TAÀM MÔÛ RA
VAØ MÖÙC TRÖÔÛNG THAØNH
(tieáp theo)

Linh Muïc Hoaønh Sôn, SJ, Vieät Nam

Prepared for internet by Vietnamese Missionaries in Taiwan

Phöông ñoâng nhaán vaøo Môû roäng

Phöông ñoâng khoâng nhöõng Môû ra, höôùng lôùn cuûa noù coøn laø Môû roäng. Khoâng phaûi chæ môû veà phía loaøi ngöôøi, noù coøn môû ñeán toaøn söï soáng, ñeán coõi bao la cuûa trôøi ñaát vaø muoân vaät.

Theo Khoång töû, con ngöôøi khoâng taùch khoûi thieân nhieân, nhöng trong thieân nhieân noù laø moät caùi gì trung taâm vaø öu vieät. Vaâng, con ngöôøi laø choã gaëp nhau cuûa trôøi ñaát, nôi keát tinh cuûa moïi luoàng khí thieâng trôøi ñaát:

Neân höôùng cô baûn cuûa ngöôøi laø môû ñeán taát caû. Coù môû veà taát caû ñeå hoøa vôùi taát caû (chöù khoâng kheùp kín nôi mình), con ngöôøi môùi hieåu ñöôïc meänh trôøi, ñöôøng ñi cuûa hoaøn vuõ, höôùng tôùi cuûa baûn thaân. Vì trong taát caû, chæ coù moät caùi Lyù chí ö linh dieäu, noù theå hieän ôû vaät chaát trong quy luaät dòch bieán, vaø phaûn chieáu ôû löông tri thaønh caùi ñaïo laøm ngöôøi:

Söï bieán hoùa trong trôøi ñaát coù nguyeân uûy laø Sinh, cöùu caùnh laø Sinh, vaø söùc ñeå ñoåi môùi luoân luoân cuõng laø Sinh. Sinh, ñoù laø söï thònh leân khoâng ngöng cuûa trôøi ñaát vaäy:

Cho neân, ñöùng giöõa trôøi ñaát, con ngöôøi phaûi laáy ñöùc Sinh laøm troïng, phaûi laáy Hieáu sinh laøm ñöôøng. Hieáu sinh laø thuaän theo trôøi ñaát maø boài ñaép cho söï soáng. Vaø ñaây laø chuû tröông LÔÏI VAÄT cuûa Khoång töû (Kinh Dòch: Vaên ngoân truyeän). Lôïi vaät, ñoù laø ñöôøng loái soáng ñöùc Nhaân, soáng ñaïo laøm ngöôøi. Vaø ñöùc Nhaân, ñoù laø nguyeân nhaân duy nhaát cuûa söï Tröôûng nhaân (tröôûng thaønh xöùng nhö moät con ngöôøi):

Nhaân, ñoù laø Cung kính, khoan hoøa, roäng raõi (cung, khoan, hueä...), laø "AÙi nhaân" vaø "Sôû kyû baát duïc, vaät thi ö nhaân". Nhaân, ñoù laø caùi neàn vöõng laëng nhö nuùi (Nhaân giaû nhaïo sôn - ngöôøi nhaân thì thích nuùi. Nhaân giaû tónh, ngöôøi nhaân thì tónh - Luaän ngöõ), treân ñoù caùc ñöùc khaùc moïc leân nhö caây coái vaäy. Nhaân, hôn theá, ñoù laø thieän caûm ñoái vôùi muoân vaät, ñaëc bieät ñoái vôùi loaøi ngöôøi.

Coù ñieàu Khoång töû vaãn coøn chuùt phaân bieät giöõa thuø vaø baïn: "Dó ñöùc baùo aân, dó tröïc baùo oaùn". Chöù Maëc töû thì chuû tröông Kieâm aùi, gioáng nhö Trôøi "goàm taát caû vaøo maø saùng soi cho".

