KHOÅ LUYEÄN VAØ KHOÅ HAÏNH

Linh Muïc Hoaønh Sôn, SJ, Vieät Nam

Prepared for internet by Vietnamese Missionaries in Taiwan

ÔÛ phaàn A, trong chöông VII veà Töø boû..., chuùng ta ñaõ noùi ñeán khoå haïnh. Nhöng khoå haïnh chính coáng khoâng phaûi chæ Boû caùi khoaùi, maø coøn Neám caùi khoâng öa. Khoå haïnh Kytoâ-giaùo, theo truyeàn thoáng phöông Taây, nghieâng haún veà hai maët naøy.

Khoå haïnh ñoù coù teân laø Asceøse. Askeâsis ñuùng nghóa laø thao luyeän, söï thao taäp cuûa quaân lính aáy, neân cöïc nhoïc vaø vaát vaû voâ cuøng. Thao luyeän trong tu ñöùc cuõng theá, bôûi noù ñoøi ñuû thöù kieàm cheá. Nhöõng phaán ñaáu ñeå kieàm cheá aáy coù theå ñeå laïi daáu aán treân moät göông maët khaéc khoå.

Trong truyeàn thoáng Kytoâ-giaùo, Askeâsis chaúng nhöõng mang yù nghóa khoå luyeän, maø coøn theâm yù nghóa hy sinh, teá hieán nöõa. Töï chuoác laáy khoå sôû maø khoâng vì — ít laø khoâng chæ vì — muïc ñích tu luyeän, thì Askeâsis phaûi ñöôïc goïi laø khoå haïnh suoâng.

Khoå luyeän phöông Ñoâng: baèng Leã vaø Ñònh an

Tröïc tieáp, khoå haïnh ñi vaøo caùi tieâu cöïc: boû söôùng vaø bôùt soáng. Neân noù thaønh voâ nghóa neáu khoâng vì moät caùi gì tích cöïc. Ñeå khoûi queân moái thuø, Caâu Tieãn ñaõ ñeâm ngaøy neám maät naèm gai. Khoâng phaûi chæ ñeå nhôù suoâng, maø coøn nuoâi thuø, cho noù ngaøy lôùn saâu theâm maõi.

Thöôøng thì ngöôøi ta duøng khoå haïnh ñeå reøn chí, ñoàng thôøi taêng söùc chòu ñöïng, söï gan lyø. Khoå haïnh cuõng giuùp toâi töï chuû nöõa. Phaàn ñoâng thöôøng laãn Muoán vôùi Thích. Vaäy phaûi soáng khoå cheá ñeå phaân Muoán ra khoûi Thích, nhôø ñoù taêng cöôøng cho yù chí choáng laïi söùc loâi keùo cuûa nhöõng ñam meâ.

Noùi chung, caùi thích cuûa xaùc thöôøng nghòch caùi ích cuûa tinh thaàn, neân ñeå xaùc quy phuïc tinh thaàn thì phaûi trò, phaûi kieàm cheá noù. Bôûi theá, con ñöôøng tu thaân luyeän ñöùc, ñöôøng giaûi phoùng tinh thaàn, bao giôø cuõng laø ñöôøng Khoå, nhaát laø ôû nhöõng giai ñoaïn ñaàu tieân. Ñeå luyeän ñöùc Duõng ö? Duõng cuûa nhaø binh thì phaûi daàm söông giaõi naéng, duõng cuûa nhaø tu thì phaûi ñaùnh xaùc boû aên. Coøn luyeän ñöùc Nhaân? Hy sinh caùi thích vaø söï an vui cuûa mình ñeå bôùt caùi khoå vaø söï long ñong cuûa ngöôøi khaùc.

Ñeå khoå luyeän ñaïo ñöùc vaø dieät neát xaáu noùi chung, ngöôøi ta quen duøng phöông thöùc Ñoái ñaàu. Ñaây laø pheùp "dó cöông trò cöông" cuûa Kytoâ-giaùo xöa. Coù ñieàu laáy cöùng choáng cöùng thì deã sinh thöông toån. Phöông ñoâng khoâng phaûi laø khoâng xaøi cöùng, nhöng nghieâng veà caùi meàm. Khoâng phaûi meàm nhö buùn ñaâu, nhöng meàm dai deûo nhö cao su. Tieâu bieåu nhaát, ñoù laø con ñöôøng Nöôùc cuûa Ñaïo ñöùc kinh: laáy nhöôïc maø thaéng cöôøng!

Tuy khoâng chuyeân nhu, nhöng Khoång giaùo cuõng meàm hôn laø tu ñöùc phöông Taây. Coøn AÁn ñoä thì phaùt minh caû moät heä thoáng kyõ thuaät vôùi Nhu laø nguyeân taéc chæ ñaïo. Quaû theá, neáu ñaïo Nho thuaàn hoùa caùi Taâm baèng Leã, thì AÁn ñoä laïi laøm traàm oån noù baèng caùch ngoài, caùch thôû, caùch aên uoáng vaø ñi ñöùng, caùch suy töôûng vaø ñònh thaàn.

* * *

Chuùng ta haõy baét ñaàu vôùi thao luyeän Khoång giaùo.

Ñeå tieát giaûm ham muoán, höôùng daãn tình caûm vaø thuaàn hoùa con ngöôøi, Khoång töû ñaõ duøng Leã vaø Nhaïc: Leã ñeå ñaép ñeâ ngaên ngöøa söï laêng loaøn cuûa caùc xung ñoäng, Nhaïc ñeå hoøa hôïp caùc doøng söùc caûm tính cho moät höôùng ñi löông chính vaø nhaân aùi.

Neân nhôù, Leã khoâng phaûi laø luaät. Luaät nhaém tröøng phaït keû phaïm loãi, leã ngaên tröôùc caùi loãi aáy. Luaät caám nhöõng haønh vi xaáu, coøn Leã, baèng caùch uoán naén lôøi noùi, cöû chæ, haønh ñoäng beân ngoaøi, seõ taïo sinh nhöõng tình caûm vaø khuynh höôùng toát ôû beân trong.

Leã theo thoùi thöôøng deã thieân veà hình thöùc, neân cöùng nhaéc vaø hôøi hôït, khieán tinh thaàn bò laõng queân vaø con ngöôøi maát thoaûi maùi. Chöù trong yù nghó cuûa ñöùc Khoång, thì coù gì raát thanh thoaùng vaø yù nghóa saâu xa:

— "Leã laø caùi thöïc (caùi thaønh cuï theå) cuûa Nghóa (yù nghóa vaø tinh thaàn). (Neáu ñieàu gì thaáy) hôïp, maø ñuùng laø hôïp vôùi Nghóa (yù nghóa thieâng lieâng), thì duø tieân vöông chöa ñaët, cuõng cöù tuøy theo Nghóa maø (saùng) cheá ra" (Leã kyù: Leã vaän, IX).

