Khaùm Phaù Môùi Veà Thai Nhi Vaø Treû Sô Sinh
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Phaàn I: Söï Thöùc Tænh Cuûa Caùc Giaùc Quan Thai Nhi
Thai nhi khi coøn ôû trong buïng meï coù caûm nhaän ñöôïc theá giôùi beân ngoaøi khoâng? Caùc baø meï cuûa moïi daân toäc treân theá giôùi, töø ngaøn xöa ñeán nay, vaãn traû lôøi Coù. Thaäm chí, trong trieát lyù ñaïo ñöùc Trung Hoa coå coøn coù caâu: “Giaùo thai nhi, giaùo vi thaønh thai” (Thai Giaùo - Daïy doã thai nhi töø tröôùc khi coù thai). Trong khi ñoù, moät soá nhaø khoa hoïc laïi töøng khaêng khaêng noùi Khoâng, chæ coi thai nhi nhö moät söï vaät ñang hình thaønh khoâng coù caûm nhaän, khoâng coù caûm öùng, chæ coù theå coù ñöôïc vaøi cöû ñoäng töï phaùt maø thoâi. Nhöõng keát quaû nghieân cöùu môùi nhaát cho thaáy hoï ñaõ sai laàm, sai laàm nghieâm troïng!
Trong voøng 20 naêm trôû laïi ñaây, nhôø nhöõng kyõ thuaät thaêm doø hieän ñaïi, nhö ñieän taâm ñoà vaø nhaát laø kyõ thuaät sieâu aâm Doppler maõ hoùa maøu, thai nhi khoâng coøn laø moät ngöôøi “khaùch xa laï” nöõa. Töø khi coøn “naèm keùn” trong buïng meï, thai nhi ñaõ khoâng soáng taùch bieät vôùi theá giôùi beân ngoaøi ñang chôø ñoùn noù.
Söï Thöùc Tænh Cuûa Caùc Giaùc Quan
Ñaõ töø raát laâu, nhöõng nhaø phoâi hoïc ñaõ moâ taû moät caùch chính xaùc, chi tieát vaø cuï theå söï hình thaønh daàn daàn veà moät cô theå hoïc caùc heä thoáng giaùc quan cuûa thai nhi. Nhöng, chæ maõi gaàn ñaây, ngöôøi ta môùi bieát - tuy coøn sô löôïc vaø chöa ñaày ñuû, laø nhöõng heä thoáng naøy ñaõ hoaït ñoäng thaät söï ngay töø raát sôùm.
Chæ sau tuaàn leã thöù 7, caùc giaùc quan maét vaø tai ñaõ ñöôïc phaùc hình vaø thai nhi baét ñaàu böôùc vaøo cuoäc soáng caûm nhaän. Cuõng gioáng nhö ôû caùc ñoäng vaät coù vuù khaùc, giaùc quan hoaït ñoäng ñaàu tieân cuûa thai nhi laø xuùc giaùc (sôø moù). Ngay tuaàn leã thöù 11 cuûa thai kyø, toaøn boä maët, gan baøn tay, gan baøn chaân cuûa beù ñaõ coù nhöõng cô caáu da caàn thieát cho söï maãn caûm cuûa xuùc giaùc. Naèm trong tuùi nöôùc oái, ñöôïc baûo veä khoûi nhöõng va chaïm maïnh, thai nhi ñaõ caûm nhaän ñöôïc söï tieáp xuùc vôùi cô theå cuûa meï (thaønh töû cung) vaø cô theå cuûa chính noù.
Sau 16 tuaàn, qua maøn aûnh sieâu aâm, ngöôøi ta ñaõ thaáy noù muùt ngoùn tay caùi, sôø naén cuoáng nhau vaø coù khi caäu beù (hoaëc coâ beù) töông lai ñaõ sôø leân traùn nhö ñang suy tö moät ñieàu gì. Phaûn xaï muùt ngoùn tay xuaát hieän sôùm nhaát vaø cuõng ñöôïc giöõ laâu nhaát sau khi ra ñôøi.
Gioáng nhö moät phi coâng vuõ truï trong traïng thaùi khoâng troïng löïc, thai nhi troâi noåi trong tuùi oái ñaày nöôùc, nhöng nhôø söï phaùt trieån cuûa tai trong, cô quan tieàn ñình, thai nhi ñaõ coù caûm nhaän ñöôïc söï thaêng baèng, tuy chöa phaân bieät ñöôïc ñaâu laø treân, ñaâu laø döôùi, nhöng noù ñaõ phaân bieät ñöôïc vò trí naèm hay ngoài daäy, ñi hay ñöùng cuûa meï. Vì theá caùc nhaø saûn khoa ñang töï hoûi, coù nhöõng baø meï mang baàu naèm nhieàu quaù, hoaëc laïi cöû ñoäng quaù nhieàu, quaù maïnh thì seõ aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán thai nhi? nhôø nhöõng thoâng tin cuûa tieàn ñình trong tai, vaøo nhöõng tuaàn leã cuoái thai kyø, beù ñaõ coù phaûn xaï töï chuyeån ñoäng ñeå naèm trong tö theá “ngoâi ñaàu” laø ngoâi bình thöôøng vaø thuaän tieän nhaát cho luùc beù seõ sinh ra.