Noùi chung, thì höôùng ñi chính yeáu cuûa Khoång giaùo vaãn laø Môû roäng, môû ñeán bao la:

Cuõng nhö Maëc töû, Laõo töû chuû tröông moät Môû roäng ñeán taát caû, trong ñoù baïn thuø khoâng phaân bieät nöõa. ÔÛ ñaây, oâng ñaõ tieán xa hôn Khoång töû khi ñeà nghò: Baùo oaùn dó ñöùc!

Cuõng nhö Khoång töû, Laõo töû cho raèng coù moät caùi Ñaïo trôøi vónh cöûu vôùi nhöõng theå hieän khaùc nhau trong thôøi gian tuøy theo gioáng loaïi. Vì theá, ngöôøi ta phaûi ngaém trôøi ñeå nhìn ra con ñöôøng cuûa mình. Theá maø trôøi thì soáng cho ngöôøi, chöù khoâng soáng cho mình: "Thieân ñòa kyø baát töï sinh" (Ñaïo ñöùc kinh, VIII). Vaäy ngöôøi cuõng phaûi baét chöôùc trôøi maø "laøm lôïi, chöù khoâng laøm haïi, Lôïi nhi baát haïi" (LXXXI). Cuõng laø baét chöôùc nöôùc, khoâng tranh vôùi baát cöù gì, maø cho baát cöù gì cuõng chæ laøm ích thoâi (VIII). Toùm laïi, ñaây laø chuû tröông VÒ NHAÂN (LXXXI) hay VI THIEÂN HAÏ (XIII). Ñaây laø nguyeân lyù TÖØ (LXVIII), töùc thöông ngöôøi. Soáng vì ngöôøi, coøn mình thì queân ñi, coi nhö khoâng coù nöõa: "Voâ thaân". Voâ thaân laø ñeå mình sang moät beân: "Ngoaïi kyø thaân", ñeå mình ra ñaèng sau: "Haäu kyø thaân".

* * *

Noùi ñeán Voâ thaân, Voâ ngaõ, thì khoâng giaùo thuyeát naøo nhaán maïnh (nhö ñieàu kieän tieân quyeát cho tu thaân vaø giaûi thoaùt) cho baèng AÁn giaùo, nhaát laø Phaät giaùo.

AÁn giaùo thaät ra chæ phuû nhaän caùi tieåu ngaõ, caùi Toâi khi noù ñöôïc ñoàng hoùa vôùi xaùc thaân.

Do töï ñoàng hoùa vôùi xaùc thaân, neân caùi Toâi môùi duøng xaùc thaân laøm "tröôøng" (champ) höôûng thuï, gioáng nhö con boø giöõa ñoàng coû cuûa noù. Ñeå höôûng thuï, tieåu ngaõ coøn phaûi vöôn xa, nôùi roäng ñeán nhöõng söï vaät khaùc. Do ñoù maø coù phaân bieät Cuûa anh vôùi Cuûa toâi, cuõng nhö coù phaân bieät giöõa toâi vôùi nhöõng tieåu ngaõ khaùc.

Theo AÁn giaùo, con ngöôøi chæ laø tinh thaàn thoâi, vaø tinh thaàn aáy laø voâ haïn ôû neàn taûng. Tinh thaàn aáy laø caùi Ngaõ sieâu vieät, laø Con chim khoâng aên (töùc khoâng höôûng thuï vaät chaát), baøng quan ñöùng nhìn con chim aên. Vì bò laàm laø moät vôùi xaùc thaân, neân Ngaõ bieán thaønh tieåu ngaõ, xem nhö ñang höôûng thuï baèng luïc caên vaø theå xaùc cuûa mình. Phaûi giaûi thoaùt toâi khoûi söï u meâ naøy, vaø do u meâ, ham muoán. Phaûi xaùc tín raèng, Toâi chaúng phaûi caùi naøy cuõng chaúng phaûi caùi kia, chaúng phaûi tay chaân mình maåy, cuõng chaúng phaûi thính thò hay lyù trí naøo caû.

Thoaùt ra khoûi nhaø tuø tieåu ngaõ cuõng laø thoaùt khoûi nhöõng giôùi haïn vaø phaân bieät, phaân giöõa Toâi vaø anh, bieät giöõa Cuûa toâi vôùi Cuûa anh, do ñoù sinh bao gheùt ghen vaø ham muoán. Ngöôøi thöùc giaû thì phaûi môû tôùi bao la vaø coi taát caû laø "bình ñaúng" (theo yù nghóa: Khoâng gì khinh troïng hôn gì caû).

