Xaùc vaø Thaàn
trong Tu Taâm Döôõng Tính

Linh Muïc Hoaønh Sôn, SJ, Vieät Nam

Prepared for internet by Vietnamese Missionaries in Taiwan

Con ngöôøi xaùc-thaàn

Ñaõ laø Kytoâ-höõu, ai chaœ nghó con ngöôøi laø caœ xaùc laãn thaàn. Xaùc vaø thaàn khoâng phaœi laø hai theå vaø hai tính (baœn tính), ñoäc laäp ñaáy nhöng laïi caëp keø vôùi nhau. Xaùc vaø thaàn chæ laøm neân moät baœn tính ngöôøi, cuœa con ngöôøi döôùi hai maët nhuïc theå vaø tinh thaàn cuœa noù.

Coù ñieàu keœ haùm söï ñôøi thì soáng nhö theå con ngöôøi chæ laø thaân xaùc. Traùi laïi, keœ mong laøm thaùnh laém khi töôœng phaœi laøm thieân thaàn, nghóa laø khoâng ñeám xæa ñeán nhöõng ñoøi hoœi vaø söï giuùp ñôõ cuœa nhuïc theå. Hôi ñoäc nhò nguyeân cuœa thôøi kyø truïc (khoaœng saùu theá kyœ cuoái tröôùc coâng nguyeân) ñaõ toœa khaép khoâng gian tö töôœng, khieán heã muoán bay cao, ai naáy cöù ngôõ mình chæ laø tinh thaàn. Quaœ thaät vaøo thôøi ñieåm aáy, neáu Phöông Taây coù Platon, thì Phöông Ñoâng cuõng coù Zarathoustra, Upanisad vaø Phaät giaùo.

Nhöõng sai laàm trong quan nieäm veà nhaân tính deã keùo theo söï sai laàm trong ñaùnh giaù veà vai troø cuœa xaùc trong tu taâm. Vaäy ñeå baøn veà tu taâm, chuùng ta neân chænh laïi caùi nhìn aáy.

Con ngöôøi laø caœ xaùc hoàn moät traät. Khoâng phaœi hoàn rieâng xaùc rieâng roài lieân keát vôùi nhau ñaâu. Noùi theá naøy môùi ñuùng: Con ngöôøi laø moät thöïc taïi, moät thoâi, döôùi hai dieän khaùc nhau: vaät chaát vaø tinh thaàn. Nghóa laø khoâng coù tinh thaàn haêm boán carat. Neân cuõng chaúng haønh ñoäng naøo laø thuaàn tuùy tinh thaàn caœ. Vaâng, neáu haønh vi naøy nghieâng veà tinh thaàn hôn vaø haønh ñoäng kia naëng muøi nhuïc theå, thì vaãn roõ nhö ban ngaøy raèng, khoâng choã naøo hoàn leân tieáng maø tieáng noùi aáy laïi khoâng vang leân ôœ thaân xaùc vaø töø thaân xaùc. Chuùng ta cöù thöœ nghæ aên laâu laâu, xem tö töôœng coù lu môø, tình caœm coù nhaït nheõo vaø yù chí coù khoù vaän duïng khoâng. Ngöôïc laïi, neáu taâm gaëp phieàn öu, lieäu tieâu hoùa coù bình thöôøng vaø ñaàu oùc khoâng naëng nhöùc? Phaân taâm hoïc cho thaáy raèng, nhieàu beänh cô theå coù nguyeân nhaân laø nhöõng truïc traëc taâm lyù, cuõng nhö moät chaán thöông soï naõo coù theå laøm maát trí nhôù hay gaây bieán ñoåi ôœ taâm tình. Vaø y hoïc cho thaáy heä hoùc moân (systeøme hormonal) taùc ñoäng ñeán khaœ naêng haønh ñoäng vaø nhaïy caœm tính duïc (sensibiliteù sexuelle).

Ngöôøi Taây phöông cho raèng bieåu hieän roõ nhaát cuœa tinh thaàn laø tö töôœng. Theá nhöng tö töôœng naøo laïi chaúng laø tö töôœng hoaït ñoäng trong naõo boä? Vaø naõo boä naøo laïi chaúng phaœi phaùt trieån tôùi möùc veà caáu truùc cho tö töôœng coù theå baét ñaàu? Khoa coå sinh vaät hoïc coøn cho thaáy raèng con ngöôøi caøng vaên minh, thì naõo soï caøng lôùn theâm vaø khuoân maët caøng saùng suœa.

Theo toâi nghó, bieåu hieän roõ nhöùt cuœa tinh thaàn laø ôœ quyeát ñònh töï do. Theá maø, chæ muoán ñoäng kheõ moät ngoùn tay thoâi, boä naõo ñaõ phaœi naùo nhieät laém roài.

Ñeå quyeát ñònh vaø haønh ñoäng, con ngöôøi caàn ñeán thoâng tin, caàn phaân tích vaø choïn löïa thoâng tin. Caœ quyeát ñònh vaø nhöõng coâng vieäc naøy laø cuœa boä naõo cuøng vôùi thaàn kinh heä. Neân con ngöôøi khoâng theå soáng cho ra hoàn, khoâng theå phaùt trieån, veà maët naøo cuõng theá, maø khoâng coù hoäi nhaát naõo (inteùgration ceùreùbrale).

Soáng laø cuœa hieän taïi, nhöng hieän taïi naøo maø chaúng xaây treân quaù khöù nhæ?

Döï phaàn vaøo cuoäc soáng con ngöôøi coøn coù moïi theá heä oâng cha cuœa noù. Con ngöôøi khoâng chæ laø moät baœn nhieân (nature), con ngöôøi coøn laø vaên hoùa nöõa. Vaên hoùa khoâng chæ laø moät moâi tröôøng, ôœ ngoaøi maø taùc ñoäng vaøo ta. Vaên hoùa laø chính con ngöôøi ta, con ngöôøi aáy ñöôïc bieán cheá haøng trieäu naêm, keå töø luùc coù loaøi ngöôøi. Vaâng, con ngöôøi aáy ñaõ ñöôïc uoán naén do hoaøn caœnh vaø moâi tröôøng, do kinh nghieäm tích tuï trong ñoái phoù vôùi ngoaïi theá, do aån öùc vaø bieát bao ñieän tích ngaàm khaùc. Töø taàng ngoaøi, ñöôøng dao goït ruõa phaœi ñaït ñeán taàng neàn cuœa voâ thöùc ñeå bieán caœ con ngöôøi ta thaønh con ngöôøi vaên hoùa. Chính nhöõng con ngöôøi vaên hoùa nhö theá ñaõ hôïp taïo ra nhöõng moâi tröôøng vaên hoùa beân ngoaøi, ñeå ñeán löôït moâi tröôøng naøy cuõng aœnh höôœng ngöôïc laïi ñeán töøng con ngöôøi cuœa chuùng ta.

Caùi di saœn vaên hoùa, vôùi soá tuoåi caœ öùc trieäu naêm aáy, laïi ñöôïc chôœ treân nhöõng toa xe vaät chaát cuœa caùc gen. Coù theå noùi, nôi caùc sôïi nhieãm saéc naøy, toå toâng ta vaãn coøn soáng trong loøng chuùng ta, trong caùch caœm nghó vaø haønh ñoäng hoâm nay cuœa chuùng ta.

Baây giôø, hoœi ai coøn daùm baœo mình chæ soáng tinh thaàn, khoœi caàn ñeán xaùc thaân?