Sau xuùc giaùc thì ñeán khöùu giaùc (ngöûi) vaø vò giaùc (neám) baét ñaàu hoaït ñoäng. Ngay töø tuaàn leã thöù 11, caáu truùc löôõi cuûa thai nhi ñaõ khoâng khaùc bao nhieâu so vôùi moät ngöôøi lôùn. Beù ñaõ phaân bieät ñöôïc 4 vò maën, ngoït, chua, ñaéng, vaø döôøng nhö noù cuõng ñaõ “haûo ngoït”, thích ngoït hôn taát caû caùc vò khaùc. Caáu truùc cuûa muõi cuõng ñaõ baét ñaàu ñöôïc hình thaønh vaø hoaït ñoäng ngay töø thaùng thöù 7. Qua nöôùc oái, beù ñaõ caûm nhaän ñöôïc muøi nhöõng thöùc aên cuûa meï ñaõ duøng vaø döôøng nhö cuõng ñaõ coù phaûn öùng thích muøi naøy, khoâng thích muøi kia. Caùc nhaø nghieân cöùu ñaõ tìm thaáy trong nöôùc oái vaø trong söõa cuûa nhöõng baø meï AÁn-ñoä moät caùi muøi raát AÁn-ñoä laø muøi caø-ri, nhöng khoâng noùi roõ laø coâ beù hay caäu beù AÁn-ñoä töông lai kia coù thích caùi muøi quaù quen thuoäc aáy khoâng.
Cô quan thò giaùc (nhìn) cuõng ñöôïc hình thaønh raát sôùm, ngay töø tuaàn leã thöù 4, nhöng quaù trình hoaøn thieän laïi raát chaäm, phaûi ñôïi maõi ñeán khi ñöùa beù ra ñôøi môùi thaät hoaøn chænh. Tuy vaäy, vaøo khoaûng tuaàn leã thöù 20, qua maøn aûnh sieâu aâm, ñaõ thaáy nhöõng mi maét cuûa noù môû ra, kheùp laïi vaø coù khi caàu maét lieác veà phía naøy hay phía kia. Beù ñang taäp nhìn roài chaêng? Trong buïng meï toái laém, chæ coù 10% cuûa aùnh saùng ñoû vaø 5% cuûa aùnh saùng xanh coù theå xuyeân qua ñöôïc thaønh buïng cuûa meï thoâi. Nhöng coù moät ñieàu chaéc chaén laø thò giaùc cuûa beù ñaõ hoaït ñoäng, vì khi ngöôøi ta duøng moät nguoàn aùnh saùng ñeå soi töû cung thì thaáy noù coù phaûn öùng vaø ñieän taâm ñoà ghi nhòp tim cuûa noù nhanh leân roõ reät.
Laéng Nghe Theá Giôùi Beân Ngoaøi
Trong taát caû caùc giaùc quan thì thính giaùc (nghe) cuûa thai nhi coù leõ hoaït ñoäng nhaïy beùn nhaát vaø cuõng ñöôïc caùc nhaø khoa hoïc nghieân cöùu nhieàu nhaát. Ngöôøi ta bieát raèng khoaûng tuaàn leã thöù 24, tai giöõa vaø tai trong cuûa thai nhi ñaõ coù gaàn ñaày ñuû caùc cô caáu ñeå nghe ñöôïc. Nhöng beù nghe thaáy gì trong buïng meï? Nhöõng tieáng oàn aøo thaät khoù chòu: tieáng soâi buïng, tieáng roùc raùch cuûa caùc chaát loûng chaûy trong ruoät, tieáng tim meï ñaäp thình thình... taát caû leân tôùi nhieàu deùcibel. Nhöõng tieáng ñoäng töø beân ngoaøi vaøo thì bò thaønh buïng cuûa meï laøm cho yeáu haún ñi, tuy vaäy beù vaãn nghe ñöôïc.
Qua nhieàu thöû nghieäm, ngöôøi ta thaáy beù thích nghe tieáng ngöôøi noùi hôn laø caùc tieáng ñoäng khaùc. Beù phaân bieät ñöôïc tieáng cuûa nam giôùi, nöõ giôùi, vaø chæ caàn noùi vôùi cöôøng ñoä noùi chuyeän bình thöôøng laø ñuû ñeå beù nghe ñöôïc. Tieáng cuûa meï noùi, beù nghe roõ hôn taát caû caùc tieáng noùi khaùc. Khi meï noùi chuyeän vôùi moät ngöôøi phuï nöõ khaùc, beù phaân bieät ñöôïc tieáng naøo laø cuûa meï, tieáng naøo laø cuûa ngöôøi kia.
Veà caùc tieáng ñoäng beân ngoaøi, thì aâm thanh cao beù nghe roõ hôn laø aâm thanh traàm. Beù nghe aâm nhaïc roõ hôn taát caû. Khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa, nhöõng baûn nhaïc du döông eâm dòu coù taùc ñoäng raát deã chòu ñoái vôùi beù, laøm dòu haún nhöõng cöû ñoäng cuûa noù vaø ñöa noù vaøo giaác nguû ngon. Quan troïng hôn nöõa, moät baøi haùt ru cuûa meï, haùt ñi haùt laïi nhieàu laàn trong khi mang thai, seõ ñöôïc beù ghi vaøo “boä nhôù” cuûa noù, vaø sau naøy khi ra ñôøi, beù vaãn nhaän ra ñöôïc vaø nín khoùc ngay.
