Coâ Ñôn Vaø Söï Töï Do
(Nhöõng Ñoaûn Khuùc Suy Nieäm vaø Caàu Nguyeän
cuûa Linh Muïc Nguyeãn Taàm Thöôøng, SJ.)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- Ñoaûn Khuùc 59 -
Ngaøy Taûo Moä
Toâi ñeán ñaây thaêm ngoâi moä cuûa toâi. Ba naêm tröôùc ngöôøi ta ñöa toâi ra nghóa trang naøy. Hoâm aáy coù ngöôøi khoùc. Chung quanh moä bia toâi coù hoa. Boán naêm ngaøy sau hoa môùi taøn. Sau traän möa, hoa môùi röõa. Ngöôøi coi nghóa trang hoát heát ñoå vaøo thuøng raùc. Roài, thænh thoaûng moä toâi vaãn coù hoa. Nhöõng caùnh hoa leû teû trong loøng moät vaøi ngöôøi nhôù toâi. Khoâng nhieàu.
Hoâm nay khoâng coøn theá nöõa. Toâi ñeán ñaây khaù sôùm. Toâi hoài hoäp khoâng bieát hoâm nay theá naøo. Toâi khoâng bieát mình seõ gaëp laïi nhöõng ai. Hoâm nay kyû nieäm ba naêm ngaøy ngöôøi ta choân toâi. Toâi coøn nhôù ba naêm tröôùc, cuõng vaøo ngaøy naøy, coù linh muïc maëc aùo leã, coù ca ñoaøn haùt. Tröôùc khi ñeán ñaây, toâi noân nao khoâng bieát ngaøy hoâm nay coù nhöõng gì. Toâi hoài hoäp.
Baây giôø roõ roài, khoâng ai ñeán caû vì ñaõ quaù giôø. Baèng giôø naøy ba naêm xöa ngöôøi ta ñöùng chung quanh xaùc môùi cheát cuûa toâi. Hoâm nay khoâng ai ñeán. Toâi ñôïi theâm cho tôùi ngang chieàu thì bieát roõ nhöõng gì toâi hoài hoäp chôø ñôïi khoâng xaûy ra. Toâi ñôïi maõi, baây giôø xeá chieàu, saép toái. Saép toái thì chaéc chaén seõ khoâng coù ai ra ñaây nöõa.
Toâi ñöùng beân caïnh moä bia cuûa toâi. Teân toâi coøn kia. Ngaøy sinh, ngaøy cheát. Chung quanh vaéng quaù. Caøng veà chieàu caøng vaéng.
* * *
Toâi ñöùng ñaây moät mình trong ngaøy taûo moä. Nhôù veà kyû nieäm ba naêm tröôùc. Ngaøy ñoù xaùc toâi coøn töôi. Ngay trong nhaø quaøn, coù ngöôøi cuõng chæ ñöùng nhìn roài raûy nöôùc pheùp leân maët toâi chöù khoâng daùm ñeán gaàn. Môùi ñoù maø ñaõ xa caùch. Ngöôøi ta sôï con ngöôøi khi cheát. Ngay ngöôøi thaân soáng vôùi nhau haèng ngaøy, khi cheát ngöôøi ta cuõng sôï. Ngöôøi ta khoâng sôï con traâu, con boø cheát, ngöôøi ta sôï con ngöôøi. Khoâng bieát vì sao laïi theá. Khi coù ngöôøi cheát, ngöôøi ta baûo nhaø aáy coù ñaùm ma.
Coù ñaùm ma. Vaâng. Coù ñaùm ma.
Ngöôøi ta sôï nghóa trang.ngöôøi ta baûo ngoaøi nghóa trang coù ma. Soáng vôùi nhau maø vöøa cheát ngöôøi ta ñaõ sôï xaùc nhau roài. Cuõng thaân xaùc ñoù cho nhau say ñaém maø sao ngöôøi ta sôï noù. Ngöôøi ta baûo nhaø coù ñaùm ma.
Raát nhieàu ngöôøi sôï ñöùng trong phoøng moät mình vôùi xaùc cheát.
Hoâm toâi cheát, toâi nhìn xaùc toâi, nhaø quaøn coá gaéng trang söùc maø da toâi vaãn xanh, laïnh cöùng. Coù ngöôøi ñöùng nhìn, hoï giöõ moät khoaûng caùch. Toâi bieát hoï sôï. Vöøa môùi noùi chuyeän, vöøa môùi aên côm chung, vöøa môùi ñi phoá, vöøa môùi gaëp nhau theá maø giôø nhìn xaùc toâi, hoï sôï. Taïi sao ngöôøi ta khoâng sôï con vaät cheát, maø laïi sôï xaùc ngöôøi?
