Thaùnh Phanxicoâ Phan (Jaccard), Linh Muïc
Vaø Toâma Traàn Vaên Thieän, Chuûng Sinh
(+ 1838)
- Coá Phan teân thaät laø Phanxicoâ Jaccard, chaøo ñôøi ngaøy 06/9/1799 taïi Ceùvillon, Phaùp. Lôùn leân, ngaøi ñöôïc göûi hoïc taïi Chuûng Vieän Meùlan, nhöng vì trí khoân chaäm hieåu bò baïn beø cheá dieãu, neân Phanxicoâ buoàn chaùn roài leûn troán veà gia ñình.
Nhôø coâng vieäc ñoàng aùng vaø soáng giöõa thieân nhieân, Phanxicoâ trôû neân vui veû daïn dó, vaø tieáng Chuùa goïi laïi vang doäi maõnh lieät trong taâm hoàn. Do ñoù, Phanxicoâ trôû laïi tieáp tuïc vieäc hoïc trong Chuûng Vieän, vaø naêm 1819, caäu leân Ñaïi Chuûng Vieän Chambeùry.
Taïi ñaây, Phanxicoâ noåi baät veà ñôøi soáng ñaïo ñöùc vôùi öôùc muoán ñi truyeàn giaùo vaø ñöôïc phuùc töû ñaïo. Vì theá, töø thaùng 8/1821, Phanxicoâ gia nhaäp Chuûng Vieän Thöøa Sai Ba Leâ vaø thuï phong linh muïc ngaøy15/3/1823. Boán thaùng sau, ñöôïc leänh Beà Treân, ngaøi xuoáng taøu taïi Bordeaux sang Vieãn Ñoâng. Ngaøy 25/11/1824, taøu caäp beán taïi Ma Cao, vaø maõi tôùi thaùng 02/1826, ngaøi môùi tôùi ñòa phaän Ñaøng Trong. Sau moät thôøi gian hoïc tieáng, ngaøi ñi giaûng daïy taïi Nhu Lyù, Phuû Cam vaø sau ñoù laøm Giaùm Ñoác Chuûng Vieän An Ninh (Quaûng Trò).
Thaùng 7/1828, vua Minh Maïng trieäu ngaøi vaøo kinh ñeå dòch böùc thö cuûa nhaø vaät lyù Phaùp D. Diard ra tieáng Vieät cho vua töôøng laõm. Nhöng vì thaùi ñoä gheùt ñaïo Coâng Giaùo cuûa nhaø vua, ngaøi bò giam loûng taïi Hueá, bò ñaøy leân Lao Baûo vaø bò boû ñoùi, roài bò aùp giaûi veà Cam Loä (Quaûng Trò). Suoát 10 naêm, ngaøi phaûi phuïc vuï vua Minh Maïng: dòch vaên thô vaø taøi lieäu, giaûng giaûi lòch söû AÂu Myõ, daïy tieáng Phaùp cho nhöõng ngöôøi do nhaø vua göûi tôùi, hay trình baøy cho nhaø vua veà ñaïo thaùnh. Cuoái cuøng, vaøo thaùng 7/1838, ngaøi bò giaûi veà lao xaù Quaûng Trò vaø gaëp laïi chuûng sinh Toâma Traàn Vaên Thieän ñang bò giam ôû ñaây.
- Thaùnh Toâma Traàn Vaên Thieän sinh naêm 1820 taïi laøng Trung Quaùn, tænh Quaûng Bình. Ngay töø nhoû, ngaøi ñaõ coù loøng ñaïo ñöùc, ngoan ngoaõn vaø leã ñoä. Naêm leân 8 tuoåi, ngaøi theo hoïc chöõ nho vôùi cha Thoï. Naêm 18 tuoåi, sau khi ñaõ hoïc La ngöõ vôùi cha Wial, ngaøi ñöôïc giôùi thieäu vaøo Chuûng Vieän Di Loan (Quaûng Trò) do cha Candahl (Coá Kim) ñieàu khieån. Toâma Thieän haêng haùi leân ñöôøng cuøng ngöôøi chò teân laø Sao. Doïc ñöôøng hai chò em gaëp nöõ tu Mañaleâna Yeán töø Di Loan veà cho bieát cha Beà Treân Candahl ñaõ phaûi troán vì leänh caám ñaïo. Nhöng hai chò em vaãn cöù haêng haùi tieán böôùc vaø tôùi Di Loan giöõa luùc trieàu ñình ñang luøng baét cha Candahl. Vì khoâng tìm ñöôïc cha, quaân lính baét moät soá giaùo höõu, trong ñoù coù Toâma Thieän.
Quan traán Quaûng Trò duøng moïi caùch nhö duï doã, ñe doïa, ñaùnh ñoøn, giam ñoùi ñeå lung laïc. Ngaøi luoân leã ñoä traû lôøi: "Toâi saün loøng chòu cheát, chöù khoâng bao giôø boû ñaïo". Tröôùc nhöõng lôøi khaúng khaùi aáy, quan truyeàn ñoùng goâng vaø toáng giam ngaøi chung vôùi cha Phanxicoâ Jaccard.
Ngaøy 17/9/1838, hai ngaøi bò leân aùn töû hình. Khi hay tin, hai cha con vui möøng vaø taï ôn Chuùa. Ngaøy 21/9/1838, hai ngaøi bò ñieäu tôùi phaùp tröôøng ôû laøng Nhan Bieàu, gaàn Quaûng Trò, vaø bò xöû giaûo taïi ñaây.
Ngaøy 27/5/1900, Ñöùc Giaùo Hoaøng Leâoâ XIII ñaõ toân phong hai ngaøi leân haøng Chaân Phöôùc.
Ñöùc Thaùnh Cha Gioan Phaoloâ II ñaõ toân phong Hieån Thaùnh ngaøy 19/6/1988.