Vaên Hoùa Ca-in, Vaên Hoùa Söï Cheát

Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia

"Trong chieàu höôùng naày, naïn phaù thai vöôït ra ngoaøi traùch nhieäm cuûa nhöõng caù nhaân vaø vöôït ra ngoaøi moái nguy haïi taïo ra cho hoï, vaø mang moät chieàu kích xaõ hoäi ñaëc bieät. Ñoù laø moät veát thöông traàm troïng nhaát cho xaõ hoäi vaø neàn vaên hoùa cuûa noù, gaây ra do chính nhöõng ngöôøi maø ñaùng lyù hoï phaûi laø keû thaêng tieán vaø baûo veä xaõ hoäi... Chuùng ta ñang ñöông ñaàu vôùi caùi ñöôïc goïi laø “cô caáu toäi loãi”, noù choáng laïi söï soáng con ngöôøi chöa ñöôïc sinh ra." Thoâng Ñieäp Tin Möøng Veà Söï Soáng (Evangelium Vitae) cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Gio-an Phao-loâ II, ñoaïn 59.

Trong böùc thö cuûa Phong Traøo Giaùo Daân Vieät Nam Haûi Ngoaïi, Cô sôû Orange County, California gôûi chuû nhieäm nhaät baùo Ngöôøi Vieät, cuõng taïi Orange County, ngaøy 30 thaùng 4 naêm 1996 coù ñoaïn ghi:

“Nhö oâng chuû nhieäm bieát, baøo thai ñeán tuaàn leã thöù 24, töùc laø 6 thaùng, ñaõ phaùt trieån roõ raøng laø moät con ngöôøi. Bôûi theá, vieäc phaù thai trong thôøi kyø naày chính laø moät haønh ñoäng gieát ngöôøi, ñi ngöôïc laïi truyeàn thoáng luaân lyù vaø ñaïo ñöùc cuûa daân toäc Vieät Nam. Do ñoù, qua laù thö naày, chuùng toâi khaån thieát kính xin oâng chuû nhieäm vui loøng cho ngöng ngay vieäc ñaêng quaûng caùo noùi treân...”

Cho ñeán luùc naày, ngaøy 29 thaùng 9 naêm 1996, nghóa laø naêm thaùng sau khi laù thö ñöôïc gôûi ñi baèng böu ñieän vaø ñieän thö, maåu quaûng caùo “Phaù Thai Ñeán 24 Tuaàn Leã” in côõ lôùn, vôùi loái trang trí ñaëc bieät cuûa Family Planning Associates Medical Group vaãn coøn xuaát hieän treân nhaät baùo Ngöôøi Vieät.

Coù nhieàu vaán ñeà ñöôïc ñaët ra töø nhieàu goùc ñoä nhìn: Taïi sao laïi phaûi leân tieáng? Moät cô quan vaên hoùa - ít nhaát cuõng ñöôïc hieåu nhö ñaõ töï trình dieän nhö theá - coù caàn phaûi theå hieän vaø toân troïng nhöõng giaù trò ñaïo ñöùc cuûa neàn vaên hoùa maø hoï muoán baûo veä vaø phaùt huy hay khoâng? Ñeán möùc ñoä naøo töï do vaø lôïi nhuaän ñöôïc coi laø chính ñaùng trong laõnh vöïc kinh doanh?

Phaù Thai Laø Gieát Ngöôøi

Töø moät caâu chuyeän...

Moät thieáu phuï tay aüm moät thieáu nhi böôùc vaøo phoøng maïch baùc só gia ñình.

- Thöa baùc só, xin baùc só vui loøng giaûi quyeát giuùp khoù khaên naày: ñöùa nhoû ñaây môùi chöa ñaày moät tuoåi, vaø toâi laïi mang thai nöõa roài. Chaéc baùc só cuõng bieát laø toâi khoâng muoán coù con daøy nhö vaäy. Toâi khoâng ñuû söùc chòu ñöïng ñöôïc.

- Theá thì baø muoán toâi giuùp gì ñaây?

- Baát cöù dieàu gì coù theå caát ñöôïc caùi cuûa nôï naày.

