Coâ Ñôn Vaø Söï Töï Do
(Nhöõng Ñoaûn Khuùc Suy Nieäm vaø Caàu Nguyeän
cuûa Linh Muïc Nguyeãn Taàm Thöôøng, SJ.)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- Ñoaûn Khuùc 78 -
Ñaïo Só Sadhu
Trong kho taøng vaên chöông tu ñöùc AÁn Giaùo coù chuyeän keå nhö sau: ÔÛ moät laøng noï, coù vò ñaïo só, Sadhu, tu thaân laâu ngaøy, gaàn ñaït ñeán baäc thaùnh nhaân. Daân chuùng ngöôõng moä, quyù meán nhaø ñaïo só, ñeán thænh yù, taàm thaày hoïc ñaïo.
Moät ngaøy kia, thaáy vò ñaïo só raùch röôùi, keû qua ñöôøng bieáu nhaø ñaïo só manh vaûi che mình. Nhöõng luùc Sadhu ngoài thieàn nieäm, baøy chuoät töôûng töôïng goã, ruùc vaøo taám vaûi gaëm nhaám. Toäi nghieäp, coù keû qua ñöôøng thaáy theá, bieáu Sadhu con meøo baét chuoät. Daân trong laøng thöông tình, thay nhau ñem söõa nuoâi con meøo. Roài ngaøy noï, coù keû haønh höông töø phöông xa, nghe tieáng thôm nhaân ñöùc, ñeán vieáng nhaø ñaïo só. Ngöôøi ñaøn baø giaøu coù aáy taëng ñaïo só Sadhu con boø ñeå laáy söõa nuoâi con meøo. Ñeå nuoâi con boø, ngöôøi ta laøm cho noù caùi chuoàng. Töø daïo ñoù, con boø coù chuoàng, vò ñaïo só khoâng coù nhaø. Thaáy theá khoâng oån, daân trong laøng laøm cho nhaø ñaïo só chieác choøi laù.
Töø ngaøy aáy, nhaø ñaïo só khoâng coøn nhieàu thôøi giôø tu nieäm nhö xöa, baän roän nuoâi con boø ñeå laáy söõa nuoâi con meøo. Nuoâi con meøo ñeå ñuoåi luõ chuoät. Phaûi lo söûa sang caên nhaø. Daân trong laøng khoâng muoán nhaø ñaïo só maát thôøi giôø saên soùc con boø, hoï gôûi moät ngöôøi ñaøn baø ñeán caét coû nuoâi con boø, saên soùc con meøo thay cho nhaø ñaïo só coù giôø thieàn tu.
Nhaø ñaïo só ñaõ coù taám vaûi che thaân, coù con meøo ñuoåi chuoät, coù con boø cho söõa, coù caên nhaø ñeå ôû, coù ngöôøi ñaøn baø saên soùc cuoäc ñôøi mình. Chaúng bao laâu, nhaø ñaïo só khoâng coøn thôøi gian tónh mòch nöõa, oâng ñaày ñuû heát roài.
Ñaâu laø con ñöôøng tu ñaïo? OÂng laáy ngöôøi ñaøn baø laøm vôï, theá laø chaám döùt cuoäc ñôøi haïnh tu.
* * *
Toâi vieát nhöõng doøng naøy chieàu ngaøy moàng moät thaùng Gieâng naêm 2001, töùc ngaøy ñaàu naêm, thieân nieân kyû thöù ba. Toâi ñeán AÁn Ñoä luùc 11 giôø 30 ñeâm ngaøy 29.12.2000. Böôùc xuoáng phi tröôøng Bombay toâi thaáy ngay caùi ngheøo cuûa ñaát nöôùc naøy. ÔÛ Bombay troïn ngaøy 30, hoâm sau laáy xe löûa ñi Poona, tieáng Anh vieát laø Pune, moät thaønh phoá caùch Bombay boán tieáng theo ñöôøng xe löûa veà höôùng ñoâng nam. Toâi seõ ôû thaønh phoá naøy hai thaùng. Chieàu nay, vaäy laø toâi ñaõ ôû AÁn Ñoä ñöôïc ba ngaøy.
Toâi döï tính seõ ôû AÁn nöûa naêm. Toâi vieát nhöõng doøng naøy, chieàu nay, vì noãi troáng traûi, moät noãi buoàn nhôù nhaø. Ñaát AÁn quaù xa laï, vieát ñeå mong tìm trong doøng chöõ moät chuùt laõng queân.