Vì nhaém tinh thaàn, neân Leã tuøy thuoäc tinh thaàn, chöù khoâng ngöôïc laïi. Vì Leã phaûi dieãn taû moät taâm tình (cao ñeïp), neân noù khoâng xô cöùng ôû hình thöùc.

Ñi ñuùng höôùng aáy, Leã seõ coù taùc duïng laø ngaên nhöõng vieäc xaáu boác ñoàng vaø öôm troàng nhöõng ñöùc tính cao ñeïp:

Caùi goác cuûa Leã vaø Nhaïc laø ôû trôøi ñaát: Leã thì phaân ra cho toân ti, traät töï, Nhaïc thì hôïp vaøo ñeå coù hoùa hoùa sinh sinh:

AÂm nhaïc coù aûnh höôûng lôùn ñeán taâm hoàn nhö theá, neân nghe tieáng nhaïc, coù theå bieát chính trò cuûa moät nöôùc laø dôû hay hay: "Thaåm nhaïc dó tri chính" (Leã kyù: Nhaïc kyù, XIX). Vaäy ñeå hoùa daân, tuy aâm nhaïc caàn thaät ñaáy, nhöng caàn hôn caû laø moät chính saùch aâm nhaïc, laøm sao ñeå "Laïc nhi baát daâm, ai nhi baát thöông (laøm toån haïi)" (Ibidem, XIX). Thieát töôûng phaûi theâm "Huøng nhi baát baïo (hung döõ)" nöõa.

Ngöôøi laøm aâm nhaïc hay quaûn lyù aâm nhaïc caàn nhôù ñeán traùch nhieäm naëng neà cuûa mình. Baèng nhöõng ñieäu nhaïc khi ñaõ phoå bieán, veà daøi veà laâu, anh coù theå thaêng tieán hay tieâu dieät caû nhieàu theá heä. Neáu nhaïc ñi vaøo ñuùng höôùng phaûi coù cuûa noù, thì cuøng vôùi moät thöù Leã chaân chính vaø bình dò, noù seõ caûi hoùa loaøi ngöôøi thaønh nghóa khí, thaønh nhaân:

Leã vaø nhaïc laø hai nhaân toá caàn soùng ñoâi trong giaùo duïc, vôùi Nhaïc caûm hoùa beân trong vaø Leã taùc ñoäng töø ngoaøi: "Nhaïc daõ giaû, ñoäng ö noäi giaû daõ; Leã daõ giaû, ñoäng ö ngoaïi giaû daõ. Nhaïc cöïc hoøa, Leã cöïc thuaän" (XIX). Quaû thaät, Nhaïc do Ñoàng maø sinh töông thaân, Leã do Dò maø sinh töông kính (XIX). Bôûi lyù do Nhaïc laø söï hoøa hôïp cuûa trôøi ñaát, neân keû thieáu loøng nhaân thì khoâng theå ñi vaøo chaân Nhaïc (Luaän ngöõ: Baùt daät, III).

Chaúng nhöõng Leã vaø Nhaïc caàn ñi ñoâi ñeå boå tuùc cho nhau, maø coøn phaûi duøng chuùng vôùi lieàu löôïng vöøa ñuû, keûo Nhaïc quaù seõ sinh buoâng thaû, maø Leã quaù laïi gaây xa caùch:

Cho neân, trong Leã phaûi chuù yù ñeán yù nghóa, tinh thaàn; coøn trong Nhaïc, cuõng caàn moät kyû luaät naøo ñoù.

Caùc nhaïc syõ thöôøng soáng theo caûm höùng moãi luùc, neân khoù laøm chuû xung ñoäng neáu khoâng taäp quen cöôõng laïi vaø höôùng daãn chuùng. Keû muoán tu thaân baèng Nhaïc coøn phaûi traùnh nhöõng loaïi nhaïc quaù uûy mò hay saét maùu, khieâu daâm. Nhöõng loaïi nhaïc aáy, hoaëc khoâng ñi vaøo höôùng Hoøa cuûa trôøi ñaát, hoaëc thieân veà tính ñòa khí (chtonien) thay vì thieân khí cuûa söï hoøa hôïp naøy. Vaâng, ñöùc Khoång queân raèng Hoøa hôïp cuõng coù hai höôùng ñi ñaáy. Con ngöôøi laø choã gaëp nhau cuûa caû thieân vôùi ñòa, aâm vôùi döông. Nhöng ñeå laøm ngöôøi, laøm thaùnh, noù caàn phaûi laáy thieân, döông trong mình maø loâi ñòa, aâm ñi theo, chöù neáu ñeå ngöôïc laïi, thì thaønh "quyû" (aâm khí) maát.

* * *

Phöông thöùc duøng Leã ñeå hoùa daân cuûa ñöùc Khoång ñuùng laø caùch chích ngöøa ñeå ngaên beänh, caùch ñaøo möông daãn loái ñeå taïo sinh nhöõng tình caûm vaø thoùi quen toát. Coù ñieàu phöông phaùp naøy thích hôïp cho ñaïi chuùng hôn, neân khoâng ñuû saâu ñeå thoûa maõn tham voïng cuûa moät soá ngöôøi muoán tieán xa. Theo Ñaïo gia, thì Leã noâng quaù neân phuû laáp taàng neàn, phaân roõ quaù, neân ñieàu toát xuaát hieän cuõng ñaùnh thöùc luoân nhöõng tieàm naêng xaáu nöõa:

Ñaïo gia khoâng cheâ ñieàu thieän ñaâu, nhöng cheâ caùch vaøo thieän noâng caïn baèng söï phaân bieät aáy. Ñaïo gia muoán tieán tôùi Voâ phaân, noù laø neàn moùng saâu nhaát cuûa Ñaïo. Caùi voâ phaân cuoái cuøng seõ laø voâ phaân giöõa Thaân vôùi Sô, giöõa Cuûa Toâi vôùi Cuûa Anh, giöõa caùi Toâi vôùi taát caû nhöõng ai khaùc, gì khaùc. Vaø ñaây laø vöôït ñôn ñoäc, thaéng vò kyû, ñieàu heát söùc khoù khaên, bôûi noù böùt xeù toâi ñeán taän neàn taûng, taän gan ruoät. Nhöng coù theá môùi môû ñeán bao la vaø ñi vaøo ñuùng ñaïo Trôøi:

Do ñoù, muoán tieán saâu vaøo Ñaïo, thì phaûi taäp "Haäu kyø thaân", "Ngoaïi kyø thaân". Ñoái vôùi sinh linh, luoân coù thaùi ñoä laø "Töø", Töø ngay caû vôùi keû thuø nöõa.