Chæ ngöôøi môùi coù hoàn. Hoàn thieâng lieâng ñi veà moät coõi voâ hình. Khoâng keû naøo coù kinh nghieäm veà coõi voâ hình nhö toâi laø keû cheát baây giôø. Hoàn aáy coù theå vaát vöôûng ñieâu linh. Hoàn aáy coù theå an vui trong coõi haèng soáng. Hoàn aáy coù theå thaønh ma. Hoàn aáy coù theå thaønh thaùnh. Hoàn aáy coù theå bình an. Hoàn aáy coù theå traên trôû khaéc khoaûi. Theá giôùi naøy sau khi cheát môùi thaáy roõ. Tuøy thuoäc luùc coøn soáng maø hoàn aáy quyeát ñònh nôi choán cho mình ra ñi khi cheát, vaø hoàn aáy seõ thaønh hoàn gì.
Ngöôøi ta sôï xaùc ngöôøi vì caùi hoàn ñoù.
Xaùc aáy thaønh hoàn thaùnh hay hoàn ma?
Xaùc aáy an nghæ hay laø oan hoàn khaéc khoaûi?
Hoàn aáy seõ veà gaëp ngöôøi soáng trong thöù hoàn naøo?
Phaûi chaêng vì theá maø ngöôøi ta sôï? Phaûi chaêng luùc sinh thôøi ngöôøi ta chöa gaëp hoàn thaùnh trong xaùc thaân kia neân baây giôø sôï khoâng bieát hoàn thaùnh trong xaùc thaân naøo.
Baây giôø trôøi ñang vaøo toái. Caøng khoâng ai daùm ra nghóa trang. Vì theá toâi caøng bieát chaéc laø kyû nieäm ba naêm ngaøy toâi cheát, vaéng quaù, nôi ngoâi moä cuûa toâi.
Toâi khoâng muoán ñöùng trong nghóa trang naøy nhö theá maõi laøm gì. Toâi ñi tìm moät vaøi kyû nieäm cuõ cuûa toâi luùc ñöông thôøi. Maët trôøi xuoáng phía sau raëng caây roài. Maây khoâng coøn hoàng. Moät khoaûng trôøi xaùm phuû xuoáng nghóa trang.
Ñaàu tieân, toâi trôû veà ngoâi nhaø thôø cuõ naêm xöa. Baäc theàm vaãn nhö nguyeân. Maáy chaân neán ñoàng laâu naêm laém roài vaãn naèm trong xoù toái goùc nhaø. Caây thaùnh giaù cuõ. Töôïng chòu naïn moät naêm môùi söû duïng moät laàn dòp tuaàn thaùnh. Chaû coù gì thay ñoåi. Chæ coù toâi ñaõ ra ñi. Taùm giôø toái coù thaùnh leã. Nhaø thôø ñoâng vaø vui. Tieáng ñaøn vaãn nhö xöa. Ngöôøi vaãn taáp naäp. Trong thaùnh leã khoâng coù lôøi kinh naøo caàu nguyeän cho toâi. Ai cuõng baän roän vôùi bao nhieâu coâng vieäc, bao nhieâu chöông trình.
Toâi gaëp moät vaøi khuoân maët quen ngaøy xöa. Nhöng hoâm nay laøm sao hoï nhìn thaáy toâi ñöôïc. Toâi nhìn hoï thoâi. Hoï cuõng baän roän nhö bao nhieâu ngöôøi. Toâi coá noùi vôùi hoï: "Hoâm nay toâi ñi taûo moä! Hoâm nay kyû nieäm ngaøy cheát cuûa toâi!" Tieáng toâi nhö gioù bay trong trôøi roäng, chaû ai nghe thaáy gì. Toâi leõo ñeõo theo sau hoï. Toâi coá noùi maø khoâng ai nghe. Toâi ñi nhö theá moät quaõng ñöôøng roài toâi chaùn. Toâi phaûi traû hoï veà cho ñôøi soáng cuûa hoï. Roài moät ngaøy naøo hoï cuõng gioáng nhö toâi thoâi.
Toâi ñi tìm moät vaøi caùnh thö ñaõ vieát. Toâi baét gaëp maáy laù thö cuõ trong caên nhaø cuûa ngöôøi naøy. Chuùng coøn ñoù, nhöng ngöôøi ta cuõng queân roài. Maáy taám hình naêm xöa. Moät chuùt dö aâm coøn laïi treân coõi ñôøi. Baây giôø nhìn laïi, vaäy maø ngaøy ñoù toâi maát bao thôøi giôø cho caùnh thö aáy. Toâi muoán ñöôïc loøng ngöôøi naøy, toâi muoán tình caûm cuûa ngöôøi kia. Baây giôø chaû coøn gì.
