Coâ Ñôn Vaø Söï Töï Do
(Nhöõng Ñoaûn Khuùc Suy Nieäm vaø Caàu Nguyeän
cuûa Linh Muïc Nguyeãn Taàm Thöôøng, SJ.)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Ñeå Töï Do Vaø Haïnh Phuùc Hôn
Boãng nhaùc thaáy boùng ngöïa phoùng qua. Keû treân löng ngöïa chính laø ngöôøi baïn thuûa xöa cuøng nhau taàm thaày hoïc ñaïo. Caát tieáng goïi, maø boùng ngöïa cöù nöôùc kieäu phoùng ñi nhö bay. Baên khoaên veà ngöôøi baïn cuõ thuûa naøo. Nhaø ñaïo só leân ñöôøng xuoâi phöông nam tìm ngoïn nuùi coù am thaát cuûa keû ñoàng moân. Tôùi nôi, nhaân gian cho oâng bieát am thaát khoâng coøn ai troâng coi. Keû truï trì ñaõ cheát roài. Tính ra, ñuùng ngaøy maø coù boùng ngöïa ñi qua.
Ngaøy xöa hai ngöôøi coù moät lôøi höùa: Ai cheát tröôùc seõ veà baùo cho keû ôû laïi bieát theá giôùi beân kia theá naøo. Phaûi chaêng boùng ngöïa laø hoàn ngöôøi baïn cuõ?
Ñeâm ñoù, beân röøng am thaát, boãng coù ngöôøi caàm tay nhaø ñaïo só daét ñi. Quay nhìn, chính hoàn ngöôøi baïn cuõ hieän veà!
- Naøy, baïn cuõ, xin noùi cho toâi bieát theá giôùi beân kia theá naøo.
Hoàn ngöôøi cheát laúng laëng keùo nhaø ñaïo só theo mình. Qua khu röøng, roài moät hoang ñòa. Coù tieáng noùi töø ñaâu ñoù:
- Ñi veà phía ñoâng möôi tröôïng, vaøo ñöôøng haàm. Ñi xuoáng traêm böôùc. Ñi leân. Veà phía nam.
Thoaùt choác, hoàn ngöôøi baïn cuõ bieán maát, baát ngôø nhö khi hieän ñeán.
Mô hoà nhö trong giaác nguû moäng mò. Con ñöôøng veà theá giôùi beân kia baét ñaàu. Hoàn nhaø ñaïo só theo tieáng goïi huyeàn bí daãn ñi. Qua nhaø, qua cöûa. OÂng nghe coù tieáng caàu kinh. Trôøi ñoå möa. Ngoaøi caùnh ñoàng coù ngöôøi laøm vieäc. Hoaøng hoân leân, bình minh xuoáng. Beù thô ngoài xem meï xay boät beân khuoâng cöûa. EÂm aû, moät ñôøi soáng thanh bình. OÂng hoûi tieáng voïng:
- Thieân ñaøng ñaâu?
Moät quang caûnh töông töï nhö cuoäc soáng bình thöôøng chung quanh oâng treân döông theá ñang dieãn ra. "Ñoù, oâng ñang ñi qua thieân ñaøng ñoù." Nhaø ñaïo só khoâng thaáy chi thaàn tieân nhö ngöôøi ta noùi, khoâng coù caùc vuõ coâng vuõ khuùc ngheâ thöôøng. Khoâng coù yeán tieäc linh ñình. Moät sinh hoaït nhö cuoäc
soáng treân döông theá cuûa oâng thoâi. Kì laï quaù. "Thieân ñaøng coù vaäy thoâi sao? Coøn hoûa nguïc theá naøo?" OÂng ngaïc nhieân veà nhöõng hình aûnh thieân ñaøng, hoûa nguïc maø oâng vaãn daïy trong nhöõng baøi thuyeát giaûng cuûa mình.