Thoùi thöôøng muoán vô vaøo cho mình, maø phaûi Baát tích (luõy), phaûi Döõ nhaân (mang cho ngöôøi). Thoùi thöôøng muoán thaéng, maø phaûi Baát tranh. Thoùi thöôøng muoán ngoài cao, maø phaûi Haï, Tieän. Ñuùng laø loäi ngöôïc doøng, vaø möùc khoå luyeän seõ khoâng gì so saùnh noåi. Töï söùc mình, lieäu con ngöôøi coù laøm ñöôïc nhö theá chaêng? Ñaïo ñöùc kinh ñeà nghò duøng "Nhu ñaïo". Coøn AÁn ñoä caàu cöùu ñeán Yoga vaø Thieàn, nhöõng kyõ thuaät khoå luyeän khaù tinh vi.

* * *

Yoga (do Yuj) laø ñöôøng tôùi hay phöông phaùp tu luyeän, ñònh thaàn. Ñaây laø thöù kyû luaät coù theå ñöôïc goùi gheùm trong ba chöõ: Yama (giôùi), Niyama (quy), Dama (töï cheá), maø ñích nhaém laø Ñònh, An.

Ñeå coù ñònh an, phaûi hoäi nhaát nôi mình vaø hoøa ñoàng vôùi taát caû. Vaø ñaây laø caùi maø Yogi phaûi höôùng veà ngay töø nguõ giôùi.

Nguõ giôùi, ñoù laø: Giôùi saùt, giôùi ngoa, giôùi ñaïo, giôùi daâm, giôùi tích luõy (Yoga-suâtra, II.30). Giôùi moïi thöù saùt sinh vì Yogi muoán hoøa vôùi taát caû. Coøn ñeå hoøa ôû nôi mình, thì Yogi phaûi traùnh tham saân, trò xaùc thòt, giöõ taâm ngay thaúng vaø thaønh vôùi chaân lyù.

Theâm vaøo ñaáy, coøn phaûi trong saïch vaø höôùng thöôïng nöõa. Vaø ñaây laø ñích nhaém cuûa Nguõ quy: trong saïch (trong aên, ôû, nghó töôûng), baèng loøng (vôùi nhöõng gì coù ñoù), thanh taåy, hoïc (ñaïo), höôùng loøng veà Chuùa baèng moïi vieäc cuûa mình (II.32). Ñeå traùnh toäi loãi, phaûi taäp cho quen vôùi nhöõng ñieàu toát ngöôïc laïi (33-34). Moät taâm hoàn neáu muoán thanh cao, coøn phaûi traùnh aên nhöõng gì thoái tha nöõa.

Haønh giaû AÁn phaân thöùc aên thaønh ba loaïi khaùc nhau: döông thanh (sattva-tính), aâm troïc (tamas-tính) vaø duïc ñoäng (rajas-tính). Thöùc aên aâm troïc laø loaïi hö, thoái... taïo sinh nhöõng taâm hoàn ti tieän, thích caùi taø ñoäc vaø ma quaùi. Coøn thöùc aên (uoáng) duïc ñoäng nhö röôïu laïi kích thích baïo löïc vaø nuoâi nhieàu ham muoán. Theo Bhagavad - giâtaâ XVII, thì thöïc phaåm döông thanh laø loaïi dìu dòu, töôi xanh, chuùng khieán ta vui veû, thanh thoaùt vaø höôùng thöôïng. Chaúng nhöõng choïn chaát döông thanh, maø coøn phaûi aên noù vôùi cung caùch döông thanh, nghóa laø töø toán vaø khoâng quaù möùc caàn.

Quaû thaät Yoga laø moät kyû luaät phuû troïn cuoäc soáng, töø ngoaøi voâ ñeán trong, töø theå xaùc leân ñeán tinh thaàn qua taâm trí. Ñeå an ñònh ôû taâm trí vaø kieåm soaùt noù, phaûi duøng ñeán tö theá vaø caùch thôû cuûa thaân, roài trong Raâja-yoga, Thieàn, duøng ñeán caû moät kyõ thuaät nhieâu kheâ ñeå kieåm soaùt caûm giaùc, tình caûm, trí töôûng vaø tö töôûng. Khi taâm vaø thaàn ñaõ ñònh, thì söï an ñònh aáy cuõng coù nhieàu naác thang, maø toät ñišnh laø moät an ñònh voâ cuøng saâu xa, huyeàn nhieäm, coù teân Samaâdhi. Chính Samaâdhi cuõng coù tôùi boán caáp, khieán söï khoå luyeän khoâng theå coù ngöng nghæ.

Khoå luyeän trong Kytoâ-giaùo

Toâi noùi TRONG KYTOÂ-GIAÙO, vì khoâng coù khoå luyeän Kytoâ-tính rieâng. Trong toân giaùo naøo cuõng theá, ai muoán neân ñaïo haïnh ñeàu phaûi loäi ngöôïc doøng, phaûi khoå luyeän, theá thoâi. Tu ñöùc duø Kytoâ-giaùo cuõng laø tu ñöùc, neân kyõ thuaät naøo thích hôïp cho tu ñöùc noùi chung, thöôøng cuõng thích hôïp cho chuùng ta nöõa.

Trong Taân öôùc, noùi ñeán khoå luyeän roõ nhaát laø Phaoloâ ôû 1 Cor. 9.27:

— "Toâi khoå trò thaân xaùc toâi vaø cheá ngöï noù, vì e raèng sau khi ñaõ daïy ngöôøi khaùc, ñeán phieân toâi laïi bò loaïi tröø."

Ñaây laø khoå trò töï mình (chöõ duøng laø: ñaùnh ñaám), chöù khoâng phaûi nguïc tuø hay roi voït maø Phaoloâ quen chòu töø phía vua quan hay ngöôøi Do thaùi. Vaø vieäc khoå trò aáy nhaèm cheá ngöï thaân xaùc (troùi keû thuø baïi traän maø loâi ñi theo ngöïa mình). Neáu khoâng trò mình nhö theá, Phaoloâ e mình seõ bò loaïi khoûi Nöôùc Chuùa do toäi loãi.

Phaoloâ khoâng noùi khoå trò theá naøo. Coù leõ vaãn laø nhöõng caùch laøm quen thuoäc trong Do thaùi-giaùo vaø ôû caùc hieàn nhaân Hy laïp, nhö tònh coác, khoâng gaàn vôï, v.v... Sau naøy, khi neáp tu ra ñôøi, ngoaøi nhöõng "chieâu" quen thuoäc ñoù, ngöôøi ta coøn phaùt minh nhieàu ngoùn ñoøn khaùc, nhö maëc aùo boá coù xô cöùng ñaâm vaøo da, quaán xích coù gai quanh ñuøi vaø buïng, duøng daây coù bi saét ôû ñaàu maø ñaùnh vaøo vai. Ñeå cöôõng laïi caùm doã nhuïc duïc, coù keû coøn laên vaøo buïi gai hay traàm mình döôùi nöôùc baêng giaù. Coù nghóa laø choáng laïi khuynh höôùng tìm söôùng khoaùi baèng muõi duøi cuûa ñau khoå. Daàn daø, muõi duøi aáy coøn höôùng veà nhöõng gì thaâm saâu hôn, ôû tình caûm vaø yù rieâng.