Toâi ñi tìm moät vaøi ñoà duøng cuûa toâi. Bao nhieâu coâng trình toâi söu taàm, saùch vôû, hình aûnh, ngheä thuaät. Vì ngöôøi soáng khoâng cuøng yù nghó vôùi toâi, neân sau khi cheát khoâng ai coøn gìn giöõ chuùng caû, chuùng ñaõ tan taùc vaø ñang daàn daàn bieán ñi. Theá maø luùc soáng toâi baän taâm saên soùc töøng ly töøng tí. Coù khi toâi tieác xoùt veà nhöõng thöù naøy. Baây giôø toâi ñöùng nhìn nhöõng thöù aáy sao xa laï quaù.
Moät thôøi ñeå nhôù, moät thôøi thaáy laø hö voâ.
Moät thôøi thu goùp, moät thôøi thaáy laø hoang vu.
Moät thôøi oâm giöõ, moät ngaøy thaáy laø caùch xa.
Toâi cuõng ñi tìm ngöôøi ngaøy xöa khoâng thích toâi. Hoï ghen töông chuyeän naøy, chuyeän kia, hoï thöû thaùch toâi ñieàu naøy ñieàu noï. Toâi ñöùng ngay caïnh hoï, hoï chaû bieát gì. Coù ñieàu trong theá giôùi sieâu hình ngöôøi cheát thaáy nhieàu ñieàu ngöôøi soáng khoâng thaáy. Toâi thaáy hoï cuõng giaû hình nhieàu laém. Hoï cuõng bon chen nhieàu laém. Söï thaønh thaät thöôøng che ñaäy baèng nhöõng haûo yù tinh vi. Toâi thaáy hoï cuõng thöôøng quaù. Vaäy maø ngaøy coøn soáng toâi cöù baên khoaên veà lôøi pheâ bình naøy, lôøi pheâ bình kia cuûa hoï. Cheát roài môùi thaáy nhieàu caùi treân coõi ñôøi quaù phuø vaân.
Toâi cuõng ñi tìm ngöôøi ngaøy xöa toâi khoâng thích. Baây giôø toâi ñöùng ngay beân caïnh, maø hoï cuõng chaúng bieát gì. Luùc coøn soáng toâi khoâng thích hoï chöù khoâng phaûi hoï khoâng thích toâi. Cheát roài toâi môùi bieát mình sai. Nhöõng ngöôøi chæ trích toâi laøm toâi baän taâm. Nhöõng ngöôøi toâi khoâng thích thì toâi queân hoï. Baây giôø môùi thaáy mình laàm nhieàu. Hoï chaû laø gì trong xaõ hoäi quyù troïng danh voïng. Trong theá giôùi sieâu hình toâi thaáy cuoäc ñôøi hoï coâ ñôn. Vaäy maø ngaøy ñoù toâi khoâng thích hoï. Baây giôø toâi noùi vôùi hoï: "Toâi xin loãi nheù. Toâi muoán yeâu thöông vaø chaân thaønh." Hoï chaû nghe thaáy gì. Toâi leõo ñeõo theo hoï moät quaõng ñöôøng roài toâi thaát voïng. Hoï chaû bieát gì. Trong traùi tim hoï, ñoâi khi nhôù ñeán toâi, hoï chæ buoàn. Ñoù, toâi cuõng coøn laïi moät chuùt dö aâm.
Toâi ñi lang thang choã naøy choán kia. Toâi tìm ngöôøi naøy ngöôøi noï. Toâi ñöùng beân caïnh baøn aên vaø ngöûi thaáy höông thôm cafeù. Toâi ngoài trong xe vaø nghe hoï noùi chuyeän. Toâi ôû baõi bieån nghe hoï nhaéc veà nhöõng kyû nieäm, trong ñoù coù boùng hình toâi. Toâi ñi tìm vaø cuõng coøn moät chuùt dö aâm treân coõi ñôøi. Cuoäc soáng laø tieáp tuïc. Toâi chaû coøn laø bao nöõa trong caùi dö aâm kia.
Hoâm nay toâi veà taûo moä sau ba naêm. Toâi seõ trôû laïi nghóa trang naøy hôn hai möôi naêm sau xem toâi nhö theá naøo. Ngaøy ñoù laø kyû nieäm 25 naêm. Ngöôøi ta goïi laø silver jubilee. Ngaøy leã baïc.