Ñaõ töø laâu, ngöôøi ta vaãn nghi ngôø laø tieáng noùi vaø tieáng ñoäng beân ngoaøi coù moät aûnh höôûng quan troïng ñoái vôùi thai nhi, nhöng tröôùc ñaây chöa tìm ñöôïc caùch chöùng minh ñieàu aáy. Vaøo cuoái theá kyû 19, baùc só Adolf Cussmaul, moät nhaø Thaàn Kinh - Sinh Lyù Hoïc ngöôøi Ñöùc, laøm thí nghieäm: noùi thaät lôùn moät caâu tröôùc buïng cuûa ngöôøi meï saép sinh, roài gheù tai vaøo buïng xem thai nhi coù traû lôøi khoâng. Taát nhieân laø khoâng roài, vaø do ñoù oâng keát luaän noù chaúng nghe thaáy gì heát. Ngaøy nay, vôùi nhöõng cuoán phim sieâu aâm 3 chieàu, ngöôøi ta thaáy chaúng nhöõng beù nghe roõ tieáng noùi cuûa meï, maø coøn... mæm cöôøi nöõa khi nghe ngöôøi ta noùi veà noù hoaëc noùi vôùi noù.
Gioïng vaø ñieäu noùi cuûa meï raát quan troïng ñoái vôùi thai nhi. Gioïng cuûa boá vaø cuûa nhöõng anh chò cuõng quan troïng khoâng keùm. Ngöôøi ta ñaõ thaáy khi noùi baèng moät gioïng coù aâm thanh hôi cao, noùi moät caùch dòu daøng thaân thöông gaàn buïng moät ngöôøi meï coù thai nhi môùi hôn 3 thaùng, ñaõ thaáy thai nhi coù phaûn öùng nhö ñeán gaàn hôn thaønh buïng meï ñeå nghe cho roõ. Ngöôøi ta ñaõ giaûi thích moät caùch “vaät lyù hoïc” nhö sau: vì caùc soùng aâm ñaõ ñi xuyeân qua thaønh buïng meï, thaønh töû cung vaø tuùi oái, aûnh höôûng ñeán thai nhi ñeå keùo noù laïi gaàn. Giaûi thích naøy chöa hoaøn toaøn thoûa ñaùng. Nhöng duø sao, trong ñôøi soáng haøng ngaøy, moät cuoäc caõi vaõ to tieáng, hoaëc môû nhöõng loaïi nhaïc kích ñoäng, la heùt om soøm... ôû gaàn moät phuï nöõ ñang mang thai laø moät ñieàu raát khoâng neân, vì coù haïi roõ raøng.
OÂng baø cha meï ta tröôùc ñaây cuõng ñaõ caûm nhaän saâu saéc, qua kinh nghieäm laâu ñôøi taát caû nhöõng ñieàu naøy, ñeå daïy doã khuyeân baûo con chaùu trong nhaø khi coù mang thai. Trong nhöõng phong tuïc taäp quaùn coå truyeàn cuûa daân gian ñoái vôùi ngöôøi meï mang thai, coù moät danh töø cöïc kyø coù yù nghóa, ñoù laø chöõ “thai giaùo”, töùc laø daïy doã con ngöôøi ngay töø khi coøn trong buïng meï.
Phaàn II: HAPTONONICE - Khoa Hoïc Tieáp Caän Thai Nhi
Laøm caùch naøo ñeå tieáp xuùc, ñeå “ñoái thoaïi” vôùi moät thai nhi coøn naèm trong buïng meï? Khoa Tieáp Xuùc Hoïc (taïm dòch danh töø Haptononice) seõ cho ta caâu traû lôøi. Ñoù laø moät khoa hoïc raát môùi, nhöng döïa treân cô sôû nhöõng kinh nghieäm cuûa loaøi ngöôøi töø ngaøn xöa ñeán nay. Haptononice (xuaát nguyeân töø hai chöõ Hy-laïp Hapsis laø sôø moù vôùi muïc ñích giuùp ñôõ saên soùc, vaø Nomos laø quy luaät), ñöôïc chính thöùc ñònh nghóa nhö moät khoa hoïc cuûa tính xuùc ñoäng vaø tieáp xuùc taâm-xuùc giaùc (Une science de l'affectiviteù et du contact psychotactile). Khoa hoïc naøy do moät ngöôøi Haø Lan teân laø Frans Veldman phaùt minh ra töø naêm 1945.
