ÔN GOÏI TOAØN THIEÄN
VAØ KHUYEÁN DUÏ TIN MÖØNG

Linh Muïc Hoaønh Sôn, SJ, Vieät Nam

Prepared for internet by Vietnamese Missionaries in Taiwan

Neáu muoán toaøn thieän

Nghe lôøi khuyeân cuûa Chuùa: "Neáu muoán toaøn thieän, haõy baùn..., cho ngöôøi ngheøo..., theo Ta", Antoân ñaõ baùn thaät, cho thaät, vaø theo thaät... ñeán hoang sôn.

Theo Thaày, ñoù laø thuï giaùo vôùi Thaày ñeå ñi con ñöôøng Thaày, con ñöôøng noù ñoøi boû heát, boû caû ñeán vôï con, cha meï cuøng cuûa caûi, thaäm chí tay chaân coù vöôùng baän, cuõng chaët luoân (Mt. 5.29-30). Theo Thaày coøn laø töï vaùc laáy thaùnh giaù phaàn mình (16.24), nhaát laø khi ñöôøng Thaày ñaõ daãn tôùi ñænh Soï.

Chuùa ñoøi ñeä töû phaûi laøm chöùng cho Chuùa. Laøm chöùng baèng lôøi, coá nhieân, nhöng keøm theo caùch soáng nöõa. Laøm chöùng thì phaûi can ñaûm, duø cheát cuõng khoâng ngaïi. Soá phaän Thaày laø cheát vì laøm chöùng, soá phaän troø cuõng khoâng theå hôn (Yo. 15.20).

Vaøo thôøi ñaàu, laøm chöùng ñoàng nghóa vôùi töû ñaïo khi maø töû ñaïo ñöôïc goïi chöùng nhaân (martus, martyr).

Vaøo thôøi Antoân, töû ñaïo thì heát dòp, maø truyeàn giaùo thì "Tin möøng ñaõ loan baùo khaép theá gian", neân chaéc vì theá, ngöôøi ta ñoå doàn sang ngaû ñöôøng laøm chöùng khaùc, laøm chöùng baèng Töø boû, baèng Hoang maïc.

Töø boû ñaàu tieân cuõng laø khuyeán duï Tin möøng thöù nhaát, ñoù laø soáng ngheøo. Ngöôøi ta boû heát vaøo ôû trong hoang maïc, khoâng moät baûo ñaûm vaø khoâng chuùt tieän nghi. Soáng thanh baàn, ngöôøi ta cuõng laøm "hoaïn nhaân töï nguyeän" nöõa. Coøn vaán ñeà tuøng phuïc, thì maõi sau naøy môùi ñöôïc ñaët ra.

Loái soáng Boû ñôøi aáy seõ chia ñaïo thaønh hai neáp: Tu, ñoù laø con ñöôøng hoaøn thieän cuûa nhöõng khuyeán duï Phuùc aâm; Tuïc, ñoù laø con ñöôøng cuûa Toái thieåu baèng caùch giöõ caùc luaät caám vaø buoäc.

Ngaøy nay, söï phaân ranh khoâng coøn roõ neùt. Vôùi vieäc taùi khaùm phaù aân suûng vaø tieàm naêng kyø dieäu cuûa Pheùp röûa, Giaùo hoäi cuõng taùi xaùc nhaän ôn goïi neân thaùnh cuûa moãi Kytoâ-höõu, khieán khoâng coøn ranh giôùi roõ neùt giöõa Tuïc vôùi Tu, cuõng nhö giöõa giaùo daân vôùi giaùo syõ. Coù ñieàu ñaây cuõng laø giai ñoaïn maø ít ngöôøi coøn caûm thaáy söï höùng thuù cuûa boû ñôøi, ñeå laøm linh muïc hay tu nhaân.

Ôn goïi neân thaùnh cuûa moïi Kytoâ-höõu

Do söï phaân ranh giöõa Tu vaø Tuïc, ngöôøi ta cuõng phaân caáp hai loaïi ngöôøi cuøng vôùi hai con ñöôøng vaø hai ñích nhaém: Tuïc, con ñöôøng toái thieåu cuûa giöõ luaät ñeå ñöôïc cöùu; Tu, con ñöôøng quaûng ñaïi cuûa lôøi khuyeân ñeå neân toaøn thieän. Thaäm chí Tu coøn ñöôïc ñònh nghóa laø tình traïng thaùnh thieän (eùtat de perfection). Vaø tình traïng naøy ñöôïc xaây treân neàn taûng cuûa ba nguyeän quyeát: tònh khieát, vaâng lôøi vaø thanh baàn.

Phaûi chaêng ba neùt naøy ñuû hoïa neân chaân dung ngöôøi nhaø tu? Vaø phaûi chaêng chæ nhaø tu môùi caàn ñeán ba böûu boái aáy?

* * *

Tröôùc heát, vaâng lôøi khoâng haún laø lôøi khuyeân tröïc tieáp cuûa Chuùa. Ñeå thaønh baø con vôùi Chuùa, Chuùa chæ ñoøi thi haønh yù Cha treân Trôøi (Lc. 8.21). Maø baø con hay ñeä töû Chuùa, thì Kytoâ-höõu naøo maø laïi chaû ñeä töû vaø baø con! Vaø yù Cha ñaâu phaûi chæ coù moät nôi choán ñeå toû loä!

Coøn thanh baàn?

Ngöôøi giaøu trong chöông XIX Matthieâu ñaõ giöõ ñuû moïi luaät. Chuùa thuùc anh tieán theâm moät böôùc, vöôït treân caùi baét buoäc ñeå sang moät laõnh vöïc khaùc haún:

— "Neáu muoán toaøn thieän (teleios), haõy baùn nhöõng gì anh coù, mang phaùt cho keû ngheøo..., roài ñeán theo Ta" (Mt. 19.21).

ÔÛ chöông V khi giaûng daïy ñeä töû (c.2), Chuùa Yeâsu khuyeán khích tinh thaàn töø boû, chaáp nhaän söï ñeø neùn, laøm ôn cho keû haïi mình... Soáng nhö theá laø ñi vaøo toaøn thieän, vaø toaøn thieän nhö theá laø moâ phoûng söï toaøn thieän cuûa Thieân Chuùa Cha:

— "Vaäy hôõi anh em, anh em haõy toaøn thieän nhö Cha treân Trôøi toaøn thieän!" (5.48).

Vaäy ñaây ñuùng laø chöông trình toaøn thieän Tin möøng, söï toaøn thieän maø Cöïu öôùc phaûi vöôn tôùi nhö söï hoaøn taát cuûa noù, theo yù nghóa cuûa ñoäng töø Pleârooâ Matthieâu duøng trong 5.17:

— "Thaày ñeán khoâng phaûi ñeå huûy boû Luaät vaø Ngoân söù, nhöng ñeå laøm ñaày (pleârooâ) cho chuùng."

Noùi roõ hôn, Baøi giaûng treân nuùi laø söï toaøn maõn vaø ñieåm hoaøn taát cuûa Maisen vaø Ngoân söù. Vaø ñaây laø söï thaùnh thieän Tin möøng noù môû ra cho ñeä töû vaø moïi ñeä töû ñích danh cuûa Chuùa Kytoâ.

Vaäy phaûi chaêng moïi ñeä töû, töùc Kytoâ-höõu, phaûi "baùn heát nhöõng gì hoï coù"? Khoâng ñaâu, vì theo Matthieâu hieåu vaø giaûi thích, ñieàu quan troïng laø thaùi ñoä beân trong, chöù khoâng phaûi hình thöùc beân ngoaøi:

— "Phuùc cho keû ngheøo trong tinh thaàn" (5.3).

Do ñoù, duø giaøu vaøo Nöôùc trôøi thì khoù ñaáy (19.23-24), nhöng vôùi ôn Chuùa thì khoâng gì laø khoâng theå (19.26).

Coøn vaán ñeà cuoái: Khieát tònh vaø ñoäc thaân?

Chuùa noùi veà ñoäc thaân nhaân trao ñoåi veà raøng buoäc cuûa hoân nhaân (Mt. 19.10-12). Buoäc chaët ñeán vaäy thì "thaø ñöøng laáy vôï coøn hôn", caùc ñeä töû phaøn naøn nhö theá. Theo Chuùa thì daãu theá, ngöôøi ta vaãn thích laáy vôï laáy choàng, vì laøm hoaïn nhaân töï nguyeän laø ñieàu ít ai hieåu noåi. Vaâng, ñaây laø moät ñaëc suûng: söï ñoäc thaân vì Nöôùc Trôøi.

Ñoäc thaân khoâng phaûi laø ôn goïi cuûa taát caû, duø taát caû ñöôïc goïi neân toaøn thieän. Taát caû coù theå neân thaùnh duø khoâng soáng ñoäc thaân. Cuõng nhö taát caû coù theå vaøo Nöôùc Trôøi, duø giaøu coù cuõng theá. Cuûa caûi cuõng nhö hoân nhaân laø nhöõng löïc caûn ñaáy, nhöng khoâng phaûi laø khoâng voâ hieäu hoùa ñöôïc. Söùc caûn cuûa chuùng laø ôû ham muoán vaø vaán vöông, neân söï voâ hieäu hoùa laø ôû thaùi ñoä sieâu thoaùt cuûa tinh thaàn. Ñaây laø thôøi ñieåm caùnh chung, vaø Nöôùc Trôøi chæ chieám ñöôïc neáu taän söùc ñaùnh chieám (Lc. 16.16). Trôøi ñaát môùi seõ xaây treân pheá tích cuûa theá gian naøy, neân duø coù vôï hay choàng, haõy töôûng nhö khoâng coù gì caû (1 Cor. 7.29). Nghóa laø ít ra phaûi thanh baàn vaø tònh khieát baèng thaùi ñoä beân trong. Thaùi ñoä aáy vöøa laø sieâu thoaùt, vöøa laø saün saøng, ñeå neáu Chuùa muoán moät töø boû thaät beân ngoaøi, ta cuõng laøm theo ñöôïc.