Ñoái vôùi Phaät giaùo, caùi Toâi chaúng qua laø chuoãi daøi baát taän cuûa nhöõng hieän töôïng taâm giôùi, caùi noï sinh caùi kia, vaø taát caû do söï gaëp gôõ giöõa luïc caên (thính giaùc...) vôùi luïc traàn (thanh saéc toá...). Cho neân, khoâng nhöõng Dieät duïc, Phaät giaùo coøn chuû tröông Dieät ngaõ, Vong ngaõ nöõa.

Ñaõ khoâng coøn Ngaõ thì khoâng coøn giôùi haïn vaø phaân bieät. Vaø Phaät giaùo daäy Töø bi voâ löôïng, moät thieän yù höôùng veà toaøn theå chuùng sinh. Phaûi, toaøn chuùng sinh, chöù khoâng chæ toaøn chuùng nhaân. Ñöùc hieáu sinh, ñoù laø taäp tuïc ngaøn ñôøi cuûa Phaät giaùo, vaø cuõng laø cuûa daân AÁn noùi chung. Hieáu sinh AÁn coù teân laø Ahimsaâ (Maø ta quen dòch laø Baát baïo ñoäng). Ahimsaâ, theo nghóa ñen, laø Khoâng (a) gieát (han,hanti): traùnh haïi söï soáng, haïi ñeán sinh vaät. Chính vì Ahimsaâ maø caû xöù AÁn tröôøng trai.

Hieáu sinh vaø töø bi, ñoù laø thieän caûm vaø môû roäng. Phöông chaâm cuûa noù, nhö moät toå sö Phaät giaùo Taây taïng noùi, laø Thieät mình nhöôøng ngöôøi. Vaø nguyeân taéc laø Bình ñaúng, töùc coi moïi ngöôøi nhö nhau, khoâng phaân thaân sô hay thuø baïn.

Vaø ñaây Taân öôùc: Môû sang

Con ñöôøng Phöông ñoâng ñuùng laø Môû roäng, môû ñeán taän cuøng cuûa söï môû. Vì ñaây khoâng phaûi chæ laø non soâng, chuûng toäc, maø toaøn loaøi ngöôøi: Töù haûi chi noäi giai huynh ñeä. Khoâng phaûi chæ loaøi ngöôøi, maø moïi sinh linh: Ahimsaâ, Hieáu sinh. Khoâng phaûi chæ sinh linh, maø caû ñaát trôøi. Vaø caùi nhìn cuûa söï môû: "Bình". Coi heát thaûy baèng nhau, duø thuø hay baïn (Maëc, Laõo, Phaät), duø thaân hay sô (Phaät).

Môû khoâng chæ baèng yù thöùc, maø coøn baèng thaùi ñoä taâm hoàn, thaùi ñoä cuûa TÖØ, TÖØ BI, töùc thieän caûm, keå caû xoùt thöông nöõa. Neân ñaây cuõng laø Môû sang, giöõa nhöõng taâm hoàn vôùi nhau, moät caûm thoâng.

Nhöng xem ra Phöông ñoâng môùi bieát ñeán Töø, chöù chöa hieåu ñeán Tình; môùi nhìn thaáy chuùng sinh, trong ñoù loaøi ngöôøi chöa noåi haún; môùi nhìn thaáy con ngöôøi noùi chung, hôn laø töøng ngöôøi rieâng bieät, vôùi caùi ñoäc ñaùo töï caên khieán noù thaønh baûn vò, chuû theå. Ñeå khaùm phaù caùi choã saâu kín môø mòt naøy, baùc aùi khoâng xong, phaûi coù tình aùi. Phaûi, chæ coù muõi khoan saéc cuûa tình yeâu môùi xoùi ñöôïc tôùi ñoä saâu cuûa caùi Chính mình em, Chính mình anh trong söï phong phuù toät ñænh cuûa caùi Chuùng mình.

