Tröôûng Thaønh Thieâng Lieâng
vôùi Tröôûng Thaønh Caûm Tính

Linh Muïc Hoaønh Sôn, SJ, Vieät Nam

Prepared for internet by Vietnamese Missionaries in Taiwan

Con ngöôøi laø xaùc thaàn hai maët. Söï gaëp gôõ cuûa giaùc naêng (sensibiliteù) thuoäc xaùc vôùi yù thöùc hoài phaûn (conscience reùfleùchie) thuoäc tinh thaàn ñaõ sinh ra moät ñôøi soáng tình caûm thaät phong phuù. Neân neáu söï phaùt trieån thieâng lieâng khoâng theå baát caàn thaân xaùc, thì söï phaùt trieån aáy caøng phaûi thöïc hieän treân caûm naêng.

Khaùi nieäm Tröôûng thaønh

Khi moät sinh vaät phaùt trieån tôùi möùc choùt cuûa noù, thì ta baûo noù tröôûng thaønh. Tröôûng thaønh, ñoù laø ñoä chín tôùi cuûa traùi caây (muâr), ñoä lôùn khoûe cuûa con vaät (maturiteù), nhôø ñoù noù ñuû khaû naêng töï soáng, töï mang gaùnh naëng noøi gioáng baèng sinh saûn.

Hôn con vaät, con ngöôøi coøn coù chieàu saâu, moät thöù khoâng gian noäi taâm. Neân ngoaøi tröôûng thaønh cô theå, noù coøn tröôûng thaønh taâm lyù nöõa. Tröôûng thaønh taâm lyù laøm neân do söï phaùt trieån (deùveloppement) vaø hoäi nhaát (inteùgration) tôùi möùc cuûa caùc chöùc naêng taâm lyù vaø taâm-sinh lyù, nhôø ñoù laøm neân moät nhaân caùch (personnaliteù) roõ reät, vôùi khaû naêng töï quyeát, töï bieät ñònh (auto-deùtermination) laáy mình. Haún laø nôi con ngöôøi, beà maët thaáp hôn chieàu saâu, neân tröôûng thaønh NHÖ MOÄT CON NGÖÔØI phaûi laø tröôûng thaønh taâm lyù, hôn laø tröôûng thaønh sinh vaät-lyù (biologique). Bình thöôøng, hai loaïi tröôûng thaønh ñi song ñoâi vôùi nhau. Baát bình thöôøng, moät tröôûng thaønh thaân xaùc laïi saùnh vai raát ngoä nghónh vôùi moät aáu tró taâm lyù. Coøn tröôøng hôïp ngöôïc laïi thì chaéc laø khoâng theå. Vì khoâng theå coù phaùt trieån vaø hoäi nhaát caùc chöùc naêng taâm lyù neáu chöa ñuû phaùt trieån vaø hoäi nhaát naõo boä. Moät ñöùa beù maø "ra pheát" nhö ngöôøi lôùn, neáu khoâng giaû hình, thì chæ laø quaùi thai thoâi.

ÔÛ tuoåi ñoâi möôi, gaàn nhö moïi ngöôøi ñeàu tröôûng thaønh cô theå. Theá nhöng khoâng phaûi moïi ngöôøi ñeàu thoâng minh tuyeät vôøi, taøi ba xuaát chuùng, söùc khoûe ngang voi. Ñaây laø tröôøng hôïp ñaëc bieät, tröôøng hôïp cuûa moät vaøi ngöôøi. Neân khaùi nieäm Tröôûng thaønh khaùc vôùi khaùi nieäm Chí thieän (perfection). Ngöôøi tröôûng thaønh laø ngöôøi phaùt trieån vöøa möùc, coøn ngöôøi chí thieän thì phaùt trieån vöôït möùc, thöôøng laø veà moät hai maët thoâi.

Tröôûng thaønh taâm lyù (hay caûm tính) chöa ñuû giuùp toâi laøm ngöôøi. Ñeå laøm ngöôøi, toâi phaûi tröôûng thaønh veà maët ñaïo ñöùc (hay luaân lyù, maturiteù morale) nöõa. Ñoù laø khi nhöõng ñöùc tính neàn taûng nhö nhaân, trí, duõng ñaõ phaùt trieån tôùi möùc vaø hoøa hôïp ñöôïc vôùi nhau, ñeå laøm neân moät nhaân caùch ñöùc lyù (personnaliteù morale), khieán ngöôøi khaùc coù theå tín nhieäm vaø kính troïng.

Noùi toùm laïi, söï tröôûng thaønh ñöôïc laøm neân bôûi hai yeáu toá: Phaùt trieån vaø Hoäi nhaát, moät phaùt trieån vaø hoäi nhaát vöøa möùc, phaùt trieån vaø hoäi nhaát cuûa caùc boä phaän vaø chöùc naêng cô baûn ñeå laøm neân moät toång theå, moät caù theå nhaát ñònh. Tröôûng thaønh nhaân baûn, hay tröôûng thaønh töï nhieân cuûa con ngöôøi, bao haøm tröôûng thaønh sinh lyù, taâm lyù vaø luaân lyù. Caàn phaûi coù phaùt trieån vaø hoäi nhaát naõo boä ñeå laøm cô sôû cho phaùt trieån vaø hoäi nhaát caûm tính. Vaø phaûi coù quaân bình caûm tính thì söï phaùt trieån ñaïo ñöùc, ñöôïc thöïc hieän ôû tình caûm, môùi ñieàu hoøa vaø vöõng chaéc ñöôïc. Phaùt trieån thieâng lieâng, ñoù chaúng qua laø phaùt trieån ñaïo ñöùc ñöôïc höôùng daãn bôûi ñöùc tin vaø ñöôïc naâng leân trong aân suûng Chuùa.

Tröôûng thaønh thieâng lieâng

Ñeå coù tröôûng thaønh thieâng lieâng, phaûi coù phaùt trieån tôùi möùc vaø hoäi nhaát vöøa phaûi cuûa caùc "boä phaän" vaø chöùc naêng thieâng lieâng chính yeáu, haàu laøm neân moät nhaân caùch thieâng lieâng (personnaliteù spirituelle). Xin nhôù, Moät chöù khoâng phaûi Nhieàu. Nhieàu laø ôû choã con ngöôøi moãi luùc moãi khaùc, theo hoaøn caûnh maø ñoåi thay, luùc gioù thuaän thì phaán khôûi, gaëp baõo toá muoán thoaùi lui, chaúng coù gì vöõng chaéc cuûa moät nieàm tin, moät höôùng soáng.

Tröôûng thaønh thieâng lieâng Kytoâ-tính laø lôùn vöõng theo phong caùch Chuùa Kytoâ, theo maãu möïc cuûa Ngaøi, nhö Phaoloâ noùi:

ÔÛ ñaây, thaùnh Phaoloâ duøng tieáng teleios, con ngöôøi toaøn veïn, ñoái choïi vôùi neâpios, ñöùa treû nít, ôû caâu sau. Neân thaùnh Phaoloâ chæ nhaém moät söï phaùt trieån thieâng lieâng tôùi möùc caàn cho moät Kytoâ-höõu bình thöôøng, chöù khoâng phaûi moät phaùt trieån ñaëc bieät ñeå laøm neân söï thaùnh thieän theo moät yù nghóa khaùc cuûa tieáng teleioi (teleios) vaø teteleioâmai cuûa Phil. 3.12 vaø 3.15.