Qua thieân ñaøng roài, tieáng voïng daãn oâng sang moät theá giôùi khaùc. Chaäp chôøn, oâng laïc vaøo moät vuøng nhö hoang töôûng. Chung quanh oâng laø nhöõng toøa nhaø sang troïng. Coù nhöõng toaùn ngöôøi ca haùt nhaåy muùa thaâu ñeâm suoát saùng. Yeán tieäc baøy bieän töng böøng. Choã naøo oâng cuõng thaáy xa hoa, phaán höông. "Coù phaûi ñaây môùi laø thieân ñaøng chaêng?" OÂng ngaïc nhieân khoâng hieåu nôi naøy laø gì maø haïnh phuùc phuùc theá. Nhöng coù tieáng bí maät traû lôøi oâng: "Khoâng! ñaây laø hoûa nguïc!" Qua saûnh ñöôøng, oâng nhaùc thaáy coù ngöôøi quen, chính hoàn ngöôøi baïn cuõ naêm xöa! OÂng ta ñang ngaäm mieäng coá nuoát nhöõng doøng röôïu chaûy nheã nhaõi. Chung quanh saøn nhaø caåm thaïch, ñoaøn vuõ nöõ nhaåy muùa. Nhoùm ngöôøi khaùc ñang chia nhau tieàn baïc. Tieàn ñaâu maø nhieàu theá. Hoï ñeám thaâu ñeâm suoát saùng khoâng heát. Choã noï, ñoaøn nhaïc coâng moà hoâi nheã nhaõi oaèn oaïi treân tieáng ñaøn. Hoï aên chôi khoâng ngôi nghæ. "Theá naøy nghóa laø gì? Ñaâu laø thieân ñaøng? Ñaâu laø hoûa nguïc?"
* * *
Ñöôïc giaùc ngoä, nhaø ñaïo só môùi thaáy nhöõng gì hieåu veà thieân ñaøng, hoûa nguïc cuûa oâng xöa kia non nôùt quaù. OÂng vaãn nghó raèng thieân ñaøng laø nôi khoâng phaûi laøm vieäc, chæ coù aên chôi, tung taêng nhaøn haï suoát ngaøy. Hoûa nguïc laø nôi cöïc hình, khoâng coù aên chôi, chæ quaàn quaät laøm vieäc. Baây giôø traùi ngöôïc laïi. Nhöng oâng ñaõ hieåu. Caùi bi thöông heä taïi laø thieân ñaøng coù töï do, hoûa nguïc laø ñöôøng moät chieàu, khoâng coù choïn löïa.
OÂng thaáy ngöôøi baïn cuõ soáng trong caên nhaø loäng laãy, khoâng phaûi laøm vieäc gì, chung quanh laø nhaïc khuùc daäp dình. Môùi ñaàu oâng nghó theá thì haïnh phuùc quaù. Nhöng hoài laâu, laâu nöõa, moät ngaøy, hai ngaøy, roài moät naêm, hai naêm, neáu doøng röôïu cöù suoát ngaøy ñeâm tuoân chaûy vaø ngöôøi baïn cuõ cuûa oâng cöù phaûi oaèn oaïi uoáng nhö theá suoát naêm naøy qua naêm noï thì sao? OÂng ôùn ñeán laïnh ngöôøi. Nhìn chung quanh, oâng thaáy quaû laø moät theá giôùi kinh hoaøng. Toáp ngöôøi ñang khieâu vuõ kia cöù oaèn oaïi trong ñieäu nhaïc, ngaøy naøy qua ngaøy noï. Hoï khoâng ñöôïc ñi ñaâu, khoâng phaûi laøm gì, ñôøi hoï baây giôø chæ laø khieâu vuõ, ngaøy, ñeâm. OÂng ñöùng nhìn nhöõng khuoân maët thaát thaàn. "Hoï ñaõ ôû ñaây bao laâu? Hoï ñaõ phaûi ñeám tieàn theá kia töø theá kæ naøo?" Chung quanh oâng khoâng coøn laø haïnh phuùc vì tieáng ñaøn, vì nhöõng khaên baøn baèng luïa quyù, nhöõng cheùn ngaø chaïm vaøng nöõa. OÂng thaáy moät theá giôùi coâ ñoäc khuûng khieáp. Nhìn ngöôøi baïn cuõ, oâng thaáy ñoâi maét ñoû ngaøu, lôø ñôø. Moâi mieäng söng leân, nhöng oâng ta khoâng nghæ ñöôïc, doøng röôïu cöù chaûy vaø oâng cöù öøng öïc maø uoáng.