* * *
Laïy Chuùa,
Con veà nhìn laïi ngoâi moä mình sau caùi cheát. Coù nhöõng ñieàu ngaøy xöa phaûi coi thöôøng, con laïi baän taâm, nhö lôøi pheâ bình cuûa ngöôøi naøy, keû kia, nhö noãi sôï naøy, noãi lo noï. Caùi baän taâm aáy laøm cuoäc soáng maát bao nhieâu buoåi bình minh ñeïp, maát bao nhieâu toái traêng mô maøng thô moäng.
Con ñaõ khoâng bieát rong chôi treân coõi ñôøi. Hoàn con thieáu töï do vì quaù baän roän vôùi bieát bao döï tính. Baây giôø con laøm gì vôùi nhöõng döï tính ñoù? Coøn ngöôøi ta, coù ai tieáp tuïc caùi döï tính aáy ñaâu. Coù con hay khoâng, cuoäc ñôøi vaãn laø cuoäc ñôøi. Con töôûng ngaøy con cheát seõ laø thieáu vaéng. Nhö doøng soâng, vöøa muùc ñi moät voác nöôùc, noù laïi ñaày ngay chaû coøn daáu veát gì. Vaäy maø ngaøy con soáng, töôûng mình laø caàn thieát. Con phaûi daønh cho mình leõ ñuùng. Con ñaõ khoâng bieát rong chôi treân coõi ñôøi ñeå maát bieát bao muøa xuaân laù xanh non, maát bieát bao muøa haï naéng theânh thang. Ngaøy coøn soáng sao loøng con chaät choäi quaù.
Laïy Chuùa,
Coù bieát bao ñieàu con coi thöôøng ngaøy xöa, baây giôø con tieác nuoái. Nhö söï thöông meán chaân thaønh. Nhö traùi tim khoâng chaät heïp. Nhö bieát quyù söï töï do cuûa con tim hôn. Nhö söï töø boû cho coõi loøng theânh thang hôn. Neáu nhöõng ngaøy ñoù con bieát quyù noù, ñôøi soáng cuûa con ñeïp theâm bieát bao, coù theâm bao nhieâu con suoái hieàn hoøa, coù theâm bao nhieâu thung luõng xanh töôi. Baây giôø con bieát quaù treã.
Coù nhöõng kyû nieäm nhö, nhìn laïi ngaøy ñoù, con böïc boäi vì hoï chaàn chöø ñeå heát haïn môùi mua chieác veù taàu, laøm con phaûi traû theâm tieàn. Con böïc boäi maõi vì hoï khoâng nghe lôøi. Thöïc ra hoï cuõng baän roän, luoân luoân baän roän. Baây giôø con môùi thaáy tieác vì nhöõng ngaøy thaùng cöù baän roän laø baän roän, khoâng bieát rong chôi. Nhöõng thöù böïc boäi ñoù laøm con maát vui, laøm maát nhöõng ngaøy ñeïp. Baây giôø nhìn laïi noù chaû ñaùng gì.
* * *
Toâi ngang qua nghóa trang. Nhìn ngoâi moä toâi laàn nöõa. Coù mình toâi taûo moä toâi. Keû soáng ñaõ choân vaø cho toâi moät ngoâi moä roài. Baây giôø laø phaàn toâi. Moät mình toâi vôùi ngoâi moä cuûa toâi.
Chieàu nay ñöùng beân ngoâi moä cuûa rieâng mình nghó laïi cuoäc ñôøi naêm xöa. Baây giôø, toâi bieát roõ cuoäc ñôøi roài, neáu ñöôïc trôû laïi kieáp laøm ngöôøi nöõa, toâi seõ soáng nhö theá naøo?
* * *
(Ngaøy Taûo Moä, laø baøi thöù nhaát trong loaït goàm ba ñeà taøi. Taûo moä laàn thöù hai xaûy ra 25 naêm sau, töùc Ngaøy Leã Baïc. Taûo moä sau cuøng xaûy ra naêm möôi naêm sau, töùc Ngaøy Leã Vaøng.
Naêm möôi naêm sau ngaøy cheát, luùc aáy moïi ngöôøi cuøng sinh thôøi, quen bieát ñaõ cheát heát. Neáu hoàn baïn trôû laïi, baïn thaáy coøn laïi daáu tích gì cuûa baïn? Hai ñeà taøi sau seõ in trong taäp suy nieäm keá tieáp: Ñöôøng Ñi Moät Mình.)