Sau moät hoài suy nghó, ngöôøi thaày thuoác traû lôøi:

- Toâi coù moät caùch giaûi quyeát toát hôn ñeå giuùp baø. Neáu baø khoâng chòu coù hai ñöùa con sinh gaàn nhau nhö vaäy, toát nhaát laø gieát ñöùa con baø ñang aüm trong tay, vì ñoái vôùi toâi gieát ñöùa trong buïng baø hay gieát ñöùa trong tay baø thì cuõng nhö nhau. Vaû laïi, neáu gieát ñöùa trong buïng baø thì laïi coøn nguy hieåm cho baø nöõa.

Vöøa noùi xong, vò baùc só vöôn tay leân keä duïng cuï, naém moät caây dao nhoû, vaø baûo ngöôøi thieáu phuï ñaët ñöùa nhoû leân veá baø, ñöa ñaàu ra phía oâng ta. Luùc ñoù ngöôøi thieáu phuï taùi xanh maët, nhaûy töûng khoûi gheá vaø theùt leân: “Ñoà Saùt Nhaân!”

Chæ vôùi moät vaøi lôøi noùi, vò baùc só daõ thuyeát phuïc ñöôïc ngöôøi thieáu phuï treû hieåu ra raèng vieäc oâng ta ñeà nghò gieát ñöùa con moät tuoåi cuûa baø thì cuõng chaúng teä haïi gì hôn lôøi thænh caàu gieát ñöùa beù chöa sinh trong buïng baø. Ñaøng naøo cuõng laø Gieát Ngöôøi. Chæ coù moät khaùc bieät laø tuoåi cuûa hai ñöùa beù maø thoâi.

... ñeán nhöõng söï kieän

Baùc só Richard Selser, taùc giaû quyeån Confessions of a Knife (Edward Tivnan, The Moral Imagination, nxb New York: Simon & Schuster, 1995, trang 19), ñaõ keå laïi söï kieän sau ñaây. Vaøo naêm 1973, khi taûn boä qua khu phoá Manhattan, oâng tình côø giaãm chaân leân moät vaät gì meàm meàm. Quan saùt kyõ, oâng ta thaáy ra “moät thaân theå nho nhoû traàn truoàng, tay vaø chaân bò xeù lìa ra, ñaàu beû quaëp ñaøng sau, mieäng haù roäng, maët nhaên nhoù...” Noù gioáng moät con chim, nhöng laïi to quaù. OÂng ta nghó coù theå laø moät con buùp beâ nhöïa, moät moùn ñoà cuûa quaùn chaïp phoâ. Moät ngöôøi qua ñöôøng gaàn ñoù keâu leân: “Troâng kìa, moät Ñöùa Beù!”

Nhieàu ngöôøi khaùc khaùm phaù theâm nhieàu xaùc cheát nhoû treân ñöôøng phoá. Caûnh saùt ñeán, bao vaây khu vöïc. Nhaân vieân xe cöùu thöông xuùc nhöõng thaây Ngöôøi... chöøng ñoä möôi caân thòt Ngöôøi. Moät beänh vieän trong vuøng ñaõ chính thöùc ñöa ra lôøi giaûi thích: Nhöõng baøo thai bò phaù naëng döôùi moät caân thì bò ñoát; nhöõng baøo thai naëng hôn thì ñöôïc choân trong nghóa trang. Moät boïc plastic ñöïng caùc baøo thai coù ghi haøng chöõ Chaát Ñoäc Pheá Thaûi ñeå ñöa ñeán nghóa trang chaúng may bò chuyeån nhaàm leân xe raùc, vaø cuõng chaúng may bò rôi treân ñöôøng phoá.

Phaù Thai Laø Moät Toäi AÙc Töï Baûn Chaát

Ñeå qua moät beân nhöõng chöùng lyù phuï thuoäc, tuy khoâng keùm phaàn quan troïng, nhö laø nhöõng haäu quaû daây chuyeàn do vieäc thöøa nhaän phaù thai seõ ñöa ñeán: gieát ngöôøi taäp theå, dieät chuûng (tröôøng hôïp Nazis cuûa Ñöùc Phaùt-xít), söùc khoeû taâm thaàn vaø theå lyù ñaùng lo ngaïi cuûa ngöôøi meï phaù thai, taïo ñieàu kieän vaø voâ tình khuyeán khích loái soáng buoâng thaû tính duïc..., phaù thai töï baûn chaát ñaõ laø moät toäi aùc choáng laïi söï soáng, söï soáng con ngöôøi, vaø ñaëc bieät ñoù laø moät Con Ngöôøi Voâ Toäi, khoâng coù khaû naêng töï veä.