* * *

Neáu moïi ngöôøi ñöôïc goïi neân thaùnh, vaø neân thaùnh coát ôû thaùi ñoä beân trong thoâi, thì ñaâu coøn phaân bieät Tu vaø Tuïc? Cuõng nhö ñaâu laø söï caàn thieát phaûi coù ñôøi Tu?

Theo K.Rahner, caùi "thöïc" (res) cuûa toaøn thieän "ñaâu ñaâu vaø bao giôø cuõng chæ laø yeâu Thieân Chuùa vaø yeâu ngöôøi trong Chuùa". Tình yeâu aáy laø sieâu nhieân, noù coù tính caùnh chung vaø sieâu theá. Noù ñoøi hoûi kyù hieäu, vaø kyù hieäu aáy phaûi coù hai thaønh phaàn soùng ñoâi vôùi nhau: kyù hieäu caùnh chung vaø sieâu theá baèng Töø boû nhaø tu, kyù hieäu noäi theá cuûa söï soáng ñöùc AÙi giöõa ñôøi cuûa tín höõu. Vaâng, ñöùc AÙi caàn ñöôïc soáng nghieäm giöõa ñôøi vaø ñöôïc dieãn taû tröôùc maét ngöôøi ñôøi baèng moät loái soáng chính hieäu Kytoâ-giaùo. Söï phuïc vuï giöõa ñôøi naøy, vôùi yù nghóa noäi theá (intramondain) cuûa noù, coù theå khieán bò laãn vôùi nhöõng sinh hoaït xaõ hoäi muoân maàu maø ñoäng cô raát phöùc taïp. Ngöôøi ta coù theå nghó raèng noù khoâng thaät söï ñöôïc thuùc ñaåy bôûi baùc aùi. Hoaëc giaû coù baùc aùi, thì baùc aùi aáy cuõng chæ thöôøng phaøm thoâi, chöù khoâng bieåu hieän moät caùi gì vöôït treân töï nhieân. Bôûi theá, ñôøi soáng ñöùc AÙi giöõa ñôøi phaûi ñöôïc saùng soi theâm nhôø moät kyù hieäu khaùc, kyù hieäu veà nhöõng giaù trò caùnh chung vaø sieâu theá cuûa Töø boû nhaø tu.

Ñoàng thôøi, söï Töø boû naøy, ñeå thaønh chính hieäu Kytoâ - giaùo, cuõng khoâng ñöôïc hieån hieän nhö moät con ñöôøng giaûi thoaùt, con ñöôøng chieám Trôøi töï mình. Traùi laïi, noù phaûi hieän roõ nhö moät coá gaéng voâ ích (hö kyø taâm) töï toâi, nhöng höõu ích duy töï Chuùa: moät veùt caïn ñeå ñöôïc ñoå traøn do Chuùa!

Nhìn nhaän taát caû do Chuùa, chöù khoâng do phöông phaùp, tu nhaân cuõng khoâng daùm coi ñöôøng tu laø ñöôøng duy nhaát tôùi Chuùa. Vôùi tình yeâu vaø söï khieâm toán aáy, töø trong thaâm taâm hoï keát hôïp vôùi anh em soáng giöõa ñôøi, ñeå nhôø nhöõng anh chò em naøy maø ñöùc AÙi Chuùa ñöôïc hoaøn thaønh giöõa ñôøi vaø hieån hieän tröôùc maét theá gian.

Hai kyù hieäu ñaõ hoäi tuï ôû tieâu ñieåm cuûa moät Giaùo hoäi "thaùnh, moät vaø toâng ñoà". Chæ coù nhaát tính Giaùo hoäi ñaõ cho pheùp söï hieän höõu vaø kieän toaøn hai maët cuûa cuøng moät ñöùc AÙi: maët noäi theá vaø maët sieâu theá, caùnh chung. Cuøng luùc, söï hieån hieän hai maët aáy cuõng noùi leân baûn chaát Giaùo hoäi nhö söï theå hieän giöõa theá cuûa moät ñöùc AÙi sieâu theá vaø caùnh chung nôi nhöõng con ngöôøi baèng xöông baèng thòt.

* * *

Tuïc vaø Tu chæ laø hai maët cuûa moät Laøm chöùng. Do ñoù, khoâng coøn con ñöôøng toái thieåu cuûa giöõ luaät nöõa. Coù thaàn hoïc gia cho raèng moïi ngöôøi phaûi soáng caùc khuyeán duï Tin möøng, duø caùch soáng coù khaùc nhau. Thaàn hoïc gia khaùc laïi vöôït treân maâu thuaãn Buoäc-Khuyeân baèng Tieáng goïi. Ñaây laø tieáng goïi cuûa tình yeâu, neân noù ñoøi moät phuùc ñaùp quaûng ñaïi.

Neáu tieáng noùi cuûa tình yeâu laø töï do, thì söùc eùp cuûa tình yeâu laïi maïnh hôn laø luaät leänh nöõa. Chuùa chæ keâu goïi neân thaùnh vaø khuyeân ta töø boû, nhöng trong tình yeâu, ñaây laø ñoøi hoûi phoå bieán ñeán heát thaûy nhöõng ai ñaõ thaønh con Cha vaø anh em cuûa Ngöôøi.

Con Cha vaø anh em Chuùa Yeâsu, ñoù laø ñòa vò cuûa moïi Kytoâ-höõu ñaáy. Laø con vaø anh em, chaû leõ khoâng phaûi soáng töông quan tình yeâu, nghóa laø quaûng ñaïi. Do ñoù, soáng ñaïo ñoøi moät maõnh ñoäng (violence), khoâng leø pheø ñöôïc ñaâu. Yeâu keû thuø chaû haïn, khoù ñeán theá, maø laø ñoøi hoûi chung ñaáy. Laïi coøn yeâu anh em nhö Chuùa yeâu nöõa, nghóa laø ñeán cheát vì anh em neáu caàn, vaø ñaây chæ môùi sô sô laø daáu hieäu phaân bieät Kytoâ-höõu, nhö Lumen Gentium quaû quyeát:

— "... Chính tình yeâu ñoái vôùi Thieân Chuùa vaø ñoàng loaïi ñaùnh daáu ñeä töû chaân chính ñöùc Kytoâ. Yeâsu Con Thieân Chuùa ñaõ chöùng toû tình yeâu baèng caùch hieán maïng soáng vì ta, khieán khoâng ai coù theå yeâu hôn laø baèng caùch hieán söï soáng cho Chuùa vaø anh em mình..." (soá 42).

Vaø ñeå keát luaän, cuõng trong soá 42 ñoù, vaên kieän ñaõ noùi roõ:

— "Moïi tín ñoà cuûa Chuùa Kytoâ ñöôïc môøi vaø bò buoäc phaûi neân thaùnh, neân toaøn thieän trong neáp soáng (eùtat) cuûa mình."

Ñeå neân thaùnh, hoï phaûi vöôït xa hôn luaät leä veà phía tinh thaàn cuûa nhöõng lôøi khuyeân Phuùc aâm, cuõng nhö veà phía moät tình yeâu sieâu nhieân noù maâu thuaãn vôùi deø daët vaø tính toaùn, noù xa laï vôùi söï an phaän thuû thöôøng. Theo D. Bonhoeffer, khoâng coù aân suûng reû tieàn ñaâu, vaø luaät phaûi ñöôïc vöôït qua trong Thaàn khí. Vaâng, luaät ñuùng Kytoâ-giaùo laø luaät Thaàn khí, noù vöøa laø söï thuùc baùch, vöøa laø söùc baät thieâng lieâng.

Chaéc baïn seõ hoûi: Phaûi chaêng neân thaùnh laø ñi vaøo nhöõng lôøi khuyeân Phuùc aâm? Vaø phaûi chaêng nhöõng khuyeán duï naøy laø moät hoaøn toaøn vôùi ba quyeát nguyeän quen thuoäc cuûa tu syõ? Chuùng ta haõy tìm hieåu töøng quyeát nguyeän, vaø xem chuùng lieân quan ñeán vieäc neân thaùnh noùi chung vaø ñôøi tu noùi rieâng ra sao?

Khuyeán duï vaø quyeát nguyeän Thanh baàn

Tu haønh coù sôùm nhaát haún laø beân AÁn ñoä. Tu haønh AÁn ñoä, duø trong AÁn giaùo, Phaät giaùo hay Jaina-giaùo cuõng theá, ñeàu ñaët neàn treân thanh baàn vaø tònh khieát.