Coù leõ moät ñònh nghóa quaù chuyeân moân nhö treân seõ chæ laøm cho toái nghóa hôn thoâi, neân xin laáy moät ví duï cuï theå cho deã hieåu: moät con ngöôøi ñang ñau ñôùn quaèn quaïi, neáu ñöôïc baøn tay thaân thöông cuûa moät ngöôøi thaät tình xuùc ñoäng, ñaët leân tieáp xuùc vôùi nôi ñau coù theå laøm dòu haún côn ñau. Tröôùc ñaây ngöôøi ta chöa giaûi thích ñöôïc hieän töôïng naøy, nhöng ngaøy nay, nhôø nhöõng tieán boä cuûa khoa Thaàn Kinh hoïc, ñieàu ñoù khoâng coøn laø bí aån nöõa. Laõnh vöïc cuûa noù bao truøm leân taát caû söï ñau ñôùn cuûa con ngöôøi, vì theá, khoa hoïc naøy ñaõ ra ñôøi töø ngay sau cuoäc chieán tranh theá giôùi laàn thöù 2 ñaãm maùu, voán ñaõ ñeå laïi bao nhieâu ñau thöông cho nhaân loaïi. Vôùi khoa hoïc naøy, ngöôøi ta coù theå thöïc hieän nhöõng cuoäc taâm lyù trò lieäu cho treû em vaø ngöôøi lôùn, giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi taøn taät, saên soùc nhöõng ngöôøi hoân meâ, nhöõng ngöôøi haáp hoái... trong moïi tình huoáng cuûa cuoäc soáng. ÖÙng duïng cuûa Tieáp Xuùc Hoïc ñoái vôùi thai nhi chæ laø moät khíc aïnh cuûa khoa hoïc naøy, nhöng laø moät trong nhöõng khía caïnh haáp daãn nhaát, laøm say meâ nhaát.
Chôø Ñoùn Beù Ra Ñôøi
Ñoù laø moät caâu noùi thöôøng tình trong ñôøi soáng haøng ngaøy, nhöng chöùa ñöïng bieát bao tình caûm, bao xuùc ñoäng vaø hy voïng. “Chôø ñoùn” bao haøm caùi yù mong muoán: mong muoán coù ñöùa con ñoù, mong muoán ñöôïc daønh moät choã cho noù trong ñôøi mình, trong gia ñình mình vaø trong xaõ hoäi mình ñang soáng. Khoâng bieát moät baø meï mang thai chôø ñoùn trong söï yeâu thöông, söï thanh thaûn cuûa taâm hoàn nhö vaäy “coù tieát ra moät chaát gì ñoù ñeå laøm cho thai nhi khoûe maïnh hôn vaø deã soáng hôn khoâng?”
Tuy khoa hoïc chöa traû lôøi ñöôïc caâu hoûi naøy, nhöng kinh nghieäm muoân ñôøi thì ñaõ roõ, vaø raát nhieàu nhaø saûn khoa, nhaø Taâm Lyù Hoïc ñaõ khaúng ñònh kinh nghieäm naøy laø coù giaù trò xaùc thöïc: moät treû em ñöôïc mong chôø yeâu thöông nhö vaäy, khi ra ñôøi thöôøng hieàn haäu, toûa ra chung quanh moät baàu khí haïnh phuùc yeâu thöông. Noù tin caån vaø raát thích tieáp xuùc vôùi ngöôøi chung quanh, deã soáng, deã nuoâi, ít beänh taät, khoâng quaáy khoùc neáu khoâng coù nguyeân côù. Ngöôïc laïi, moät ñöùa treû khoâng ñöôïc mong muoán, khoâng ñöôïc chôø ñôïi, hoaëc coù söï chaúng laønh naøo ñoù trong quan heä meï - con khi mang thai, thì tyû leä nguy cô thai nhi bò beänh, bò ñeû non, thaäm chí, bò saåy thai, cheát löu, hoaëc coù dò taät baåm sinh laø raát lôùn.
Moät nhaø Tieáp Xuùc Hoïc coù uy tín laø Catherine Doleo Tolich, ñaõ ñi ñeán choã khoâng taùn thaønh caû vieäc cho ngöôøi meï bieát tröôùc ñöùa con ñeû ra sau naøy laø trai hay laø gaùi, vì trong nhieàu tröôøng hôïp ñieàu naøy ñaõ gaây ra nhöõng thaûm kòch ñau thöông khoâng löôøng tröôùc ñöôïc: coù baø meï mong öôùc moät ñöùa con trai, khi qua sieâu aâm, bieát mình seõ sinh con gaùi, ñaõ toû ra buoàn raàu thaát voïng maø khoâng muoán coù con nöõa, vaø trong taâm trí ñaõ haát huûi noù ngay töø khi noù chöa ra ñôøi. Ñieàu naøy aûnh höôûng moät caùch cöïc kyø nghieâm troïng ñeán söùc khoûe vaø caû ñeán maïng soáng cuûa thai nhi.
Meï Môøi Beù
Nhöõng nhaø Tieáp Xuùc Hoïc khaúng ñònh: neáu moät baø meï thaät tình vaø nhieät tình yeâu thöông ñöùa con mình mang trong buïng, thì coù theå vaän duïng tình maãu töû ñoù ñeå “môøi noù chuyeån ñoäng ñöôïc trong töû cung, môøi noù leân treân hoaëc xuoáng thaáp hay sang beân, gioáng nhö khi ñang ñöa noù baèng hai baøn tay mình vaäy.” Nhôø söï thöùc tænh sôùm cuûa caùc giaùc quan, thai nhi seõ ñaùp öùng yù muoán chaân tình cuûa meï. Ñaây laø moät khaû naêng cöïc kyø quan troïng cuûa ngöôøi meï, ñaõ ñöôïc öùng duïng coù hieäu quaû trong nhieàu tröôøng hôïp ñe doïa saåy thai hay ñeû non.