Giaù trò vaø vai troø cuœa thaân theå trong tu taâm

Nhöõng thí duï duø ít oœi neâu treân ñuœ khieán ta thaáy "thaân phaän theå tính" (condition corporelle) cuœa con ngöôøi. Con ngöôøi khoâng laøm gì maø khoâng laøm nôi vaø vôùi thaân xaùc. Thaân xaùc vaø tinh thaàn hôïp taïo neân caùi maø ta goïi laø Taâm hoàn. Ngöôøi Taây voán coi tö töôœng laø bieåu phaùt cuœa tinh thaàn, nhöng tö töôœng xuaát hieän nhö moät caùi gì nghieâng veà beà maët vaø noù höôùng veà khaùch theå (object). Chæ taâm tình môùi noåi leân nhö caùi "beân trong" hay chieàu saâu, nhôø ñoù laøm hieån hieän caùi Chính mình cuœa toâi (Theo toâi, caùi nhìn tinh thaàn nhaát trong con ngöôøi phaûi laø beâ saâu, ôû choã anh laø chính mình, doái dieän vôùi moïi caùi khoâng phaûi laø mình. Caùi tinh thaàn nhaát cuõng laø töï do, nhôø ñoù anh vöôït treân taát yeáu (necessiteù) ñeå ñònh ñoaït laáy mình). Tình caœm aáy laø hieän töôïng taâm lyù, ñoâi khi taâm sinh lyù ñaáy.

Chaúng nhöõng trong vaø nhôø thaân xaùc, chuùng ta lieân laïc ñöôïc vôùi chính mình baèng kinh nghieäm vaø qua taâm tình, maø coøn lieân laïc ñöôïc vôùi caœ theá giôùi khoaùng-sinh-nhaân maø chuùng ta coù chung moät neàn taœng. Söï tröôœng thaønh taâm sinh lyù ñoøi hoœi hoäi nhaát cô theå nôi mình vaø bieät phaân thaân theå vôùi xung quanh, ñoàng thôøi môœ sang theá giôùi (Seõ giaûi thích trong Chöông "Taàm môû ra vaø möùc tröôûng thaønh"). Söï taêng tröôœng luaân lyù vaø ñoä saâu huyeàn nhieäm (mystique) caøng bò ñieàu kieän hoùa nhieàu hôn bôœi söï côœi môœ aáy (Trong thieàn ñònh Phaät, AÁn, haønh giaû phaûi ly thoaùt caùi Toâi môùi giaûi thoaùt ñöôïc), söï môœ tôùi bao la maø chieàu roäng thieân nhieân laø ñieåm töïa toái caàn. Vaâng, ñeå môû tôùi bao la, khoâng theå khoâng hình dung söï bao la aáy baèng bieån caœ vaø ñoàng khoâng. Ngöôïc laïi, khi ñöùng tröôùc nhöõng caœnh töôïng naøy, ta deã thaáy loøng thanh thoaùt vaø roäng môû.

Söï côœi môœ tình caœm aét höôùng veà moät khoâng gian sinh ñoäng, khoâng gian söï soáng. Vì chæ söï soáng môùi mang tôùi moät caœm giaùc maùt töôi vaø aám aùp, khieán nhö Phan sinh Ngheøo ta coù theå thoát leân: chò Hoa, em Chim! Söï côœi môœ caøng saâu ñaäm tröôùc khoâng gian-ngöôøi. Tröôùc khoâng gian coù beà saâu aáy, keœ kheùp kín seõ thaáy boái roái, aâu lo; coøn ngöôøi côœi môœ, do thieän caœm, seõ thôœ baàu khí leân men vaø coù caœm giaùc an ninh.

Ñoä noàng seõ lôùn maïnh luùc ta chaïm tay vaøo ngöôøi yeâu khaùc phaùi, hay luùc hôi thôœ cuœa meï vuoát ve laøn da töôi mòn cuœa ñöùa con. Vaâng, "xa maët thì caùch loøng", tình yeâu chæ ñöôïc khôi ñoäng vaø nuoâi döôõng bôœi söï coù maët vaø gaëp gôõ cuœa nhöõng thaân xaùc. Vaø moät tình caœm khoâng cöœ chæ hay gioïng noùi aâu yeám seõ sôùm bò taøn phai.

Taïi sao theá? Taïi baèng thaân xaùc toâi gaëp gôõ chính taâm hoàn. Khi aáy, xaùc khoâng coøn laø xaùc-ñoái töôïng (corps-objet) ñeå toâi nghieân cöùu, nhöng laø thaân-chuœ (corps-sujet) noù laøm hieån hieän caùi Toâi, thaønh moät vôùi caùi Toâi cuœa caœ ngöôøi laãn mình. Chaœ theá maø trong Hy-ngöõ, khi xaùc laø ñoái töôïng, coù teân laø Sarx, nhuïc theå, coøn khi laø chuœ theå, noù laïi coù teân laø Soâma, thaân mình. Vaâng, ñuùng laø chöõ Thaân vaø chöõ Mình cuûa Haùn vaø Vieät. Thaân mình toâi, ñoù laø chính toâi, chöù khoâng phaœi söï vaät nöõa.

Vì theá, nhìn thaáy moät thaân theå ñoùi khoå, keœ coù loøng nhaân nhìn thaáy, khoâng phaœi moät boä maùy soáng, nhöng moät con ngöôøi, con ngöôøi ôœ döôùi möùc ngöôøi cuœa mình. Bôœi theá môùi naåy sinh loøng thöông xoùt. Cuõng vaäy, qua daùng ngöôøi vaø gioïng noùi, chò nhìn thaáy chính ngöôøi chò yeâu, chính con ngöôøi aáy vöøa ñeïp ôœ veœ maët, laïi vöøa thaønh thaät ôœ hai con maét. Vaâng, laøm sao toâi coù theå yeâu thöông moät ngöôøi maø toâi chöa heà thaáy dung nhan, chöa heà nghe gioïng noùi, chöa heà chaïm tôùi mình? Thaät laø xaùc ñaùng nhaän ñònh sau ñaây cuœa "ngöôøi ñeä töœ maø Thaày yeâu meán":

Vôùi hieàn trieát Trung Hoa, thaân xaùc coøn vöôn xa hôn caœ khoâng gian khoaùng-sinh-nhaân nöõa. Vì, caùch naøo ñoù, thaân xaùc laø moät vôùi thieân nhieân, neân, dìm mình vaøo thieân nhieân ñeå hieåu thieân nhieân, ta coøn baét ñöôïc ñaïo Trôøi ñang haèn in ñaäm neùt treân thuï taïo, thaønh con ñöôøng cuœa löông taâm (ñaïo ngöôøi) cuõng nhö quy luaät cuœa vaän haønh vuõ truï (ñaïo vaät vaø ñaïo sinh). Thì con ñöôøng thieân nhieân chaúng laø phaœn aœnh (phaœn aœnh khaùc nhau treân nhöõng maëc phaúng khoaùng, sinh, nhaân khaùc nhau) cuœa ñöôøng Trôøi ñoù ö? Neân chæ vieäc chính taâm thaønh yù maø laëng suy, ta seõ nhìn ra meänh Trôøi ñang bieåu loä ôœ tính ngöôøi vaø töï nhieân, nhôø ñoù ñaït minh trí (sagesse).

Trong Kytoâ-giaùo, vôùi maàu nhieäm Thieân Chuùa thaønh ngöôøi, thaønh vaät chaát, thì thaân xaùc caøng lôùn vöôït möùc caœ veà chieàu roäng laãn chieàu saâu. Thaân xaùc khoâng chæ phaœn aùnh ñaïo Trôøi, noù coøn mang Trôøi, thaønh chaân dung cuœa chính Trôøi nöõa: "Ai thaáy Ta laø thaáy Ñaáng sai Ta."

Thaân xaùc-chaân dung Trôøi aáy khoâng döøng laïi ôœ Ñöùc Yeâsu-Kytoâ, maø loang roäng ñeán nhöõng thaân xaùc khaùc khi hoï thaønh Thaân mình noái daøi cuœa Ngaøi. Neân trong thaân xaùc, neáu laéng chìm vaøo beà saâu cuœa noù, thì baèng thaân xaùc, ta coù theå gaëp gôõ chính Ngaøi: Ñaây laø Thaân theå Ta, ñaây laø Maùu Giao öôùc môùi, caùc con haõy nhaän laáy maø aên, maø uoáng!