Ñöùng veà maët phaùt trieån sinh lyù, moät ñöùa beù môùi sinh coøn nhieàu khieám khuyeát so vôùi moät ngöôøi tröôûng thaønh - chaúng haïn raêng chöa moïc, chöa töï mình ñuùt côm vaøo mieäng ñöôïc... Nhöng khoâng phaûi vì theá maø moät ñöùa beù khoâng phaûi laø Ngöôøi. Cuõng theá, moät baøo thai (conceptus), duø ôû giai ñoaïn naøo trong quaù trình taêng tröôûng: phoâi thai (embryo) hay thai nhi (fetus), duø coøn nhieàu khieám khuyeát veà maët theå lyù, cuõng ñaõ laø Ngöôøi, coù tieàm naêng soáng vaø phaùt trieån hoaøn haûo hôn. Baûn chaát ñoù laø Ngöôøi, vaø phaù thai, nhö theá, laø moät haønh vi toäi aùc töï baûn chaát.

Tröôùc nhöõng cuoäc bieåu döông choáng laïi naïn phaù thai, baûo veä söï soáng döôïc caùc giaùo hoäi Ki-toâ giaùo hoã trôï, nhieàu ngöôøi cöù töôûng nhaàm raèng chæ coù Ki-toâ giaùo môùi quan taâm tôùi vaán ñeà naày. Trong khung caûnh cuûa vaên hoùa Vieät Nam, baát kyø toân giaùo naøo cuõng ñeà cao maïng soáng con ngöôøi, vaø caám ñoaùn yù ñònh vaø haønh vi taøn saùt söï soáng ñoù.

Ñoái vôùi Phaät giaùo chaúng haïn, saùt sanh laø ñieàu aùc ñaàu tieân ñöôïc keå trong naêm ñieàu caám (nguõ giôùi). Saùt sanh ñoái vôùi ngöôøi Phaät töû khoâng nhöõng chæ giôùi haïn trong phaïm vi con ngöôøi, maø coøn bao goàm söï soáng noùi chung, töø nhöõng sinh vaät voâ tri nhö loaøi giun deá cho ñeán loaøi höõu tri höõu tình laø con ngöôøi. Ngay caû nhöõng haønh vi thoâ baïo, gaây ñoå vôõ voâ ích ñoái vôùi nhöõng vaät khoâng coù söï soáng cuõng ñaõ laø moät ñieàu khoâng neân laøm.

Ñoái vôùi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, Thoâng Ñieäp Tin Möøng Veà Söï Soáng cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Gio-an Phao-loâ II nhaán maïnh raèng phaù thai laø “moät toäi aùc ñaëc bieät nghieâm troïng.” (TMVSS soá 61). Phaù thai luoân laø moät haønh vi toäi aùc thuoäc veà baûn chaát. Ñoù laø moät haønh vi choáng laïi Thieân Chuùa, vì “söï soáng con ngöôøi khoâng thuoäc veà noù, bôûi vì ñoù laø taøi saûn vaø taëng vaät cuûa Thieân chuùa, Ñaáng taïo döïng vaø laø Cha.” (TMVSS, soá 40). Bôûi vaäy Boä Giaùo Luaät hieän haønh quy ñònh raèng “ngöôøi naøo thöïc söï cung caáp vieäc phaù thai töï ñoäng chòu vaï tuyeät thoâng.” (Soá 1396). Nhöõng keû cung caáp vieäc phaù thai khoâng chæ laø ngöôøi meï, ngöôøi cha vaø nhöõng ngöôøi tham döï tröïc tieáp ñeán haønh vi truïc xuaát thai nhi ra khoûi buïng ngöôøi meï, maø coøn bao goàm nhöõng thaønh phaàn xuùi duïc, khuyeán khích: nhaø laøm luaät, baïn beø, ngöôøi thaân, vaø ñaëc bieät laø nhöõng nhaø giaùo duïc vaø giôùi truyeàn thoâng.