Ngöôøi ta noùi ñeán tònh khieát sô saøi thoâi, coù leõ vì ñaây laø ñieàu ñöông nhieân, gaàn nhö ñoàng nghóa vôùi tu. Coøn thanh baàn thì ñöôïc dieãn giaûi raát nhieàu, trong ngoân ngöõ cuûa Töø boû. Boä Luaät Manu ñoøi phaûi boû heát vaø voâ soáng trong röøng vaéng, soáng coâ ñoäc, khoâng beáp, khoâng nhaø ôû (VI.43). Soáng thì xin aên maø soáng. AÊn thì ñaët trong loøng baøn tay, trong laù caây, trong baùt saønh meû maø aên (VI.28). Lyù do laø phaûi töø boû vaán vöông vôùi söï vaät theá traàn (VI.33). Coøn ñích nhaém laø ñeå trôû neân baát thieân, coi moïi thöù nhö nhau, nghóa laø nhö khoâng heát thaûy nhöõng gì coù ñoù (VI. 80-81). Noùi caùch khaùc, baèng nhöõng töø boû beân ngoaøi, coá tieán tôùi söï khoâng vaán vöông beân trong. Vaø ñoù laø töï do, sieâu thoaùt.

Töø boû baèng haønh vi, neân ñaây laø khoå haïnh (asceøse). Moät thöïc taäp ñeå töï giaûi thoaùt, neân ñaây laø tu thaân.

Thöû hoûi trong Kytoâ-giaùo chuùng ta, söï thanh baàn coù mang yù nghóa khoå haïnh vaø tu luyeän, maø ñích nhaém laø töï do tinh thaàn nhö theá hay khoâng?

Chuùng ta khoâng ñeà caäp ôû ñaây nhöõng muïc tieâu khaùc cuûa soáng ngheøo Kytoâ-giaùo. Chuùng ta cuõng khoâng quan taâm ñeán moät lyù do cuûa rieâng AÁn giaùo: quyeán luyeán laø do tham, vaø tham aáy laø do si, do töï ñoàng hoùa mình vôùi thaân xaùc, vôùi tieåu ngaõ, cuõng nhö phaân mình ra khoûi vuõ truï beân ngoaøi. Vaâng, vôùi AÁn giaùo thì trong taát caû chæ coù Brahman, maø Brahman aáy laø moät vôùi AÂtman, caùi tuyeät ñoái Chính mình (caùi Toâi caên baûn cuûa toâi).

Noùi cho ñuùng ra, tu syõ Kytoâ-giaùo xöa cuõng coi taát caû laø phuø du (vanitas vanitatum). Vaø thaùnh Phaoloâ cuõng daïy coi söï ñôøi tuy coù maø nhö khoâng, do tính "mau qua" cuûa taát caû (1 Cor. 7.31).

Ñoái vôùi chuùng ta, Thieân Chuùa laø Taát caû trong taát caû. Vaø baát cöù vaán vöông naøo cuõng caûn trôû ta ñeå ñöôïc chieám lónh bôûi Ngaøi. Möùc ñoä chieám lónh bôûi Chuùa luoân tyû leä thuaän vôùi möùc ñoä veùt roãng ôû loøng ta. Töø boû trong tinh thaàn ñuùng laø moät trong nhöõng neàn taûng cuûa toaøn thieän Kytoâ-giaùo vaäy. Dó nhieân, thanh baàn khoâng phaûi laø taát caû Töø boû, nhöng ñoái vôùi Töø boû noù laïi laø tieâu bieåu, ñieån hình.

Caùi maø söï töø boû nhaém tröôùc tieân laø tieän nghi vaø khoaùi laïc. Tieän nghi khieán ta leä thuoäc daàn vaøo nhöõng caùi maø ta duøng. Khoaùi laïc xoùi moøn raát mau yù chí khieán ta thaønh buoâng thaû vaø ngaøy truïy laïc theâm. Tieàn cuûa xuùi giuïc vaø khieán ta coù taát caû nhöõng tieän nghi vaø khoaùi laïc ñoù. Tieàn cuûa coøn taïo ra quyeàn haønh vaø ñòa vò trong xaõ hoäi, khieán ta töï kieâu vaø khinh ngöôøi. Bôûi theá, keû giaøu vaøo Nöôùc Trôøi (cuõng laø neân thaùnh) khoù nhö "laïc ñaø chui qua loã kim". Thanh baàn Kytoâ-giaùo quaû mang yù nghóa töø boû vaø nhaém ñích sieâu thoaùt vaäy.

Coù ñieàu "gaàn buøn maø chaúng hoâi tanh muøi buøn" vaãn laø ñieàu coù theå trong Chuùa (Mt. 19.26). Baèng chöùng laø vaãn coù nhöõng oâng vua thaùnh nhö vua Louis (IX). Vaâng, mieãn laø "thanh baàn trong tinh thaàn" (Mt. 5.3).

* * *

Neáu Cöïu öôùc ñoøi xoùt thöông keû ngheøo, thì Cöïu öôùc (nhö trong Yoùp) cuõng coi giaøu laø hoàng aân cuûa Chuùa. Chæ Ñöùc Kytoâ môùi ñöa ra nhaän ñònh ngöôïc ñôøi: "Khoán cho keû giaøu" vaø "Phuùc cho ai ngheøo khoå". Khoán cho keû giaøu, phaûi chaêng vì caêng ñaày söï töï maõn vaø troùi buoäc bôûi vöông luyeán, tham lam? Maø nhö theá, thì hoï vaøo Nöôùc Trôøi sao noåi? Theá nhöng vaãn noåi, mieãn laø vôùi aân suûng Chuùa, khieán duø giöõa cuûa caûi hay quyeàn theá, hoï vaãn soáng thanh thoaùt baèng söï töï do cuûa con caùi Cha.

Thaät ra, ñeå theo Chuùa, khoâng phaûi chæ boû cuûa maø thoâi, maø boû moïi caùi (Lc. 14.33). Neân neáu boû thaät beân ngoaøi, thì boû moïi caùi sao noåi? Vaâng, laøm sao coù theå boû aên uoáng vaø söï soáng neáu khoâng laø töï saùt? Laøm sao coù theå boû heát moïi ngöôøi khi coøn coù boån phaän ñoái vôùi gia ñình vaø xaõ hoäi?

Bôûi theá, "boû taát caû" chæ laø moät saün saøng, moät thaùi ñoä thoâi. Coù ñieàu phaûi coù moät soá haønh ñoäng vöøa ñeå chöùng toû, vöøa ñeå trui reøn thaùi ñoä aáy. Neáu nhaø tu töø boû quyeàn sôû höõu vaø nhieàu tieän nghi, thì, soáng giöõa ñôøi, tín höõu cuõng phaûi töø boû moät soá thuù vui ñöôïc pheùp vaø hy sinh cuûa caûi ñeå giuùp ñôõ ngöôøi ngheøo, nhaát laø ñeå chia seû vôùi ngöôøi thaân.

Nhöõng gì noùi treân raát quan troïng, vì laém khi tònh trai hay laøm phuùc, tuïc gia chæ coi ñoù nhö hy sinh baét buoäc vaø ngoaïi leä, chöù khoâng nghó raèng nhöõng ñoøi hoûi cuûa Lc. 14.26-33 laïi nhaém chính mình. Rieâng tu syõ thì, tuy coi ñoù nhö moät lyù töôûng, nhöng trong thöïc haønh, hoï chæ quan taâm ñeán luaät tu, maø luaät thì nhaém hình thöùc, laïi khoâng môû roäng ñeán moïi ñoái töôïng cuûa töø boû.

Phaûi nhìn nhaän töø boû nhaø tu mang tính chieán löôïc, vaø caùi maø luaät tu nhaém thöôøng quan yeáu, khieán ai heát loøng giöõ nhö theá, thì thaùi ñoä baát thieân cuõng ôû trong taàm tay. Theá nhöng neáu ngöôøi ta chæ coát giöõ caùi toái thieåu maø luaät ñoøi, thì hoï cuõng khoâng vöôn ñöôïc tôùi caùi lôùn hôn maø tinh thaàn luaät nhaém.

* * *

Neáu trong Phuùc aâm, thanh baàn ñöôïc neâu leân nhö ñieàu kieän ñeå neân toaøn thieän vaø theo Chuùa, thì vaøo hoài ñaàu cuûa Giaùo hoäi, boû cuûa laïi chæ nhaém söï hieäp thoâng. Coù leõ haàu heát caùc tín höõu Yeârusalem ñaõ töï baùn heát nhöõng gì mình coù laáy tieàn boû chung, ñeå moãi ngöôøi ñöôïc chia theo nhu caàu cuûa mình (Tñcv. 4.32-35). Coøn ôû nhöõng Giaùo hoäi ngoaïi cö (Diaspora), moãi khi taäp hôïp (ekkleâsia laø söï taäp hôïp laøm neân Daân Chuùa), ngöôøi ta mang thöùc aên rieâng tôùi ñeå "beû baùnh" aên chung vôùi nhau.

Sang thôøi giaùo phuï, suy tö veà thanh baàn, caùc ngaøi luoân ñeà cao noù nhö moät caùi may, caùi phuùc, caùi ñöùc lôùn. Thaùnh Ambroise (theá kyû IV) coi ngheøo laø "phuùc thöù nhaát, vì noù laø meï ñeû ra caùc ñöùc khaùc". Thö Barnabeâ (cuoái theá kyû I) khuyeân ñöøng coi caùi naøy caùi kia laø cuûa toâi, maø neân boû chung taát caû. Muïc ñích cuûa söï Boû chung, theo Tertullien (theá kyû II-III), laø nuoâi keû moà coâi vaø cuøng tuùng cuõng nhö giuùp ñôõ keû gaëp tai naïn... Caùi maø giaùo phuï khích leä nhaát laø tinh thaàn thanh baàn. Theo caùc ngaøi, thanh baàn trong tinh thaàn laø sieâu thoaùt, coi mình nhö löõ khaùch giöõa traàn gian, coi mình chaúng ñaùng gì, töùc töï haï. Nhö theá, giang sôn cuûa thanh baàn ñaõ vöôït qua giôùi haïn cuûa cuûa caûi, vaø thanh baàn chính laø Veùt roãng "Hö kyø taâm", veùt cho tôùi caùi neàn taûng cuoái cuøng laø Ngaõ.