Töø nay, laøm töôïng hình Thieân Chuùa khoâng coøn laø troïng toäi nöõa (Xem truyeän con boø vaøng trong Nhò luaät vaø Xuaát Ai Caäp, luaät caám thôø hình töôïng trong Nl 27:15...). Töø nay, caùi khaœ giaùc coù khaœ naêng thieâng lieâng hoùa vaø thaàn thaùnh hoùa nôi "daáu hieäu höõu hieäu" (huyeàn tích). Thaân xaùc khoâng coøn gaây oâ nhieãm sinh thaùi khi maø, theo thaùnh Bernard, vieäc chieâm ngöôõng con ngöôøi Ñöùc Kytoâ thanh luyeän giaùc naêng (sensibiliteù). Trong Thaàn thao (Exercises spirituels) cuœa thaùnh Ignace Loyola, giaùc quan ñöôïc ñöa vaøo chieâm nieäm trong "Söœ duïng giaùc quan" (Application des sens) : duøng maét ñeå nhìn Chuùa theá naøo vaø laøm gì, duøng tai ñeå nghe Ñöùc Meï aên noùi ra sao, v.v. Vaäy töø nay, neáu do xaùc maø bieát bao keœ ham hoá vaãn laøm quyœ, thì cuõng töø nay, chuùng ta khoâng theå neân thaùnh vaø thaêng tieán neáu khoâng cuøng vôùi thaân theå cuœa chuùng ta:

Con ngöôøi nhuïc theå laøm bôœi nhöõng gì?

Hieåu raèng xaùc "coù giaù" ñeán theá, hoœi ai coøn daùm "böôùc qua xaùc" duø trong döôõng tính tu taâm ñaây? Nhöng thöœ hoœi caùi xaùc aáy chöùa ñöïng nhöõng gì, maø quan troïng ñeán noãi thieáu chuùng, thì ta khoâng theå soáng nhö moät con ngöôøi? Thieát töôœng, noùi ñeán ngöôøi nôi thaân xaùc, khoâng theå khoâng noùi ñeán giôùi tính vaø caùc baœn naêng.

Freud cho raèng, taát caœ doøng söùc taâm lyù laø Libido. Libido theo oâng laø tình duïc. Jung khoâng cho raèng tình duïc laø toaøn naêng löôïng taâm sinh lyù, nhöng oâng vaãn duøng tieáng Libido ñeå chæ chung naêng löôïng naøy.

Trong La-ngöõ, Libido chæ laïc thuù, thöôøng lieân quan ñeán tình duïc. Vaäy khi duøng tieáng Libido ñeå goïi naêng löôïng taâm sinh, phaœi chaêng Jung coi thöù naêng löôïng naøy, nhieàu hay ít, coù lieân quan ñeán tính duïc? Vaø do ñoù, vaãn y nguyeân taàm quan troïng cuœa phaân giôùi tính?

Chæ bieát raèng söï phaân giôùi khoâng phaœi laø tuøy phuï ôœ con ngöôøi. Söï phaân giôùi thuoäc neàn taœng cuœa noù, khieán khoâng theå coù con ngöôøi neáu khoâng laø ngöôøi nöõ hoaëc nam (Neáu do truïc traëc trong phaùt trieån maø ai ñoù thaønh aùi nam aùi nöõ, thì hoï vaãn laø aùi nöõ - coù gì ñoù cuûa phaùi nöõ - vaø aùi nam. Vaø nhö theá vaãn chöa phaùt trieån tôùi möùc). Vaø nhö theá, söï phaân giôùi voán laø cô baœn ôœ thaân xaùc seõ phaœn chieáu vaø in saâu taän coát tuœy taâm hoàn thaønh söï phaân cöïc tieáp theo, laø phaân cöïc taâm lyù, chaúng nhöõng noù lan tôùi tính tình, maø coøn ñeán yù chí vaø tö töôœng nöõa. Do moät ít truïc traëc maø ít nhieàu nam nhaân coù tính phuï nöõ, vaø ít nhieàu phuï nöõ ngöôïc laïi. Nhöng duø ngöôøi phuï nöõ ñaøn oâng tính ñeán ñaâu, ôœ saâu thaúm loøng hoï vaãn mai phuïc ngöôøi ñaøn baø, ñeå vaøo luùc baát ngôø naøo ñoù, ngöôøi ñaøn baø aáy nhaœy xoâ ra (Xeùt veà maët taâm lyù, thì söï phaân giôùi khoâng maáy döùt khoaùt. Coøn veà maët sinh lyù, söï phaùt trieån giôùi tính - ôû boä phaän vaø chöùc naêng sinh duïc - coù theå bi ngöng treä hay gaëp truïc traëc ñoâi phen. Theá nhöng AÙi nam aùi nöõ vaãn laø coù maët naøy nam hôn, maët kia nöõ hôn, chöù trung tính thì gaàn nhö khoâng coù).

Ngaøy nay, haún ai cuõng hieåu raèng, khoâng theå soáng ñaïo saâu maø khoâng soáng töø con ngöôøi mình troïn veïn. Do ñoù, duø trong tu ñöùc, vaãn phaœi ñeám xæa ñeán giôùi tính.

Phuï nöõ voán nghieâng veà tình caœm hôn laø lyù trí, neân tình caœm vöøa laø ñieåm yeáu, vöøa laø ñieåm maïnh cuœa hoï. ÔŒ choã ñaây laø ñieåm yeáu, hoï phaœi taäp sao ñeå ra khoœi kieàm cheá cuœa noù. ÔŒ choã ñaây laø ñieåm maïnh, hoï haõy lôïi duïng söùc ñaåy cuœa noù ñeå bay leân. Noùi moät caùch cuï theå, hoï neân hun ñuùc tình yeâu vaø loøng thöông xoùt, nöông vaøo söùc baät cuœa yeâu thöông maø taäp queân mình vaø hy sinh, coá giaœi thoaùt mình khoœi söï heïp hoøi voán laø nguoàn cuœa ghen töông vaø vò kyœ. Coù ñieàu yeâu nhieàu thì laïi gaén boù nhieàu, neân deã bò raøng buoäc vaø sinh maùu ghen. Vaäy phaœi taäp cheá ngöï nhöõng xung ñoäng tình caœm, giaœm bôùt phaàn naøo cöôøng ñoä cuœa noù ñeå ñöa noù vaøo voøng coøn coù theå kieåm soaùt. Ñoàng thôøi, phaœi giöõ lyù trí luoân saùng suoát vaø yù chí luoân kieân ñònh, ñeå khi caàn, coù theå töø choái moät gaëp gôõ khoâng thích hôïp hoaëc choáng laïi nhöõng vuoát ve nguy hieåm.

Ngöôïc laïi, nam nhaân phaœi phaùt huy ñieåm maïnh cuœa mình ôœ yù chí vaø lyù trí. Ñoù laø taäp lyù luaän coù khoa hoïc, ñaùnh giaù thöïc taïi moät caùch khaùch quan. Ñoù cuõng laø kheùp mình vaøo kyœ luaät ñeå reøn luyeän tö caùch, laø soáng cho lyù töôœng vaø daùm phieâu löu. Tuy nhieân, moät mình lyù trí vaø yù chí deã bieán anh thaønh cuïc saét khoâng tim. Tình caœm khi aáy seõ laø hôi thôœ aám caàn thieát noù bieán moät boâ roâ ñaùng sôï thaønh con ngöôøi vaø ngöôøi huøng. Tình yeâu vaø nieàm tin seõ khieán anh quaœng ñaïi, maø ñeå soáng quaœng ñaïi, anh phaœi vöôït treân nhöõng tính toaùn loâ dích. Söï rung ñoäng con tim haún laøm anh meàm ñi, yeáu ñi moät tí ñaáy, nhöng noù khieán anh khieâm toán, ñôn sô vaø nhaân ñaïo hôn.