Trong caùch sinh ñeû bình thöôøng, ngöôøi meï coù theå höôùng daãn ñöùa con ñi theo con ñöôøng töï nhieân maø meï ñaõ môû ra, chöù khoâng phaûi “coá toáng noù ra ngoaøi nhö moät thöù ñoà vaät”. Trong tröôøng hôïp sinh ñoâi, ngöôøi meï coù theå chuyeån moät ñöùa con leân treân, trong khi höôùng daãn ñöùa beù kia xuoáng khung chaäu ñeå ra ñôøi tröôùc. Nhaø chuyeân khoa nhaéc laïi vaø nhaán maïnh: Taát caû nhöõng quaù trình naøy chæ thöïc hieän ñöôïc trong quan heä tình caûm vaø söï môøi ñoùn chaân tình cuûa ngöôøi meï.
Hieän nay ñaõ coù nhieàu nhaø saûn khoa vaø nhöõng eâ-kíp hoä sinh ñöôïc huaán luyeän veà Tieáp Xuùc hoïc. Hoï ñeàu coâng nhaän vôùi khoa hoïc naøy, nhieàu baø meï ñaõ sinh ñeû moät caùch deã daøng, traùnh ñöôïc nhöõng tröôøng hôïp phaûi duøng ñeán duïng cuï, phaûi laøm phaãu thuaät, hoaëc phaûi kích thích duïc sinh. Quan heä maät thieát giöõa meï vaø con ñaõ coù aûnh höôûng toát ñeán söï co giaõn cuûa caùc cô vaø daây chaèng töû cung cuûa ngöôøi meï vaø laøm giaûm söï ñau ñôùn khi sinh. Veà maët khoa hoïc, ñieàu naøy ñaõ xaûy ra vì coù söï hoaït hoùa cuûa heä thoáng gamma trong naõo boä, vaø söï tieát xuaát ra nhöõng chaát morphine noäi sinh (morphine endogeøne) gioáng nhö trong nhöõng tröôøng hôïp phaûi moå xeû ngoaøi maët traän khoâng coù thuoác gaây meâ, ngöôøi thöông binh vaãn khoâng caûm thaáy ñau, hoaëc chæ ñau ôû moät möùc ñoä chòu ñöïng ñöôïc. Khi vaät vaõ ñau ñeû, ngöôøi saûn phuï coù nhöõng phaûn öùng caêng thaúng laøm phong beá khung chaäu vaø taàng sinh moân, caûn trôû ñöôøng ra cuûa thai nhi. Moät ngöôøi meï ñöôïc huaán luyeän veà Tieáp Xuùc hoïc seõ môû ñöôøng cho con mình ra deã daøng hôn. Xin ñöøng hieåu laàm ñaây laø “nhöõng phöông phaùp ñeû khoâng ñau”. Ngöôøi meï vaãn ñau, nhöng deã daøng chòu ñöïng ñöôïc, vöôït leân ñöôïc côn ñau ñeå khoâng caûn trôû söï ra ñôøi cuûa ñöùa con.
Ñoái Thoaïi Vôùi Thai Nhi
Ngöôøi boá cuõng coù vai troø khoâng keùm phaàn quan troïng, coù theå töø beân ngoaøi, duøng baøn tay vaø tieáng noùi cuûa mình ñeå “môøi beù”: ñaët baøn tay nheï nhaøng treân buïng ngöôøi meï, roài xeâ dòch baøn tay nhöng vaãn giöõ söï tieáp xuùc vôùi thaønh buïng, beù seõ ñeán ngay theo lôøi môøi, naèm goïn moät caùch tin caån trong loøng baøn tay boá. Söï ñaùp öùng nhanh choùng vaø roõ raøng cuûa beù tuøy thuoäc vaøo “chaát löôïng cuûa lôøi môøi vaø söï saün saøng cuûa beù”.
Trong buïng meï, beù nguû li bì suoát ngaøy, nhöng giaác nguû coù luùc saâu, luùc nheï. Khi beù nguû nheï thì raát deã caûm nhaän thaáy baøn tay môøi, vaø beù döôøng nhö cuõng raát thích söï môøi chaøo naøy. Khi beù khoâng saün saøng ñaùp öùng thì ngöôøi meï caûm thaáy ngay, neân trong taát caû quaù trình naøy, söï tham gia cuûa ngöôøi meï laø ñieàu kieän khoâng theå thieáu ñöôïc. Nhöõng chuyeån ñoäng cuûa beù khi ñaùp öùng thöôøng laø chaäm vaø dòu daøng. Ngöôøi meï caûm thaáy nhö beù ñang boø nheï nhaøng chöù khoâng phaûi laø nhöõng chuyeån ñoäng maïnh vaø töï phaùt nhö trong nöûa sau cuûa thai kyø maø ngöôøi meï thöôøng moâ taû laø “beù ñaïp, beù quaãy”.