Coù leõ ñuùng nhö truyeàn thuyeát veà Antoân, lôøi keâu goïi thanh baàn cuûa Phuùc aâm, keâu goïi töø boû vaø vôi nheï haønh trang (Ñöøng mang bò gaäy, hai aùo...) ñaõ khai sinh cho neáp soáng tu haønh. Vaø coù leõ neáp tu naøy cuõng chòu aûnh höôûng cuûa nhöõng neáp tu vaø baùn tu coù tröôùc. Duø neáp tu Kytoâ-giaùo ñaõ thaønh ña daïng vaø bieán ñoåi nhieàu vôùi thôøi gian, nhöng nguyeän quyeát thanh baàn luoân laø moät trong maáy neàn moùng chính cuûa noù. Sau ñaây laø nhöõng yù nghóa vaø muïc ñích maø tu haønh thöôøng ñöa ra:

a) yù nghóa khoå haïnh. Khoå haïnh luoân laø moät loái soáng cuûa moïi ñöôøng tu xöa vaø cuûa caùc ñan vieän Kytoâ-giaùo hoâm nay. Khoå haïnh ñöôïc bieåu loä nhieàu nhaát trong caùch aên uoáng kham khoå, trong ñoà duøng giaûn ñôn, trong söï xa laùnh nhöõng tieän nghi khoâng caàn thieát, nhaát laø nhöõng gì xa hoa, phuø phieám. Khoå haïnh giuùp laøm chuû xaùc thòt, laøm suy giaûm söùc maïnh cuûa ham muoán, nhôø ñoù taâm hoàn deã höôùng thöôïng vaø tìm thaáy söï thanh thaûn. Khoå haïnh coøn ñoàng hoùa toâi vôùi Chuùa chòu ñoùng ñinh, do ñoù gia taêng söùc soáng Chuùa Phuïc sinh trong toâi. Neáu nhieàu tu hoäi hoâm nay bôùt quan taâm ñeán khoå haïnh thaân xaùc, thì chæ vì hoï nhaán vaøo moät khoå haïnh caên baûn hôn, do ñoù cuõng khoù hôn gaáp boäi: söï haï beä caùi Toâi vaø söï töø boû yù rieâng. Khoå haïnh thaân xaùc, moät khi quen roài seõ raát deã daøng. Chöù queân ñöôïc caùi Toâi vaø thôø ô vôùi yù rieâng laø ñieàu maø ít ai laøm noåi. Hôn nöõa, moät söï thanh baàn beân ngoaøi vaø nhöõng khoå cheá hình thöùc deã ñaäp vaøo maét ngöôøi khaùc vaø bôm caêng caùi Toâi cuûa chuùng ta.

Ñöùng veà maët khoå haïnh, söï thanh baàn khoâng chæ nhaém caù nhaân maø coøn nhaém coäng ñoàng tu nöõa. Ñaây laø daáu chöùng cuûa coäng ñoàng veà nhöõng giaù trò caùnh chung vaø sieâu theá, nhö nghò quyeát Perfectae Caritatis cuõng noùi ñeán (soá 13).

b) yù nghóa sieâu thoaùt. Thaùi ñoä sieâu thoaùt caàn caû cho tu laãn tuïc. Tu nhaân theå hieän tinh thaàn aáy baèng moät soá töø boû chieán löôïc, trong ñoù coù töø boû cuûa caûi. Coù doøng töø boû quyeàn söû duïng, doøng khaùc luoân caû quyeàn sôû höõu nöõa. Nhöng ñaáy laø nguyeân taéc, chöù luaät coù theå khieán traät ñöôøng raày.

Theo luaät, ñeå mua saém ñoà vaät naøy, söû duïng tieän nghi kia, ngöôøi ta chæ caàn xin pheùp thoâi. Voâ tình, luaät coù theå bieán thanh baàn thaønh moät tröôøng hôïp cuûa vaâng lôøi. Nghóa laø ngöôøi ta coù theå tieâu xaøi tuøy thích, mieãn laø kheùo leùo ñoaït ñöôïc caùi pheùp. Chính vì theá, khoâng neân chuù troïng nhieàu ñeán pheùp, maø haõy vun troàng moät tinh thaàn traùch nhieäm cao vaø moät thoùi quen hy sinh.

Giöõa theá giôùi cuûa kinh teá thò tröôøng hoâm nay, con ngöôøi bò cuoán theo doøng bieán ñoåi lieân tuïc cuûa caùc maãu haøng môùi, loùa maét vì maàu saéc cuûa bao bì vaø nghe nhö roùt vaøo tai lôøi caùm doã ñöôøng maät cuûa daäp doàn nhöõng quaûng caùo. Rieát roài ngöôøi ta cuõng bieán thaønh traùi banh (cho truyeàn thoâng tha hoà ñöa ñaåy), thaønh con choù ñoùi (chaïy theo moài) luoân. Quaû thaät, ngoân ngöõ ngaøy nay ñaâu ñaâu cuõng laø ngoân ngöõ kinh teá, nghóa laø cuûa lôøi laõi, tieàn taøi vaø tieâu thuï. Caùc taâm hoàn, duø tu hay tuïc, cuõng deã bò nhaøo naën bôûi thöù ngoân ngöõ ñoù. Caàn thieát phaûi phaùt trieån moät thöù ngoân ngöõ khaùc, thieâng lieâng hôn, ñeå caân baèng. Caàn thieát phaûi duøng kyõ thuaät thieàn ñeå vöõng moät thaùi ñoä "nöôùc ñoå laù khoai", mieãn nhieãm ñoái vôùi thöù nöôùc thoâng tin oâ nhieãm noùi treân.

c) yù nghóa chia seû, hieäp thoâng. Ngaøy nay, vôùi quyeát nguyeän thanh baàn, nhieàu tu hoäi khoâng nhaém khoå haïnh vaø sieâu thoaùt cho baèng chia seû vaø hieäp thoâng, thaäm chí chia seû vôùi ngöôøi ngoaøi vaø ñoaøn keát vôùi ngöôøi ngheøo nöõa.

Cuûa caûi seõ ñeå chung ñeå duøng chung, nhö trong moät gia ñình vaäy. Töø boû thì vaãn coøn ñaáy, nhöng töø boû khoâng vì caùi lôïi cuûa mình (duø ñaây laø lôïi thieâng lieâng), cho baèng vì caùi lôïi cuûa taát caû, nhaát laø cuûa nhöõng ai caàn ñeán noù hôn ta. Vaø ñaây laø coát loõi cuûa Tin möøng: ñöùc AÙi Chuùa Kytoâ. Moät theå hieän lôùn cuûa ñöùc AÙi ñoù: Moãi ngöôøi vì moïi ngöôøi, vaø taát caû vì töøng ngöôøi!

Neáu hieåu thanh baàn theo yù nghóa Boû chung ñeå duøng chung, thì moät gia ñình ñaïo haïnh, do tình thaân töï nhieân ñöôïc boäi taêng trong ñöùc AÙi Chuùa, seõ thích hôïp nhaát cho phöông thöùc soáng ngheøo naøy.

Vôùi moät tu ñoaøn hay gia ñình khoâng kheùp kín, thì söï "giaøu chung" aáy chaúng nhöõng giuùp cho caùc thaønh vieân soáng, maø coøn giuùp hoï chia sôùt vôùi xung quanh.

Trong theá giôùi hoâm nay, khi maø kinh teá ñaõ thaønh moái quan taâm lôùn nhaát, thì söùc maïnh lôùn nhaát cuõng naèm trong tay nhöõng taøi phieät. Ñoàng tieàn trôû neân nguoàn goác cuûa quyeàn uy, vaø lôïi nhuaän ñöôïc coi laø ñích nhaém duy nhaát, chöù ñích nhaém khoâng coøn laø con ngöôøi cuûa coâng nhaân vieân nöõa. Laïi trong caïnh tranh, khí giôùi laø moïi thuû ñoaïn, duø ñeâ heøn vaø baån thæu. Vaâng, caùch xöû maõ thöôïng khoâng coøn giöõa caùc ñoái thuû khi maø chính caùc ñoái thuû aáy cuõng khoâng hieân ngang treân löng ngöïa, maø luùi huùi chaïy theo sau nhöõng con ngöïa tieàn cuûa mình.

Giaùo syõ vaø nhaø tu cuõng bò caùm doã chaïy theo tieàn taøi vaø troïng voïng nhöõng keû coù cuûa, coù quyeàn nhö theá. Hoï phaûi luoân taâm nieäm veà caùi phuùc cuûa thanh baàn, vaø nhôù raèng Tin möøng laø cuûa ngöôøi ngheøo tröôùc tieân. Ñaây laø ñieàu maø thaàn hoïc chaâu Myõ la tinh ñaõ nhaéc nhôû chuùng ta. Coù ñieàu khoâng neân bieán tình yeâu keû ngheøo thaønh thuø haän ngöôøi giaøu cuøng vôùi nhöõng yù thöùc heä chieán ñaáu.