Cuõng ôû ñoaïn vaên treân, veà phaùt trieån vaø tröôûng thaønh, Phaoloâ nhaém "nieàm tin vaø söï hieåu bieát Con Thieân Chuùa". Nieàm tin vaø söï hieåu bieát tröôûng thaønh aáy nghòch vôùi tình traïng aáu tró cuûa nhöõng keû "baäp beành nghieâng ngaû theo (do) moïi luoàng (gioù) giaùo lyù".

Nhö theá, chaúng nhöõng nieàm tin laø quan troïng, maø ñoái töôïng nieàm tin cuõng ñuùng laø coù tính lyù thuyeát (giaùo lyù maø). Nhöng ñaây khoâng phaûi loaïi kieán thöùc ñeå trang trí trí khoân, maø moät thöù chaân lyù ta phaûi "tuyeân xöng (vaø soáng) trong yeâu meán (agapeâ)" (c.15). Chæ coù chaân lyù aáy, chaân lyù ñoàng thôøi cuûa caû lyù trí laãn taâm hoàn, môùi khieán ta "lôùn leân veà phía Ñaàu" ñöôïc. Moät ñöùc tin nhö theá laø ñöùc Tin vöôn caêng veà ñöùc AÙi, ñeå "taùc ñoäng trong ñöùc AÙi", vaø cuoái cuøng, thaønh moät vôùi ñöùc AÙi.

Theo caùc thaàn hoïc gia, vì neàn taûng cuûa ñôøi soáng Kytoâ-giaùo laø Tín-Voïng-AÙi, neân söï tröôûng thaønh Kytoâ-tính cuõng ñöôïc laøm neân baèng söï phaùt trieån tôùi möùc cuûa boä ba naøy.

Trong boä ba naøy, neáu ñöùc Tin laø neàn trong cuoäc soáng haønh höông, thì ñöùc AÙi laïi laø choã hoaøn taát cuûa ñöùc Tin, cuûa ñöùc Voïng, cuûa moïi ñöùc. Neân theo Phaoloâ, lôùn nhaát trong ba laø ñöùc AÙi ñoù (1 Cor. 13.13). Cuõng moät mình ñöùc AÙi seõ toàn vónh mai sau, khi maø Tín-Voïng chaúng coøn (1 Cor. 13.1-10).

Vì theá, theo Phaoloâ, con ngöôøi tröôûng thaønh laø con ngöôøi, treân tieán trình soáng ñöùc Tin, ñaõ ñaït tôùi ñöùc AÙi, thöù "ñöùc Tin taùc ñoäng baèng ñöùc AÙi". Vì chæ moät ñöùc AÙi laø ñieåm hoäi nhaát cuûa moïi ñöùc (1 Cor. 13.4-7), cuûa moïi naêng löïc thieâng lieâng nôi chuùng ta. Ñoàng thôøi laø ñieåm phaùt trieån heát möùc cuûa Tín, Voïng vaø cuûa caùc ñöùc ñoái nhaân. Cuõng laø choã sung maõn cuûa aân suûng noù khieán ta thaønh maät thieát vôùi Chuùa, nhôø ñoù thaønh moät vôùi Ngaøi, ñaït tôùi söï troøn ñaày (pleâroâma) cuûa Ngaøi.

ÔÛ ñôøi naøy, ñöùc AÙi chöa xoùa boû ñöùc Tin, nhöng bao haøm ñöùc Tin. Ñöùc AÙi chính laø söï hoaøn thieän cuûa ñöùc Tin aáy, neân neáu ñöùc AÙi lôùn leân, thì ñöùc Tin cuõng lôùn theo.

Trong cuoäc soáng naøy, ñöùc Tin laø cöûa vaøo cöùu ñoä vaø neàn taûng cuûa toøa nhaø thieâng lieâng, neân noù caàn vöõng khoûe. Vöõng khoûe roài, noù khoâng coøn troâi noåi, lung lay nöõa. Khi aáy, nhö moät khoái daèn (lest), noù giöõ vöõng ôû nhöõng gì chính yeáu, khieán khoâng coøn caâu neä vôùi nhöõng gì tieåu tieát (Rom. 14.1-6; 14-20).

Tin coøn laø tín nhieäm vaøo Chuùa, phuù thaùc cho Ngaøi, ñoàng thôøi laø ñaët heát hy voïng vaøo lôøi höùa cuûa Ngaøi. Vaø ñaây laø Voïng (espeùrance), laø bieát vaø chaéc raèng "caùi maø Ngaøi höùa, Ngaøi dö ñuû quyeàn naêng ñeå laøm xong" (Rom. 4.21). Neân khoâng phaûi thöù Tín-Voïng-AÙi cuûa nhöõng ngöôøi, tuy deã sa nöôùc maét khi gaëp an uûi, nhöng laïi boû nguyeän caàu neáu caûm thaáy khoâ khan, vaø ñoäng tí keâu Trôøi nhöõng khi gaëp thöû thaùch.

Nieàm tin yeâu vöõng khoûe haún ñöa ñeán haønh ñoäng. Ñöùc Tin taùc ñoäng baèng ñöùc AÙi seõ khieán ta yù thöùc veà traùch nhieäm cuûa mình ñoái vôùi Nöôùc Trôøi.

Ñöùc Tin côõ aáy laø moät thöù aùnh saùng noùng, thuoäc caû lyù trí laãn taâm hoàn. Thöù aùnh saùng cuûa ñaïi trí (sagesse) aáy, khoâng nhöõng nhaän ra caùi hôïp hay khoâng hôïp cuûa moät lyù thuyeát duø anh khoâng giaûi thích ñöôïc, maø coøn caûm nhaän ra caùi hôïp hay khoâng hôïp cuûa moät tình caûm, moät loái xöû söï, moät coâng vieäc. Vaâng, ñuùng laø loaïi caûm thöùc vöôït treân lyù luaän, loaïi "baûn naêng" sieâu nhieân cuûa ñöùc Tin, keát quûa cuûa ôn thaâm hieåu veà maàu nhieäm (Kytoâ-giaùo) nhö moät toaøn khoái, söï thaâm hieåu coù tính kinh nghieäm hôn laø thuyeát lyù. Baûn naêng vaø caûm thöùc naøy, Phaoloâ goïi noù laø Phaân ñònh (diakrisis), thöù caûm thöùc maø heã tröôûng thaønh thì coù (Hyb.5.14), nhöng nôi moät soá ngöôøi, coù hieån roõ nhö moät ñaëc hueä Thaùnh Thaàn (1 Cor.12.10).

Ñaây laø phaân ñònh sieâu nhieân, neân noù cuõng sieâu theá, vì döïa vaøo nhöõng tieâu chuaån maø ngöôøi ñôøi khoâng hieåu noåi, khieán lôøi noùi cuûa anh bò ñaùnh giaù laø "choùi tai" (Yo.6.60), vieäc laøm cuûa em bò cheâ laø "roà daïi" (Lc.23.11).

Ñaây laø phaân ñònh thieâng lieâng, vì coù döïa vaøo tinh thaàn, chöù khoâng vaøo hình thöùc, höôùng veà chính yeáu, chöù khoâng quan taâm ñeán tuøy phuï (Rom.2.18). Ñieàu chính yeáu, ñoù laø Thieân Chuùa, chöù khoâng phaûi Phaoloâ hay Apolloâ (1 Cor.3.5-8), laø tin coù moät ñaáng ñaùng thôø thoâi, chöù ñoà cuùng cuõng chæ laø thöùc aên thöôøng (1 Cor.8.7-8); laø thöïc taâm quy thuaän Chuùa, chöù caét bao bì khoâng quan troïng (Gal.5.6).