Maø ñoäc ñaùo Kytoâ-giaùo laïi laø ôû Tình yeâu, ôû caùi Taän kyø yeâu aáy.

Kytoâ-giaùo cuõng laø Kieâm aùi, goàm heát laïi maø yeâu, nhö Cha treân Trôøi möa caû treân ngöôøi laønh laãn keû aùc, nhö Thaày chí thaùnh coøn caû caùnh ñoàng meânh moâng phaûi gaët, coøn toaøn theá giôùi phaûi ñöa veà moät baày chieân. Nhöng yeâu ñuùng Kytoâ-giaùo khoâng phaûi laø nöûa chöøng yeâu. Ñöùc Kytoâ, ngöôøi môû ñöôøng vaø laø chính Con ñöôøng, "yeâu thöông ñeä töû, Ngaøi ñaõ yeâu ñeán cuøng taän". Maø yeâu ñeán cuøng taän, thì "chaúng coù tình naøo lôùn hôn tình cuûa keû thí maïng vì ngöôøi mình yeâu". Theá maø Thaày daäy ta: "Haõy yeâu nhau nhö Thaày ñaõ yeâu anh em". Vaø Thaày ñaõ yeâu ñeán cheát treo treân thaäp töï.

Vaäy yeâu theo Kytoâ-giaùo laø Taän kyø yeâu, yeâu ñeán taän kyø queân mình ñeå cheát cho nhau ñöôïc soáng. Ñuùng laø Voâ thaân, Ngoaïi kyø thaân, coát cho ngöôøi coøn, chöù khoâng phaûi thaân toàn. Ñuùng laø Môû sang, vaø Môû heát sang. Nhö Thaày ñaõ cheát ñeå thaønh thöùc aên cho toâi: maàu nhieäm Thaùnh Theå!

Ñöùc AÙi Chuùa Kytoâ coù ñuû nhöõng neùt ñaëc tröng vöøa cuûa baùc aùi, vöøa cuûa tình aùi, neân phaûi goïi noù baèng Eroâs (tình aùi) hay Agapeâ (tình yeâu vò tha) ñaây? Ñeä töû Ngaøi ñaõ traùnh töø Eroâs, bôûi tình yeâu gaùi trai thôøi aáy ñaäm maàu chieám höõu, vò kyû, ñöôïc coi laø ñam meâ hôn laø moät giaù trò. Sau naøy, nhieàu thaàn hoïc gia cuõng khoâng öa duøng thöù ngoân ngöõ löùa ñoâi chuyeân bieät ñeå noùi leân söï thaân maät Chuùa - hoàn. Traùi laïi, Cöïu öôùc thôøi tieân tri khoâng coù nhöõng e ngaïi aáy. Vaø cuõng khoâng gaëp ta-bu naøy trong ngoân ngöõ caùc huyeàn nghieäm nhaân (mystiques). Tröôùc maét caùc vò naøy, Chuùa Yeâsu ñuùng thaät laø Ngöôøi tình thieâng lieâng vaø lyù töôûng cuûa hoàn. Hoï khoâng theå khoâng duøng ngoân ngöõ vaø hình aûnh cuûa aùi tình, vì khoâng moät ngoân ngöõ vaø hình aûnh naøo khaùc dieãn taû noåi kinh nghieäm aáy.

Chính vì Kytoâ-giaùo coát yeáu laø ñaïo cuûa tình yeâu, neân baûn vò tính ñöôïc khaùm phaù saâu xa trong ñoù. Cuøng vôùi baûn vò tính, ñöôïc ñeà cao coäng ñoàng tính vaø töông quan lieân baûn vò.

Töông quan lieân baûn vò ngay caû trong ñaïo ñöùc vaø toäi loãi. Ngöôøi thaät thaùnh khoâng phaûi laø ngöôøi muoán thaùnh cho mình, maø ngöôøi yeâu Chuùa heát mình, cuõng nhö muoán cho Ngaøi ñöôïc taát caû meán yeâu. Coøn toäi thì noù khoâng phaûi laø veát nhô cho toâi cho baèng xuùc phaïm cho Chuùa ñaõ yeâu thöông toâi. Neân saùm hoái cuõng khoâng vì phaïm luaät cho baèng vì boäi baïc vôùi Ñaáng bôûi yeâu toâi ñaõ cho toâi thaønh ngöôøi vaø chòu cheát vì toäi toâi.