Trong toân giaùo, con ngöôøi suøng ñaïo (baèng thöù suøng ñaïo thoâng thöôøng, cuõng laø suøng ñaïo tình caœm) khoâng khoœi say yeâu Chuùa Yeâsu neáu laø phuï nöõ, vaø meán thöông Ñöùc Meï neáu laø con trai. Söï suøng ñaïo cuœa con ngöôøi, chöù ñaâu phaœi cuœa thieân thaàn nhæ. Neân cöù suøng... töï nhieân ñi, mieãn laø thieâng lieâng hoùa loøng suøng aáy daàn daàn. Vaø cuõng ñöøng boái roái khi ñoâi luùc do ñoù sinh caœm giaùc xaùc thòt maø mình khoâng muoán coù.

Ñi vaøo quy luaät cuœa buø tröø aâm döông raát töï nhieân vaø aùp duïng quy luaät phaân taâm hoïc (Con trai yeâu meï nhöng baét chöôùc cha, con gaùi yeâu cha nhöng baét chöôùc meï), nam giôùi haõy ñi vaøo taâm tình nhu thuaän cuœa Chuùa Yeâsu ñöùng tröôùc Cha, vaø nöõ giôùi nöông theo (meï) Thaàn khí ñeå yeâu Cha vaø tieán ñöùc. Neáu nam giôùi deã ñoàng hoùa vôùi Chuùa Yeâsu, deã phuïng söï minh quaân nôi Ngaøi (con ñöôøng thaùnh Ingace), thì nöõ giôùi laïi deã yeâu Ngaøi nhö moät tình lang (con ñöôøng cuœa thaùnh Theùreøse d'Avila, con ñöôøng ñöôïc dieãn taœ trong caùc taùc phaåm cuœa Yoan Thaùnh giaù..), haàu haï Ngaøi nôi ngöôøi cuøng khoå (baèng caùc coâng cuoäc töø thieän)...

Duø nam hay nöõ, khoâng bao giôø hoï thaønh nam, nöõ tuyeät ñoái. Do ñoù, duø giôùi tính naøo, hoï vaãn "laøm ñaøn baø tröôùc Thieân Chuùa" ñöôïc. Phaœi, "ñöùng tröôùc Thieân Chuùa, Vivekaânanda noùi, chæ coù ñaøn baø, khoâng coù ñaøn oâng". Nghóa laø, phaœi coù thaùi doä duy nhaát: ñöùc tin, töùc ñöùc nhu, söï thuaän theo vaø tuøy thuoäc hoaøn toaøn. Ñaây laø ñieàu khoù cho anh voán yeâu töï cöôøng, ñieàu deã cho chò voán thích "bao caáp". Nhöng caùi laø "töï nhieân" aáy cuœa chò, treân bình dieän yù thöùc, seõ giöõ chò laïi ôœ ñoä khaœ giaùc cuœa phaân cöïc aâm döông, trong khi ñaùng leõ chò phaœi vöôït cao hôn veà phía caœnh giôùi maø ôœ ñoù Döông chæ laø ôœ theá Cho ñi (Cha) vaø AÂm ôœ theá Tieáp nhaän (Con vaø Thaàn khí). Vaâng, Con ñuùng laø Thaùi aâm ôœ choã Con ñaõ tieáp nhaän töø Cha toaøn Hieän höõu: Con laø moät vôùi Cha, Cha coù gì Con coù naáy, Cha bieát gì Con bieát vaäy, Cha muoán gì Con muoán theo, Cha laøm gì Con laøm theá. Cuõng do ñoù, duø laø Thaùi aâm, chaúng nhöõng sinh laøm con, Ngoâi Lôøi coøn sinh ra laøm con trai ñöôïc, nhôø ñoù Ngaøi coù theå phaœn aùnh Cha ñoái vôùi chuùng ta: Thaáy Con laø thaáy Cha, vaø nhôø ñoù thaønh hoân phu cuœa taát caœ moïi ngöôøi (Theo Xavier Theùvenot, moïi töông quan cuûa chuùng ta, duø vôùi vaät, ngöôøi hay Thieân Chuùa, ñeàu ñöôïc giôùi tính hoùa heát, duø khoâng thu heïp ôû ñoù (Xx. Xem Initiation aø la Pratique de la Theologie, IV. Tr. 449).

Vaät chaát ñöôïc caáu thaønh bôœi nhöõng haït cô baœn mang daáu aâm döông nghòch nhau, nhôø ñoù buø tröø, haáp daãn nhau. Ñoù laø ñieàu maø, chieâm ngaém thieân nhieân vaø söï soáng, hieàn nhaân AÙ chaâu ñaõ nhìn ra tröôùc. Vôùi Trung quoác vaø Vieät Nam, söùc sinh hoùa laø do aâm döông phaân cöïc. AÂm döông beân AÁn ñoä, ñoù laø Tamas-Sattva trôœ thaønh naêng noå nhôø yeáu toá thöù ba laø Söùc (Rajas).

Theo S. Freud, söùc soáng taâm-sinh tuï thaønh töø hai nguyeân lyù Eroâs (Sinh) vaø Thanatos (Dieät). Trong con ngöôøi, Eroâs vaø Thanatos laø hai baœn naêng chính, chuùng vöøa choáng nhau, vöøa trôï söùc laãn nhau. Chuùng keát hôïp vôùi nhau roõ nhöùt laø luùc laøm tình, vaø söùc taán coâng (ñoàng thôøi laøm khoå hay töï laøm khoå) khi aáy laø töø Thanatos. Do Thanatos neân môùi coù khoaùi khoå tha (sadisme) hay khoå thaân (masochisme). Khoå tha ñeán cuoàng loaïn coù theå sinh daâm saùt (sex-murder).

Neáu xaùc thòt maïnh thì Thanatos seõ thoáng trò. Keœ laøm tình khoâng coøn ñuœ saùng suoát vaø loøng nhaân ñeå nghó ñeán ngöôøi yeâu (duø ngöôøi yeâu cuõng theá). Vaâng, khoâng coøn khoaùi laïc cuœa hai ta nöõa, maø khoaùi laïc cuœa rieâng mình thoâi. Vì theá, ñeå coøn tình yeâu, phaœi giaœm bôùt cöôøng ñoä cuœa ham muoán.

Moãi con ngöôøi coù theå maïnh veà Eroâs hay Thanatos. Neáu maïnh Thanatos, ngöôøi ta deã thoâ baïo, taøn nhaãn, thích noåi xung vaø ñaäp phaù. Thanatos chính laø khaœ naêng baïo ñoäng (instinct de violence) vaäy. Baèng nhö maïnh Eroâs, ngöôøi ta trôœ neân oân nhu, côœi môœ, deã keát thaân. Vaäy coâng vieäc giaùo duïc hay tu taâm laø phaœi phaùt trieån Eroâs vaø laøm yeáu bôùt Thanatos. Laøm yeáu bôùt thoâi, vì Thanatos cuõng laø söùc taán coâng, neân raát caàn, chaúng nhöõng ñeå khoœi thaønh baát löïc, maø coøn ñuœ ñeå duõng khí choáng caùi aùc, ñöông ñaàu vôùi baïo löïc vaø söï baát coâng. Mieãn laø phaœi ñaët Thanatos trong voøng kieåm soaùt, ñöøng ñeå söï choáng aùc thaønh caùi côù ñeå phaù phaùch, thaønh choã xaœ cho baœn naêng baïo ñoäng. "Haõy noåi noùng nhöng ñöøng phaïm toäi" (Eph.4.26), thaùnh Phaoloâ khuyeân chuùng ta nhö theá.

Noùi chung, nhöõng ngöôøi öa ñaáu tranh, haêng caùch maïng thöôøng maïnh veà Thanatos. Neân caøng chieán ñaáu, thì Thanatos caøng theâm hoœa haàu, khieán con ngöôøi daàn trôœ neân khoù tính vaø taøn baïo, khoâng coøn bieát xoùt thöông chi nöõa. Vì theá, cuøng luùc choáng keœ ñaøn aùp, haõy nghó nhieàu ñeán keœ bò ñaøn aùp, nhôø ñoù phaùt trieån tình thöông cho caân baèng vôùi khuynh höôùng ngöôïc laïi.