Ñaây coøn laø phaân ñònh theo Thieân Chuùa, neân phaûi nhìn ra caùi gì toát (1 Thes.5.21; Hyb.5.14), caùi gì thích hôïp hôn (Php.1.10).

Vì phaân ñònh laø naêng khieáu cuûa tröôûng thaønh thieâng lieâng, vaø tröôûng thaønh thieâng lieâng laïi hoaøn thaønh bôûi ñöùc AÙi noù bao haøm Voïng, Tín, neân "ñöùc AÙi caøng doài daøo theâm", thì caøng "doài daøo leân söï saùng suoát vaø beùn nhaïy chaân chính ñeå phaân ñònh caùi gì laø thích hôïp hôn caû" (Php.1.9-10).

Vaâng, chaân ñöùc AÙi cuõng laø chaân söùc soáng sieâu nhieân, nhôø söï coù maët traøn ñaày cuûa Chuùa. Söùc soáng traøn ñaày trong hoàn seõ ñoå sang caùc khieáu naêng, trong ñoù coù löông tri, khieán noåi leân ôû ñaây moät naêng ñöùc, moät caûm thöùc giuùp phaân ñònh. Caûm thöùc aáy chæ ñöôïc nghieäm thaáy ôû Tín-Voïng-AÙi trong haønh söû (in actu exercito) cuûa tam ñöùc naøy. Ñoù laø moät aùnh saùng sieâu khaùch quan, caùi gì ñoù nhö höôùng ñi cuûa yù Chuùa, nhö löông tri thieâng lieâng cuûa ta. Vaâng, moät ñöùc Minh sieâu nhieân, moät khieáu "ñaùnh hôi" gaàn nhö töï nhieân, khieán noùi ra ñöôïc nhöõng gì bí aån, moät taâm traïng chaúng haïn, maø khoâng yù thöùc.

Nhöõng chieàu kích cuûa Tröôûng thaønh thieâng lieâng

Lôùn khoân veà thieâng lieâng laø lôùn vöøa taàm Chuùa Kytoâ, neân gioáng Ngöôøi nhö ñuùc. Chuùa Kytoâ, ñoù laø Thieân Chuùa thaønh ngöôøi (maàu nhieäm Nhaäp theå), vì toâi ñaõ hy sinh xaùc thaân (maàu nhieäm Thaäp giaù) ñeå roài ñoaït laïi thaân xaùc döôùi daïng môùi haún (maàu nhieäm Phuïc sinh), nhôø ñoù bieán toâi "thaønh" Ngaøi. Cuõng nhö khoâng coù thöïc Ñöùc Kytoâ ngoaøi maàu nhieäm boä ba, seõ khoâng coù Kytoâ-höõu chính toâng neáu thieáu moät trong ba chieàu kích soáng aáy. Vaäy, ñeå lôùn leân vöøa taàm Chuùa, khoâng theå toâi khoâng ñi saâu vaøo maàu nhieäm tam dieän cuûa Ngaøi baèng hoïc hoûi vaø soáng nghieäm.

Vì theá, vöøa phaûi yeâu traàn gian, gaùnh laáy traùch nhieäm cuûa mình giöõa xaõ hoäi, laïi vöøa phaûi coù thaùi ñoä sieâu thoaùt, saün saøng rôøi boû taát caû khi caàn. Cöù haêng say phuïc vuï ñi, duø trong ñòa haït phaùt trieån hay caùch maïng, nhöng cuøng luùc phaûi hieåu raèng: cuoäc soáng ñaây khoâng phaûi laø taát caû cuoäc soáng, vaø traàn gian phaûi "bieán theå" (trans-substantiation), cheát ñi vôùi mình ñeå soáng cao hôn mình. Thaùi ñoä yeám theá, troán ñôøi, döûng döng vôùi söï toàn vong cuûa ñaát nöôùc, thaùi ñoä aáu tró aáy phuû nhaän Nhaäp theå vaø choái boû nöûa göông maët cuûa Chuùa Yeâsu phuïc sinh. Ñoái laïi, keû chæ bieát xaây Thieân ñöôøng taïi theá, laøm nhö taän theá khoâng coù, keû aáy cuõng aáu tró khoâng thua, khi noù khoâng nhaän ra, cuõng laø cuûa Chuùa, göông maët "saâu boï, chöù khoâng phaûi ngöôøi".

Moät tín ñoà "ngöôøi lôùn" ngöôïc laïi, vöøa bieát traân quyù hieän taïi, vöøa voït thaúng veà caùnh chung vaø loâi hieän taïi theo. Vaâng, yù nghóa cuûa hieän taïi naèm ôû caùnh chung, vaø giaù trò cuûa noù laø trong töông quan vôùi haïnh phuùc vónh cöûu. Sôû dó con ngöôøi ñaùng giaù vì noù coù khaû naêng Laøm ngöôøi. Sôû dó cuoäc soáng ñaùng giaù vì noù vöôn xa hôn cuoäc soáng hoâm nay. Sôû dó traàn gian ñaùng giaù vì töông lai cuûa noù laø Trôøi ñaát môùi.

Ñeå thaám laáy Chuùa Kytoâ, nhôø ñoù soáng maàu nhieäm Ngaøi, moät tín ñoà chính danh khoâng theå khoâng höôùng noäi.

Chuùa Kytoâ ñaõ ñi khuaát maét toâi baèng thaêng vinh (exaltation) ñeå nhôø Thaàn khí, Ngaøi trôû veà vôùi loøng toâi. Neân taâm hoàn ñuùng laø choã toâi phaûi gaëp Ngaøi. Khoâng gaëp Ngaøi ôû ñoù, laøm sao coù Ngaøi ñeå mang vaøo cuoäc soáng ñaây! Vì theá, phaûi taäp quen taâm söï vôùi Ngaøi baèng caàu nguyeän, thu xeáp choã nghæ cho Ngaøi baèng thanh vaéng noäi taâm (solitude inteùrieure). Thanh vaéng noäi taâm, khoâng vì vaéng khaùch beân ngoaøi, nhöng vì moät mình beân trong, khoâng coøn söï keùo ra do ham muoán, khoâng coøn söï quaáy phaù cuûa nhöõng baän taâm veà ngöôøi, vaät, vieäc. Chæ coøn mình vôùi mình, nhöõng giaây phuùt quyù hieám maø mình nghe ñöôïc mình, mình nghieäm thaáy mình. Ñeå traùnh söï ñoùng kín, töï maõn vôùi mình kieåu Narcisse (Trong thaàn thoaïi Hy Laïp, Narcisse laø keû chæ yeâu ñöôïc chính mình), coøn phaûi coù söï vöôït mình veà phía caùi (ñaáng) saâu hôn mình: Thieân Chuùa. Thieân Chuùa, toâi chæ thaáy Ngaøi "qua taám göông", göông môø ñoâi phen, neân beân trong vaãn coøn gì troáng vaéng. Vôùi nhöõng ai chöa neám ñöôïc söï ngoït ngaøo cuûa Chuùa, thì söï troáng vaéng aáy laïnh "ôùn da gaø", khieán ngöôøi ta luoân troán chaïy noù, cuõng laø troán chaïy mình, baèng caùch lao ñaàu vaøo coâng vieäc, vaøo nhöõng thuù vui.