ñ) trong khaát thöïc hay baèng lao ñoäng? Tu nhaân trong AÁn giaùo, Phaät giaùo ñöôïc goïi laø tyø khöu (bhikkhu, bhiksïu), nghóa laø khaát syõ. Xöa trong Kytoâ-giaùo, tu nhaân vaø moät soá ngöôøi ñaÏo ñöùc khaùc cuõng chuû tröông haï mình vaø choáng tích luõy baèng caùch soáng nhôø vaøo loøng haûo taâm cuûa moïi ngöôøi. Theo thaùnh Phan sinh, thì söï xin aên laø "maâm côm (baøn aên) cuûa Chuùa". Coù ñieàu ngöôøi xin aên ñaây khoâng phaûi ngöôøi löôøi ñaâu. Hoï vaãn lao ñoäng, nhöng baèng moät lao ñoäng khoâng coâng, nhö loan Tin möøng cho nhöõng ai caàn, nhö phuïc vuï ngöôøi giaø vaø ngöôøi beänh, ngöôøi taøn taät vaø coâ nhi. Khaát thöïc, chaúng nhöõng hoï phaûi haï mình ñi xin, laïi coøn chòu soáng baáp beânh, khoâng tìm söï an toaøn ôû cuûa caûi, maø chæ ñaët nieàm tin vaøo Chuùa:

— "Haõy nhìn nhöõng con quaï, chuùng khoâng gieo, khoâng gaët haùi... Haõy nhìn nhöõng caây hueä, chuùng khoâng deät cöûi, quay tô..." (Lc. 12. 22-32).

Taâm thöùc ngaøy nay ñaõ ñoåi khaùc, vaø vieäc xin aên khoâng coøn laø chöùng töø nöõa. Nhieàu nhoùm tu muoán chia seû söï cöïc nhoïc trong kieám soáng cuûa nhieàu anh chò em laøm coâng. Ñoàng lao coäng khoå vôùi nhöõng ngöôøi heøn yeáu, tu nhaân deã caûm thoâng vôùi hoï vaø bieán ñôøi tu thaønh nhaäp theá hôn. Hoï muoán laøm chöùng, khoâng phaûi baèng moät neáp soáng khaùc, nhöng baèng moät tinh thaàn khaùc, nhaát laø baèng ñöùc AÙi cuûa ñaáng ñaõ tôùi soáng ngheøo heøn vaø vaát vaû giöõa loaøi ngöôøi chuùng ta. Theâm vaøo ñaáy, vôùi ñoàng löông cuûa hoï vaø söï bôùt tieâu pha cuûa hoï, hoï coù theå giuùp ngöôøi, giuùp khoâng baèng nhöõng cuûa dö, maø baèng chính moà hoâi nöôùc maét. Vaø ñaây cuõng laø caùch hieåu cuûa ñöùc Phaoloâ VI trong huaán töø Evangelica testificatio (Laøm chöùng phuùc aâm).

* * *

Neáu chæ nhaém moät trong nhöõng muïc tieâu vaø yù nghóa treân ñaây, thì coù caû traêm caùch ñeå ñi vaøo thanh baàn, moãi caùch cho moãi hoaøn caûnh soáng, duø cuûa tu nhaân hay cö syõ, duø cuûa vieãn phaùi (thöøa sai) hay giaùo syõ ñòa phöông. Vaø neáu hieåu thanh baàn trong nhöõng yù nghóa vaø muïc ñích raát Phuùc aâm aáy, thì khoâng ai mang danh ñeä töû Chuùa maø khoâng phaûi vaø khoâng ñöôïc môøi goïi ñi vaøo thanh baàn. Vaø cuõng theá ñoái vôùi moïi môøi goïi vaø ñoøi hoûi cuûa Phuùc aâm. Ñuùng nhö Thaddeùe Matura noùi:

— "... Ñôøi tu khoâng theå ñaët neàn kinh thaùnh (bibliquement) treân söï phaân bieät giöõa luaät buoäc vôùi lôøi khuyeân. Toaøn Phuùc aâm laø cho moïi ngöôøi; Phuùc aâm khoâng bieát ñeán caáp baäc vaø choïn löïa."

Ñoái vôùi keû ñi tu, ñuùng luùc chuyeån töø moät neáp soáng töï do sang neáp soáng trong khuoân cuûa töø boû, hoï deã caûm nhaän moät ñoåi ñôøi cuøng vôùi söï döùt khoaùt cuûa daâng hieán. Ñaây laø moät aán töôïng khoù queân noù ñoùng daáu cuoäc ñôøi vaø thay ñoåi yù thöùc veà mình: — Töø nay, toâi laø ngöôøi cuûa Chuùa, chöù khoâng cuûa theá gian! Moät aán töôïng vaø yù thöùc nhö theá raát caàn cho söï neân thaùnh.

Moät tuïc gia muoán neân thaùnh cuõng neân ñoùng daáu mình baèng moät aán töôïng vaø yù thöùc gioáng theá. Vaâng, hoï phaûi taïo neân moät quyeát taâm, moät chuyeån höôùng thöïc söï, caùi chuyeån höôùng maø nguoàn goác vaø yù nghóa ñaõ naèm ngay trong söï thöïc Pheùp röûa vaø lôøi höùa boû quyû theo Chuùa. Thanh baàn cuûa hoï trong quyeát taâm aáy seõ laø bôùt höôûng thuï, hy sinh ñeå boài ñaép cho ngöôøi thaân vaø nhöõng ai xaáu soá. Beân caïnh nhöõng giôø lao ñoäng vì sinh keá, hoï cuõng neân coù nhöõng phuïc vuï khoâng coâng vaø khoâng danh, vì lôïi ích cuûa giaùo xöù, cuûa ngöôøi ngheøo, cuûa xaõ hoäi noùi chung...

Söï thanh baàn cuûa moät cha sôû laø phuïc vuï khoâng ñoøi hoûi, chaêm lo ñeán ngöôøi ngheøo hôn laø ngöôøi giaøu coù, khoâng lo kieám tieàn, cuõng chaúng quaù quan taâm ñeán vieäc tích luõy cho cuoäc soáng luùc veà höu. Coøn ñoái vôùi caùc nhaø tieân phong truyeàn giaùo, thì chính söï phieâu löu, khoâng maùi nhaø oån ñònh, cuõng chaúng tính xem ngaøy mai soáng baèng gì, vaâng, chính söï phieâu löu baèng caû taâm hoàn laãn theå xaùc aáy ñaõ laø thanh baàn Phuùc aâm cuûa hoï.

Thanh baàn khoâng phaûi laø taát caû ñòa baøn cuûa töø boû, nhöng thanh baàn laø con chuû baøi cuûa neân thaùnh. Thanh baàn cuõng laø ngoân ngöõ deã hieåu nhaát ñoái vôùi ngöôøi ñôøi ñeå noùi veà moät theá giôùi khaùc, moät cuoäc soáng khaùc, vaø nhöõng giaù trò khaùc, giaù trò sieâu theá vaø caùnh chung.

Khuyeán duï vaø quyeát nguyeän Tònh khieát

Ngaøy nay, duø veà ñôøi tu, ngöôøi ta cuõng öa noùi ñeán ñoäc thaân hôn laø khieát tònh. Nhöng ñoäc thaân chæ noùi leân moät neáp soáng, chöù khoâng phaûi giaù trò, laïi caøng khoâng phaûi ñöùc tính. Tuy khieát tònh khoâng coøn ñöôïc ñeà cao nöõa, nhöng noù vaãn laø moät trong nhöõng neàn taûng cuûa truyeàn thoáng tu haønh, Ñoâng cuõng nhö Taây.

Vaâng, trong toân giaùo naøo cuõng theá, tu haønh luoân ñi ñoâi vôùi thanh baàn vaø tònh khieát, duø nay ñaõ coù moät vaøi söùt meû ôû moät vaøi nôi. Töø laâu tröôùc coâng nguyeân, Luaät Manu AÁn giaùo ñaõ daønh caû chöông VI ñeå noùi veà tu haønh. Tuy trong chöông naøy, veà khieát tònh luaät chæ noùi ngaén goïn thoâi, nhöng coù leõ vì ñaây laø ñieàu ñöông nhieân, khoâng caàn daøi doøng. Do ñoù, toäi daâm oâ bò phaït raát naëng trong luaät tu Phaät giaùo. Moät sö nam ñi moät ñoaïn ñöôøng vôùi moät sö nöõ laø ñieàu caám kyï. Duø taùn tænh ngöôøi cuøng phaùi hay khaùc phaùi cuõng bò ñuoåi luoân.

Tu haønh trong Kytoâ-giaùo cuõng chaúng khaùc theá bao nhieâu. Hieán phaùp doøng naøo cuõng tæ mæ veà thanh baàn (vaø tuøng thuaän nöõa), nhöng tònh khieát thì chæ ñöôïc löu yù nhö laø caàn thieát. Thaät ra, do truyeàn thoáng vaø trong dö luaän, ñôøi tu luoân gaén lieàn vôùi ñoäc thaân, khieán moät phaù leä veà maët naøy deã gaây kinh hoaøng trong daân chuùng.