Xem nhö theá, khoå luyeän trong Kytoâ-giaùo, voán xuaát xöôûng ôû beân Taây, coøn thoâ sô quaù, chöa ñaït tôùi taàm möùc tinh vi vaø an toaøn cuûa AÙ chaâu chuùng ta.

* * *

Chuùng ta haõy noùi veà Leã.

Beân Taây cuõng coù Leã ñaáy, nhöng Leã laø ôû cuùng teá vaø trong xaõ giao, chöù chöa nhaém muïc ñích cao hôn ôû Hoùa taâm, chöa thaønh moät khoå luyeän tu ñöùc nhö trong tö töôûng ñöùc Khoång. Chuùng ta noùi ÑÖÙC KHOÅNG, chöù khoâng NHO GIAÙO, bôûi Leã cuûa Nho giaùo chæ coøn hình thöùc Leã, cöùng nhaéc coøn hôn laø trong Kytoâ-giaùo nöõa. Söï xô cöùng cuûa Leã trong Kytoâ-giaùo phöông Taây, gaëp ñuùng oùc neä Leã cuûa Nho giaùo beân ta, ñaõ sinh ra moät "chöõ ñoû" (rubriques) röïc ñoû, phôùt lôø tinh thaàn.

Vaäy vaán ñeà khoâng phaûi chæ laø ñöa nghi thöùc daân toäc vaøo phuïng vuï, maø coøn — vaø tröôùc heát — laø chænh laïi quan nieäm töø laâu nay veà Leã. Leã (vaø Nhaïc moät phaàn) phaûi ñi vaøo cuoäc soáng vaø nhaém muïc tieâu Hoùa taâm, di döôõng tính tình (nhaát laø Nhaïc). Leã phaûi tuøy thuoäc Nghóa (yù nghóa, muïc ñích), do ñoù vöøa nghieâm tuùc, vöøa raát meàm deûo vaø khuyeán khích saùng taïo. Vôùi ñaïi chuùng, Leã luoân coù chieàu höôùng ñoâng cöùng ôû hình thöùc, neân ñeå cheá trò khuynh höôùng baát trò naøy, neân dung hoøa Leã vôùi tinh thaàn Thuaàn phaùc, Voâ chaáp cuûa Laõo giaùo.

* * *

Ñeå tieán saâu hôn vaøo Ñaïo, vieäc Hoùa taâm, ngoaøi suy chieâm, coøn neân nhôø vaû ñeán kyõ thuaät Thieàn-Yoga sau khi ñaõ bieán cheá cho phuø hôïp vôùi höôùng ñi cuûa Tin möøng.

Ñeå ñi ñuùng höôùng Thieàn-Yoga, ngoaøi nhöõng kyõ thuaät kieåm thaân vaø ñònh thaàn, coøn phaûi ñöa vaøo caû moät chöông trình vaø kyû luaät soáng, töø trong ra ñeán ngoaøi nöõa. Toaøn boä nhöõng kyõ thuaät vaø kyû luaät aáy laøm neân moät Ñaïi luyeän, do ñoù moät Ñaïi khoå nhaãn. Nhöng khoå maø khoâng ray röùt, nhaãn maø khoâng chòu ñöïng, luyeän maø nhö nghæ ngôi. Neân hieäu quaû seõ lôùn lao vaø dai beàn, coøn an toaøn thì gaàn nhö tuyeät ñoái. Coù ñieàu vì hieäu quaû chaäm neân khoù thaáy, vì laém vieäc maø taäp luyeän phaûi ñuùng giôø vaø kieân trì, vì nôi choán vaø giôø taäp khoù saép xeáp, trong khi caùm doã cuûa thuù vui laïi doàn daäp taán coâng, neân phaàn ñoâng deã naûn chí vaø boû ngang. Daãu vaäy, neáu ñaây laø chính saùch chung cuûa moät doøng, moät ñoaøn theå, moät giaùo hoäi quoác gia, thì khoù khaên aáy deã giaûi quyeát khi ñaõ coù baàu khí vaø phong traøo.

Baïn coù theå coøn thaéc maéc: Thieàn-Yoga voán höôùng veà Tónh vaø Voâ, laøm sao coù theå phuïc vuï ñaéc löïc cho moät Kytoâ- giaùo nghieâng veà Höõu vaø Haønh ñoäng ñöôïc?

Tröôùc heát baïn neân bieát, suoát thôøi trung coå, loái soáng lyù töôûng cuûa Kytoâ-höõu chính laø tónh tu. Kytoâ-giaùo chaúng chuû tröông tónh ñoäng gì caû, nhöng ñieàu maø chuùng ta caàn laø, duø trong haønh ñoäng, caùi Taâm luoân ñöôïc ñònh an, vaø ñaây laø ñích nhaém cuûa Yoga-Thieàn.

Cuõng trong thôøi trung coå aáy, ngoaïi vaät luoân ñöôïc saùch thieâng lieâng nhö Göông Chuùa Gieâsu coi laø saéc saéc khoâng khoâng (vantitas vanitatum) trong khi thaân xaùc bò Tieân sa Avila xem laø "keû thuø" maø ta phaûi ñaùnh thaéng. Coøn Thieân Chuùa thì, trong nhöõng huyeàn nghieäm cao nhaát, ngöôøi ta khoâng theå ñaët Ngaøi vaøo baát cöù khuoân hieän höõu naøo ñeå hieåu vaø dieãn taû ra. Phaûi noùi raèng, caùm ôn Thieàn neáu noù khieán cho ta phaàn naøo thaáy Thieân Chuùa bôùt Höõu trong hình theå, cuõng nhö thaáy ngoaïi vaät bôùt söùc naëng Höõu ñeå caùc giaù trò thieâng lieâng ñöôïc theâm toû saùng.

Moät thaéc maéc nöõa: Kyõ thuaät Thieàn-Yoga, ôû choã buoâng lôi xaùc thaân vaø ngoaïi theá, khieán teâ lieät nhöõng caûm nhaän ñôùn ñau vaø khoå sôû, nhö theá coù ngöôïc chieàu vôùi con ñöôøng chöõ Thaäp hay khoâng?