Töø phi tröôøng Singapore, moät trong nhöõng phi tröôøng hieän ñaïi nhaát theá giôùi, nhöõng gian haøng ñieän töû tröng baøy saûn phaåm môùi nhaát, vaên minh nhaát thôøi ñaïi, chæ sau boán tieáng röôõi ñoàng hoà, toâi ñeán moät theá giôùi quaù khaùc xa, buïi baëm, ngheøo ñoùi, dô daùy. Caûm giaùc ñaàu tieân cuûa toâi laø muoán quay veà Myõ. Toâi ñaõ ñi nhieàu nôi, thích nghi vôùi nhieàu hoaøn caûnh. Nhöõng ngaøy ôû Philippines, qua nhöõng khu nhaø toài taøn, chöùng kieán ñaùm daân ngheøo soáng baèng nuùi raùc cuûa thaønh phoá thaûi ra. Nhöng môùi ba ngaøy ôû ñaây, toâi bieát nôi ñaây coøn nhieàu caûnh ngheøo hôn Vieät Nam vaø Philippines.
Ra ñöôïc khoûi phi tröôøng, ñaõ nöûa ñeâm, toâi keùo chieác va ly nhoû theo ngöôøi ñoùn, ñi boä moät quaõng daøi, ñoùn chieác xe ba baùnh, moät loaïi nhö Lambretta ôû Vieät Nam. Ñöôøng phoá buïi baëm, væa heø toài taøn. Veà ñeán nhaø doøng, thaát voïng bieát bao vôùi choã nguû ñeâm nay. Toâi ñaõ töøng nguû troï qua ñeâm taïi nhieàu nhaø doøng ôû Vieät Nam. Toâi chöa thaáy phoøng khaùch naøo ôû Vieät Nam ngheøo naøn nhö theá. Moät laàn nöõa, nhö toâi vieát ôû treân, toâi chæ muoán quay veà Myõ.
Trong toâi laãn loän nhieàu caûm xuùc. Meät moûi cuûa moät haønh trình xa. Chaùn caùi ngheøo nôi ñaây. Nhôù nhaø. Nhôù nhöõng tình caûm cuûa ngöôøi quen. Toâi ñaõ haønh höông thaêm caên phoøng Cha sôû hoï Ars ôû Phaùp. Hoâm nay, nhöõng caên phoøng naøy toài taøn hôn. Treân ñöôøng bay töø Myõ qua ñaây, toâi döøng laïi Vieät Nam maáy ngaøy. ÔÛ nôi aáy, toâi thaáy Vieät Nam ngheøo, nhöng trong toâi luùc naøy noåi leân mô hoà moät caûm xuùc traên trôû. Traên trôû vì trong caùi ngheøo coù göông muø, thöa kieän nhau veà tieàn giöõa nhöõng ngöôøi ñöôïc coi laø maãu möïc trong Giaùo Hoäi. Traên trôû vì giaùo xöù ngheøo tieáp tuïc raùch naùt. Chæ chôø xin ngoaïi quoác. Thieáu naâng ñôõ nhau giöõa caùc hoï ñaïo trong moät ñòa phaän, toäi nghieäp cho nhöõng linh muïc vaát vaû suoát ñôøi ôû ñoù. Xin tieàn khoâng coøn noùi laø mình keùm, noù trôû thaønh nhö mình coù quyeàn nhaân danh caùi ngheøo. Cuõng nhö hoái loä khoâng coøn laø ñieàu laøm ngöôøi ta ngaïi nguøng maø nhö moät thuû tuïc bình thöôøng. Chöùng kieán caùi ngheøo ôû ñaây, toâi thaáy taâm tình mình laãn loän hoang mang. Caùi ngheøo cô sôû vaät chaát cuûa Giaùo Hoäi Vieät Nam ñang bieán ñoåi, seõ heát ngheøo. Nhöng ñaøng sau caùi ngheøo nhaø cöûa ñang bieán ñoåi kia, coøn neùt ñeïp ngheøo trong tinh thaàn hay ñang bò aùm aûnh veà tieàn baïc.
Toái ñaàu tieân ôû Bombay, raát noùng, chieác quaït traàn troùc sôn, buïi caùu ñen, keâu caønh caïnh nhö muoán rôi xuoáng. Töôøng voâi loang loå, vaøng oá ñen ñuûi nhö nhöõng böùc töôøng xaây töø thôøi Phaùp thuoäc ôû Vieät Nam. Traàn nhaø thaám nöôùc moác reâu. Chieác giöôøng goã cuõ kyõ. Taám khaên traûi giöôøng, chaéc chaén laâu laém roài. Toâi sôï khoâng saïch, cuùi xuoáng ngöûi, khoâng coù muøi hoâi. Chæ cuõ thoâi.