* * *
Nhöõng ngaøy coøn laïi cuoái ñôøi cuûa nhaø ñaïo só, oâng nhìn laïi nhöõng lôøi giaûng thuyeát cuûa oâng ngaøy xöa theá naøo laø haïnh phuùc, theá naøo laø ñau khoå. OÂng thaáy nhöõng suy tö aáy non yeáu quaù. Traàm ngaâm hôn, oâng vieát cho ngöôøi moân sinh cuûa mình veà thieân ñaøng vaø hoûa nguïc nhö sau:
Con thaân meán,
Thieân ñaøng laø noái tieáp haïnh phuùc chuùng ta soáng treân coõi traàn. Hoûa nguïc laø xaây tieáp nhöõng noâ leä noäi taâm chuùng ta ñang xaây dôû dang.
Con ñöøng caàu xin Thöôïng Ñeá cho con baát haïnh ñôøi naøy ñeå ñöôïc haïnh phuùc ñôøi sau. Con phaûi noã löïc vöôn leân maø loaïi bôùt baát haïnh. Thöôïng Ñeá khoâng muoán con ngöôøi ñau khoå. Ñeán trong traàn gian, Ñöùc Kitoâ cho ngöôøi ñoùi aên, ngöôøi queø ñi, ngöôøi muø nhìn thaáy, ngöôøi phung huûi ñöôïc saïch, ngöôøi cheát soáng laïi. Ñau khoå, töï noù laø ñieàu xaáu. Ngaøi khoâng muoán. Con haõy xin Thöôïng Ñeá cho con haïnh phuùc ñôøi naøy, nhö hình aûnh baùo tröôùc moät haïnh phuùc thaät bao truøm ñôøi sau. Vaø haõy heát söùc laøm ñeïp theá giôùi con ñang soáng chung quanh baèng con ñöôøng xaây döïng hoøa bình, coâng chính, yeâu thöông ñeå con ngöôøi caûm thaáy vò ngoït haïnh phuùc mai sau seõ daït daøo theá naøo.
Con ñöøng vì löôøi bieáng khoâng noã löïc xaây döïng cuoäc soáng haïnh phuùc hoâm nay roài töï an uûi höùa thieân ñaøng laø haïnh phuùc töông lai.
Hoûa nguïc khoâng laø hình phaït Thöôïng Ñeá saém saün nhö moät nhaø tuø xaây neân roài chôø xem ai loãi phaïm thì baét vaøo. Hoûa nguïc cuõng gioáng thieân ñaøng, cuoäc soáng aáy laø keùo daøi nhöõng dôû dang cuûa con ngöôøi trong cuoäc soáng hoâm nay. Neáu dang dôû aáy laø haïnh phuùc thì con seõ haïnh phuùc tieáp ñôøi sau, ñoù laø thieân ñaøng. Neáu dang dôû aáy laø baát haïnh thì ñôøi sau laø baát haïnh tieáp caùi dang dôû aáy, ñaáy laø hoûa nguïc. Con hoaøn toaøn löïa choïn cho mình. Caên nhaø haïnh phuùc con ñang xaây dôû thì khi cheát roài, con seõ tieáp tuïc xaây haïnh phuùc aáy. Con xaây nguïc thaát, thì khi cheát roài con seõ phaûi tieáp tuïc xaây caùi nguïc tuø dôû dang cuûa baát haïnh ñoù.