Ñuùng laø chuùng coù khaû naêng xoùa nhoøa nhöõng caûm nhaän aáy ñaáy. Söï taäp trung caûm giaùc töø buïng trôû leân, laøm nhö khoâng coøn haï theå nöõa, seõ laøm bôùt caû ñau ñôùn laãn kích thích ôû phaàn naøy. Moät soá ngöôøi xoùa nhoøa ñöôïc taát caû, coi cô theå nhö cuûa ai ñoù hoaëc tan trong vuõ truï, coù theå bình tónh ngoài töï thieâu.

Theá nhöng neáu giaûm ñau laø hieäu quaû cuûa Thieàn-Yoga ñöôïc, thì noù cuõng laø hieäu quaû cuûa xuaát thaàn, cuûa nhieàu huyeàn nghieäm khaùc trong Kytoâ-giaùo. Trong cuoán Laâu ñaøi linh hoàn, khi noùi veà "Muõi teân löûa" cuûa tình yeâu (cung phoøng 6, ch.XI), Tieân sa dieãn taû caùi ñau gheâ gôùm ôû caû hoàn laãn xaùc. ÔÛ xaùc, chæ caàn keùo daøi moät khaéc, laø ñuû "tan naùt hoaøn toaøn". Xung quanh ngöôøi ta ñaõ töôûng nhö cheát ñeán nôi. Theá maø, so vôùi noãi ñau cuûa hoàn, thì caùi ñau treân "xem nhö khoâng ñaùng noùi". Vaâng, noãi khoå cuûa hoàn khi aáy "vöôït xa heát thaûy nhöõng gì ngöôøi ta coù theå chòu treân traùi ñaát, khieán traûi qua roài, thì khoâng coøn sôï baát cöù thaùnh giaù naøo (ñoå xuoáng) nöõa". Theá nghóa laø khi hai caùi ñau cuøng dieãn ra moät löôït, thì caùi quaù lôùn seõ nuoát chöûng caùi beù hôn, xem nhö voâ caûm. Lyù do laø moät taäp trung maïnh seõ khieán queân hay khoâng ñeå yù ñeán nhöõng gì khaùc. Vaø moät taâm hoàn thanh cao, vì höôùng thöôïng, khoâng coi nhöõng maát maùt vaät chaát ñaùng keå gì. Nhöng khoâng khoå vì ñoùi moät chuùt coù phaûi laø coi reû thaùnh giaù Chuùa ñaâu. Mieãn anh ñöøng taäp Thieàn- Yoga chæ vì muïc ñích thoaùt khoå hay vì lyù do phuû ñònh thaân xaùc. Coøn nhö muoán khoå vôùi Chuùa, thì thieáu chi caùch khaùc ñeå böùt xeù taâm can.

Chæ löu yù moät ñieàu trong khoå luyeän, laø duø Yoga hay baát cöù gì nhö theá, haõy coi chuùng nhö ñöôøng ñi, chöù khoâng phaûi ñích nhaém. Coù nhöõng keû tröôøng trai chæ vì chay tröôøng, khieán gaây phieàn cho nhöõng beø baïn muoán môøi côm. Ta neân nhôù, ñöùc AÙi laø treân heát, chöù khoâng phaûi söùc khoûe, cuõng chaúng phaûi söï an ñònh cuûa taâm. Vì Chuùa vaø vì anh em, ta phaûi boû heát neáu caàn, duø ñaây laø ngoài thieàn hay ñi leã. Thaäm chí nhö Tieân sa nhoû saün saøng "sa ñòa nguïc" ñeå mang tình thöông Chuùa ñeán cho nôi aáy.

Khoå haïnh mang yù nghóa Dieät

Trong tö töôûng Trung quoác hay AÁn ñoä, laém khi con ngöôøi chæ ñöôïc coi nhö thaønh phaàn cuûa thieân nhieân, moác ñi qua cuûa doøng bieán dòch. Maø ñaõ bieán dòch, thì caùi môùi tôùi haún sinh ra töø caùi ñaõ cheát ñi, nhôø ñoù maø thieân nhieân nhö toaøn khoái toàn tuïc ñöôïc. Duø sao, Sinh ñaõ laø giaûi thích (muïc ñích vaø yù nghóa) cuûa Töû.

Theá nhöng con ngöôøi, duø vôùi xaùc thaân thuoäc veà thieân nhieân, baèng tinh thaàn laïi vöôït ra ngoaøi voøng kieàm toûa cuûa thieân nhieân. Vaâng, laø baûn vò, noù khoâng theå laø thaønh phaàn cuûa vuõ truï. Söï hoaøn thieän cuûa ta nhö moät baûn vò vaãn coù gì nhö maâu thuaãn vôùi caùi cheát xaùc thaân ñoù. Hay con ngöôøi thaät ra khoâng phaûi xaùc thaân, vaø xaùc thaân aáy chæ laø nguïc tuø cuûa noù, nhö Platon vaø Saâmïkhya nghó?

Xem ra cuõng nghó nhö theá nhieàu nhaø tu xöa, beân AÁn cuõng nhö trong Kytoâ-giaùo, khi khoå haïnh cuûa hoï coù gì vöôït leân treân söï caàn thieát cuûa tu ñöùc. Vaâng, neáu khoå do luyeän thì chæ caàn ñuû möùc ñeå ñaët xaùc thaân döôùi söï chæ ñaïo cuûa tinh thaàn thoâi.

Chuùng ta haõy baét ñaàu vôùi moät soá khoå cheá trong AÁn giaùo, nhö ñöôïc dieãn taû trong boä Luaät Manu lieân quan ñeán giai ñoaïn taïi laâm vaø boû ñôøi.

Moät soá saùch khaùc, nhö Mahaâbhaârata (taäp XII) coøn daäy phaûi laøm kieät queä xaùc baèng caùch giaõi naéng daàm möa vaø nhòn ñoùi nöõa.

Nhöõng khoå haïnh gioáng theá cuõng chaúng thieáu gì trong loái tu Kytoâ-giaùo thôøi xa xöa. Jean-Claude Guy, trong Histoire de la vie religieuse keå ra boán caùch tu beân Syri thôøi aáy:

Coù ngöôøi troùi tay chaân vaøo moûm ñaù, phôi mình traàn truoàng döôùi caû naéng thieâu ban ngaøy laãn söông laïnh ban ñeâm, ñeå thöïc hieän ñuùng yù caâu thaùnh vònh:

— "Keû yeâu Chuùa khoâng sôï caùi naéng ban ngaøy, cuõng chaúng ngaïi söông giaù ban ñeâm."

Keû khaùc ñuïc roãng thaân caây vaø chui vaøo ôû, chæ ñeå loä caùi "moû" (mieäng) ra ñeå ngöôøi ta cho aên, ñuùng nhö thaùnh vònh noùi:

— "Con caùi loaøi chim ñöôïc Chuùa nuoâi aên."