Ñoái vôùi ngöôøi öa khoå haïnh, hoï neân raø soaùt xem nhôõ coù gì cuœa xu höôùng khoå thaân aån nuùp sau löng khoâng. Thoùi quen khoå cheá vaø kyœ luaät deã khieán taâm hoàn khoâ cöùng vaø coù thaùi ñoä nghieâm khaéc, baát caän nhaân tình. Vaäy, ñöøng goø eùp mình chæ vì yeâu kyœ luaät, cuõng ñöøng laøm khoå mình chæ vì yeâu ñöùc haïnh; maø treân taát caœ, haõy môœ loøng ra vôùi ñaáng maø ta phaœi yeâu, maø ta muoán vaùc chung thaäp giaù vôùi. Hy sinh vì ñaáng ta yeâu, chöù khoâng vì chính söï hy sinh hay caùi gì tröøu töôïng khaùc, ñoù laø lieàu thuoác caàn cho moïi maùu meâ "thanh giaùo" (puritanisme).

Noùi toùm laïi, con ngöôøi laø xaùc thaàn hai maët neân khoâng theå neân thaùnh maø khoâng naâng xaùc cuøng bay leân vôùi tinh thaàn. Ñuùng laø khoâng theå neân thaùnh vôùi moät mình tinh thaàn. Ñuùng laø khoâng theå neân thaùnh neáu huœy hoaïi xaùc hay khoâng theøm ñeám xæa ñeán noù.

Cho neân, phaœi tìm hieåu caùc vaán ñeà taâm sinh lyù cô baœn vaø kieán taïo moät phöông phaùp neân thaùnh döïa treân cô sôœ cuœa nhöõng hieåu bieát aáy.

Theá nhöng Thaùnh kinh laïi xem ra coi thöôøng nhuïc theå (sarx) vaø ñeà cao duy coù tinh thaàn (pneuma), nhaát laø nôi thaùnh Yoan vaø thaùnh Phaoloâ. Vaäy phaœi xem ñaâu môùi laø ñuùng quan nieäm cuœa hai ngaøi veà xaùc vaø thaàn, ñaâu laø yù nghóa Soáng theo tinh thaàn cuœa hoï.

Xaùc vaø Thaàn theo Yoan vaø Phaoloâ

Trong Yoan 6.63, khi thaáy ñaùm ñoâng laáy laøm "choùi tai" nhöõng lôøi maïc khaœi nghòch thöôøng, Ñöùc Kytoâ ñaõ buoàn raàu keát luaän:

Chuù giaœi caâu noùi treân, baœn dòch TOB (Paris, 1981) nhaän ñònh nhö sau:

Vaø ñaây phaàn naøo cuõng laø tö töôœng Is.40.6-8: caùi laøm baèng thòt chæ laø hoa coœ. Hoa thì uùa taøn vaø coœ heùo khoâ, trong khi lôøi Thieân Chuùa thì vónh vieãn toàn taïi!

Phaoloâ cuõng duøng tieáng Thòt ñeå noùi veà con ngöôøi trong baœn tính töï nhieân cuœa noù, moät baœn tính moœng manh, baát löïc (Rom.6.19; 7.18; 1 Cor.1.29).

Chuù giaœi Rom.1.3, TOB cuõng noùi: Thòt khoâng phaœi laø toäi. Thòt laø con ngöôøi töï nhieân voán deã cheát vaø khaœ naêng coù haïn, chaúng ñaùng giaù gì ñoái vôùi Thieân Chuùa caœ (Rom.1.29). Thòt cuõng laø con ngöôøi cuï theå (nhö ta thaáy quanh ta), con ngöôøi bò ñam meâ loâi cuoán, neân noâ leä toäi loãi (Rom.7.25) vaø caàn ñöôïc giaœi phoùng bôœi ñöùc Kytoâ. Söï giaœi phoùng bôœi ñöùc Kytoâ ñöôïc trình baøy ôœ chöông VIII thö Roâma. Thieân Chuùa ñaõ leân aùn toäi loãi, chöù khoâng leân aùn Thòt, vì Chuùa ñaõ keát aùn toäi loãi nôi Thòt cuœa Ñöùc Kytoâ bò ñoùng ñinh (Rom.8.3). Cuøng vôùi Thòt Chuùa Kytoâ ñöôïc hieån vinh, Thòt con ngöôøi cuõng ñöôïc giaœi thoaùt vaø ñöôïc soáng ñoäng hoùa do Thaàn khí (8.11). Cho neân, khoâng coù söï ñoái nghòch do baœn chaát giöõa Thaàn vaø Thòt, maø chæ coù söï ñoái nghòch, deã xaåy ra trong cuoäc soáng cuï theå, giöõa moät ñaèng laø höôùng ñi cuœa Thaàn, vaø ñaèng kia laø söùc naëng cuœa Thòt (Rom.8.4-8), do ñoù coù söï nghòch xu höôùng giöõa hai con ngöôøi, moät soáng theo Thaàn vaø moät soáng theo Thòt. Thaàn noùi ôœ ñaây vöøa laø höôùng tinh thaàn töï nhieân ôœ nôi ta, vöøa laø Thaùnh Thaàn maø söï ñoàng cö ñaõ ñeå haèn trong ta daáu aán, daáu aán aáy ñang caœi bieán tinh thaàn nôi ta thaønh sieâu nhieân, ñoàng thôøi thaàn khí hoùa toaøn con ngöôøi (xaùc-thaàn) cuœa ta nöõa.

ÔŒ Gal.5.19-23, Phaoloâ coøn ñoái laäp hai loaïi coâng trình cuœa Thòt (caùc thoùi xaáu, nhaát laø gheùt ghen) vaø coâng trình cuœa Thaàn (caùc ñöùc tính, nhaát laø yeâu thöông). ÔŒ 1 Cor.2.14-15, Ngaøi cuõng ñoái chieáu con ngöôøi (soáng theo) töï nhieân hay theå xaùc (psukhikos) vôùi con ngöôøi (soáng theo) tinh thaàn (pneumatikos). Vaø ñoù cuõng laø caùch suy nghó cuœa Yoan khi oâng coi reœ söï Sinh ra töø thòt vaø ñeà cao söï Sinh ra töø Thaàn khí (Yo.3.6). Sinh ra töø thòt laø caùi sinh thöù nhöùt. Sinh ra töø Thaàn khí laø moät Sinh laïi. Khoâng phaœi chæ coù nghi thöùc Chui vaøo buïng meï Thaàn khí qua Pheùp Röœa ñuœ laøm taùi sinh hoaøn toaøn. Sinh qua Pheùp Röœa môùi chæ laø khôœi ñaàu cho moät haønh trình. Vì theá, phaœi trieån khai aân suœng Pheùp Röœa baèng caùch beù daàn con ngöôøi Thòt ñeå lôùn daàn con ngöôøi Thaàn, kyø ñaït tôùi taàm côõ "con ngöôøi hoaøn chænh" trong Chuùa Kytoâ.