Truyeàn Thoáng Vaø vaên Hoùa

Trong moät theå cheá toaøn trò, truyeàn thoâng laø coâng cuï cuûa nhaø caàm quyeàn duøng ñeå tuyeân truyeàn ñöôøng loái cuûa thaønh phaàn cai trò. trong moät theå cheá töï do, truyeàn thoâng ñöôïc ñaùnh giaù nhö laø ñeä töù quyeàn, coù chöùc naêng baøy toû söï thaät; vaø söï thaät ñoù chính laø giaù trò ñöùc lyù cuûa xaõ hoäi ñoù. Nien Cheng, nhaø baùo noåi danh Trung Hoa vaø laø taùc giaû quyeån Life and Death in Shanghai, ñaõ vieát: “Cô baûn ngöôøi ta neân bieát ñieàu gì ñuùng vaø ñieàu gì sai - vaø, khi quyù vò bieát ñöôïc ñieàu ñoù, haõy can ñaûm ñuû ñeå beânh vöïc ñieàu ñuùng”. (Nien Cheng, Old Values in a New China, trong taùc phaåm Shared Values for a Troubled World, Rushworth M. Kidder, ed. nxb San Francisco: Jossey-Bass Pub., 1994, trang 203)

Khi noùi ñuùng vaø sai töùc laø noùi ñeán vaán ñeà giaù trò. Coù nhöõng giaù trò töông ñoái cho moãi thôøi, moãi nôi khaùc nhau; tuy nhieân cuõng coù nhöõng giaù trò tuyeät ñoái ñuùng vaø tuyeät ñoái sai ñoái vôùi moïi thôøi, moïi nôi. Phaù thai laø moät ñieàu tuyeät ñoái sai bôûi vì noù xaâm phaïm quyeàn caên baûn cuûa con ngöôøi laø quyeàn ñöôïc soáng. Thaûm caûnh cuûa thôøi ñaïi chính laø ôû choã con ngöôøi maát heát yù thöùc veà nhöõng giaù trò tuyeät ñoái ñoù. Vaø caøng teä haïi hôn nöõa khi nhöõng ngöôøi cho mình coù söù maïng laøm vaên hoùa laïi ñi gieo vaõi moät neàn “vaên hoùa cuûa söï cheát.”

Trong chöông cuoái cuûa Thoâng Ñieäp Tin Möøng Veà Söï Soáng, Ñöùc Giaùo Hoaøng Gio-an Phao-loâ II ñaõ ñeà caäp ñeán caùc cô quan truyeàn thoâng nhö laø moät trong naêm löïc löôïng chính coù nhieäm vuï xaây döïng neàn “vaên hoùa cuûa söï soáng” ñoái ñaàu vôùi neàn “vaên hoùa cuûa söï cheát”. “Ñeå ñoùng goùp phaàn mình, ngöôøi laøm coâng taùc truyeàn thoâng neân baøy toû yù nghóa cao caû cuûa tình yeâu vaø tình duïc, traùnh baát cöù ñieàu gì coi nheï söï soáng con ngöôøi vaø phaåm giaù con ngöôøi.” (TMVSS 99). Söù ñieäp naày vöôït ra ngoaøi khuoân khoå cuûa moät giaùo thuyeát daønh cho nhöõng tín ñoà cuûa moät toân giaùo caù bieät; ñoù laø tieáng keâu caàu khaån thieát cuûa löông tri loaøi ngöôøi gôûi ñeán nhöõng ai caàm trong tay nhöõng phöông tieän uoán naén giaù trò ñöùc lyù cuûa xaõ hoäi.

Truyeàn thoâng ñaïi chuùng noùi chung vaø baùo giôùi noùi rieâng haøng ngaøy truyeàn ñi haøng ngaøn söù ñieäp döôùi moïi hình thöùc trong ñoù coù quaûng caùo. Thoaït nhìn thì vieát moät baøi xaõ luaän hoã trôï vieäc phaù thai xem ra khaùc vôùi vieäc ñaêng moät quaûng caùo cung caáp dòch vuï phaù thai. Nhìn kyõ vaán ñeà, söï khaùc bieät, neáu coù, chæ thuoäc bình dieän caáp ñoä; baûn chaát laïi gioáng nhau.

Quaûng Caùo Laø Moät Dòch Vuï Thuaàn Kinh Teá

Xeùt coâng taùc truyeàn thoâng döôùi chöùc naêng kinh teá, nghóa laø moät cô sôû saûn xuaát kieám lôøi khoâng thoâi - maåu quaûng caùo ñöôïc coi nhö laø saûn phaåm kinh teá - thì ngay ôû ñaây vaán ñeà giaù trò cuõng phaûi ñöôïc ñaët ra. Saûn xuaát moät oå ñaïi baùc thì khaùc xa saûn xuaát moät maùy caøy, tuy raèng caû hai cuøng theo ñuoåi lôïi nhuaän kinh teá. Bôûi theá baát kyø quoác gia naøo, duø ôû ñoù cheá ñoä kieåm duyeät baùo chí khoâng ñöôïc ñaët ra, cuõng coù nhöõng luaät leä quy ñònh vieäc quaûng caùo phaûn aûnh noäi dung ñöùc lyù cuûa xaõ hoäi ñoù.