Keû khaùc nöõa vaïch ngoaøi trôøi moät voøng troøn (ñöôøng kính khoaûng möôøi meùt) vaø giam mình suoát ñôøi trong ñoù. Cuõng suoát ñôøi, nhöng caùc "coät-syõ" (stylite) laïi soáng treân moät coät khoâng maùi che, coät thì cao naêm, möôøi thöôùc, maët baèng thì 1m40 moãi chieàu.

Roõ raøng nhöõng khoå cheá aáy coù gì nhö töï saùt vaäy. Nhöng neáu ngöôøi ta khoâng "maùt" ñeán theá, lieäu moät khoå haïnh khoâng phaûi khoå luyeän coù phuø hôïp vôùi höôùng ñi Kytoâ-giaùo hay khoâng? Vaø phuø hôïp trong nhöõng yù nghóa naøo?

Chuùng ta neân nhôù, Kytoâ-giaùo khoâng chuû tröông xaùc thaàn nhò nguyeân, thaäm chí nghòch nhau töï baûn chaát. Kytoâ-giaùo laø ñaïo Nhaäp theå maø. Chính thaùnh Phaoloâ coøn gaùn cho vaät chaát moät töông lai huy hoaøng nöõa, vaø ñoù laø Trôøi môùi ñaát môùi.

Khoå haïnh ñuùng yù nghóa Kytoâ-giaùo

Ñoái vôùi M. Heidegger, "Hieän höõu - vì - caùi cheát" laø ñuùng hieän höõu con ngöôøi. Cheát khoâng phaûi laø choã lao tôùi cuûa giaây phuùt cuoái, maø cuûa töøng phuùt giaây cuoäc ñôøi, khieán cho moãi thôøi khaéc cuûa söï soáng ñeàu mang khaû theå cuûa söï cheát, ñeå caùi cheát luoân thaønh moùn nôï vaø aùn treo (sursis) cho ta. Bôûi theá, ñeå soáng chính hieäu (authentiquement) cuoäc soáng cuûa mình, ta phaûi Ñi tröôùc (anticiper) vaøo khaû theå (cheát) aáy moät caùch yù thöùc vaø töï do, chöù khoâng phaûi troán chaïy, cuõng nhö chaúng Giuùp theâm vaøo cho mau xong.

Theo K. Rahner, treân bình dieän thuaàn töï nhieân, thì hieän sinh ñuùng laø Hieän höõu - vì - caùi cheát thaät. Laø moät baûn vò, con ngöôøi phaûi nhaän laáy (assumer) ñònh meänh aáy cho mình, do ñoù coù Thuï chòu (passion).

Daàu sao, söï thuï chòu aáy laø moät cuù xoác do va chaïm giöõa moät beân laø baûn tính cuoán veà caùi cheát, vaø beân kia laø baûn vò höôùng veà vónh haèng. Nhö theá, caùi cheát luoân laø chaám hoûi ñaët ra cho chuùng nhaân, laø cöïc ñieåm vaø chaân trôøi maø hoï gaëp trong caùc thuï chòu cuûa ñôøi mình. Chaám hoûi hoùc buùa nhaát, bôûi ñaây laø "khaû theå cuûa caùi khoâng theå ñöôïc", töùc ngoõ cuït trong yù nghó Heidegger!

Coù ñieàu, vôùi keû tin, ngoõ cuït aáy ñaõ ñöôïc khaûi maïc Chuùa Kytoâ khai thoâng khi khaûi maïc aáy ñaâm ngang vaøo lòch söû. AÙnh saùng ñöùc tin daàu sao cuõng khoâng xoùa heát boùng toái cuûa ñeâm tröôøng hieän sinh, neân ñoùn tröôùc caùi cheát ñaõ thaønh khoå haïnh roài. Vaø moïi khoå haïnh ñeàu mang maøu cheát choùc khi chuùng cöùa caét vaøo söï soáng.

* * *

Ñoùn tröôùc trong nieàm tin caùi maø baûn tính cuoán ñöa toâi tôùi, yù muoán cuûa toâi khoâng coøn keát noái vôùi caùi ñònh meänh muø quaùng vaø taøn baïo cuûa Heidegger nöõa, maø gaëp trong ñöùc tin YÙ chí cuûa Ñaáng ñang daãn daét toâi, Ñaáng maø baèng tình yeâu vaø aân suûng ñaõ khai thoâng ngoõ cuït ñeå bieán caùi cheát thaønh trôùn voït veà moät söï soáng ñaày ñuû hôn. Nhö theá, neáu caùi toäi trôû thaønh Felix culpa (toäi coù phöôùc), thì caùi cheát theo sau cuõng trôû thaønh Felix mors (caùi cheát coù phöôùc) qua caùi cheát khaûi maïc tình Cha cuûa ñaáng laø Söï soáng vieát hoa. Töø nay, duø tuùng khoå hay nguïc tuø, duø nhòn aên hay haønh xaùc, duø haøm oan maø khoâng môû mieäng, duø ñôøi ñoùn chaøo maø vaãn boû ñôøi ñi tu aån, taát caû khoâng coøn vò chua cay cuûa cheát thuaàn tuùy, nhöng vò ñaéng cuûa thaäp giaù ñaõ thaønh hy voïng soáng cuûa chuùng ta. Vaâng, nhaát laø khi cuøng vôùi nhöõng thöù ñoù, coøn men noàng cuûa tình yeâu Chuùa treân thaäp giaù nöõa. Vaø ngöôøi ta coù theå noùi: Con ñöôøng Kytoâ-giaùo baét gaëp söï cheát treân töøng caây soá moät, nhöng thaây cheát ôû ñoù, ôû töøng teá baøo cuûa noù, laïi chöùa ñaày söùc soáng vaø ñoä aám cuûa tình yeâu.

Chính trong tình yeâu maø Ñoùn tröôùc (anticipation) coù theå vöôït cao hôn caáp thaáp cuûa noù laø Thuï chòu. Moät ñoùn tröôùc tích cöïc, coù gì nhö haêm hôû gioáng Chuùa Yeâsu:

Moät khi caùi cheát coù giaù nhö theá, chuùng ta coù quyeàn xoâng leân maø voà laáy noù, gioáng nhö töï saùt vaäy hay khoâng?