Hoâm sau, 30 thaùng 12, troïn moät ngaøy chöùng kieán nhöõng caûnh chen chuùc ôû saân ga, khaïc nhoå, dô daùy, buïi baëm. Rôøi Bombay ngaøy 31 ñi Poona, chieàu nay, ngaøy ñaàu naêm vaéng veû, nhôù veà Myõ vôùi caên phoøng saïch seõ thaät nhieàu. Nhôù nhöõng cuù ñieän thoaïi tieän nghi. Nhôù tình baïn. Nhôù nhöõng khoaûng trôøi töï do caù nhaân. Nhôù nhaân phaåm vaø quyeàn laøm ngöôøi ñöôïc toân troïng. Moät buoåi chieàu quaù vaéng trong saân tu vieän. Trong noãi nhôù nhaø, chaùn caùi ngheøo ôû ñaây, toâi tìm vaøo thö vieän vaø ñoïc ñöôïc caâu chuyeän nhaø ñaïo só Sadhu ôû treân.
Caâu truyeän treân naèm trong cuoán saùch nhoû, cuõ kyõ, buïi cuõng baùm ôû gaùy saùch. Noù naèm im laëng trong keä tuû. Noù ñaâu bieát chieàu ngaøy ñaàu naêm coù ngöôøi khaùch laï töø ñaâu tôùi môû trang saùch ñoù. Truyeän voâ danh, khoâng taùc giaû, chæ ñeà laø "an Indian story".
Ñaát naøy ngheøo, sao laïi coù nhöõng caâu chuyeän ñeà cao caùi ngheøo nhö theá? Coù phaûi taùc giaû ñeà cao caùi ngheøo, hay con ngöôøi tu ñaïo aáy vieát caâu truyeän treân nhö chính kinh nghieäm baûn thaân noùi tôùi töï do cuûa ñöôøng vaøo taâm linh? Coù phaûi hoï laáy caùi ngheøo vaät chaát ñeå noùi caùi giaøu taâm linh, laáy caùi giaøu cuûa caûi ñeå caûnh tænh caùi maát töï do taâm hoàn?
Caâu chuyeän baét ñaàu chæ laø mieáng vaûi che thaân, roài daàn daàn nhu caàu sinh ra nhu caàu, sau cuøng nhaø ñaïo só maát lyù töôûng haïnh tu. Laøm theá naøo nhaø ñaïo só Sadhu boû cuoäc, ñaùnh maát haønh trình tu giôùi cuûa mình? Cuûa leã, taëng vaät kia eâm aû quaù ñoãi. Noù nhö laøn gioù nheï mô maøng, daät dôø nhö doøng nöôùc khoâng tieáng ñoäng. Theá maø ñaùnh ñoå nhaø ñaïo só. Söï ñoåi môùi ôû ñaát nöôùc toâi ñang mang daùng daáp coù nhaø Sadhu naøo saép ngaõ khoâng?
Cuûa leã daâng cuùng khoâng laø toäi. Nhöng ngöôøi ñaïo só coù theå bò huû hoùa khoâng ngôø. Loøng bao dung cuûa tín ñoà cuõng phaûi khoân ngoan bieát bao, chính hoï coù theå ñöa con ngöôøi höôùng daãn toân giaùo cuûa hoï vaøo taø ñaïo baèng cuûa leã ngaãu töôïng.
Ngöôøi ta laøm chuû cuûa caûi, roài moät ngaøy bò cuûa caûi laáy maát töï do maø hoï khoâng ngôø. Ñeå loøng mình laøm chuû hay bò cuûa caûi laøm chuû vaãn luoân luoân laø moät giaèng co khoán khoå. Noù vaãn laø con ñöôøng haïnh tu. Thaät khoù ñeå mình chieám höõu cuûa caûi chöù khoâng ñeå cuûa caûi chieám höõu mình. Nhu caàu naøy sinh ra nhu caàu khaùc. Ta khoâng bieát ñaâu laø beán bôø. Phöông tieän naøo ñöa ta ñaït ñeán muïc ñích, khoù maø nhìn thaáy.
Soáng ñôn giaûn ñöa Shadu vaøo ñôøi soáng tu haïnh. Maát ñôn giaûn, oâng maát lyù töôûng. Trong Giaùo Hoäi, taát caû caùc ñaïi thaùnh ñeàu coù ñôøi soáng ñôn giaûn. Khoâng phaûi trong Giaùo Hoäi Coâng Giaùo maø thoâi, taát caû thaùnh nhaân trong toân giaùo khaùc cuõng vaäy.