Theá nhöng coù ñuùng laø ñoäc thaân laøm neân neàn taûng cuûa tu haønh khoâng? Vaø coù ñuùng laø tònh khieát khoâng theå thieáu treân thöïc ñôn thaùnh thieän?

Trong Cöïu öôùc, neáu caùi ngheøo chaúng ñaùng moät xu, thì ñoäc thaân cuõng theá. Hoaïn nhaân thì maát hieäp thoâng vôùi Daân Chuùa (Nl. 23.2) trong khi keû voâ haäu thaät ñaùng ruûa nguyeàn. Ñoäc thaân, theo yù kieán caùc thaày luaät, laø moät xuùc phaïm ñeán hình aûnh cuûa Thieân Chuùa nôi con ngöôøi chuùng ta. Neáu Yeâreâmia ñöôïc leänh khoâng laáy vôï sinh con, thì chæ laø ñeå baùo tröôùc tai öông seõ giaùng xuoáng treân daân Do Thaùi (Yeâr. 16.1-4).

Theá nhöng sang Taân öôùc, vì Nöôùc Trôøi xem ra ngöôøi ta phaûi coi thöôøng vôï (Lc. 14.26), thaäm chí boû vôï (18. 29-30). Vaø Chuùa Yeâsu ñaõ ñeà cao nhöõng keû xung phong laøm hoaïn nhaân (Mt. 19.12). Phaoloâ caøng nghieâng veà ñoäc thaân hôn (1 Cor. 7.1,27), vôùi lyù do laø trôøi ñaát ñang qua mau vaø thôøi caùnh chung ñaõ ñieåm (caâu 29 vaø 31). Vaäy caùi maø oâng nhaém boû laø thuï höôûng. OÂng khoâng daùm coi hoân nhaân laø xaáu, bôûi hoân nhaân hay ñoäc thaân, taát caû laø ñaëc suûng (7.7). Coù ñieàu, cuõng nhö ngöôøi ñoàng thôøi vaø giaùo phuï sau ñoù, oâng coi coù vôï chæ laø caùi khoaùi vaø söï giao hôïp döôøng nhö caùi toäi ñöôïc pheùp. Cuõng theo oâng, ñôøi soáng gia ñình gaây nhieàu phieàn toaùi maø traùnh ñöôïc thì hôn (7.26,28,32). Hôn theá, noù coøn caûn trôû coâng vieäc môû Nöôùc Cha: keû coù vôï thì lo chieàu vôï, keû khoâng vôï thì lo vöøa loøng Chuùa vaø lo vieäc cuûa Chuùa (7.32-33).

Nhö theá, Phaoloâ khoâng laøm moät so saùnh nguyeân taéc cho baèng moät so saùnh thöïc haønh. Vaø ñaây laø haäu quaû cuûa hoân nhaân ôû nhöõng gì thöïc xaûy ra quanh oâng. Vaû laïi, xem ra oâng chöa chaéc laém, coi ñaây chæ laø yù kieán cuûa rieâng mình (7.25-26,40), duø yù kieán aáy cuõng coù söùc naëng naøo ñoù trong Thaàn khí (7.40).

Hoài ñaàu trong Giaùo hoäi, ñoäc thaân chính thöùc coù caùc baø goùa, caùc nöõ trinh. Moät soá keû trong hoân nhaân cuõng muoán soáng ñoàng trinh nöõa. Caùc ñoàng trinh ñöôïc thaùnh I-nhaõ vuøng Antiokia (theá kyû I-II) moâ taû nhö "söï toân vinh xaùc thòt cuûa Chuùa". Keå töø theá kyû III trôû ñi, ñoàng trinh vaø ñoäc thaân ngaøy caøng ñöôïc ñaùnh giaù cao, maø haäu quaû laø hoân nhaân bò haï thaáp. Sang theá kyû IV, moät vaøi giaùo phuï coøn coi ñoäc thaân laø "söï thaùnh" noù ñeán theá choã töû ñaïo ñaõ heát thôøi. Vôùi Ambroâsioâ, söï ñoàng trinh khieán toâi coù phaàn trong Giaùo hoäi ñoàng trinh vaø nhieâu phong, trong ñoù nöõ trinh laø hieàn theâ Chuùa Kytoâ vaø meï thieâng lieâng cuûa moïi ngöôøi. Soáng ñoàng trinh chính laø böôùc theo Chuùa ñoàng trinh vaäy. Ñeå ñöa ñöôïc ñoàng trinh leân tôùi Trôøi, thaùnh Yeâroâm ñaõ haï hoân nhaân xuoáng taän ñaát ñen khi coi noù laø thöïc taïi phaøm tuïc trong khi ñoàng trinh laø tình traïng thieân giôùi.

Phaûi chôø tôùi luùc ñoái dieän vôùi nhöõng cao traøo mieät thò theå xaùc vaø hoân nhaân ra maët, caùc giaùo phuï do phaûn öùng môùi taùi khaùm phaù giaù trò cuûa ñôøi soáng löùa ñoâi. Vôùi Yoan Kim khaåu (ngöôøi Phöông ñoâng, neân bôùt coi reû hoân nhaân), caû keû keát hoân laãn ngöôøi ñoäc thaân ñeàu ñöôïc môøi goïi neân thaùnh (PG. 57.81), vì vôùi ñaëc suûng rieâng, ngöôøi ta coù theå soáng löùa ñoâi moät caùch khieát tònh ñöôïc (PG. 58.599). Duø sao, thaùnh Basile vaø Augustin vaãn coi ñoäc thaân laø neáp soáng toát hôn vaø raát toát.

Caùn caân roài seõ nghieâng haún veà ñoäc thaân trong thaàn hoïc kinh vieän, caû trong thaùnh Toâma Aquinoâ. Nhöõng suy tö cuûa hoï ñaõ traûi thaûm loùt ñöôøng cho ñoäc thaân böôùc leân ñaøi vinh quang ôû coâng ñoàng Triñentinoâ, söï vinh quang maø hoân nhaân phaûi ñoå heát tieàn traû giaù. Coâng ñoàng Triñentinoâ cuõng leân aùn: Tuyeät thoâng (A.S.) cho ai noùi raèng ñoäc thaân khoâng toát hôn hoân nhaân (DS. 1810).

Tuy Vatican II ñaõ phaàn naøo nghó laïi, nhöng duø sao, vaøo thôøi ñieåm aáy, taát caû vaãn chöa ñuû chín muoài ñeå hoân nhaân ñöôïc ñaët vaøo vò trí xöùng ñaùng cuûa noù.

Ngaøy xöa, ngöôøi ta quen döïa vaøo Mt. 22.30: "Khi phuïc sinh roài, ngöôøi ta chaúng coøn laáy choàng laáy vôï nöõa", vaâng, döïa vaøo caâu noùi aáy, ngöôøi ta coi ñoäc thaân laø neáp soáng thieân giôùi. Thaät ra, khoa chuù giaûi ngaøy nay cho thaáy, baèng caâu naøy, Chuùa chæ muoán noùi: treân Trôøi khoâng coøn keát hôïp thaân xaùc, do ñoù cuõng chaúng coøn vôï anh vôï toâi, theá thoâi. Cuõng theá, caâu 2 Cor. 11.2: "Cha ñaõ gaû caùc con cho moät lang quaân duy nhaát, ñeå daâng caùc con cho Chuùa Kytoâ nhö moät nöõ trinh tinh taán", caâu aáy khoâng theå aùp duïng vaøo söï ñoàng trinh cuûa nöõ tu nhö quen laøm xöa kia, vì nöõ trinh ñaây laø Giaùo hoäi Corinthe, vaø söï tinh taán nhaém moïi maët cuûa thaùnh thieän Hoäi thaùnh (Eph. 5.27), ñaëc bieät laø veà chaân lyù ñöùc tin ôû tröôøng hôïp naøy (2 Cor. 11.3-5; 13-15).

Ngaøy nay, tính duïc khoâng coøn laø ta bu cho theá giôùi ñaïo ñöùc nöõa. Vaø söï ñoàng trinh theå xaùc töï noù cuõng khoâng ñöôïc coi laø moät giaù trò. Giaù trò cuûa noù naèm ôû moät caùi gì tích cöïc hôn, nhö tình yeâu thieâng lieâng, nhö söï bieåu tröng cho nhöõng giaù trò caùnh chung vaø sieâu theá. Cuõng nhö ñoái vôùi thanh baàn, ngöôøi ta caàn phaân bieät tinh thaàn tònh khieát vôùi neáp soáng ñoäc thaân. Cuõng nhö thanh baàn trong tinh thaàn, tinh thaàn tònh khieát laø moät ñoøi hoûi phoå bieán. Coøn söï ñoäc thaân chæ coù yù nghóa khi ñöôïc lieân keát vôùi moät söù maïng ñaëc bieät.