Nhöõng quy ñònh naày khoâng chæ lieân heä ñeán ngöôøi saûn xuaát saûn phaåm hoaëc dòch vuï ñöôïc quaûng caùo, maø coøn lieân heä ñeán ngöôøi saûn xuaát dòch vuï quaûng caùo, töùc cô quan truyeàn thoâng. Nhöõng quy ñònh naày khoâng nhöõng chæ nhaèm ngaên ngöøa vaø cheá taøi vieäc caïnh tranh baát chính, söï gian xaûo trong vieäc trình baøy saûn phaåm maø coøn bao goàm moät soá saûn phaåm hoaêc dòch vuï ñöôïc xaõ hoäi ñoù coi nhö caám kî, coù haïi cho xaõ hoäi nhö thuoác laù, röôïu maïnh, ma tuyù chaúng haïn.

Ngoaøi luaät leä nhaø nöôùc, cô sôû cung caáp dòch vuï quaûng caùo cuõng coøn bò giôùi haïn bôûi quy ñònh cuûa chính mình, thaønh vaên hoaëc baát thaønh vaên, phaûn aûnh löông taâm ngheà nghieäp, quan nieäm veà giaù trò cuûa ngöôøi laøm coâng taùc quaûng caùo. Tín nieäm heä cuûa quaàn chuùng tieâu thuï cuõng taùc duïng ñeán noäi dung quaûng caùo nhö laø quy luaät kinh teá thò tröôøng.

Nhö theá, duø chæ xeùt ôû chöùc naêng kinh teá thoâi thì vieäc cung caáp dòch vuï quaûng caùo cuõng coù nhöõng giôùi haïn. Trong tröôøng hôïp cuï theå quaûng caùo phaù thai cuûa nhaät baùo Ngöôøi Vieät, vaán ñeà hôïp phaùp hay baát hôïp phaùp cuõng chæ laø vaán ñeà thôøi gian. Löôõng Vieän Quoác Hoäi Hoa Kyø ñaõ thoâng qua döï luaät Caám Phaù Thai Treã (Partial - Birth Abortion Ban Act) vaø bò Toång Thoáng Clinton phuû quyeát ngaøy 10.4.1996 vöøa qua. Haønh ñoäng cuûa Toång Thoáng Clinton ñaõ taïo neân moät luoàng dö luaän choáng ñoái saâu roäng trong dö luaän. Ñaëc bieät Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Hoa Kyø, qua böùc thö kyù teân taùm Hoàng Y vaø Ñöùc Giaùm Muïc Chuû Tòch Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Hoa Kyø gôûi Toáng Thoáng Clinton ngaøy 16.4.1996, ñaõ coù nhöõng lôøi leõ döùt khoaùt vaø maïnh meõ.

Tieán só Navarro Valls, phaùt ngoân vieân cuûa Toøa Thaùnh Vatican ñaõ ñöa ra nhaän ñònh sau ñaây: “Quyeát ñònh cuûa Toång Thoáng choáng laïi laäp tröôøng cuûa Quoác Hoäi Myõ laø moät phuû quyeát oâ nhuïc, trong thöïc teá, vieäc laøm naày gioáng nhö moät haønh ñoäng taán coâng taøn aùc kinh khuûng choáng laïi moät nhaân maïng voâ toäi vaø choáng laïi nhaân quyeàn baát khaû xaâm phaïm cuûa thai nhi.”

AÙn leä Roe choáng Wade naêm 1973 cuûa Toái Cao Phaùp Vieän Myõ cho pheùp phaù thai khoâng haïn cheá theo lôøi yeâu caàu cuûa ngöôøi meï trong 12 tuaàn leã ñaàu, vaø vôùi moät vaøi haïn cheá, ñeå baûo veä söùc khoûe ngöôøi meï ñeán tuaàn leã thöù 24, caøng ngaøy caøng bò caùc aùn leä cuûa caùc tieåu bang haïn cheá, nhaát laø trong vaán ñeà xöû duïng coâng quyõ. Ñaëc bieät khuynh höôùng Pro-life (beânh vöïc söï soáng) trong cöû tri Myõ ñang vaän ñoäng ñeå ñöa vaán ñeà caám phaù thai vaøo hieán phaùp qua thuû tuïc tu chính hieán phaùp.