Cuoäc chieán Xaùc-Thaàn

Xaùc vaø Thaàn, trong ngöõ vöïng Yoan-Phaoloâ, laø hai söùc maïnh ñoái ñaàu trong con ngöôøi: Thaàn thì höôùng leân, Thòt thì ghì xuoáng. Xaùc thòt laø caùi töï nhieân nôi con ngöôøi cuï theå, vôùi söï vò kyœ coù tính baœn naêng, vaø cuõng do baœn naêng maø höôùng veà khoaùi laïc. Nhöng cuõng nôi con ngöôøi töï nhieân aáy, coù moät yeáu toá khaùc, maø Phaoloâ goïi laø Esoâ anthropos. Con ngöôøi beân trong, goàm bôœi lyù trí vaø tinh thaàn, con ngöôøi naøy nhìn ra leõ phaœi vaø nghieâng veà luaät Chuùa (Rom.7.22), nhöng baát löïc tröôùc söùc maïnh nhuïc theå. Phaœi nhôø ñeán söï cöùu vôùt cuœa Chuùa Kytoâ ñeå phaàn noäi taâm, tinh thaàn maïnh ñuœ ñeå thaéng Thòt vaø naâng boång toaøn con ngöôøi leân (7.25; 8.2-6). Vaø ñaây laø coâng trình cuœa Thaùnh Thaàn trong ta. Söï coù maët cuœa Thaùnh Thaàn (Hieros pneuma) sinh ra nôi toâi moät tinh thaàn sieâu nhieân, vaø ñoù laø chính maët Thaàn nôi toâi ñöôïc sieâu nhieân hoùa, ñöôïc vuõ trang aân suœng ñeå chieán ñaáu vaø chieán thaéng. Söï chieán ñaáu giöõa caùi Toâi thòt vaø caùi Toâi thaàn naèm trong moät cuoäc chieán bao quaùt hôn giöõa Boùng toái vaø AÙnh saùng, giöõa Satan vaø Chuùa Kytoâ. Vaán ñeà khoâng phaœi laø dieät xaùc ñeå giaœi phoùng tinh thaàn khoœi theå xaùc. Vaán ñeà chæ laø laøm suy yeáu söùc maïnh cuœa boùng toái laø tham duïc, laø vò kyœ nôi toâi, vaø laøm cho söùc maïnh cuœa tinh thaàn vöôïng höng leân theâm maõi.

Con ngöôøi sinh ra vôùi caœ Thaàn laãn Thòt. Thòt khoâng phaœi laø xaùc cho baèng hoaït khí vaø höôùng ñi cuœa xaùc. Caùi hoaït khí maø Phaoloâ goïi laø Psukheâ, coù gì gioáng nhö tieáng Vía (phaùch) cuœa ta. Vía, hoàn soáng cuœa xaùc, voán laø söï keát tuï cuœa Quyœ vaøo trong con ngöôøi. Quyœ laø hoaït khí trong thoå ñòa noùi chung, neân aâm u vaø môø toái. Coù gì ñoù cuœa tieáng Chtonie (Khthoân: Ñaát) trong ngöõ vöïng Jung, vaø do ñoù, cuõng theo Jung, noù ñoái laäp vôùi Thieân khí (le ceùleste, le lumineux).

Cuœa xaùc, hoaït khí khoâng phaœi laø töï nhieân, do baœn tính. Hoaït khí aáy coøn mang daùng saéc vaên hoùa, ñaõ ñöôïc bieán cheá vaø ñònh höôùng töø ngaøn muoân theá heä tröôùc ta. Cuœa xaùc, nhöng hoaït khí ñòa quyœ (chtonienne) coøn laø cuœa toaøn con ngöôøi, vì noù nhieãm hoùa ñeán taän beà saâu con ngöôøi, khieán ñöùa beù sinh ra trong khuynh höôùng taâm lyù "truyeàn theo ngaønh gioáng" (phylogeùnique), ñaõ laáy mình laøm trung taâm vaø ñaët ngöôøi khaùc laøm veä tinh cuœa mình. Neân, ñeå tröôœng thaønh ñuùng höôùng ngöôøi, noù phaœi ñaáu tranh vôùi mình ñeå thoaùt ra khoœi söï vò kyœ aáu nguyeân (eùgocentrisme primitif), ñeå môœ sang theá giôùi vaø ñoàng loaïi. Vaø ñaây cuõng laø boû loái soáng theo Thòt, nhaäp loái soáng theo Thaàn.

Ñeå ñöôïc theá, phaœi bôùt Thòt theâm Thaàn. Vaø söï theâm Thaàn thaønh hieän thöïc treân chính neàn taœng cuœa söï bôùt Thòt ñoù.

Ñeå bôùt Thòt, xöa nay ngöôøi ta quen kieâng thòt, nhòn aên, mang aùo nhaëm, quaán xích gai, laáy roi giaây coù nuùt ñeå ñaùnh, ngaâm mình trong nöôùc laïnh vaø laên mình vaøo buïi gai...

Veà khoå haïnh, caâu chuyeän ñöùc Thích ca sau ñaây ñaùng laøm ta suy nghó: treân con ñöôøng tìm giaœi thoaùt khoœi töù khoå, Ngaøi baét ñaàu baèng haønh haï xaùc thaân, kyø ñeán chæ coøn da boïc xöông. Chaúng thaáy aên thua gì, Ngaøi boœ ñeán suy nghó döôùi moät goác caây pipal, ngaøy qua ngaøy khoâng aên uoáng chi caœ. Trong khi vaãn khoâng giaùc ngoä, thì coù leõ vì moät tænh ngoä naøo ñoù, Ngaøi baét ñaàu nhaän aên baùt côm do moät thieän nöõ daâng. AÊn xong, töï nhieân Ngaøi böøng tænh.

Taïi sao laïi giaùc ngoä khi töø giaõ loái soáng quaù khaéc khoå? Phaœi chaêng Ngaøi ñaõ hieåu raèng, duø khoå haïnh, duø gì chaêng nöõa, chaúng qua chæ laø phöông theá, cuõng chaúng phaœi phöông theá khoâng coù khoâng xong. Vaø Ngaøi chôït hieåu raèng, duø giaœi thoaùt cuõng phaœi coù söùc ñeå thoaùt leân, vaø khi cô theå khoâng coøn ray röùt bôœi ñoùi khaùt, thì tinh thaàn môùi saùng leân deã daøng.

Vaäy, moät ñaèng phaœi taäp laøm chuœ thaân xaùc, laøm traàm laïi caùc côn soùng baœn naêng, maët khaùc haõy traùnh gaây xaùo troän vaø sinh troïc khí ôœ cô theå (Nhöõng troïc khí aáy coù aûnh höôûng ñeán söï thanh thoaùt cuûa taâm hoàn. Moät con ngöôøi thaân xaùc naëng neà, coù caûm giaùc traàm duïc ôû cô theå, thì deã höôùng haï), ñoàng thôøi lôïi duïng caùc nguoàn naêng löôïng taâm sinh lyù ñeå tieán ñöùc, tu taâm.

Ñeå taâm an, raát neân duøng phöông phaùp toïa thieàn vaø döôõng sinh cuœa phöông Ñoâng. ÔŒ ñaây, chuùng toâi chæ baøn sô qua ñeán thöù kyõ thuaät döôùi.

Ngaøy nay, ai chaœ bieát raèng, aên thòt nhieàu seõ naëng neà theå xaùc, ham muoán nhieàu hôn. Con choù aên thòt soáng thì döõ, con coïp aên thòt chín vôùi côm rau seõ dòu laïi. Chaát ñaïm vaø chaát beùo ôœ thöïc vaät khoâng keùm boå döôõng, maø laïi khoâng sinh beänh (do ñoù khoâng sinh xaùo troän vaø troïc khí). Ñeå taâm hoàn an tónh, neân traùnh bôùt nhöõng thöùc aên kích thích, nhaát laø kích duïc. Cuõng phaœi traùnh nhöõng loaïi nhaïc, truyeän, phim baïo löïc vaø khieâu daâm. Traùnh nhöõng haønh ñoäng hung haõn, duø vôùi suùc vaät vaø caây coœ.

Traùi laïi, haõy dinh döôõng tinh thaàn baèng thöùc aên nheï nhaøng, baèng thuù tieâu khieån thanh tao, nhö nghe nhaïc trong saùng, nhö nuoâi chim vaø saên soùc hoa, kieång. Naêng ñeán nghæ ngôi ôœ caùc vuøng khí trong laønh, caùc vuøng queâ thanh tónh, ôœ bôø bieån hoaëc treân cao sôn.