* * *

Vì nhöõng lyù do keå treân, veà ñoäc thaân vaø tònh khieát, chuùng ta caàn phaûi soi saùng chuùng baèng nhöõng lyù do nhö sau:

a) yeâu Chuùa vaø töø boû heát vì Chuùa. Khoâng phaûi vì gaù nghóa traêm naêm vôùi moät ngöôøi, maø toâi khoâng coøn yeâu Chuùa vôùi heát tim toâi ñöôïc nöõa. Tröôùc heát, vì tình yeâu caøng thieâng lieâng, thì noù caøng khoâng tieâu hao luùc vaän haønh. Chæ vaät chaát cho ñaâu môùi maát ñaáy, chöù tinh thaàn thì ngöôïc laïi. Baûn chaát tinh thaàn laø môû tôùi bao la, neân phaûi cho ñi môùi lôùn leân ñöôïc. Chaû theá maø Ñöùc Kytoâ coù theå "Totum omnibus, totum singulis" (taát caû cho moïi ngöôøi, taát caû cho töøng ngöôøi). Chaû theá maø nhö Chuùa, yeâu meï beà treân heát loøng roài, Tieân sa nhoû coøn troïn veïn loøng cho nhöõng chò em khaùc. Vaâng, treân Trôøi mai sau, duø baûy chaøng moät vôï, vaãn chaúng ai coøn giaønh vôï laøm cuûa rieâng (Mt. 22.28).

Vaû laïi, yeâu Chuùa ñaâu coù cuøng loaïi nhö yeâu ngöôøi thöôøng ñöôïc. Chuùa laø ngöôøi MOÏI NGÖÔØI caùch naøo ñoù, chöù khoâng phaûi ngöôøi giöõa moïi ngöôøi suoâng. Neân toâi coù theå yeâu Chuùa, maø vaãn yeâu trong Chuùa naøo vôï, naøo con, naøo meï cha vaø baïn ñôøi, tri kyû. Quaû theá, yeâu Chuùa khoâng loaïi tröø yeâu ngöôøi, maø coøn giaû thieát (suppose) yeâu ngöôøi, khi maø yeâu ngöôøi laø vieäc phaûi coù ñeå theå hieän loøng yeâu Chuùa (1 Yo. 4.8,20). Vaâng, Chuùa chæ "ghen" khi toâi khoâng yeâu trong Chuùa. Maø khoâng yeâu trong Chuùa minh nhieân hay maëc nhieân, thì anh cuõng chaúng yeâu ai thöïc tình, nghóa laø yeâu vì hoï ñöôïc.

Vaäy khoâng phaûi, vì ñeå daâng troïn mình cho Chuùa, maø moät coâ gaùi phaûi giöõ trinh vaø khoâng laáy choàng. Nghó nhö theá — maø khoâng phaûi ít ngöôøi ñaõ nghó nhö theá — laø yeâu Chuùa theo xaùc thòt vaø haï Chuùa xuoáng ngang taàm nhöõng nam nhaân theá tuïc. Coù ñieàu nhuïc duïc laø moät thöù ma tuùy, vaø tình yeâu ñoâi löùa nghieâng veà loaïi tröø, neân heã yeâu ai thì cuõng deã giaûm loøng yeâu Chuùa ngay. Theá nhöng, vôùi ôn Chuùa, duø laïc ñaø vaãn loït qua loã kim nhö chôi (Mt. 19.24-26). Vaâng, mieãn laø coù ñaëc suûng ñeå, baèng tình yeâu, anh cao quyù hoùa giao phoái, vaø baèng ñoäng cô sieâu nhieân, anh thieâng lieâng hoùa aùi tình.

Coù ñieàu, neáu muoán hieán troïn cuoäc ñôøi cho Chuùa, con ngöôøi coù xaùc khoâng theå khoâng baèng moät haønh vi döùt khoaùt, laøm cho söï hieán thaân aáy ñöôïc sôø moù, caûm nhaän thaáy. Vaø ñaây coù theå laø moät quyeát nguyeän töø boû troïng yeáu. Moät töø boû cuï theå bao giôø cuõng coù giôùi haïn, nhöng moät töø boû chính yeáu coù theå ñöôïc duøng ñeå noùi leân moät hieán daâng voâ giôùi haïn.

Vieäc soáng ñoäc thaân coøn mang yù nghóa khoå haïnh vaø coù taùc duïng thaêng hoa nöõa. Khoå haïnh giaûi phoùng khoûi söùc naëng cuûa ham muoán, vaø doàn neùn ñuùng möùc seõ chuyeån höôùng ham muoán ñeå xaây döïng ñaïo ñöùc vaø tình yeâu thieâng lieâng.

Noùi rieâng veà khieát tònh, thì duø trong hoân nhaân cuõng phaûi soáng khieát tònh. Ngöôøi ta khieát tònh ôû choã khoâng tìm caùi khoaùi cuûa mình cho baèng haïnh phuùc cuûa ngöôøi vaø söï eâm aám gia trang. Nghóa laø duø trong giao phoái, ngöôøi ta cuõng khoâng tìm mình, khoâng ích kyû. Ñeå roài khi khoâng caàn, vaãn "aên chay" deã bôûi vaãn töï do. Thaät ra, laøm ñöôïc nhö theá laø thaùnh ñaáy. Maø cuõng chæ coù thaùnh môùi laøm ñöôïc nhö vaäy.

Traùi laïi, keû soáng ñoäc thaân coù theå laø vò kyû khi hoï chæ muoán traùnh phieàn toaùi vaø troán traùch nhieäm. Ñoäc thaân nhö moät giaù trò laø ñoäc thaân vì söù meänh vaø vì loøng yeâu thaäp giaù Chuùa. Cuõng nhö ñoàng trinh thaønh ñoàng trinh thieâng lieâng khi söï tònh khieát aáy laø do löûa tình yeâu tinh luyeän neân.

Ñeå soáng khieát tònh ñöôïc trong caû tuïc laãn tu, thì ngay töø nieân thieáu ñaõ phaûi taäp hy sinh vaø töï chuû, nhaát laø kìm haõm ham muoán vaø thaêng hoa noù. Ñeå töï chuû vaø ham muoán thaønh traàm oån, neân vaøo thieàn, bôùt uoáng röôïu, aên thòt, vaø soáng theo phöông phaùp döôõng sinh phöông Ñoâng. Thaät laø thích hôïp khi AÁn giaùo ñeå thieáu nieân traûi qua moät soá naêm brahmacarya, trong ñoù hoï taäp soáng khieát tònh. Sang caùc nöôùc Phaät giaùo Ñoâng nam AÙ, tuïc aáy thaønh tuïc tu chuøa tröôùc khi ñeán tuoåi veà nhaø keát hoân.

Chaúng nhöõng giôùi daâm nhö theá, keû taäp tu coøn phaûi giôùi tình nöõa. Vì tình seõ daãn daâm ñeán, vaø hoân nhaân cuõng baùm theo. Chæ khi caû tình caûm laãn tình duïc ñöôïc bình oån döôùi tay roài, keû tu haønh môùi ngoài vöõng ñöôïc treân yeân ñeå tieán chieám nhöõng ñænh cao hôn theá.

b) daáu hieäu Nöôùc Trôøi vaø loøng yeâu Thaùnh giaù. Theo thaùnh Yoan, ñoàng trinh khoâng naèm ôû veïn toaøn cô theå, nhöng ôû caùi cheát vì chung thuûy, yeâu thöông, khieán ñöôïc röûa traéng muoát trong maùu Con Chieân Thieân Chuùa (Kh. 14.4; 7.14). Quaû theá, chæ coù tình yeâu Chuùa vaø tình yeâu anh em trong Chuùa môùi thanh taåy vaø thaùnh hoùa chuùng ta. Vaø tình yeâu aáy chæ ñoøi hoûi baát thieân (sieâu thoaùt) ñeå tuøng thuaän hoaøn toaøn. Do ñoù, chæ caàn moät thanh baàn trong tinh thaàn, moät thaùi ñoä khieát tònh, moät saün saøng töø boû heát.

Theá nhöng moãi ngöôøi caàn ñeán moät soá töø boû thaät. Vaø moät soá ngöôøi ñöôïc choïn ñeå thaät soáng ngheøo vaø soáng ñoäc thaân. Ñöôïc choïn rieâng, vì khoâng phaûi ai cuõng hieåu ñöôïc con ñöôøng hoaïn nhaân töï yù, do ñoù caàn moät ñaëc suûng. Ñöôïc choïn ít thoâi, ñeå laøm chöùng cho nhöõng giaù trò sieâu theá, ñeå nhaéc nhôû veà tính caùnh chung cuûa Nöôùc Trôøi.

Vaû nöõa, töø boû baèng haønh ñoäng seõ xaùc ñònh vaø cuûng coá cho thaùi ñoä döùt khoaùt cuûa keû ñi tu. Vaø nhöõng hy sinh phaûi chòu do ñoù khieán anh caûm nhaän vaø soáng saâu maàu nhieäm Thaùnh giaù. Chính vì theá, cuoäc soáng ñoäc thaân cuõng nhö thanh baàn vöøa trôû thaønh daáu hieäu tröôùc ngöôøi ñôøi, vöøa thaønh hieän thöïc nhö moät tinh thaàn vôùi noäi taâm anh.

Trong ba caáp ñoä khieâm nhöôøng cuûa Thaàn thao, thaùnh I- nhaõ ñaõ daønh caáp II cho baát thieân giöõa giaøu vaø ngheøo, giöõa vinh quang vôùi sæ nhuïc. Thuoäc caáp ñoä III, ñoù laø nhöõng ai, vì muoán gioáng Chuùa chòu ñoùng ñinh, ñaõ choïn ngheøo thay vì giaøu, choïn sæ nhuïc thay vì vinh quang, choïn ñöôïc coi laø roà daïi thay vì khoân ngoan tröôùc ngöôøi theá. Neáu xeáp nhö theá, thì khieát tònh trong tinh thaàn seõ thuoäc caáp II, coøn ñoäc thaân thöïc thì ôû caáp III. Nhöng ñaáy laø noùi chung vaø ñöùng treân nguyeân taéc maø noùi.

c) vì söù meänh vaø moät tình yeâu khoâng bieân giôùi. Ñoäc thaân hay hoân nhaân phaûi laø ôn goïi tröôùc tieân, vaø do ñoù ñaëc suûng: ôn goïi vaø ñaëc suûng ñeå neân thaùnh vaø soáng cho Nöôùc Trôøi trong neáp soáng ñoù.