Ngöôøi tröôûng thaønh, tuy höôùng noäi, cuõng vaãn höôùng tha, vaø saün saøng haønh ñoäng khi lôïi ích cuûa xung quanh ñoøi hoûi. Vaâng, duø moät ñan syõ vaãn coù theå phuïc vuï trong doøng vaø quan taâm ñeán theá giôùi trong hy sinh, caàu nguyeän. Coøn nhö ñaây laø con ngöôøi haønh ñoäng, hoï seõ laøm vieäc vôùi tinh thaàn traùch nhieäm cao, vôùi höôùng nhaém thieâng lieâng khoâng sai leäch . Ñeå ñöôïc nhö theá, tuy nhìn ra ngoaøi, hoï khoâng böùt khoûi noäi taâm. Nhôø ñoù, sau nhöõng giôø baän bòu, hoï deã trôû veà vôùi caàu nguyeän vaø vôùi chính mình.

Con ngöôøi tröôûng thaønh coøn laø ngöôøi soáng ñaïo töï mình. Taïi nöôùc ta vaø nhieàu nöôùc chöa kyõ ngheä hoùa cao, ngöôøi ta thöôøng giöõ ñaïo do taäp tuïc gia ñình vaø khu xoùm, hôn laø vì thaâm tín maø theo. AÙp löïc dö luaän khoâng cho pheùp ngöôøi ta boû nhaø thôø hay soáng phoùng tuùng. Lieäu moät thöù ñaïo "bao caáp" quaù kyõ coù theå truï ñöôïc laâu giöõa gioâng toá cuoäc ñôøi hay trong moät moâi tröôøng môùi, maát haún lieân laïc vôùi theá giôùi quen xöa? Vaâng, moät ngöôøi lôùn khoâng theå soáng baèng söõa meï. Ngöôøi lôùn phaûi soáng baèng ñoâi tay vaø caùi oùc cuûa chính mình. Vaäy phaûi luyeän cho mình vaø cho tín höõu moät thöù ñaïo baûn thaân, ñaïo do xaùc tín bôûi hoïc hoûi vaø suy tö, bôûi taäp taønh vaø soáng nghieäm. Ñaïo cuûa rieâng toâi, baát chaáp leà thoùi vaø pheâ phaùn cuûa xung quanh, baát chaáp baùch haïi vaø nhöõng thöû thaùch khaùc. Ngöôøi laõnh ñaïo gia ñình hoaëc giaùo xöù ñöøng laáy quyeàn maø aùp ñaët moät loái soáng vaø suy nghó ñoàng ñeàu, khieán taïo neân moät baày cöøu deã baûo, nhöng thieáu baûn laõnh vaø taùc phong. Hoï ñöøng giöõ ñaùm treû cho mình, maø khuyeán khích chuùng ñeán vôùi nhöõng nhaø thôø, ñoaøn theå, lôùp giaùo lyù thích hôïp rieâng cho chuùng. Keû laøm giaùo duïc phaûi bôùt daàn kyû luaät chung hoøng giuùp thieáu nieân töï thaûo laáy cho mình moät kyû luaät rieâng ñeå reøn tu nhaân caùch.

Neân löu yù, ñaïo baûn thaân khoâng phaûi ñaïo laäp dò ñaâu. Noù nhaém caùi chính mình hôn laø caùi khaùc ngöôøi (Xu höôùng tìm caùi Khaùc deã ñöa tôùi ñoåi môùi vaø saùng taïo. Ñeå xu höôùng aáy khoûi sinh laäp dò vaø töï kieâu, haõy bôùt nghó ñeán mình vaø naêng nghó ñeán ngöôøi trong caûm thoâng vaø kính troïng). Ñaïo baûn thaân cuõng chaúng phaûi ñaïo kheùp kín: Ñöùc Yeâsu chæ laø Kytoâ (Kitoâ coù nghóa laø Ñaáng chaân nhaân, ñöôïc tieàn ñònh laøm vua vaø cöùu nhaân ñoä theá) khi môû sang theá giôùi, vaø ñieàu maø Ngaøi tha thieát xin Cha, laø "bieät thaùnh chuùng", "cho chuùng neân moät vôùi nhau", vöøa daønh rieâng, vöøa môû cöûa. Vaâng, moät tín ñoà Chuùa phaûi môû sang ngöôøi khaùc (hieáu nhaân), môû ñeán toaøn caàu (bình thieân haï vì Nöôùc Chuùa) vaø ñaäp theo nhòp ñaäp cuûa chung Giaùo hoäi (sentire cum Ecclesia). Chöõ Nhaát (baûn thaân) vaø Hoäi nhaát khoâng nhöõng taäp trung vaøo mình, maø coøn toûa ra ñeå goàm thaâu ( reùcapitulation), nhôø ñoù chöõ Nhaát cuûa taäp hôïp Giaùo hoäi ñöôïc keát thaønh bôûi caùc chöõ Nhaát cuûa haøng tín ñoà giaøu nhaân caùch (Eph.4.12-13; 2,22).

Tröôûng thaønh thieâng lieâng caàn tröôûng thaønh nhaân baûn

Thaùnh Phao loâ ñaõ suy dieãn töø tröôûng thaønh nhaân baûn khi noùi veà tröôûng thaønh thieâng lieâng. Thöïc ra, neáu tröôûng thaønh thieâng lieâng laø ôû möùc "sung maõn cuûa con ngöôøi Chuùa Kytoâ", thì söï sung maõn aáy laïi thöïc hieän treân con ngöôøi cuûa chính baïn. Nôi con ngöôøi naøy, phaûi phaùt trieån vaø hoäi nhaát nhöõng söùc maïnh thieâng lieâng, nhöng söùc maïnh thieâng lieâng laø gì neáu khoâng phaûi laø söùc maïnh taâm lyù ñöôïc thanh loïc vaø caûi hoùa bôûi aân suûng? Vaâng, chính nhöõng söùc maïnh naøy ñaáy. Neân tröôûng thaønh ñaïo ñöùc vaø thieâng lieâng, ít laø ôû choã hoaøn bò cuûa noù, giaû thieát phaûi coù tröôûng thaønh caûm tính, ñoàng thôøi hoaøn taát tröôûng thaønh naøy.

Vaäy ñeå leo gioác Caùc men, chuùng ta phaûi trau doài söùc maïnh caûm naêng vaø lôïi duïng noù. Vôùi Yoan Thaùnh giaù, söùc maïnh cuûa hoàn laø ôû ñoù vaäy. Chæ caàn saùng soi tình caûm baèng lyù trí vaø höôùng daãn chuùng baèng yù chí ñaõ ñöôïc thanh taåy! Vaâng, chæ caàn quy höôùng ñöôïc caùc taâm tình veà Chuùa, theá thoâi (Leo nuùi Caùc men, III.16). Cuøng laø naêng löôïng nguyeân töû, phuïc vuï chieán tranh cuõng ñöôïc, maø phuïc vuï hoøa bình cuõng xong.

Neáu Yoan Thaùnh giaù vaø Phaoloâ noùi baèng kinh nghieäm, thì baèng lyù luaän, Toâma Aquinoâ cuõng thaáy nhö theá, neân raát coi troïng caûm tính töï nhieân vaø khoâng phaân ly caûm tính töï nhieân vôùi sieâu nhieân. Thaät theá, chæ coù thích, ngöôøi ta môùi haønh ñoäng heát mình ñöôïc (S.Th. I.II.33.a.4). Ngay caû giaùc höôùng (appeùtit sensuel), neáu ñöôïc lyù trí höôùng daãn, cuõng giuùp hoaøn thieän con ngöôøi, ñeå cuøng vôùi thaàn höôùng (appeùtit intellectuel), noù ca tuïng Thieân Chuùa vaø söôùng thoûa trong Chuùa (I.II.24.a.3). Vì thaät ra, hai ñaèng raát maät thieát vôùi nhau, khieán heã caùi thích tinh thaàn (appeùtit intellectuel) maïnh leân, noù phaûi traøn sang giaùc duïc (a.1).