Vöôït leân treân vaán ñeà hôïp phaùp hay khoâng hôïp phaùp, vaø tuy cuõng chæ xeùt ôû bình dieän kinh doanh maø thoâi, cuõng coøn coù nhöõng giôùi haïn cuûa luaân lyù ngheà nghieäp vaø töông giao vôùi khaùch haøng. Vaán ñeà ñaïo ñöùc trong kinh doanh khoâng chæ ñöôïc ñaët ra cho nhöõng ngheà ñaëc bieät lieân quan ñeán söï soáng vaø coâng lyù nhö y khoa vaø luaät phaùp... maø caøng ngaøy caøng ñöôïc ñeà caäp moät caùch phoå bieán trong kinh doanh noùi chung. Moân hoïc luaân lyù doanh thöông ñang ñöôïc nhieàu tröôøng ñaïi hoïc coi nhö laø baét buoäc cho chöông trình MBA. Vì theá ñoái vôùi vieäc ñaêng quaûng caùo phaù thai, khoâng ngaïc nhieân chuùt naøo khi hai tôø baùo Myõ lôùn nhaát trong vuøng Orange County, nôi coù truï sôû cuûa nhaät baùo Ngöôøi Vieät, laø tôø Orange County Register vaø tôø Los Angeles Times, aán baûn Orange County ñaõ khoâng coù nhöõng maåu quaûng caùo töông töïa nhö quaûng caùo phaù thai ñeán tuaàn leã thöù 24 cuûa Family Planning Associates Medical Group.

Ñaâu laø söï khaùc bieät? Coù phaûi hai tôø baùo Myõ noùi treân ñaõ ñaët vaán ñeà lôïi nhuaän kinh teá döôùi maãu möïc giaù trò hoï ñaët ra? Hay nhöõng boù buoäc cuûa quy luaät kinh teá thò tröôøng, vôùi phaûn öùng baát thuaän lôïi töø phía thaân chuû vaø ngöôøi tieâu thuï tröôøng hôïp hoï nhaän ñaêng quaûng caùo, ñaõ khieán hoï thaän troïng hôn? Giaû thuyeát naøo ñi nöõa thì ñaây cuõng laø nhöõng baøi hoïc cho caû ngöôøi kinh doanh dòch vuï quaûng caùo laãn khaùch haøng tieâu thuï vaø thaân chuû voán deã tính trong coäng ñoàng ngöôøi Vieät chuùng ta.

Truyeàn Thoâng Vaø Chöùc Naêng Vaên Hoùa

Vaán ñeà laïi traàm troïng hôn khi cô sôû truyeàn thoâng laïi cho mình, vaø laøm cho ngöôøi khaùc hieåu chöùc naêng chính cuûa mình laø “cô quan tranh ñaáu thôøi söï vaên ngheä giaùo duïc”. Duø khoâng noùi ra thì trong quan nieäm cuûa ngöôøi Vieät voán troïng chöõ nghóa, baùo chí vaãn ñöôïc coi laø moät ngheà cao quyù, laø nôi coâ ñoäng vaø coâng khai hoùa tinh hoa cuûa xaõ hoäi. Noùi roäng ra, baùo chí mang treân mình chöùc naêng vaên hoùa, nghóa laø laøm cho xaõ hoäi thaêng tieán hôn theo chieàu cao. Moät caùch coâng baèng, trong quaù trình toàn taïi, nhaät baùo Ngöôøi Vieät ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp ñaùng keå ñeå duy trì vaø phaùt huy tieáng Vieät vaø taäp tuïc Vieät ôû haûi ngoaïi. Tuy nhieân vôùi vieäc coi thöôøng dö luaän, tieáp tuïc nhaän ñaêng quaûng caùo phaù thai, nhaät baùo Ngöôøi Vieät ñaõ töï choïn cho mình moät noäi dung khaùc veà vaên hoùa, xa laï vôùi loái hieåu thoâng thöôøng cuûa moïi truyeàn thoáng.