Neân nhôù, ñaïo cuûa chuùng ta laø ñaïo Nhaäp theå, neân ñaày nieàm toân kính ñoái vôùi töï nhieân vaø söï soáng. Vaø tuy Nhaäp theå aáy vöôn veà Thaùnh giaù, nhöng Thaùnh giaù chæ laø cöûa qua tôùi Tröôøng sinh. Vaâng, caùi cheát khoâng coù yù nghóa ôû chính noù. Bôûi theá, chuùng ta chæ ñeán vôùi caùi cheát khi laø vì söï soáng cuûa ngöôøi khaùc (lieàu thaân ñeå cöùu ngöôøi) hay vì phuùc tröôøng sinh cuûa chính mình (ra xöng mình coù ñaïo ñeå ñöôïc cheát vì ñaïo). Tuy khoå haïnh khoâng khoå luyeän ñaõ coù choã ñöùng cuûa noù nhôø caùi cheát cuûa Chuùa Yeâsu, nhöng söï Ñoùn tröôùc duø chuû ñoäng cuõng caàn nhaát ôû caûm nhaän thoâi, nghóa laø tìm cho mình caùi khoå ôû caûm giaùc hay tình caûm hôn laø taùc haïi vaøo cô theå vaø taâm heä. Ngay caû thaùnh I nhaõ, veà aên uoáng vaø nguû nghæ, tuy cho raèng phaûi bôùt vaøo möùc caàn môùi goïi laø khoå cheá, nhöng trong thöïc haønh laïi khuyeân ñöøng ñeå haïi söùc, haïi thaân ñaùng keå. Roõ hôn nöõa, trong vieäc "ñaùnh toäi", Ngaøi daïy tìm caûm giaùc ñau, chöù ñöøng gaây thöông tích.

Khoå haïnh hoâm nay

Ngaøy xöa, khoå haïnh ñöôïc ñeà cao, coi nhö bieåu hieän khoâng theå thieáu cuûa baát cöù thaùnh thieän naøo. Ngaøy nay, ngöôøi ta laïi nhìn noù vôùi caëp maét khoù chòu vaø ñaày ngôø vöïc. Moät phaàn vì khuoân thöôùc nôùi loûng, phoùng tuùng quen roài, ngöôøi ta khoâng hieåu noåi yù nghóa cuûa khoå cheá. Coù ñieàu neân nhôù, thaùi ñoä naøy coøn mang yù nghóa vaên hoùa nöõa.

Neáu xöa kia, con ngöôøi bò hy sinh cho thaàn thaùnh, thì nay thaàn thaùnh laïi bò hy sinh cho söï toaøn veïn vaø khaúng ñònh mình cuûa con ngöôøi. Cuøng vôùi söï khaùm phaù phaåm giaù con ngöôøi, caùi thaân theå naøy vaø cuoäc soáng traàn theá cuõng ñöôïc xem troïng nöõa. Vaâng ngaøy nay, ngöôøi ta mong muoán moät söï hoaøn thieän moïi maët cho con ngöôøi, vaø söï hoaøn thieän aáy coù chaân trôøi vöøa ñuùng chaân trôøi cuûa töï nhieân thoâi. Bôûi theá, nhöõng gì laø tieâu cöïc thì boû qua, coøn nhöõng ñöùc tính thuï ñoäng thì bò khinh reû.

Thöïc ra, höôùng ñi môùi aáy cuûa vaên hoùa cuõng ñaõ thuùc Kytoâ-giaùo taùi khaùm phaù chieàu kích Nhaäp theå cuûa mình, töø ñoù noåi leân Thaàn hoïc phaùt trieån vaø Thaàn hoïc giaûi phoùng, töø ñoù xaùc thaân vaø caûm tính cuõng coù vai troø treân ñöôøng chinh phuïc Nöôùc Trôøi.

Vaäy nöông theo luoàng gioù, ta haõy phaùt minh nhöõng höôùng môùi cho khoå haïnh. Khoå haïnh xöa tieâu cöïc quaù ö? Haõy cho noù moät nhaém ñích (viseùe) tích cöïc vaø chuû ñoäng hôn. Tích cöïc vaø chuû ñoäng tröôùc tieân, ñoù laø khoå haïnh döôùi yù nghóa khoå luyeän, vôùi muïc tieâu laø thaêng tieán baûn thaân. Nay beân AÂu Myõ, caû trieäu ngöôøi ñeán thænh giaùo caùc baäc thaày phöông Ñoâng veà Yoga, Döôõng sinh vaø Thieàn. Theá sao chính chuùng ta laïi boû qua theá maïnh cuûa mình maø khoâng khai thaùc nhöõng kyõ thuaät aáy? Nhaát laø khi chuùng laïi ñang caàn cho theá giôùi hoâm nay quaù xaùo troän töø trong ra ñeán ngoaøi?

Theá giôùi hoâm nay cuõng coù öu ñieåm laø muoán xích gaàn nhau hôn vaø quan taâm ñeán beà saâu voâ thöùc. Vôùi khaùm phaù beà saâu naøy, ngöôøi ta thaáy roõ khoâng coù tröôûng thaønh taâm lyù neáu khoâng chaáp nhaän xung quanh. Maø nhu caàu Môû ra (ouverture) aáy laïi laø ñoøi hoûi soá moät cuûa ñaïo ñöùc, noùi chi ñaïo ñöùc Kytoâ-tính. Vaäy khoå haïnh neân buoàm xuoâi theo höôùng gioù baùc aùi vaø soáng coäng ñoàng naøy.

Ngaøy nay trong Muøa chay, Hoäi thaùnh cho pheùp thay tònh trai baèng nhöõng ñoùng goùp töø thieän. Thieát nghó khoå cheá laø khoå cheá, töø thieän laø töø thieän, caû hai ñeàu caàn nhö nhau trong cuoäc soáng chính hieäu Kytoâ-tính. Bôûi theá, khoâng neân theá caùi noï baèng caùi kia, nhöng coù theå bôùt caùi naøy theâm cho caùi khaùc. Vaø neáu keát hôïp ñöôïc caû hai, thì khoâng coøn gì hay baèng. Keát hôïp ö? Haõy laøm nhö trong moät soá hoäi tu, ngöôøi ta goùp cho ngöôøi ngheøo, khoâng baèng cuûa dö ñeå ñoù, nhöng baèng cuûa caét giaûm töø chính böõa aên cuûa nhoùm: khoå haïnh ñaáy, maø cuõng töø thieän luoân, hay noùi khaùc ñi: moät khoå haïnh mang yù nghóa baùc aùi.

Vaâng ngaøy nay, ta neân tìm nhöõng ñau khoå vì haïnh phuùc ngöôøi khaùc, nhöõng töø boû nhaém lôïi ích coäng ñoàng. Boû moät cuoäc vui ñeå chieàu con muoán ñöôïc daãn ñi chôi, bôùt tieâu rieâng ñeå gia ñình ñöôïc soáng ñaày ñuû, boû yù mình theo yù chung anh chò em tu hoäi, chòu thua ngöôøi khaùc ñeå hoï ñöôïc vui vaø bieát töï tin, v.v.: ñoù, bieát bao caùch ñeå khoå neáu muoán khoå, maø chuùng laïi mang yù nghóa raát tích cöïc cuûa thaäp giaù Chuùa: Cheát moät ngöôøi ñeå soáng cho toaøn daân (Yo. 11.50-52).