Toäi laø con ñöa moät ñam meâ leân thaønh lí töôûng ñeå theo. Haïnh phuùc laø söï haøi hoøa cuûa moïi thöù say meâ.
Tình yeâu, tình duïc, loøng theøm muoán, ghen töông, nhan saéc, tieàn baïc, giaän hôøn, söùc khoûe, trí tueä, vaät chaát, tinh thaàn... taát caû laøm neân con ngöôøi chuùng ta. Haïnh phuùc laø khi ta quaân bình vaø haøi hoøa noù. Chaúng haïn nhö nhan saéc, ñoù laø ngheä thuaät, noù ñem haïnh phuùc cho ngöôøi, cho mình. Nhöng noù phaûi haøi hoøa trong nhaân ñöùc, thaät thaø, ñoan trang. Khi con ngöôøi ñeå nhan saéc thaønh lí töôûng cao nhaát ñeå theo thì gioáng nhö moät böùc tranh theâu, nhan saéc seõ tieâu dieät nhöõng ñöôøng chæ theâu khaùc. Luùc aáy loøng thöông xoùt seõ cheát tröôùc cöûa nhaø ngöôøi ngheøo khoù, loøng bao dung chìm daàn, nieàm töï kieâu daâng leân. Con seõ duøng moïi tieàn baïc cho taám thaân thoâi, nhöõng toán phí coù theå loãi coâng bình, vì con khoâng coøn loøng thöông xoùt cho nhöõng keû phaûi soáng khoâng ñuùng phaåm giaù con ngöôøi chæ vì ngheøo. Khoâng coù moät chuùt ghen, coù leõ cuoäc soáng cuõng khoâ khan laém. Khoâng coù tình duïc, con ngöôøi seõ ñi veà ñaâu. Giaän hôøn cuõng theá, noù cho ngöôøi ta nhöõng giaây phuùt "ñau thöông eâm aùi." Nhöng chuùng phaûi haøi hoøa.
Con thaáy ñoù, hoûa nguïc laø nôi khoâng coøn haøi hoøa. Keû nhaåy muùa laø thaâu ñeâm suoát saùng nhaåy muùa. Keû uoáng röôïu laø phaûi uoáng trieàn mieân. Khi soáng, hoï choïn moät ñam meâ roài ñöa leân thaønh lí töôûng ñeå theo, thì khi cheát hoï cuõng theo lí töôûng ñoù maø soáng. Hoûa nguïc heä taïi laø ñoù.
Toäi laøm con ngöôøi maát haïnh phuùc. Nhöng maát haïnh phuùc baèng caùch naøo? Toäi laø thaàn töôïng moät ñam meâ. Khi moät ñam meâ leân cao thaønh thaàn töôïng thì noù thoáng trò moïi suy tö khaùc. Keû aáy luùc naøo cuõng bò aùm aûnh bôûi ñam meâ ñoù. Ñam meâ ñoäc taøi naøy ñaåy con ngöôøi vaøo haønh ñoäng. Luùc aáy, con ngöôøi maát töï do. Bò ñam meâ ñieàu khieån thì cuoäc soáng thaønh ñöôøng moät chieàu. Treân ñöôøng moät chieàu naøy, heã ca muùa laø thaâu ñeâm suoát saùng ca muùa. Heã say ñaém tình duïc thì nguïp laën trong duïc tính. Haøi hoøa bò tan vôõ. "Noâ leä laø keû ñeå cho baát cöù söï gì ñoù thoáng trò mình" (2 Pheâroâ 2:19).