Taâm lyù con ngöôøi laø choã gaëp giöõa con thuù vôùi tinh thaàn. Vôùi tieáng vang cuûa caûm giaùc sang yù thöùc, con thuù ñaõ baét ñaàu coù gì ñoù cuûa töôûng töôïng vaø tình caûm. Coù ñieàu töôûng töôïng aáy môùi laø sao cheùp caûm giaùc, vaø tình caûm aáy luoân höôùng ngoaïi veà phía nhöõng nhu caàu vaät chaát thoâi. Lieân quan ñeán nhu caàu vaät chaát, ñoù laø nhöõng tình caûm ham muoán chieám, hy voïng chieám, söôùng thoûa vì chieám ñöôïc, giaän döõ trong tranh giaønh, sôï hoaûng tröôùc ñoái thuû khoûe döõ hôn. Con ngöôøi, vì coù khaû naêng nhìn trôû laïi mình ñang sôï, vui, giaän döõ nhö theá, neân laém khi bò huùt vaøo noäi taâm, chuù troïng vaøo nhöõng caûm xuùc vaø caêng thaúng cuûa noù hôn laø vaøo ñoái töôïng beân ngoaøi. Hôn theá, baèng yù muoán töï do, baèng söï taäp trung aùnh saùng lyù trí, con ngöôøi coù theå chuyeån ñoåi ñoái töôïng ham muoán, trì hoaõn haønh ñoäng, hay bôm söùc cho tình caûm khieán haønh ñoäng thaønh maõnh lieät hôn. Caûm naêng hoaït ñoäng döôùi ba daïng khaùc nhau: caûm xuùc, tình caûm vaø ñam meâ. Caûm xuùc (ham, sôï, vui, töùc...) do kích thích gaây ra. Noù soâi noåi, nhöng ngaén nguûi, vaø deã vöôït khoûi voøng kieåm soaùt. Haõy ñaët noù vaøo voøng kieåm soaùt baèng thoùi quen haõm mình, boû yù rieâng. Coøn tình caûm (yeâu, haän, gheùt...) laø caùi gì thöôøng haèng, nhöng chìm laëng hôn, trong khi ñam meâ laø tình caûm maõnh lieät khaû dó chieám laõnh yù thöùc tröôøng, taäp trung naêng löôïng taâm-sinh, loâi keùo cuoäc soáng veà moät phía. Tình caûm vaø ñam meâ laø nguoàn goác cuûa raát nhieàu caûm xuùc. Ngöôïc laïi, nhöõng caûm xuùc naêng coù xoay quanh moät ñoái töôïng coù theå xaây neân moät tình caûm, moät ñam meâ (passion). Vì theá, baèng bôùt hay taêng caûm xuùc, bôùt hay taêng cô hoäi tieáp xuùc, ngöôøi ta seõ nuoâi hay dieät moät tình caûm. Tình caûm, nhaát laø ñam meâ, chi phoái maïnh cuoäc soáng. Neân phaûi löïa choïn chuùng, ít laø thanh loïc vaø höôùng daãn chuùng.

Tuøy theo höôùng nhaém, coù nhöõng tình caûm nghieâng veà thaân xaùc hôn, nhö ham aên vaø nhuïc duïc, hay nghieâng veà taâm linh hôn, nhö yeâu ngheä thuaät hay xoùt thöông ngöôøi ngheøo khoå. Muïc tieâu giaùo duïc laø giaûm bôùt söùc loâi cuoán cuûa nhu caàu thaân xaùc vaø taêng theâm haáp löïc cuûa nhu caàu tinh thaàn, nhôø ñoù hoàn trôû neân cao quyù hôn. Muïc tieâu giaùo duïc cuõng laø xaây döïng nhöõng tình caûm chìm aån neân saâu xa, nhöõng ñam meâ toát laøm tuï ñieän cho söùc phoùng veà nhöõng taàng cao lyù töôûng.

Xung ñoäng voït leân töø baûn naêng (instinct). Ngoaøi baûn naêng thuoäc thaân xaùc nhö duy trì söï soáng (höôùng veà aên uoáng) vaø duy trì gioáng noøi (höôùng veà nhuïc duïc), trong con ngöôøi coøn nhöõng baûn naêng khaùc, thuoäc tinh thaàn: baûn naêng yeâu caùi ñeïp qua caûm thöùc thaåm myõ, baûn naêng tìm söï thaät qua ham hieåu bieát, baûn naêng höôùng thieän qua caûm thöùc aùc-thieän vaø baûn naêng höôùng thieâng qua caûm thöùc tuïc thieâng (Veà nhöõng caûm thöùc loaïi naøy, xin ñoïc Thieân luaän, ch I.A: ch. II.A.E: Ngöôøi coù hoïc taàm ñaïo, phaàn A.ch.3,4 vaø 5). Ñaây laø nhöõng khuynh höôùng baåm sinh thuoäc tinh thaàn, neân tröø caûm thöùc thaåm myõ lieân quan ñeán caùi ñeïp khaû giaùc maø con ngöôøi tìm kieám, coøn caùc caûm thöùc khaùc thöôøng laïnh leõo hôn. Cuõng nhö yù chí muoán maïnh, phaûi ñöôïc tình caûm thuùc ñaåy, vaø yù töôûng muoán noùng, phaûi ñöôïc aûnh töôïng trôï söùc, thì loøng yeâu ñaïo ñöùc vaø nhöõng toân suøng cuõng phaûi ñi vaøo thaát tình: hæ noä ai laïc aùi oá duïc, ñeå soáng ñoäng leân.

Duøng caùi gì laøm soáng ñoäng ñaây? Tö töôûng thì tröøu töôïng vaø khaùch quan, haún khoâng maáy taùc duïng roài. Söï vaät deã kích thích caùc baûn naêng thuù vaät, do ñoù soùi moøn caùc khuynh höôùng thieâng lieâng. Vaäy chæ coøn bieåu hieäu (symbole) voán khaû giaùc neân khôi ñoäng tình caûm, voán nhaém ñoái töôïng thieâng lieâng neân höôùng nhöõng tình caûm naøy veà ñoái töôïng ñoù, ñoàng thôøi thanh taåy chuùng cho phuø hôïp.

Sôû dó bieåu hieäu, tuy khaû giaùc ñaáy, maø dieãn taû thieâng lieâng ñöôïc, laø vì coù moät ñoàng daïng naøo ñoù duø khaùc loaïi, khaùc maët phaúng. Thí duï, hình aûnh Nhaø Cha (Lc.15) chæ Nöôùc Chuùa vaø gôïi noãi nhôù nhung, hình aûnh Goái meï (Is.66.11-13) dieãn taû tình Chuùa yeâu cöng vaø gôïi nieàm caûm meán, tin töôûng. Nhöõng hình aûnh nhö treân quen ñi ñoâi vôùi moät tình caûm, neân heã hình aûnh xuaát hieän, noù cuõng keùo tình caûm ra vôùi mình. Vaø trong khi bieåu hieäu chuyeån ñoåi maët phaúng dieãn taû, noù cuõng bieán caûi tình caûm thaønh trong saùng, sao cho phuø hôïp vôùi maët phaúng môùi.