Caùc nhaø Tieáp Xuùc hoïc duøng chöõ “môøi” laø ñeå bao haøm caùi yù baøn tay phaûi heát söùc nheï nhaøng ve vuoát. Chæ caàn laøm maïnh tay hoaëc thoâ baïo moät chuùt laø beù duø ñang ñaùp öùng cuõng ngöøng laïi ngay, nhö “chôø ñôïi cho ñeán khi baøn tay trôû laïi dòu daøng nhö tröôùc môùi tieáp tuïc chuyeån ñoäng laïi”.
Tieáng noùi cuûa ngöôøi boá cuõng raát quan troïng. Neáu ngöôøi cha thöôøng hay noùi vôùi beù - vaø ñieàu naøy laøm vui loøng ngöôøi meï - thì moãi khi ngöôøi cha noùi, laø beù ñeán gaàn ngay phía coù tieáng noùi quen thuoäc vaø deã chòu ñoù, keå caû khi ngöôøi cha khoâng noùi tröïc tieáp vôùi beù, hay noùi veà beù.
Baøn tay dòu daøng aâu yeám, tieáng noùi nheï nhaøng thaân thöông cuûa boá meï laø nhöõng caây caàu thieát laäp söï ñoái thoaïi vôùi thai nhi, nhaèm muïc ñích giaùo duïc (giaùo thai) vôùi caùi yù nghóa cao quyù cuûa chöõ naøy: “Vì con laø moät con ngöôøi ñang ñöôïc mong ñôïi yeâu thöông, haõy tin caäy vaø thaét chaët moái lieân heä vôùi boá meï nheù!”
Phaàn III: Beù “Doïn Nhaø Ra ÔÛ Rieâng”
48 tieáng ñoàng hoà sau khi ra ñôøi, moät treû sô sinh ñaõ coù theå nhaän bieát ñöôïc meï qua vieäc nhìn maët hay ngöûi hôi meï. Chæ vaøi ngaøy sau, beù ñaõ coù theå phaân bieät ñöôïc nhöõng vaàn raát gaàn nhau nhö "Ba", “Pa”, “Ta”... Vaøi tuaàn leã nöõa seõ ñuû cho beù coù ñöôïc moät soá nhaän thöùc veà khoâng gian, veà vaät lyù, veà toaùn hoïc... nhieàu thí nghieäm raát chaët cheõ ñaõ ñöa laïi nhöõng phaùt kieán môùi veà treû sô sinh, khoù tin, nhöng hoaøn toaøn coù thaät. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, beù ñaõ khoâng ngöøng laøm cho ngöôøi lôùn phaûi voâ cuøng ngaïc nhieân. Coù ngöôøi ñaõ coi ñaây laø söï “khaùm phaù moät theá giôùi môùi”.
Beù Söû Duïng Naêm Giaùc Quan Cuûa Mình
Caùc nhaø nghieân cöùu khaúng ñònh coù moät söï lieân tuc chaúng nhöõng veà maët sinh hoïc, maø caû veà maët taâm thaàn giöõa thai nhi vaø treû sô sinh: Caùi thai ñöôïc coi laø moät thai nhi, moät ñöùa treû chôø ngaøy ra ñôøi. Vaø söï sinh ñeû, theo caùch noùi raát hình töôïng cuûa nhaø Taâm Lyù Hoïc Myriam Szeger, chæ laø “moät cuoäc doïn nhaø sinh thaùi” (un deùmeùnagement eùcologique) cuûa ñöùa treû töø cuoäc soáng trong buïng meï ra cuoäc soáng beân ngoaøi. Vì vaäy, nhö trong phaàn I ñaõ trình baøy, caùc giaùc quan cuûa thai nhi baét ñaàu thöùc tænh raát sôùm ngay khi coøn trong buïng meï, seõ tieáp tuïc phaùt trieån khi ra ñôøi.
Veà thò giaùc (nhìn); khi môùi chaøo ñôøi, maét beù nhìn coøn keùm laém, hình aûnh nhaït maøu, môø, khoâng roõ neùt. Thò löïc cuûa beù yeáu hôn cuûa ngöôøi lôùn tôùi 60 laàn do cô caáu cuûa maét chöa ñöôïc hoaøn chænh, maät ñoä caùc teá baøo thò giaùc ôû voõng maïc coøn thaáp. Nhöng söï phaùt trieån seõ raát nhanh: chæ vaøo khoaûng thaùng thöù ba, thöù tö, khaû naêng thò giaùc cuûa beù ñaõ gaàn baèng cuûa ngöôøi lôùn.
Tuy vaäy, chæ 48 tieáng ñoàng hoà sau khi ra ñôøi, beù ñaõ nhaän ra ñöôïc meï duø meï ñöùng sau moät taám kính, im laëng, vaø duø beù khoâng ngöûi thaáy muøi gì cuûa meï. Beù coù theå nhìn chaêm chuù moïi khuoân maët ngöôøi ôû caùch maét beù khoaûng töø 20 ñeán 30 cm. Beù cuõng ñaõ phaân bieät ñöôïc moät khoái troøn, moät khoái vuoâng neáu coù kích thöôùc ñuû lôùn, vaø beù ñaõ coù theå theo doõi ñöôïc moät vaät chuyeån ñoäng chaäm, thaäm chí, neáu coù moät vaät gì tieán laïi phía beù nhanh quaù, beù ñaõ coù phaûn xaï ngöûa ñaàu ra sau nhö ñeå traùnh noù. Noùi chung, beù thích nhöõng vaät ñöôïc chieáu saùng roõ, coù hình troøn vaø chuyeån ñoäng chaäm.