Khoâng ngôø Sadhu ñaùnh maát lyù töôûng. Toäi nghieäp oâng. Toâi nghó, nhaø ñaïo só naøo vieát caâu chuyeän aáy, ñaõ ñaït tôùi baäc tænh ngoä raát cao nhö lôøi daïy "haõy tænh thöùc vaø caàu nguyeän." Sau bieán coá thaùng tö naêm 1975, haïn cheá sinh hoaït toân giaùo ñaõ ñöa caùc tu só phaûi hoïc chung vôùi nhau. Nhôø vaäy, bieát nhau, laøm vieäc chung vôùi nhau, xoùa bôùt caïnh tranh cuïc boä. Baây giôø taám aùo che raùch ñang ñöôïc khoaùc leân. Nhu caàu ñang sinh nhu caàu. Söï laøm vieäc chung aáy seõ tieáp tuïc hay daàn daàn laïi trôû veà caïnh tranh cuïc boä vôùi cô sôû vaø theá giôùi rieâng tö. Gaàn möôøi naêm tröôùc toâi veà thaêm queâ höông laàn ñaàu. Vò linh muïc baûo mieãn sao daïy ñöôïc giaùo lyù. Ñieàu caàn laø giöõ ñöùc tin. Nhaø thôø chæ mong caùi microphon ñeå laøm leã. Laàn naøy trôû veà, ngaøi hoûi ôû Myõ coù caùi microphon khoâng daây naøo côõ ñoä naêm traêm ñoâ la khoâng.
Ñaát AÁn vaãn noåi danh vôùi nhöõng huyeàn bí vaø nhöõng nhaø ñaïo só haïnh tu. Toâi khoâng bieát nhöõng ngaøy ôû ñaây seõ tìm ñöôïc hoa traùi cho ñôøi soáng taâm linh khoâng, chöù noùi veà thuù vui, toâi coù caûm töôûng seõ chaúng coù gì vui. Ngaøy ñaàu naêm, nhôù veà ñaát Myõ vôùi "cuûa caûi" cuûa mình, nhôù veà Vieät Nam vôùi nhöõng dieãn bieán môùi ñang xaåy ra, trong Giaùo Hoäi cuõng nhö ñaát nöôùc. Con ñöôøng haïnh tu cuûa Giaùo Hoäi ñang ñeïp, seõ ñeïp, hay bieát ñaâu mieáng vaûi che thaân cuûa khaùch qua ñöôøng thöông tình Giaùo Hoäi vaø ñaát nöôùc aáy ñang reùt, choaøng leân cho aám, vaø roài töø ñaáy huû hoùa, ñaùnh maát veû ñeïp cuûa mình.
Ngaøy 5 thaùng 1 naêm 2001.
Toâi ñaõ ôû nhaø doøng naøy ñöôïc gaàn moät tuaàn. Vaãn chöa quen. Nôi toâi ñang troï hoïc laø moät nhaø doøng lôùn, gaàn hai traêm thaày vôùi hai phaân khoa trieát vaø thaàn hoïc. Tieâu chuaån aên cuûa hoï chæ nhö tieâu chuaån Cao UÛy phaùt cho thuyeàn nhaân trong traïi tî naïn ngaøy xöa. Toâi khoâng theå ngôø moãi ngaøy chöa ñaày moät ñoâ la cho moät thaày, trong ñoù tính luoân tieàn gas, ñieän naáu aên, tieàn löông traû ñaàu beáp, tieàn chuyeân chôû, tieàn duïng cuï nhaø beáp, baùt ñóa (1US$ = 46.10 ruùppi. Moãi thaày 42 ruùppi tieàn aên moät ngaøy). Vieät Nam ngheøo, nhöng moãi naêm Vieät kieàu gôûi haøng tyû ñoâ la veà giuùp, neân nhaø doøng ôû Vieät Nam khoâng ñeán noãi ngheøo nhö ôû ñaây. Toâi chæ noùi moät caùch töông ñoái.