Moät tình caûm ñaïo ñöùc chöa chaéc ñaõ laø moät tình caûm thieâng lieâng, vì moät ñaèng thuoäc caûm thöùc thieän aùc, ñaèng kia thuoäc caûm thöùc thieâng tuïc. Vì theá, söï chuyeån ñoåi töø bình dieän khaû giaùc sang löôõng bình dieän thieän vaø thieâng laø moät khoù khaên keùp, caû veà maët dieãn taû laãn veà maët phoùng ñieän, bieán ñieän. Coù ñieàu thieän vaø thieâng raát gaàn guõi nhau, nhaát laø ôû ñoä cao cuûa chuùng, neân khoù khaên kia cuõng giaûm bôùt ñi; vaø khi chuyeån ñoåi thaønh coâng roài, söï gaëp gôõ giöõa thieâng vaø thieän seõ boäi taêng söùc maïnh tình caûm cho nhau, khieán cho thieâng caûm thaáy caøng thaàn thieâng, vaø ñaïo ñöùc voït cao thaønh thaùnh thieän.

Coù ñieàu chính caûm giaùc thieâng vaø thieän cuõng caàn ñöôïc thanh loïc theâm maõi. ÔÛ möùc bình thöôøng cuûa noù, thieän thöôøng ñi vôùi luaät vaø baùm vaøo hình thöùc. Neân thieän laø ôû vieäc naøy, lôøi kia, chöù khoâng do yù nghóa cuûa chuùng vaø yù höôùng cuûa toâi. Coøn thieâng, ôû möùc "baùn khai" cuûa con ngöôøi, laïi laø söï vaät noï, ngaøy giôø ñoù, khieán ñöôøng ñôøi keït cöùng giöõa nhöõng ta-bu.

Caûm thöùc thieän aùc ñöôïc thanh loïc khi ta ñaët troïng taâm vaøo muïc ñích vaø yù nghóa cuûa luaät. Vaø töï do trong caûm thöùc thaàn thieâng chæ ñaït ñöôïc baèng giaûi thieâng vaø thaàn hoùa thoâi. Giaûi thieâng laø taùch caùi thaàn thieâng ra khoûi moïi söï vaät, nôi choán, ngaøy giôø... Nhöng giaûi thieâng suoâng thì cuõng tuïc hoùa caùi nhìn vaø xoùa boû thaàn thaùnh. Taùch thaàn thaùnh ra roài, phaûi ñöa Thieân Chuùa trôû laïi ñeå thaàn hoùa baèng söï hieän dieän, baèng hôi höôùm cuûa Ngaøi. Vaâng, chæ caàn thay ñoåi caùi nhìn cuûa toâi, vaø thay noù töø noäi taâm.

Treân bình dieän sinh vaät hoïc, con ngöôøi ñaõ tieán hoùa töø con thuù. Sinh ra vôùi söùc naëng con thuù, ngöôøi ta phaûi bôùt daàn noù ñeå lôùn daàn tinh thaàn. Laøm ngöôøi, hay lôùn leân veà tinh thaàn, khoâng phaûi baèng chieàu cao trí thöùc cho baèng chieàu cao ñaïo ñöùc (morale). Ñoù cuõng laø thoaùt daàn troïng löïc cuûa ham muoán baûn naêng ñeå chieám lónh töï do.

Thöïc töï do laø khi ta laøm chuû ñöôïc mình. Thöïc neân ngöôøi laø khi ñaõ phaùt trieån vaø hoäi nhaát nhöõng naêng ñöùc cô baûn nhö nhaân, trí, duõng. Nhöõng naêng ñöùc aáy giuùp con ngöôøi coù söùc vaø thöôøng haèng kieåm soaùt ñöôïc mình, khoâng vì giaän maø baát nhaân, khoâng vì run maø maát duõng, khoâng vì lôïi maø boû tín, khoâng vì ñoùi maø voâ sæ, khoâng vì ham muoán maø maát tieát ñoä,v.v.

Ñeå soáng vöõng (trong ñaïo ñöùc) nhö theá, khoâng theå thieáu tröôûng thaønh taâm lyù, ít laø ôû möùc toái thieåu. Vì soáng ñöôïc nhö theá laø ñaõ hoøa hôïp ñöôïc caùi Toâi vôùi moâi tröôøng, nghóa laø hoaøn thaønh moät thích nghi xaõ hoäi (adaptation sociale), nhôø ñoù coù khaû naêng töï cheá (auto-controâle), khaû naêng öùng phoù thöïc tieãn, khaû naêng hôïp taùc vaø töông giao, khaû naêng thoâng caûm vaø ñoàng caûm. Söï hoøa hôïp cuûa caùi Toâi vôùi moâi tröôøng vaø giöõa caùc caûm löïc vôùi nhau khoâng khöû heát xung ñoät (conflit) — toâi coù yù nhaém xung ñoät chieàu saâu —, nhöng nôi moät con ngöôøi giaø daën, xung ñoät aáy seõ khoâng ñöa ñeán taâm beänh noäi xöû (neùvrose) maø haäu quaû laø maát nhaát tính taâm lyù (uniteù psychique).

Ñeán ñaây, neân löu yù moät sai laàm thöôøng maéc. Ngöôøi ta quen ñaùnh giaù laø tröôûng thaønh nhöõng con ngöôøi bieát an phaän thuû thöôøng, chaúng daùm nghó hay laøm gì khaùc ngöôøi caû. Neân nhôù, sôï dö luaän laø nhaùt, chöù khoâng phaûi "ngöôøi lôùn" ñaâu. Vaø keû deã cheá ngöï caûm xuùc laém khi chæ vì caûm xuùc yeáu quaù. Traùi laïi, chæ ngöïa baát kham môùi coù theå thaønh ngöïa hay neáu khoâng ñi ñeán baát trò. Thaät theá, phaûi ñam meâ môùi soáng maïnh; phaûi coù caù tính môùi tieàm taøng nhaân caùch. Nhöõng ngöôøi giaøu tinh hoa nhö theá khoâng deã cheá ngöï mình, khoâng deã hôïp vôùi "ñoàng baèng" xung quanh. Phaûi coù söùc maïnh Hercule (ôû yù chí), hoï môùi ngoài vöõng treân löng ngöïa baát kham laø taâm lyù mình ñöôïc. Nhöng neáu ngoài vöõng ñöôïc, nghóa laø tröôûng thaønh, ñöôïc thuaàn hoùa (assagi), hoï deã laøm thaùnh soáng. Bao laâu chöa thaùnh, hoï phaûi coøn nhöõng saéc caïnh ôû hoät xoaøn, nghóa laø coøn daêm ba xoái ñoäng thaát thöôøng, do nhöõng coàn soùng ngaàm chöa khai trieån heát, cuõng nhö do söï hoäi nhaát khoù hoaøn chænh cuûa nhöõng luoàng söùc lôùn lao (Nhaát laø khi, do cô caáu taâm sinh lyù baát bình thöôøng, maø sinh ra nhöõng xung ñoäng maïnh quaù. Nhöõng ñöùc haïnh tuyeät vôøi. Xx. the basic writings of S.Freud, do A.A.Brill soaïn aán, Nw York. 1938, tr.625-626). Neân moät ñaèng ñöøng laãn loän yeáu ñuoái vôùi tröôûng thaønh, vaø moät huaán luyeän vieân bieát ngöôøi bieát cuûa ñöøng ham nhöõng chuù ngöïa eûo laû nhö theá. Ñaèng khaùc, phaûi tìm cho nhöõng con ngöïa baát kham nhöõng oâng thaày coù taàm côõ, vaø kieân nhaãn vôùi nhöõng cuù ñaù haäu thình lình cuûa chuùng. Seõ thaønh ñoà boû neáu baát kham thaønh baát trò, do ñoù hoaøi phí moät tieàm naêng vaø taïo ra moät nguy hieåm. Baèng nhö trò ñöôïc, thì söï tröôûng thaønh töông ñoái cuûa hoï seõ laøm neân nhöõng nhaân caùch vó ñaïi vaø coáng hieán cho Chuùa nhöõng hieäp syõ trung kieân.