Môû sang Chuùa thì ñoàng thôøi cuõng phaûi môû roäng vôùi Chuùa. Chuùa laø "Taát caû cho moãi ngöôøi", maø cuõng laø "Taát caû cho moïi ngöôøi" (Moät caâu trong baøi thaùnh ca coå raát quen thuoäc: "Totum omnibus, Totum singulis"). Neân Môû ra ñuùng Kytoâ-höõu seõ laø "Boå tuùc nôi thaân toâi vaøo nhöõng gì coøn thieáu cho nhöõng ñau khoå Chuùa Kytoâ" vôùi ñích nhaém "Vì thaân mình Ngaøi laø Giaùo hoäi" (Col.1.24 - Thaùnh Phaoloâ coù yù noùi ñeán nhöõng chòu ñöïng trong ñôøi soáng söù ñoà, nhöng thaùnh Augustin khi giaûi thích ñaõ môû roäng ñeán caùc hi sinh trong ñôøi soáng Kitoâ-höõu).

Kyõ thuaät Môû vaø ñoùng goùp coù theå cuûa Phöông ñoâng

Kytoâ-giaùo vöøa laø toång hôïp, vöøa laø cao ñænh vaø sieâu ñænh cuûa caû Môû ra, Môû roäng laãn Môû sang. Môû ra noùi ñeán queân mình vaø vò tha. Môû roäng nhaán vaøo taàm bao la cuûa Môû. Coøn Môû sang nhaém chieàu saâu vaø tính lieân baûn vò cuûa thoâng hieäp.

Theá nhöng cho ñeán nay, Kytoâ-höõu chöa maáy chuù yù ñeán ñieåm Hai, chöa hieåu heát yù nghóa Catholique, Katha holon, töùc Veà-Moïi maët (quant aø l'universel), Heát thaûy.

Tröôùc heát, Nöôùc Chuùa khoâng phaûi chæ moät phaàn cuûa loaøi ngöôøi, maø bao troïn loaøi ngöôøi, vôùi thieân nhieân keøm theo. Theá maø ñeä töû Chuùa thöôøng chæ quan taâm ñeán beân trong Hoäi thaùnh (toâi noùi ñeán Hoäi thaùnh ôû maët hình thöùc vaø cô cheá cuûa noù), vaø neáu coù vöôn ra ngoaøi, thì cuõng chæ ñeå keùo vaøo cho taäp theå cuûa mình thoâi. Ngaøy nay, ñaõ coù nhieàu toå chöùc lo cöùu teá, giuùp phaùt trieån caùc nöôùc maø khoâng möu ñoà truyeàn ñaïo, nhöng laïi chöa hieåu noåi ñoù laø truyeàn ñaïo roài. Nghóa laø, bao laâu chuùng ta khieán xung quanh neân toát, soáng xöùng vôùi con ngöôøi, vaø loái soáng, caûm, nghó phuø hôïp hôn vôùi lyù töôûng Tin möøng, thì ñoù ñaõ laø Phuùc aâm hoùa, chöù khoâng luoân caàn soå Pheùp röûa phaûi theâm trang. Phaûi, chuùng ta môùi chuù yù ñeán con ngöôøi, chöù chöa quan taâm ñeán loaøi ngöôøi. Chuù yù ñeán baûn tính hoï, chöù chöa thieát ñeán vaên hoùa, ñeán Moïi-Maët, Katha holon, cuûa hoï. Chuùng ta chieâu ngöôøi vaøo ñaïo, maø chöa môû ñaïo ra. Chuùng ta haõy can ñaûm vaø khieâm toán ñeå daùm nghe Phöông ñoâng "keû ngoaïi" daäy doã veà maët naøy. Laõo töû noùi: "Ngoaïi kyø thaân nhi thaân toàn, Ñeå thaân ra ngoaøi môùi coøn thaân". Phaät giaùo cuõng khuyeân: Boû caùi Toâi ñi. Vì Phaät giaùo khoâng coù cô cheá chaët cheõ nhö ta, neân hoï khoâng coù söùc maïnh traàn theá. Hoï khoâng coù soå Pheùp röûa ñeå tra xem ai laø Phaät töû, ai khoâng. Nhöng duø mai sau neáu chuøa chieàn khoâng coøn, ngöôøi Vieät khi nghó suy vaø ñaùnh giaù, vaãn ngaàm quy chieáu veà Phaät thuyeát, nhö thaáy roõ trong Truyeän Kieàu, caùc caâu truyeän cuûa ngöôøi thöôøng treân xe hay giöõa chôï.

