïc Georgetown, Washington, USA
Nguyeãn Vaên Noäi chuyeån dòch Vieät ngöõ töø tieáng Anh