* * *

Ñieàu cuoái cuøng phaûi löu yù: Neáu khoå haïnh kheùp kín ôû mình, noù seõ ñeû trong ta tính yû mình, töï phuï. Tröø phi noù ñöôïc keà vai saùt caùnh vôùi ngöôøi chò em caàn coù cuûa noù laø khieâm nhöôøng, theo yù Tieân Sa Avila. Theo toâi nghó, coøn coù moät caùch giaûi quyeát khaùc, phuø hôïp hôn cho hoâm nay. Ñoù laø keát hôïp khoå haïnh vôùi yeâu meán, vaø ñaây laø hy sinh ñeå neân gioáng ñaáng maø mình yeâu, cuõng laø cheát hay khoå ñeå anh chò em mình ñöôïc soáng vaø haïnh phuùc.

Môû ra nhö theá (vì anh em) ñaõ thaønh moät vôùi Môû leân (neân gioáng Chuùa): höôùng thôø töï cuûa caû hy sinh vaø môû cöûa!

Hy sinh naøy cuõng mang yù nghóa caùnh chung vaø laäp quoác: Chaúng nhöõng cheát vì haïnh phuùc cuûa anh em hoâm nay, maø nôi Chuùa chòu ñoùng ñinh, coøn cheát vì moät caùi soáng lôùn hôn, cho toâi vaø cho taát caû. Vaø nhö theá, khoå haïnh khoâng coøn saéc aûm ñaïm cuûa "taùc töû" (mortification) thôøi xa xöa. Noù thaønh Môû thoâng trong khí theá ñaày höng phaán cuûa ñoaøn quaân chinh phuïc:

— "Khi con tònh coác, haõy röûa maët vaø xöùc nöôùc hoa treân ñaàu" (Mt. 6.17).

Môû ra, môû leân vaø môû thoâng cho khoå haïnh roài, coøn thieáu môû roäng suoát tôùi toaøn cuoäc soáng baèng moät tinh thaàn hy sinh thöôøng haèng, caùi tinh thaàn noù ñöa ta daán saâu vaøo maàu nhieäm Thaäp giaù Chuùa. Tinh thaàn aáy seõ phaûi ñi vaøo caû kieáp soáng lao ñoäng hoâm nay, khi maø lao ñoäng gaàn nhö phuû troïn cuoäc soáng caù nhaân vaø xaõ hoäi, gaàn nhö chieám troïn moái quan taâm cuûa haàu heát chuùng ta. Khoå haïnh chöõ Thaäp theo yù nghóa hoaøn thaønh Loaøi ngöôøi môùi vaø Trôøi ñaát môùi, seõ nhaäp vaøo lao ñoäng, khieán noù vöôn xa hôn muïc tieâu kieám soáng khi nhaém hoaøn thieän vaø thieâng lieâng hoùa theá giôùi naøy. Vaø ñaây chính laø yù nghóa Asceøse, khoå haïnh cuûa lao ñoäng trong tö töôûng Teilhard de Chardin.

Khoå haïnh vì yeâu Chuùa, ñeå nhö Chuùa cheát vì haïnh phuùc cuûa anh em, ñoù coøn laø phöông theá traùnh nhöõng leäch höôùng coù theå veà phía ma-doâ. Cuõng ñeå traùnh nguy cô naøy, haõy tìm noãi khoå tinh thaàn hôn laø caùi ñau thaân xaùc. Vaâng, keû ma-doâ khoaùi vì ñau, chöù khoâng chòu ñau, vaø khoaùi caùi ñau xaùc thòt hôn laø caùi ñau tinh thaàn. Haén höôûng thuï caùi ñau aáy, chöù khoâng hy sinh cho ai caû.

TOÙM LAÏI

Khoå haïnh thöôøng mang yù nghóa Khoå luyeän. Khoång giaùo khoå luyeän baèng kyû luaät Leã. Ñöôïc uoán naén trong khuoân thöôùc Leã, ngöôøi ta deã ñaït tôùi nhöõng taâm tình maø Leã nhaém vaø muoán bieåu hieän.

Leã vaø Nhaïc tröôùc tieân laø ñaïo cuûa ñaát trôøi. Leã phaân cho ñuùng toân ty maø quan heä, coøn Nhaïc hoøa hôïp ñeå hoùa hoùa sinh sinh. Neáu Leã phaûi tuøy theo Nghóa, thì Nhaïc cuõng phaûi noùi leân ñöôïc höôùng Hoøa cuûa trôøi ñaát ôû choã thanh cao cuûa noù.

Ñeå Leã khoûi xô cöùng, phaûi dung hoøa noù vôùi Thuaàn phaùc cuûa Laõo giaùo. Ñeå ñi saâu vaøo Ñaïo vaø taâm thaàn ñònh an, neân nhôø vaû kyõ thuaät Thieàn-Yoga cuøng vôùi kyû luaät soáng ñi keøm.

Khoå cheá maø vöôït quaù nhu caàu tu ñöùc, thì chaân trôøi cuûa noù haún laø Dieät thaân. Khoå haïnh ôû höôùng ñi aáy, trong Kytoâ-giaùo hay AÁn giaùo chaúng thieáu gì. Nhöng AÁn giaùo laïi coi con ngöôøi khoâng phaûi thaân xaùc, neân Dieät thaân coù theå mang yù nghóa giaûi thoaùt. Coøn Kytoâ-giaùo laø ñaïo Nhaäp theå, neân phaûi quyù troïng söï soáng naøy.

Coù ñieàu con ñöôøng Kytoâ-giaùo coøn laø ñöôøng chöõ Thaäp, neân khoå haïnh cuõng coù choã ñöùng quan troïng trong ñoù. Theá nhöng yù nghóa cuûa caùi cheát thaäp giaù laïi naèm ôû Phuïc sinh cô. Vaø ñaây laø cheát trong tình yeâu, cheát vì anh em mình. Neân chuùng ta khoâng theå töï saùt duø coù theå lieàu thaân vì Chuùa vaø anh em. Coøn trong khoå haïnh, chæ neân ñoùn tröôùc caùi cheát thaäp giaù baèng caûm nhaän ñau khoå hôn laø baèng taùc haïi xaùc thaân.

Trong thöïc haønh hoâm nay, haõy nghieâng veà nhöõng khoå haïnh tinh thaàn nhö Boû yù rieâng, nhöõng khoå haïnh vì ngöôøi nhö nhöôøng côm seû aùo vaø vaát vaû khoâng neà haø trong phuïc vuï.

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page