* * *

Söï Môû roäng cuûa Phöông ñoâng laøm neân moät tieàn kieän (anteùceùdent) toát nhöùt cho taàm nhìn Kytoâ-giaùo. Mahaâtma Gandhi, con ngöôøi voán laø söï keát hôïp cuûa AÁn giaùo vôùi giaùo thuyeát Tin möøng, ñaõ saùng taïo moät Baát baïo ñoäng kieåu aáy. Baát baïo ñoäng, thaønh tình yeâu trong tö töôûng Gandhi, laø thieän caûm ñoái vôùi toaøn gioáng ngöôøi. Noù höôùng veà moät theá giôùi khoâng bieân giôùi, duø ñaây laø bieân giôùi chuûng toäc hay quoác gia, duø ñaây laø söï phaân bieät giöõa ngöôøi thaân vôùi keû thuø.

Caùi taàm nhìn raát Kytoâ-giaùo, maø cuõng raát ñoâng phöông aáy, coøn môû tôùi toaøn söï soáng vaø thieân nhieân. Vì thaät ra, Ahimsaâ, Voâ saùt, ñoù laø Hieáu sinh. Maø hieáu sinh, thì ngay töø Cöïu öôùc, ñaõ thaáy daáu veát roài. Daáu veát aáy laø tuïc caám aên thòt, roài caám aên "tieát canh", khi maø maùu xöa kia ñöôïc coi laø chöùa söï soáng (St.9,3-4).

AÁy theá maø nhieàu Kytoâ-höõu chæ coi luïc suùc nhö coâng cuï, thaäm chí coøn chôi aùc vôùi chuùng maø khoâng chuùt aùy naùy löông taâm. Hoï chöa nhaän ra nhö Phaoloâ raèng, duø trôøi ñaát cuõng coù phaàn ôû soá phaän con ngöôøi: soá phaän xöa bò ruoàng raãy vaø soá phaän sau naøy trong vinh quang. Hoï chöa nhìn ra nhö Teilhard de Chardin raèng, chính con ngöôøi ñaõ choài leân töø vaø trong vaät chaát, töø vaø giöõa haøng sinh vaät, ñeå roài nhôø thaân mình cuûa Con ngöôøi Yeâsu, thieân nhieân ñaõ thaønh Moâi tröôøng thaàn thaùnh (Milieu divin). Quaû thaät, keû taøn nhaãn vôùi con choù cuõng deã ñoäc aùc vôùi con ngöôøi, vì hoï chöa thaät coù ñöùc nhaân, caùi ñöùc theå hieän ra ôû thaùi ñoä Töø vaø loøng Hieáu sinh. Luyeän ñöùc hieáu sinh, thöông quyù loaøi vaät, ñoù laø caùch hoïc nhaäp moân ñeå traân quyù con ngöôøi, khieán deã ñoäng loøng tröôùc nhöõng caûnh thöông taâm, deã ñoàng caûm vôùi caùc taâm hoàn, vaø loøng roäng môû ñeán khoaûng trôøi meânh moâng baùt ngaùt.

Ñeå luyeän ñöùc hieáu sinh, haõy traùnh phim baïo löïc, quan taâm ñeán keû khaùc, laïi duøng suy tö, suy nieäm ñeå döôõng nuoâi caùc taâm tình töø aùi vaø bao dung.