Thính giaùc (nghe) laø giaùc quan ñöôïc thöùc tænh raát sôùm trong buïng meï, vaø chæ 10 phuùt sau khi ra ñôøi, beù ñaõ coù khaû naêng nhaän bieát ñöôïc aâm thanh quan troïng nhaát trong caùi theá giôùi nhoû beù cuûa noù, ñoù laø tieáng noùi cuûa meï. Daàn daàn, beù ñaõ coù theå ñònh höôùng ñöôïc nôi xuaát phaùt cuûa aâm thanh, vaø sau 3 thaùng, beù ñaõ coù theå quay ñaàu veà phía coù tieáng noùi cuûa meï.
Ngöôõng thính löïc cuûa beù cao hôn cuûa ngöôøi lôùn, neân beù nghe nhöõng aâm thanh cao roõ hô caû. Beù thích tieáng noùi cuûa ngöôøi hôn baát cöù moät thöù aâm thanh naøo khaùc. Beù coù khaû naêng phaân bieät ñöôïc caùc aâm thanh khaùc nhau trong tieáng noùi vaø nhaän ra deã daøng “tieáng meï ñeû” cuûa beù. Thí duï: moät ngöôøi meï Vieät Nam noùi tieáng Vieät, roài noùi moät tieáng ngoaïi quoác, beù seõ nhaän ra ngay vaø coù nhöõng phaûn öùng khaùc nhau maëc duø chöa hieåu meï noùi gì.
Khöùu giaùc (ngöûi) coù leõ laø phöông tieän thöù nhaát cuûa beù ñeå nhaän ra meï vaø quaán quít vôùi meï. Töø xa xöa, ngöôøi ta ñaõ nhaän ra ñieàu naøy vaø coù moät caâu noùi vöøa aâu yeám, vöøa hình töôïng: “Con quyeän hôi meï”. Ngöôøi ta ñaõ laøm thí nghieäm, laáy moät caùi khaên aáp leân vuù baø meï, roài laáy nhieàu khaên khaùc aáp leân vuù cuûa nhieàu phuï nöõ khaùc, chæ 45 tieáng ñoàng hoà sau khi ra ñôøi, beù ñaõ nhaän ngay ra ñöôïc caùi khaên naøo coù aáp hôi cuûa meï giöõa caùc khaên khaùc maø khoâng nhaàm laãn.
Veà vò giaùc (neám), cuõng nhö luùc coøn trong buïng meï, khi môùi ra ñôøi, beù ñaõ nhaän ra ñöôïc 4 vò khaùc nhau laø ngoït, maën, ñaéng vaø chua. Caùc nhaø nghieân cöùu coøn thaáy ôû löôõi beù vaø caû ôû maët trong cuûa maù nöõa, nhieàu teá baøo vò giaùc hôn cuûa ngöôøi lôùn. Noùi chung, nhöõng chaát ñaéng vaø chua laøm cho beù nhaên maët, vaø döôøng nhö beù chæ haûo ngoït ñeán noãi neáu ñem vò ngoït pha vaøo vôùi caùc vò khaùc, thì beù seõ chaáp nhaän heát trong ñieàu kieän maø moät treû lôùn hôn hay caû ngöôøi lôùn coù theå töø choái.
Cuoái cuøng laø xuùc giaùc (sôø moù). Môùi ra ñôøi, ñöùa treû naøo cuõng ñaõ coù theå níu chaët laáy caùc ñoà vaät ñeå vaøo tay noù. Nhöõng roài raát nhanh choùng, noù ñaõ baét ñaàu chuù yù ñeán hình theå vaø tính chaát raén hay meàm cuûa ñoà vaät. Trong vieäc naøy, caùi mieäng giuùp ñaéc löïc cho baøn tay ñeå beù thu thaäp ñöôïc theâm caùc thoâng tin. Tuyeät vôøi hôn nöõa laø beù coù theå ghi nhaän nhöõng thoâng tin naøy vaøo boä nhôù cuûa mình vaø beù seõ coù nhöõng phaûn öùng khaùc nhau khi ngöôøi ta ñöa cho beù moät vaät môùi hay moät vaät maø beù ñaõ “bieát” tröôùc ñoù roài. Beù coøn coù khaû naêng lieân heä vôùi nhau nhöõng thoâng tin veà nhìn vaø sôø moù, söï lieân heä naøy cuõng ñaõ ghi vaøo boä nhôù cuûa beù.