Söï hoäi nhaát caûm tính vaø söï hoaøn thaønh con ngöôøi ñaïo ñöùc luoân phaûi ñi ñoâi vôùi nhau. Vaâng, con ngöôøi ñaïo ñöùc khoâng theå taùch rôøi con ngöôøi taâm lyù, vaø ñaïo ñöùc seõ khoâng lôùn vöõng neáu khoâng ñi cuøng chieàu vôùi söï phaùt trieån caûm tính. Coá nhieân, baèng yù chí sieâu phaøm, moät ngöôøi naøo ñoù vaãn coù theå daèn xuoáng nhöõng xung ñoät beân trong vaø len laùch ñöôïc vôùi moät toái thieåu töï do coøn soùt trong taâm beänh. Nhöng trong tröôøng hôïp aáy, moät phaùt trieån thieâng lieâng toaøn dieän vaø hoaøn haûo seõ khoâng thöïc hieän noåi. Ñöông söï coù theå troåi vöôït veà moät soá ñöùc tính nhö nhòn nhuïc chaúng haïn, nhöng vaãn coù nhöõng huït baãng theá naøo aáy.

Thaät ra, töông quan cuûa thaùnh thieän vôùi quaân bình taâm lyù ñaõ laø vaán ñeà tranh caõi töø laâu trong Giaùo hoäi.

Tröôùc ñaây, ngöôøi ta thöôøng coù thaùi ñoä deø daët, coi söï neân thaùnh ñoäc laäp ñoái vôùi nhöõng truïc traëc caûm tính chöa xoùa heát töï do. Vì xem ra Nöôùc Trôøi ñöôïc höùa ban cho nhöõng keû muø queø khoán khoå. Vì tính sieâu nhieân vaø mieãn phí cuûa aân suûng: aân suûng Chuùa quyeát ñònh, chöù khoâng theå bò quyeát ñònh, mieãn laø ta coøn ñoâi chuùt khaû naêng hôïp taùc. Theo L. Beirnaert (La sanctification deùpend-elle du psychisme? trong Expeùrience chreùtienne et psychologique, 1964,tr.138) thì:

Dó nhieân laø ôû ñaâu coøn moät keõ hôû cho töï do, ôû ñoù tia saùng aân suûng vaãn traøn vaøo ñeå caûi hoùa ñöôïc. AÂn suûng khi aáy roõ raøng raát maïnh, vaø ñeå thuaän theo aân suûng aáy duø giöõa nhöõng sôï hoaûng (phobie) vaø aùm aûnh (obsession), yù chí cuõng phaûi maïnh, khieán cho "chæ duy vieäc naém baøn tay Chuùa trong ñeâm, baøn tay maø hoï khoâng caûm giaùc thaáy, ñaõ laø ñieàu heát söùc kyø dieäu roài." (ibid,tr.240).

Vaâng, ñuùng laø kyø dieäu töøng haønh ñoäng vaø töøng chuoãi haønh ñoäng, coù khi keùo daøi suoát ñôøi cuûa moät sieâu nhaân nhôø yù chí cuûa mình vaø nhôø aân suûng cuûa Chuùa, aân suûng ngay caû trong haønh söû yù chí aáy. Coù ñieàu haønh ñoäng kia, duø laëp laïi bao laàn chaêng nöõa, cuõng khoâng bao giôø thaønh trôn tru, nghóa laø thaønh thoùi quen vaø laøm neân naêng ñöùc (vertu). Vaâng, moät naêng ñöùc bao giôø cuõng laø thoùi quen, vaø do ñoù khieán haønh ñoäng deã vaø tình caûm beùn nhaïy. Theá maø ñeå tröôûng thaønh ñaïo ñöùc, thì phaûi hoäi ñuû nhöõng naêng ñöùc chính vaø nhöõng naêng ñöùc aáy phaûi hoøa hôïp vôùi nhau.

Vaâng, ñuùng laø vôùi ôn Chuùa vaø vôùi töï do coøn soùt, ngöôøi taâm beänh vaãn coù theå thaéng mình vaø haønh ñoäng thaùnh ñöôïc. Nhöng hoï seõ maõi treân ñöôøng, vaø con ngöôøi hoï ít laø moät phaàn dang dôû. Vaâng, laøm sao hoï ñaït tôùi bình an cuûa Chuùa, nhaát laø "hoân nhaân thieâng lieâng" khi coøn nhieàu sôï hoaûng (phobie), nhieàu ñoät phaù nhuïc duïc, nhieàu aùc caûm töï nhieân vôùi gioáng ngöôøi...? Mình taán coâng mình nhö theá maø vaãn thaéng mình ñöôïc, thì con ngöôøi aáy laø thaùnh soáng, nhöng moät thaùnh soáng chöa tröôûng thaønh, neân chöa hoaøn taát trong thaùnh thieän. Vaâng, hoaøn taát nhö moät con ngöôøi thaùnh sao ñöôïc khi chöa hoäi nhaát (caûm tính) nhö moät con ngöôøi.

Hieïân nay, chaúng nhöõng caùc taâm lyù gia, maø ngay caû soá ñoâng thaàn hoïc gia cuõng phaûi nhìn nhaän raèng: caûm tính (affectiviteù) laø "yeáu toá neàn taûng trong kieán truùc nhaân caùch", laø "chieàu kích neàn taûng cuûa con ngöôøi", vaø tröôûng thaønh caûm tính laøm neân "ñieàu kieän thieát yeáu cho vaän haønh nhaân caùch" (fonctionnement de la personnaliteù) ("Spritual growth is not dichotomous with psychological growth, they are convergent processes strictly interdependant" - L.M.Rulla. J.Ridick, F.Imoda. Entering and leaving vocation: intrapsychic dynamics, Rome - Chicago, 1976,tr.215). Cho neân, duø chuûng vieän hay taäp vieän ñeàu kheùp cöûa ñoái vôùi öùng sinh thieáu quaân bình caûm tính, nhaát laø tôùi möùc beänh roài. Khoâng phaûi chæ phaùt trieån taâm lyù môùi caàn cho tröôûng thaønh ñaïo ñöùc, maø ñaïo ñöùc cuõng caàn cho ñieàu hoøa caûm tính y nhö vaäy. Theo Jung, moät taâm beänh noäi xöû coù theå do moät toäi loãi gaây neân. Vaø theo caùc taâm lyù gia, keû khoâng theå môû sang ngöôøi khaùc (baèng chaáp nhaän, thoâng caûm, yeâu meán), seõ treân ngöôõng cöûa cuûa taâm beänh neáu chöa phaûi laø ñaõ beänh roài. Theo toâi nghó, söï hoäi nhaát thaønh nhaân caùch luaân lyù, ôû choã noù vang voïng vaøo taâm heä (psycheù), haún laø phöông thuoác tuyeät haûo ñeå laønh maïnh hoùa taâm heä aáy.