* * *

Trong suy chieâm, haõy naêng duøng caùc phöông phaùp gôïi yù, aùm thò voán laø ñieåm maïnh cuûa Phöông ñoâng. Suy tö thì vaän duïng yù töôûng, maø yù töôûng thöôøng khoâ khan, neân khoù saûn sinh moät tình caûm, ñieàu maø vôùi gôïi yù thì laïi deã. Phöông phaùp gôïi yù duøng caùi khaû giaùc ñeå höôùng loøng veà caùi sieâu giaùc, neân nhôø khaû giaùc laøm baät leân moät tröïc giaùc vaø khôi daäy moät thaùi ñoä taâm hoàn.

Vaäy khi coù theå, haõy lôïi duïng nhöõng buoåi mai trong maùt, nhöõng buoåi chieàu eâm aû, nhöõng caûnh trí bao la, giuùp cho hoàn laéng ñoïng vaø taàm nhìn môû roäng. Loøng khi aáy töï noù seõ daõn nôû vôùi taàm nhìn. Khi tröôùc maét khoâng coù moät caûnh trí nhö theá, ta coù theå duøng trí töôûng ñeå veõ neân (trong taâm) söï meânh moâng cuûa bieån, cuûa caùnh ñoàng thaúng caùnh coø bay, cuûa bình nguyeân traûi daøi trong aùnh tuyeát.

Taàm nhìn roäng môû cuõng phaûi laø caùi nhìn thieän caûm. Chæ caùch nhìn thieän caûm môùi khaùm phaù chieàu saâu, môùi ñaït tôùi linh hoàn cuûa taát caû. Taát caû khi aáy seõ ñoû thaém moät doøng söï soáng, seõ aám baèng hôi noùng cuûa con tim. Nhaát laø khi trong Chuùa, heát thaûy ñöôïc nhìn. Vaïn vaät khi aáy khoâng coøn ngoaøi toâi nöõa, maø trôû neân voâ cuøng thaàn thaùnh vaø ñaùng yeâu. Noùi chi ñeán con ngöôøi.

Khoâng nhöõng töøng con ngöôøi, chuùng ta coøn thaáy coäng ñoàng ngöôøi, trong ñoù coù mình ñaây. Söï Môû sang nhöõng caùi Toâi trong moät Chuùng toâi aám cuùng.

Khi hai ngöôøi yeâu nhau, hoï thích taùch ra khoûi taäp theå. Khoâng theå coù thaân maät saâu xa, neáu khoâng coù rieâng tö cuûa thaân maät. Ñaây laø caùi yeáu cuûa con ngöôøi bò phaân chia vaø haïn cheá bôûi theå xaùc. Neân ñi ñoâi vôùi söï rieâng taây, phaûi coù coá gaéng môû roäng. Söï Môû ra cuûa gia ñình hay nhoùm ñeán toaøn Giaùo hoäi vaø theá giôùi.

* * *

Thoâng thöôøng, chuùng ta chæ nghó ñeán nhöõng gì lieân can ñeán mình. Voøng suy nghó thaät heïp do moät höôùng nhaém quaù heïp. Töø nay, moãi laàn söïc tænh, ta haõy ñaûo ngöôïc ñích nhaém aáy. Haõy thay mình baèng ngöôøi khaùc, nhöõng vaán ñeà cuûa mình baèng vaán ñeà cuûa ngöôøi khaùc, hay cuûa caû taäp theå trong ñoù coù ta. Neân nghó ñeán caùi lyù cuûa ñoái phöông hôn laø caùi lyù cuûa toâi. Haõy ñaët toâi vaøo hoaøn caûnh cuûa hoï, thay vì ñöùng ôû vò trí toâi maø ñaùnh giaù veà hoï. Vaø haõy nhích gaàn thay vì ñöùng xa, khieán sinh ñoá kî, nghi ngôø. Theâm vaøo ñaáy, thænh thoaûng phaûi daønh moät thôøi gian nhaát ñònh ñeå chuyeân nghó veà moät soá ngöôøi, nhaát laø ngöôøi maø ta coù traùch nhieäm chaêm lo ñeán.