Beù Khoùc Vaø Beù Noùi
Coù neân ñeå beù khoùc khoâng? Coù ngöôøi cho raèng: “Cöù neân ñeå cho khoùc, beù caøng gaøo to thì caøng nôû phoåi”. Ngöôøi khaùc laïi nghó: “Beù khoùc maø doã ngay cho nín thì seõ laøm hö beù ñi”. Caùc nhaø chuyeân moân hieän nay khaúng ñònh: caû hai quan nieäm naøy ñeàu raát sai laàm.
Beù khoùc khoâng phaûi laø voâ côù. Tieáng khoùc laø phöông tieän duy nhaát cuûa beù tröôùc khi bieát noùi, ñeå theå hieän moät söï ñau ñôùn, khoù chòu, böïc boäi, sôï haõi... Neáu khoâng ñöôïc ñaùp öùng, khoâng ñöôïc giaûi quyeát nhöõng ñieàu beù thoâng baùo, thì cuoái cuøng beù khoùc meät cuõng nín thoâi. Nhöng nhö vaäy seõ laøm cho beù caûm thaáy mình bò boû rôi, maát loøng tin, maát söï quaán quít ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm phaûi baûo veä beù vaø khoù loøng gaày döïng ñöôïc nhöõng caàu noái ñoái thoaïi.
Luùc ñaàu, tieáng khoùc cuûa beù khoâng ñöôïc bieät hoùa laém, nhöng chæ sau vaøi tuaàn, beù ñaõ bieát chuyeån löïa gioïng khoùc sao cho coù tính chaát thoâng baùo hôn. Thí duï, beù seõ khoùc theùt ñeå baùo moät söï ñau ñôùn, sôï haõi; khoùc to nhöng khoâng hoát hoaûng ñeå baùo laø beù ñoùi caàn buù; khoùc eà aø khi muoán nguû; khoùc raám röùt muoán ñi tìm meï...
Khoâng coù moät baø meï naøo treân theá giôùi laïi khoâng hieåu ñöôïc cuoäc “ñoái thoaïi maät maõ” naøy vôùi con mình maø chaúng caàn phaûi coù ai chæ baûo cho caû. Caùi caàu noái ñoái thoaïi giöõa beù vaø meï ñöôïc hình thaønh raát sôùm tröôùc khi beù bieát noùi.
Khi beù baét ñaàu líu lo taäp noùi, beù coù theå phaùt ra ñöôïc taát caû caùc aâm thanh cuûa moïi ngoân ngöõ treân theá giôùi. Maø beù muoán noùi laém, thích noùi laém. Ngay trong thaùng thöù nhaát hay thöù hai sau khi ra ñôøi, ñaõ coù nhöõng luùc thaáy beù ñaàu löôõi ra giöõa ñoâi moâi heù môû. Moãi khi beù kheùp moâi laïi, thì nghe coù tieáng göø göø raát nhoû trong coå hoïng, ñoàng thôøi coù moät bong boùng nöôùc boït nôû ra ôû treân moâi. Caùc nhaø chuyeân moân goïi ñaây laø moät giai ñoaïn “tröôùc líu lo” (preù-babillage) coøn chöa ra tieáng vaø laø cô sôû ñeå beù taäp noùi sau naøy.
Tieáng líu lo nghe thaáy ñöôïc cuûa beù baét ñaàu töø thaùng thöù ba vaø seõ mau choùng trôû thaønh nhöõng aâm thanh thaät söï, maø hay nghe thaáy nhaát vaø roõ nhaát laø caùc aâm “oâoâoâ”, “aaa”. Töø thaùng thöù ba ñeán thöù saùu, beù töï luyeän taäp ñeå phaùt ra caùc vaàn ba, ca, ña, ma, pa...
Giöõa thaùng thöù saùu vaø thaùng thöù baûy, beù ñaõ coù theå gheùp ñöôïc caùc vaàn “mama”, “papa”. Nhöng phaûi sau 9 thaùng, beù môùi bieát vôùi ai thì goïi “papa” hay “mama”. Luùc naøy, beù baét ñaàu bieát thay ñoåi aâm löôïng, aâm saéc vaø toác ñoä noùi, gioáng nhö moät nhaïc tröôûng chæ huy daøn nhaïc cuûa mình. Ñeán moät tuoåi, beù ñaõ coù theå bieát duøng moät soá caâu noùi ngaén, nhöng phaûi hai tuoåi thì môùi coù theå töï ñaët ra vaøi caâu noùi ñôn giaûn.
Nhö vaäy ñaõ qua roài caùi thôøi ngöôøi ta coi treû sô sinh chæ laø “moät caùi oáng tieâu hoùa” hay so saùnh noù vôùi moät tôø giaáy traéng, treân ñoù muoán vieát gì cuõng ñöôïc. Thaät ra, treû sô sinh coù nhöõng naêng khieáu raát ñaëc bieät. Khi môùi ra ñôøi, boä naõo cuûa noù caân naëng baèng moät phaàn tö khoái löôïng boä naõo cuûa ngöôøi tröôûng thaønh vaø chöùa nhieàu neurones thaàn kinh hôn baát cöù boä naõo cuûa moät ngöôøi lôùn naøo thoâng minh nhaát.
Baùc só Ngoâ Vaên Quyõ. Trích töø taïp chí Theá Giôùi Môùi.
(Trích daãn töø Ephata Vieät Nam soá 17, naêm 2001)