Trong truyeàn thoáng tröôøng cöûu toân vinh ñaïo lyù cuûa ngöôøi Vieät Nam, vaên hoùa gaén lieàn vôùi ñaïo ñöùc. Ngöôøi quaân töû, baäc thaùnh nhaân, maãu möïc cuûa vaên hoùa, tröôùc tieân laø ngöôøi soáng thuaän vôùi Ñaïo cuûa Trôøi. Ca dao Vieät Nam haù chaúng coù caâu:

Duø xaây chín baäc phuø ñoà

Khoâng baèng laøm phuùc cöùu cho moät ngöôøi.

Trong thoâng ñieäp Haøo Quang Chaân Lyù (Veritatis Splendor), Ñöùc Giaùo Hoaøng Gio-an Phao-loâ II coù noùi roõ veà töông quan giöõa vaên hoùa vaø ñaïo ñöùc: “Trong coát loõi cuûa vaán ñeà vaên hoùa, coù yù thöùc ñaïo ñöùc, vaø yù thöùc ñaïo ñöùc laïi ñöôïc xaây döïng vaø hoaøn thaønh trong yù thöùc toân giaùo.” (TÑ. HQCL. III, 98). Hoaëc hieåu vaên hoùa chæ laø nhöõng saûn phaåm vaät chaát nhö nhöõng cuoäc trình dieãn aâm nhaïc, hoäi hoïa, hoaëc ñaõ ñoàng hoùa giaù trò (values) vôùi giaù caû (price) cho neân noäi dung ñöùc lyù cuûa vaên hoùa ñaõ bò boû queân. Vaên hoùa baét ñaàu baèng vieäc toân troïng vaø baûo veä söï soáng vaø phaåm giaù con ngöôøi. Maø con ngöôøi coâ theá nhaát, khoâng coù khaû naêng töï veä nhaát caàn phaûi öu tieân baûo veä chính laø caùc thai nhi.

Chæ vì ñaõ coi thöôøng chieàu kích linh thaùnh cuûa söï soáng maø con ngöôøi caøng ngaøy caøng trôû neân “choù soùi ñoái vôùi ngöôøi.” (Homo homini lupus). Neàn vaên hoùa naày, vôùi quan nieäm leäch laïc veà töï do, vôùi thaùi ñoä ngaïo maïn cuûa thaàn Prometheus, vaø löông taâm môø toái chaéc chaén seõ ñöa con ngöôøi ñeán söï cheát.

Moät truyeän ngaén cuûa moät nhaø vaên (hình nhö laø “Töôùng Veà Höu” cuûa Nguyeãn Huy Thieäp) maø toâi ñaõ ñöôïc ñoïc, thuaät laïi vieäc ngöôøi ta nuoâi heo baèng caùc baøo thai bò phaù. ÔÛ nöôùc ngoaøi, vieäc hoäi nhaäp vaên hoùa coù nhieàu hieän töôïng ñau loøng do söï leäch laïc trong nhaän thöùc veà giaù trò. Moät cô quan cho mình coù chöùc naêng “giaùo duïc” laïi laøm coâng taùc quaûng caùo vieäc phaù thai laø moät ñieàu vöôït ra ngoaøi khaû naêng suy luaän cuûa moät ñaàu oùc bình thöôøng. Trong tinh thaàn lieân ñôùi ñoàng baøo tröôùc nhöõng ñoå vôõ gia ñình vaø suy hoaïi luaân lyù truyeàn thoáng, chaéc haún moät cô quan cho mình coù chöùc naêng vaên hoùa phaûi bieát neân laøm gì vaø khoâng neân laøm gì? Taát caû nhöõng xum xoe beà ngoaøi chæ laø vieäc laøm voâ nghóa neáu noäi dung thieát yeáu cuûa vaên hoùa bò coi thöôøng, bôûi vì “Ca-in coá gaéng che ñaäy toäi aùc cuûa mình baèng lôøi noùi doái. Ñaây ñaõ laø vaø vaãn coøn laø tröôøng hôïp khi moãi loaïi yù thöùc heä coá gaéng bieän minh vaø che ñaäy nhöõng toäi aùc toài teä nhaát choáng laïi con ngöôøi. "Con coù phaûi laø keû chaên giöõ em con ñaâu?" Ca-in khoâng muoán nghó veà em mình vaø töø choái nhaän traùch nhieäm maø moãi ngöôøi phaûi coù ñoái vôùi keû khaùc.” (TÑ. TMVSS, 8).

Nguyeãn Baù Tuøng (Hoa-kyø)

(Trích daãn töø Ephata Vieät Nam soá 15, naêm 2001)

Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page