Caùch soáng beân ngoaøi thöôøng aâm höôûng ñeán beân trong, nhaát laø khi ta coù yù nhaém nhö theá. Vaäy haõy taäp cho quen vôùi thaùi ñoä côûi môû vaø cöû chæ aân caàn. Nhaát laø khi gaëp ngöôøi laï trong buoåi hoäi hay tieáp taân. Trong nhöõng dòp aáy, ngöôøi AÙ chaâu thöôøng ñöùng rieâng moät xoù hay troø truyeän maõi vôùi moät hai ngöôøi. Phaûi cöôõng laïi thoùi quen löôøi laøm quen aáy. Haõy nieàm nôû ñeán vôùi ngöôøi khaùc, nhaát laø vôùi nhöõng keû leû loi.

Khi ñoái xöû vôùi ngöôøi nhö theá, haõy nhaém caùi ích cuûa hoï hôn laø caùi ñöùc cuûa mình. Treân con ñöôøng neân thaùnh, yù töôûng neân thaùnh giuùp ta raát nhieàu. Nhöng duø sao, quan taâm ñeán caùi thaùnh cuûa mình vaãn laø chöa ñuû queân mình. Neân ñeán moät giai ñoaïn naøo ñoù, chính yù höôùng aáy seõ caûn ta khoâng thaùnh ñöôïc. Theo Upanisïad thì: phaûi treân caû thaùnh (muni) vaø khoâng thaùnh, thì môùi tri brahman (neân thaäp toaøn).

Cho neân, ñeå neân thaùnh, phaûi baét ñaàu ngay cuoäc caùch maïng laät ñoå caùi Toâi, töøng phaàn vaø töøng böôùc. Coù theå queân mình khaù deã baèng caùch quan taâm ñeán ngöôøi. Noùi theo ngoân ngöõ hoâm nay, laø nghó ñeán Keû khaùc (l'Autre). Vaø saâu xa hôn, caùi Mình khaùc (l'autre Soi-meâme). Nghó ñeán ngöôøi nhö caùi Mình khaùc cuûa toâi, Mình neân thaân thieát vôùi toâi, Khaùc neân laïi khoâng theå nhö toâi. Theâm moät böôùc nöõa, haõy nhìn hoï trong Chuùa, nhìn nhöõng caùi Mình khaùc aáy ôû chaân trôøi cuûa MÌNH KHAÙC vieát hoa, ñaáng maø toâi chæ gaëp ôû beà saâu, nhöng laïi vöôït haún beà saâu aáy. ÔÛ chaân trôøi cuûa Thieân Chuùa, ñaáng MÌNH KHAÙC vieát hoa naøy, moãi ngöôøi seõ caøng xuaát hieän tröôùc toâi nhö moät caùi Mình khaùc chí thaân, nhöng laïi vöôït cao thaønh ñaùng kính ñaùng yeâu trong Chuùa.

TOÙM LAÏI

Neân thaùnh thì phaûi yeâu thöông vaø chaáp nhaän ngöôøi khaùc. Vaø ñoù laø Môû ra. Môû ra khoâng phaûi chæ laø ñieàu kieän ñeå neân thaùnh, maø coøn laø ñoøi hoûi cho tröôûng thaønh caûm tính nöõa. Ñöùa beù môùi sinh chæ taäp trung vaøo mình. Noù phaûi bôùt daàn caùi Toâi ñeå chaáp nhaän ngöôøi khaùc vaø hoøa hôïp vôùi xung quanh neáu khoâng muoán ñi vaøo thoaùi hoùa, vaø ñaây laø vò kyû aáu nguyeân.

Môû ra Taân öôùc höôùng veà caû beà roäng laãn beà saâu. Nhöng Kytoâ-höõu xöa nay chöa maáy quan taâm ñeán beà roäng. Truyeàn thoáng Phöông ñoâng, vôùi nguyeân taéc Voâ thaân vaø Vò nhaân, vôùi höôùng Voâ phaân vaø toân troïng söï soáng, seõ giuùp Kytoâ-höõu taùi khaùm phaù chieàu kích Môû heát (katha holon) cuûa Ñaïo vaø "chuyeån giao" kyõ thuaät ñeå trau doài ñöùc tính aáy.

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page