Veà khoå haïnh, neân laøm ngöôïc ham muoán nhieàu hôn laø daèn vaët thaân xaùc. Yeâu Chuùa, haún laø ta muoán chia sôùt thaùnh giaù cuœa Ngaøi. Trong cuoäc soáng thöôøng ngaøy, chuùng ta haõy tìm thaùnh giaù ôœ caœm giaùc (thaáy khoå moät tí laø ñuœ, chöù khoâng caàn laøm haïi xaùc) vaø baèng boœ yù rieâng. Vaø trong khi tìm hy sinh, chuùng ta cuõng döôõng sinh luoân. Chính döôõng sinh laø moät hy sinh roài, moät hy sinh coù lôïi sinh. Chuùng ta döôõng sinh khoâng phaœi chæ vì döôõng sinh, maø coøn vì muïc ñích tu luyeän nöõa. Naøy nheù, anh thích aên thòt chöù gì? Thay vì aên thòt, anh haõy aên ñaäu huõ thay thòt. Anh ñaõ hy sinh söï aên ngon baèng caùch aên boå hôn. Anh vaãn coù söùc khoœe, nhöng moät söùc khoœe khoâng naëng neà, noù giuùp ta bay chöù khoâng ñeø ta xuoáng nhö thòt röôïu (AÊn chay tröôøng laø toát vaø ñaùng ñöôïc khuyeán khích. Duø sao ñoù cuõng chæ laø phöông tieän, vaø phöông tieän khoâng toái caàn thieát. Nhöõng ngöôøi tröôøng trai laém khi tuyeät ñoái hoùa noù thaønh cöùu caùnh, khoâng daùm boû duø chæ laø moät laàn khi maø ñöùc baùc aùi vaø söï xaõ giao ñoøi hoûi). Noùi chung, söï tieát ñoä duy trì söùc khoœe, nhöng noù laïi ñoøi hoûi töï chuœ cao, töø boœ nhieàu caùi, neân naèm trong vaên maïch cuœa tieán ñöùc, tu taâm.

Laøm ngöôïc laïi sôœ thích vaø yù rieâng coøn coù muïc ñích reøn luyeän yù chí vaø tö caùch. Maø yù chí vaø tö caùch laïi laø neàn moùng cuœa baát cöù moät toøa nhaø ñaïo ñöùc naøo. Baát cöù toøa nhaø ñaïo ñöùc naøo maø khoâng ñöôïc xaây treân moät tinh thaàn töï chuœ vöõng chaéc, thì noù chæ laø haøng maõ, laø nhaø xaây treân caùt thoâi.

Ñeå reøn luyeän yù chí, khoâng theå khoâng ñi vaøo kyœ luaät. Kyœ luaät veà giôø giaác, veà aên nguœ vaø laøm vieäc cuõng nhö giaœi trí... Vaøo thôøi kyø ñaàu, kyœ luaät phaœi chaët cheõ, caœ veà noäi dung laãn hình thöùc. Nhöng khi ñaõ coù töï chuœ, thì hình thöùc phaœi nheï bôùt ñeå tinh thaàn lôùn leân. Vaâng, ñích nhaém cuœa luaät leä laø tinh thaàn, chöù khoâng phaœi laø luaät leä. Kyœ luaät vì kyœ luaät, thì noù laøm lu môø tinh thaàn, caœn trôœ töông giao vaø thaønh voâ nghóa. Ñeå toát töông giao, caàn teá nhò vaø uoán theo ngöôøi, thay vì baét ngöôøi uoán theo neáp soáng cuœa mình.

Söï khoå haïnh phaœi höôùng daàn vaøo beân trong. Thay vì eùp xaùc, ngöôøi ta seõ eùp yù rieâng vaø bôùt caùi Toâi.

Boœ yù rieâng laø töø boœ khoù nhaát vaø khoâng quen ñöôïc nhö ñoái vôùi caœm giaùc. Muoán laøm ngay caùi anh thích ö? Haõy naùn laïi phuùt giaây. Muoán chöœi ai vaøo maët, haõy dòu daøng moät chuùt. Thaáy caùi maët khoù öa, haõy töôi cöôøi vôùi hoï? Muoán ngoài nhaø nghe nhaïc, haõy ñöa khaùch ñi chôi. Muoán thanh minh veà moät hieåu laàm, haõy caén raêng chòu ñöïng...

Boœ yù rieâng tôùi choã saâu xa nhö theá laø ñaõ töø boœ caùi Toâi roài. Töø boœ caùi Toâi, ñoù laø bí quyeát ñeå neân ngöôøi vaø neân thaùnh. Theo Jung, haàu heát nhöõng maëc caœm, duø höõu thöùc hay voâ thöùc, taäp trung quanh caùi maëc caœm cô baœn, laø Maëc caœm caùi Toâi (Complexe du Moi). Khoâng theå môœ ra bao la vaø soáng tinh thaàn, maø khoâng san baèng caùi trôœ löïc cuoái cuøng aáy. Ñeå thaéng trong traän chieán quyeát ñònh vaø cuoái cuøng naøy, chuùng ta caàn raát nhieàu ôn Chuùa. vaø phöông phaùp toát nhaát ñeå haï beä caùi Toâi, ñoù laø Yeâu. Vaâng, khi yeâu chaân thaønh vaø saâu xa, toâi seõ ñaët moät vò khaùc treân ngai cuœa loøng.

Khoâng theå thaêng hoa vaø soáng ñaïo ñöùc neáu khoâng öùc cheá ham muoán. Chính Freud cuõng nghó nhö vaäy. Vaán ñeà laø phaœi tính sao cho möùc ñoä öùc cheá khoâng vöôït quaù khaœ naêng chòu ñöïng cuœa caùi Toâi (Ñaây laø caùi Toâi taâm lyù noù ñöùng veà phía ngoaïi theá [le monde]). Nhaát laø ñoái vôùi treœ nít. Söï laïm phaùt öùc cheá gaây nhöõng haäu quaœ tai haïi coù theå keùo daøi suoát ñôøi, cho caœ söï quaân bình taâm lyù laãn böôùc tieán thieâng lieâng cuœa chuùng ta. Cho neân, sau moät soá caêng thaúng vaø nhöõng chòu ñöïng keùo daøi, chuùng ta caàn giaœi trí vaø xaœ hôi. Giaœi trí vaø xaœ hôi khoâng phaœi laø moùn aên xa xæ ñaâu. Ñoù laø chieác van an toaøn (soupape de sureteù) khoâng coù khoâng ñöôïc. Haõy coi noù laø moät Neám tröôùc Phuïc sinh ñeå sieâu nhieân hoùa noù.

Duø sao chaêng nöõa, ngöôøi neân thaùnh haõy muoán neân thaùnh baát cöù giaù naøo. Nghóa laø saün saøng laøm moïi phieâu löu vì Chuùa. Vaø khi thaáy ôn Chuùa thuùc ñaåy thaät, thì anh haõy nhaém maét ñöa chaân, gaùc moät beân nhöõng khoân ngoan vaø tính toaùn traàn theá. Neáu khoâng coù thuùc ñaåy aáy (thuùc ñaåy töï Chuùa thaät chöù khoâng do boàng boät tình caœm), thì tuy vaãn saün saøng phieâu löu vôùi Chuùa, anh haõy böôùc ñi baèng nhöõng böôùc khieâm toán vaø thaän troïng.

Phöông phaùp toát nhöùt (khoâng duy nhöùt) chaúng phaœi laø cöôõng laïi xung ñoäng (pulsion), nhöng lôïi duïng söùc noù vaø beœ höôùng cho noù. Theo Jung, thì naêng löôïng taâm sinh laø moät, xuoâi hay ngöôïc cuõng theá, vaø chuyeån ñoåi ñoái töôïng ñöôïc. Naêng löôïng aáy neáu doàn xuoáng xaùc, thì tinh thaàn yeáu ñi. Baèng nhö höôùng veà thieâng lieâng, thì ham muoán haï ñaúng cuõng suy giaœm.