Haïnh phuùc, ñau khoå laø nhöõng ñònh nghóa ñôn sô thoâi. Thieân ñaøng vaø hoûa nguïc ôû khaép nôi treân coõi theá naøy. Bôûi ñoù, con khoâng caàn mong ngöôøi sau hieän veà noùi cho bieát. Chính Kinh Thaùnh cuõng chaúng cho ai töø coõi cheát veà ñeå noùi veà thieân ñaøng, hoûa nguïc. Ñaây laø theá giôùi rieâng tö cuûa moãi ngöôøi, thì laøm sao con bieát thieân ñaøng cuûa keû khaùc ñöôïc? vaø con cuõng ñaâu caàn ñieàu aáy, phaûi vaäy khoâng? Cuùi hoûi taâm hoàn mình, nhìn xem coù ñam meâ naøo con ñang ñöa leân thoáng trò suy tö, haønh ñoäng trong ñôøi soáng cuûa con. Nôi ñoù con seõ thaáy thieân ñaøng hay hoûa nguïc.
* * *
Khi cuûa caûi bò coâ laäp moät mình, xa caùch söï ñoä löôïng, loøng thaät thaø, taâm tình bao dung, thì noù khoâng coøn beø baïn. Noù trôû neân ñoäc taøi. Noù traû thuø laïi keû ñaõ caét ñi nhöõng lieân heä maø noù phaûi coù. Nghi ngôø ñi vôùi thaønh thaät vaø ñoä löôïng seõ thaønh khoân ngoan. Coù söùc maïnh nhöng thieáu taâm hoàn seõ thaønh hung baïo. Tình duïc ñi vôùi leà luaät seõ phong phuù tình yeâu. Töï baûn chaát, taát caû noù ñaõ ñöôïc sinh ra trong nhöõng lieân heä haøi hoøa aáy. Khi ta choïn moät maø thoâi ñôøi soáng seõ nghieâng ñoå.
Nhaø ñaïo só thaáy nôi oâng ñi qua maø tieáng noùi nhieäm maàu baûo oâng laø thieân ñaøng, coù gì ñaëc bieät ñaâu. Cuõng ñoàng luùa. Coù möa vaø naéng. Coù ngöôøi taùt nöôùc beân doøng soâng. Chính trong caùi bình thöôøng aáy maø oâng ñaõ ñi tìm ñònh nghóa thieân ñaøng nhö moät theá giôùi xa laï, röïc rôõ xa hoa. OÂng khoâng nhìn thaáy thieân ñaøng hay hoûa nguïc ngay döôùi chaân mình. Trong cuoäc ñôøi, bao ngöôøi ñaõ ñi heát mieàn ñaát naøy tôùi mieàn ñaát kia tìm thieân ñaøng haï giôùi. Nhöng hoï cöù tìm maõi maø ñôøi cöù meânh moâng, khoâng gaëp.
Baây giôø oâng hieåu í saâu xa maø tieáng noùi nhieäm maàu daïy oâng. Thieân ñaøng laø söï töï do noäi taâm. OÂng ñaõ vieát xong lôøi cuoái, muoán gôûi ngöôøi moân sinh. OÂng muoán nhaéc cho ngöôøi moân sinh hoûa nguïc laø tieáp tuïc caùi thuù vui ñoäc ñoaùn luùc coøn soáng, nhö ngöôøi meâ röôïu seõ suoát ngaøy ñeâm phaûi uoáng röôïu tieáp, ngöôøi meâ nhaåy muùa seõ suoát thaùng cöù nhaåy muùa lieân mieân, keû meâ tieàn thì khi cheát roài khoâng ñöôïc laøm gì caû cöù ñeám tieàn heát naêm naøy qua naêm noï. Ñoïc laïi nhöõng gì ñaõ vieát, oâng chaû thaáy coù gì môùi caû. Kinh Thaùnh ñaõ noùi ñeán roài. "Neáu hoï khoâng tin lôøi cuûa Moâseâ vaø caùc tieân tri, thì ngöôøi cheát coù soáng laïi, hoï cuõng chaúng chòu tin ñaâu" (Lc. 16:31). Roài, oâng laëng leõ caát ñi nhöõng gì ñaõ vieát, khoâng gôûi cho ngöôøi moân sinh nöõa.
Lm Nguyeãn Taàm Thöôøng SJ
(Trích taäp suy nieäm Muøa Chay vaø Con Saâu Böôùm)