Daân ngheøo beân baõi raùc laáy thuøng giaáy, bao nhöïa truøm thaønh nhö nhöõng caùi oáng coáng caét ñoâi, soáng beân leà ñöôøng raát nhieàu. Chung quanh noàng neân muøi khai xuù ueá, xaùc thuù vaät cheát, buïi ñöôøng, khoùi xe. Ñi boä qua nhöõng nôi ñoù, toâi coù caûm töôûng seõ mang bònh vì bao nhieâu thöù nhö vaäy troâi vaøo phoåi mình. Baây giôø toâi hieåu hôn, taïi sao Meï Teâreâsa ñaõ choïn AÁn Ñoä. Lôùp daân ngheøo ôû ñaây, hoï ngheøo ñeán ñoä ñi qua nhöõng khu nhö theá toâi ngaïi khoâng daùm nhìn hoï, vì laøm sao daùm nghó Thieân Chuùa cuõng hieän dieän trong hoï.
Döôøng nhö caùc thaày trong nhaø doøng naøy ña soá ñeán töø thaønh phaàn cuõng bình thöôøng. Quaàn aùo hoï maëc, giaày deùp hoï ñi, toâi coù ñeå ñaùnh giaù phaàn naøo. Khoâng hoûi ban giaùo sö, nhöng soáng giöõa hoï, noùi chuyeän vôùi hoï, quan saùt ñoà duøng cuûa hoï, toâi bieát ñöôøng höôùng giaùo duïc ôû ñaây ñang chuaån bò cho caùc linh muïc töông lai naøy bieát soáng ñoàng haønh vôùi daân ngheøo cuûa hoï. Caùc cha giaùo cuõng vaäy, aên chung cuøng phaàn thöùc aên, chung cuøng baøn. Toâi chöa quen ñoà aên ôû ñaây vì nhieàu caø ri quaù. Böõa côm chieàu noï, khoâng hieåu vì sao coù moät roå côm vaø duy nhaát moät moùn khoai taây nhaõo troän vaøng caø ri. Moät cha giaø ngöôøi ngoaïi quoác qua truyeàn giaùo töø thaäp nieân naêm möôi ngoài cuøng baøn vôùi toâi noùi: There is not much to eat today. Söï thöôøng bao giôø cuõng coù hai moùn aên. Noùi veà aên uoáng, hoï khoâng thieáu, côm dö, nhöng ñoà aên chæ ñuû vaø khoâng ngon mieäng thoâi. Thí duï sau côm bao giôø cuõng coù chuoái traùng mieäng. Maáy hoâm ñaàu toâi töôûng gioáng chuoái beân ñaây nhoû hôn ôû Vieät Nam nhöng ñi chôï môùi bieát chuoái ôû chôï lôùn hôn, laønh laïnh hôn chuoái aên trong nhaø doøng. Hoï thaät söï soáng tinh thaàn ngheøo. Ngay caû ñieän nöôùc, caùc ñoà duøng khaùc cuõng theá. Caùi microphon trong nhaø thôø naøy cuõ roài, toâi nghó chæ vaøi chuïc ñoâ la thoâi.
Cöù möôøi hai naêm, Hindu, AÁn Giaùo laïi coù moät "naêm thaùnh". Naêm 2001 naøy laø "naêm thaùnh" ñoù. Öôùc chöøng baåy möôi trieäu ngöôøi seõ veà soâng Ganga mieàn Baéc AÁn Ñoä ñeå taém goäi toäi loãi trong saùu tuaàn. Ñeâm ngaøy nhöõng chuyeán löûa ñaày traøn ngöôøi treân mui tieáp tuïc ñoå veà soâng Haèng. Baùo chí ngaøy naøo cuõng ñaày raãy hình aûnh ngöôøi ta chìm mình trong doøng soâng, giô tay caàu nguyeän. Tìm con ñöôøng thanh taåy thoâi maø hoï tha thieát nhö theá sao.
Trôû veà caâu chuyeän im laëng trong trang saùch baùm buïi toâi vieát caùch ñaây maáy ngaøy. Baøi hoïc ñaàu tieân toâi xin caùm ôn ñaát AÁn ñaõ coù nhöõng ngöôøi con ñi tìm con ñöôøng tænh ngoä nhö taùc giaû caâu truyeän ñaïo só Sadhu treân ñaây.
Phaûi chaêng nöôùc doøng soâng Haèng vaø nhöõng maûnh ñôøi ñi tìm con ñöôøng thanh taåy ñaõ keát tinh thaønh nhöõng aùng vaên chöông Sadhu. Hay nhôø nhöõng aùng vaên chöông tu ñöùc ñoù nhaéc nhôû maø doøng soâng Haèng vaãn luoân coù ngöôøi ñi tìm con ñöôøng thanh taåy?
Nguyeãn Taàm Thöôøng
Nhöõng ngaøy ñaàu tieân ôû AÁn Ñoä
(Trích Nhöõng Trang Nhaät Kyù Cuûa Moät Linh Muïc)