Vì coù söï song haønh ñoàng chieàu giöõa phaùt trieån taâm lyù vaø luaân lyù, vaø vì tröôûng thaønh thieâng lieâng chaúng qua laø moät loaïi hình tröôûng thaønh ñaïo ñöùc (moät ñaïo ñöùc ñöôïc taùc ñoäng theâm do aân suûng vaø coù khí vò thaàn thieâng), neân thieâng lieâng cuõng phaûi aên saâu vaøo tình caûm. Ñöôïc chôû baèng con taøu caûm tính, phaùt trieån thieâng lieâng khoâng theå khoâng loâi noù theo mình, ñeå cuoái cuøng, söï "bình an cuûa Chuùa" cuõng thaønh söï bình an cuûa tim toâi nöõa. Neáu thieâng lieâng aâm vang sang caûm tính, thì tình caûm cuõng thaám nhieãm thieâng lieâng. Caûm tính trong söùc maïnh cuûa noù thöôøng ñaäm maøu tính duïc, neân duø tình caûm thieâng lieâng cuõng phaûi ñi vaøo höôùng ñoù. Ñeå thaønh thieâng lieâng, caùi nhìn phaân cöïc aáy phaûi bôùt daàn troïng löïc (cuûa haáp daãn theå xaùc) ñeå maïnh daàn taâm hoàn. Theo Freud, tình duïc neân ñöôïc doàn neùn ñeå thaêng hoa thaønh tình yeâu, nhôø ñoù môùi beàn bæ ñöôïc. Chuùng ta caàn theâm: ñeå saâu xa vaø xöùng vôùi con ngöôøi.

Yeâu laø môû sang ngöôøi khaùc, ñeå caùi mình thieáu thoán thaønh Chuùng mình phong nhieâu vaø aám leân. Ñöùa beù khi sinh ra thì taäp trung vaøo mình. Noù phaûi môû ra ñöôïc thì môùi tröôûng thaønh noåi. Vaø ñaây cuõng laø höôùng tieán cuûa tröôûng thaønh thieâng lieâng, tröôûng thaønh ñaïo ñöùc.

Keû chaúng yeâu noåi anh chò em maø noù thaáy, haún chaúng yeâu noåi Thieân Chuùa maø noù khoâng thaáy. Yeâu laø ñieàu kieän caàn ñeå neân thaùnh vaø tröôûng thaønh thieâng lieâng. Vaäy moät tu syõ khoâng yeâu gì caû, tröø chính baûn thaân mình, thì thaø hoï boû ñôøi soáng khoâ caèn aáy, coá tìm kinh nghieäm yeâu thöông trong ñôøi soáng gia ñình, may ra nhôø ñoù coù theå yeâu theâm caû Thieân Chuùa nöõa.

Söï phaùt trieån thieâng lieâng vaø nhaân baûn lieân heä vôùi nhau nhö theá, neân ñeå neân thaùnh, chuùng ta cuõng phaûi raùng thaønh ngöôøi luoân. Haõy raùng thaønh "ngöôøi lôùn", vaø yù töôûng THAØNH NGÖÔØI LÔÙN seõ bôm söùc cho ta gaéng tröôûng thaønh leân, tröôûng thaønh caû hai maët ñoàng ñeàu.

Ngöôøi lôùn thì laøm gì cuõng phaûi laøm nghieâm tuùc, ñònh gì cuõng phaûi ñònh döùt khoaùt. Ñeå quyeát ñònh, ngöôøi lôùn seõ laáy lyù trí soi saùng vaø caân nhaéc haún hoi; laïi sau khi quyeát roài, seõ khoâng thay ñoåi tröø phi coù lyù do quan troïng.

Ngöôøi lôùn cuõng khoâng toïc maïch xía voâ truyeän ngöôøi khaùc, khoâng noùi xaáu noùi haønh, nhöng noùi thaúng noùi thaät khi ích chung ñoøi hoûi. Ngöôøi lôùn soáng theo xaùc tín cuûa mình, chöù khoâng do loâi cuoán, duø vaãn bieát laéng nghe yù kieán. Ngöôøi lôùn laïi phaûi thuû tín, khoâng deã höùa, nhöng höùa thì giöõ lôøi, khoâng vì sôï ngöôøi khinh cho baèng vì töï troïng. Ngöôøi lôùn caàn naém vöõng caùi chính yeáu, chöù khoâng vuï hình thöùc vaø tieåu tieát (Rom. 14.14-20). Vaâng, vôùi hoï, chæ coù Chuùa Yeâsu laø caàn, chöù khoâng phaûi Phaoloâ hay Apolloâ, neân cuõng khoâng ham chaïy heát ñeàn khaán naøy ñeán keû "in daáu thaùnh" kia, boû caû phaän söï vì nhöõng cuoäc haønh höông ñoù.

Laøm ngöôøi lôùn, ai cuõng hieåu laø laøm nhö theá. Vaø laøm ñöôïc nhö theá cuõng laø tröôûng thaønh thieâng lieâng vaäy.

TOÙM LAÏI

Söï gaëp gôõ cuûa giaùc naêng (thaân xaùc) vôùi yù thöùc hoài phaûn (tinh thaàn) laøm sinh ra moät ñôøi soáng tình caûm phong phuù. Vieäc phaùt trieån ñaïo ñöùc vaø thieâng lieâng nôi con ngöôøi thaân-taâm hieäp nhaát khoâng theå thieáu vai troø cuûa caûm naêng.

Ngöôøi ta chæ tröôûng thaønh nhö moät ngöôøi khi hoäi nhaát ñöôïc veà taâm lyù. Söï tröôûng thaønh taâm lyù khieán ta chöõng chaïc leân, coù khaû naêng töï quyeát ñònh veà mình. Nhöng ñeå laøm ngöôøi, tröôùc tieân phaûi soáng ñaïo ñöùc. Tröôûng thaønh ñaïo ñöùc caàn phaûi ñi ñoái vôùi tröôûng thaønh caûm tính. Theá maø tröôûng thaønh thieâng lieâng laø tröôûng thaønh ñaïo ñöùc ñöôïc höôùng daãn bôûi ñöùc tin vaø ñöôïc naâng leân trong aân suûng ñaáy.

Tröôûng thaønh thieâng lieâng ñaët neàn treân moät ñöùc Tin vöõng chaõi, ñöùc Tin ñuû saâu ñeå taùc ñoäng baèng ñöùc AÙi, ñeå thaønh moät caùch naøo ñoù vôùi ñöùc AÙi noù laø choã hoäi nhaát vaø hoaøn thieän cuûa heát thaûy caùc naêng ñöùc chuùng ta.

Khi ñaõ tröôûng thaønh thieâng lieâng nhö theá, ta seõ soáng ñaïo töï mình, bieát phaân ñònh caùi gì laø do Chuùa, laø hôïp ñöôøng loái Chuùa. Soáng Chuùa Yeâsu, ta soáng maàu nhieäm boä ba cuûa Chuùa, vöøa traùch nhieäm veà theá gian (nhaäp theå), vöøa chaáp nhaän thaäp giaù vaø vöôn veà höôùng Trôøi. Do ñoù, ta vöøa phuïc vuï, vöøa khoâng queân troø truyeän vôùi Chuùa ôû beân trong.

Ñeå tröôûng thaønh thieâng lieâng, caû baèng tình caûm, yù thöùc vaø haønh ñoäng, ta phaûi bieát thanh loïc vaø giaùo duïc caûm tính, höôùng noù veà ñieàu laønh vaø theá giôùi thieâng lieâng. Ñeå töø neàn xaùc thaân voït leân ñöôïc nhö theá, phaûi duøng ñeán bieåu hieäu, chuùng vöøa khaû giaùc neân gôïi caûm, vöøa höôùng veà maët phaúng thieâng lieâng neân chuyeån ñoåi dieãn taû vaø caûi hoùa ñöôïc caûm xuùc.

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page