Vaäy haõy duøng naêng löôïng taâm sinh ñeå phuïc vuï lyù töôœng, ñeå môœ mang Nöôùc Chuùa, ñeå yeâu thöông ñoàng loaïi, ñeå caœm thoâng vôùi nhöõng thoáng khoå. Luùc aáy, thì ham muoán vaät chaát haún môø nhaït vaø taâm hoàn neân cao quyù. Tinh thaàn ñaõ chieán thaéng. Nghóa laø toaøn con ngöôøi thaân-taâm ñaõ höôùng theo tinh thaàn roài. Keát quaœ laø moät thöù thoœa maõn môùi, nheï nhaøng vaø saâu xa, chöù khoâng böùt xeù vaø xaùo ñoäng nhö söôùng khoaùi cuœa röôïu cheø vaø nhuïc duïc.

Ñeå choáng laïi caùm doã nhuïc duïc, ñoâi khi phaœi ñaùnh ñaám mình ñeå xaùc ñònh vôùi mình moät laäp tröôøng, thaùi ñoä. Nhöng thöôøng khi chæ caàn moät söï phôùt tænh hay thö giaõn. Haõy nghó ñeán moät ngöôøi, moät sinh vaät maø loøng ta yeâu tha thieát baèng moät tình yeâu thanh cao, vaø laäp töùc nhöõng ham muoán haï ñaúng seõ ruùt eâm ngay. Haõy buoâng loœng thaàn kinh, cô baép, chuù yù vaø thôœ eâm nheï, thì ngoïn löœa seõ haï vaø xung ñoäng suy giaœm.

Söï taùi hoøa hôïp xaùc-thaàn

Cuoäc ñôøi laø cuoäc chieán lieân tuïc giöõa Thòt vôùi Thaàn. Thaät ra, cuõng coù ngöôøi chaúng thaáy ñaáu tranh chi caœ. Thaáy nhö khoâng ñaáu tranh, ñoù laø ngöôøi thaùnh vaø keœ phaøm phu. Heã phoùng tuùng, thì chaúng ai hoaøi coâng leo ngöôïc doác, neân coù veœ nhaøn nhaõ, thaœnh thôi, "Coù veœ" thoâi, chöù baõo taùp khi leân côn, chaùn chöôøng khi ñaõ thoœa, con ngöôøi buoâng thaœ laø con ngöôøi bò daøy voø nhieàu. Phaàn ñoâng khoâng thaùnh, cuõng chaúng buoâng xuoâi nhö theá. Neáu muoán soáng bình thöôøng thoâi, coù nhieàu caùi hoï vaãn phaœi giöõ gìn, phaœi tieát giaœm. Naøy nheù, uoáng röôïu thì khoâng daùm say söa, nghieàn thuoác laù chöù khoâng daùm beùn maœng tôùi baøn ñeøn, chích choaùp, taùn tænh ñoâi phen chöù khoâng daùm traùc taùng quanh naêm. Vaâng, bieát bao caùi phaœi kieâng, phaœi xaøi caàm chöøng. Vaø nhö theá, naêng cöôõng laïi nguyeân lyù khoaùi laïc noù chi phoái hoaït ñoäng cuœa baœn naêng, nghóa laø cuœa "töï nhieân".

Ñoái vôùi ngöôøi thaät muoán neân thaùnh, thì söï vaät loän vôùi thaân xaùc seõ raát möïc gay go. Ñuùng laø töœ chieán giöõa AÙnh saùng vaø Boùng toái. Nhöng veà laâu daøi, söï va chaïm seõ bôùt gay gaét ñi. Roài seõ coù ñeäm töø cho chuyeán xe toác haønh ñaáy. Söùc Thòt giaœm, seõ chuyeån sang ñeå taêng cöôøng cho söùc Thaàn, nhôø ñoù Thaàn thaønh ñaàu maùy, loâi keùo Thòt theo mình, vaø Thòt thoâi khoâng choáng cöôõng nöõa.

Höôùng ñi cuœa Thaàn ñoù laø Chaân, Thieän, Thaùnh thieâng. Tuy nguyeân lyù khoaùi laïc vaãn coøn chi phoái, nhöng laïc thuù noù haáp daãn baây giôø ñaõ thaønh moät vôùi Chaân, Thieän, Thieâng. Moät haïnh phuùc môùi maø xaùc xöa khoâng bieát, maø xaùc nay chia sôùt vôùi Thaàn. Baœn naêng söï cheát Thanatos ñaõ chuyeån söùc taán coâng sang cho Eroâs, yeâu thöông, moät yeâu thöông ñaõ ñi heát chieàu saâu nhôø aân suœng, neân trôœ neân thieâng lieâng vaø cao quyù. Söï Thaùi hoøa keát tuï töø trong seõ toœa ra ôœ saéc dieän vaø phong thaùi, ñeå roài taùc ñoäng ñeán baàu khí quanh mình. Xaùc Thaàn ñaõ hoøa hieäp, trong ngoaøi ñaõ hanh thoâng, vaø caây ñeøn toœa saùng.

Veà söï hôïp Xaùc Thaàn, haõy coi chöøng haøng giaœ. Coù theå xaåy ra söï traù haøng vaø hoaït ñoäng noäi giaùn cuœa Thòt, cuœa Satan nôi xaùc thòt. Ñieàu naøy deã coù, chaúng phaœi nôi taân binh, maø ngay caœ laõo töôùng nöõa.

Ñeå phaân bieät giaœ chaân thöù hoøa bình "daùng veœ" aáy, sau ñaây laø nhöõng tieâu chuaån do chieán löôïc gia kinh nghieäm, thaùnh Ignace de Loyola, phaùt minh:

Vaäy, theo thaùnh Ignace de Loyola, phaœi luoân caœnh giaùc, coá nhìn ra ñöôøng ñi nöôùc böôùc cuœa thaàn aùc, thaàn laønh. Sau ñaây laø maáy tieâu chuaån giuùp phaân bieät:

Ñeå ruùt kinh nghieäm cho mình vaø giuùp ngöôøi khaùc, nhö thaùnh Ignace khuyeân, ta neân nhôù laïi söï vieäc dieãn tieán töø laønh sang döõ theá naøo, ñeå roõ chieán thuaät cuœa Boùng toái.

TOÙM LAÏI

Con ngöôøi sieâu nhieân laø con ngöôøi ñöôïc aân suœng bieán caœi treân chính neàn taœng töï nhieân cuœa noù. Con ngöôøi töï nhieân laø ngöôøi vôùi caœ xaùc laãn hoàn. Khoâng phaœi hoàn rieâng xaùc rieâng, roài keát hôïp vôùi nhau ñaâu. Xaùc vaø hoàn chæ laø hai maët cuœa cuøng moät thöïc theå, khieán khoâng choã naøo hoàn haønh ñoäng, choã aáy laïi khoâng coù xaùc ñoàng haønh, duø ôœ nhöõng haønh vi xem ra tinh thaàn nhaát, nhö quyeát ñònh, yeâu thöông vaø tö töôœng.

Trong maàu nhieäm Nhaäp theå, thaân xaùc coøn laøm hieån loä ñöôïc göông maët baát phaøm cuœa Thieân Chuùa Cha. Vaø nôi nhaân tính cuœa mình, Ñöùc Yeâsu ñaõ thoâng ñaït cho ta tö caùch con Thieân Chuùa. Töø nay, caùi khaœ giaùc thaønh "daáu hieäu höõu hieäu" hay huyeàn tích, ñeå thöïc hieän trong ta caùi sieâu giaùc laø "con ngöôøi thieâng lieâng".

Vaäy ta khoâng theå neân thaùnh neáu khoâng cuøng vôùi thaân xaùc, nghóa laø phaœi ñeám xæa ñeán giôùi tính vaø caùc baœn naêng.

Trong Kinh thaùnh, tuy coù ñoái choïi xaùc thaàn, nhöng ñaây chæ laø ñoái choïi giöõa hai loái soáng: soáng theo tinh thaàn vaø soáng theo theå xaùc. Cho neân, nhôø aân suœng vaø vôùi coá gaéng, haõy laáy Thaàn höôùng daãn Thòt, chöù ñöøng ngöôïc laïi.

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page