Vì tính khoù hieåu vaø khoù giöõ cuûa noù, ñoäc thaân caøng laø ñaëc suûng vaø ôn goïi, ôn chuyeân hôn. Ôn goïi naøy ñeán töø Chuùa hôn laø töø khuynh höôùng vaø khaû naêng töï nhieân cuûa ñöông söï, duø khuynh höôùng vaø tieàm naêng khoâng theå bò boû qua. Ñaây khoâng phaûi laø söï baát löïc hay ít nhaïy caûm tính duïc, do ñoù bôùt caùm doã ñaâu. Maø ñaây laø söï bình oån veà maët ñoù, khoâng coù nhöõng xaùo troän vöôït ra ngoaøi voøng kieåm soaùt. Ñaây cuõng laø khaû naêng töï chuû cuøng vôùi söï say yeâu nhöõng lyù töôûng cao ñeïp.

Vaâng, söï ñoäc thaân thöôøng chæ coù yù nghóa khi lieân ñôùi vôùi moät lyù töôûng vaø söù meänh: lyù töôûng vaø söù meänh truyeàn giaùo, lyù töôûng vaø söù meänh nöng ñôõ nhöõng keû maït vaän, khoán cuøng...

Vieäc caét ñöùt vôùi "tình nhaø" cuõng laø ñeå môû veà phía moät tình yeâu caùnh chung khoâng bieân giôùi: yeâu baát cöù ai Chuùa göûi ñeán nhö baïn ñoàng haønh, xaû thaân cho baát cöù ai caàn ñeán söï giuùp ñôõ cuûa toâi veà maët thieâng lieâng hay vaät chaát.

Neáu laäp gia ñình, toâi chæ ôû vôùi ngöôøi toâi choïn, toâi chæ yeâu nhöõng ñöùa con toâi ñöùt ruoät ñeû ra. Chöù coøn trong moät tu ñoaøn: ñaõ cuøng giôùi tính laïi khoù hôïp tính tình, thì soáng thuaän vôùi nhau ñöôïc chæ laø do ñöùc AÙi Chuùa Kytoâ thoâi. Nhöng chính ñieàu aáy laïi noùi leân tính khoâng bieân giôùi cuûa Nöôùc Chuùa, cuûa moät gia ñình maø trong ñoù taát caû laø con Cha, do ñoù laø anh chò em vôùi nhau. Vaâng, taát caû, duø ñaøn baø hay ñaøn oâng, duø Do thaùi hay Hy laïp, duø noâ leä hay keû sang giaøu, quyeàn theá.

Neáu coù gia ñình, gia ñình gaàn nhö chieám troïn moái baän taâm cuûa toâi. Theá roài, boån phaän ñoái vôùi vôï, vôùi con seõ ngaên trôû nhieàu di chuyeån vaø tieáp xuùc. Vaäy ñeå soáng vì moïi ngöôøi, toâi ñaâu theå laäp gia ñình ñöôïc. Cuõng nhö neáu khoâng muoán soáng vì ngöôøi khaùc hay vì moät lyù töôûng cao caû, thì söï ñoäc thaân aáy chæ laø chaïy troán hay sai laàm thoâi.

Vaâng, ngöôøi töï hoaïn vì Nöôùc Chuùa ñaõ hoaïn vì moät gia ñình lôùn roäng hôn gia ñình mình coù theå laäp. Ham muoán nôi hoï khoâng coøn dieãn ñaït ôû quan heä choàng vôï vaø quan heä cha con, meï con nöõa, maø ôû nhöõng quan heä bao la hôn nhöng khoâng keùm phaàn cuï theå.

Baèng söï ñoaïn giao vôùi tình gia ñình nhö theá, keû ñi tu nhaén göûi cho theá giôùi gia ñình moät thoâng ñieäp: — "Thôøi giôø gaáp ruùt laém", neân "coù vôï haõy coi nhö khoâng", nghóa laø phaûi tieát cheá vaø boû vaán vöông, laïi vöôït treân nhu caàu baèng töông quan ñoái vò, töø boû chieám höõu baèng thaùi ñoä vò tha, vaø môû tung caùnh cöûa gia ñình ñeå quan taâm ñeán Nöôùc Chuùa.

Khi neáp soáng ñoäc thaân ñaõ thaønh aùnh saùng cho gia ñình nhö theá, thì cuoäc soáng taïi theá cuûa gia ñình cuõng thaønh loa phoùng thanh cho Lôøi Chuùa ñi vaøo caûi hoùa theá gian. Vaâng, giaùo syõ chæ coù tieáng noùi, chính gia ñình môùi laø men trong boät vaø caùnh tay ñeå thöïc hieän.

Khuyeán duï thuaän Thieân vaø quyeát nguyeän Vaâng lôøi

Töø raát laâu roài, quyeàn bính vaø vaâng lôøi ñaõ trôû neân moät caùi gì raát thaàn thaùnh trong neáp soáng tu Kytoâ-giaùo. Nhöng hoài ñaàu, cuõng nhö trong ñöôøng tu caùc toân giaùo khaùc, noù coù moät vò trí khieâm toán hôn.

Trong ñöôøng tu AÁn, Phaät giaùo, quan troïng laø vaán ñeà tuøng thuaän (soumission). Tuøng thuaän khoâng coù giaù trò ôû chính noù, nhöng noù laø ñieàu kieän ñeå ñi vaøo chính ñaïo, nhôø ñoù ñaéc ñaïo. Ngöôøi ta khoâng tuøng thuaän moät quyeàn haønh cô cheá cho baèng quy thuaän luaâït tu vaø nhu thuaän ñoái vôùi sö phuï cuûa mình. Sö phuï laø baäc laõo thaønh, ñaõ hieåu ñaïo laïi thaïo luaät tu, neân ñöôïc trao cho moät soá sa di ñeå höôùng daãn vaø daïy doã. Neáu sö phuï ñaéc ñaïo, oâng coù theå thaønh sö toå, thaøy cuûa caùc thaøy. Trong AÁn giaùo, moät sö phuï ñaéc ñaïo toûa ra moät thöù töø tröôøng thieâng lieâng naøo ñoù. Ñeå ñöôïc truyeàn töø löïc aáy, ngöôøi ñeä töû chæ caàn im laëng chieâm ngöôõng thaày trong thaùi ñoä nhu thuaän vaø thuï nhaän.

Trong tu haønh Kytoâ-giaùo sô thuûy, quan heä thaày troø cuõng raát quan troïng, nhaát laø beân phöông Ñoâng. Cöù baûy taùm ñeä töû ñöôïc trao cho moät linh sö höôùng daãn. Hoï chæ soáng chung vôùi thaøy vaø vôùi nhau vaøi ngaøy moät tuaàn, coøn thì töï laäp moãi ngöôøi rieâng moät choøi oå trong hoang vaéng (anachoreøte = vieãn hoang tu syõ). Ñeå ñöôïc höôùng daãn vaøo ñuùng ñöôøng Thaàn khí, hoï phaûi nhu thuaän ñoái vôùi thaøy mình. Söï nhu thuaän naøy chæ laø phöông theá, chöù khoâng phaûi thaønh phaàn cuûa ñöôøng tu.

Sau ñoù, khi neáp soáng coäng ñoàng ñaõ phaùt trieån thaønh nhöõng tu vieän lôùn, ngöôøi ta baét ñaàu nghó ñeán toå chöùc vaø ñieàu haønh, töø ñoù moïc leân nhöõng boä luaät, nhöõng coâng hoäi, nhöõng chöùc vuï nhö beà treân cuøng vôùi hoïc thuyeát veà vaâng lôøi.

Beân phöông Ñoâng, boä luaät noù taïo neân toaøn caûnh tu phöông Ñoâng ñaõ ñöôïc thaùnh Basile (329-379) soaïn thaûo vaø goïi laø Ñaïi quy taéc (Grandes reøgles). Ñaïi quy taéc goàm 55 caâu hoûi ñaùp, maø quyeàn bính ñöôïc ñeà caäp ñeán ôû caâu 24. Quyeàn bính ôû ñaây khoâng phaùt xuaát töø trôøi cao maø töø nhu caàu cuûa cuoäc soáng chung. Tu nhaân soáng thaân maät vôùi nhau trong nhöõng huynh ñeä ñoaøn (fraterniteù). Vì hoï chung moät lyù töôûng vaø ñi chung moät con ñöôøng, neân caàn ñeán moät Con maét (oeil) ñeå xem xeùt caùi gì ñaõ laøm vaø caùi gì seõ ñöôïc laøm, cho moãi ngöôøi cuõng nhö cho chung taát caû. Con maét aáy laø beà treân. Vaâng, huynh ñoaøn laø moät cô theå, trong ñoù moãi thaønh vieân ñoùng moät vai troø vaø coù moät traùch nhieäm. Beà treân coù vai troø vaø traùch nhieäm Con maét trong cô theå ñoù.

Ngöôïc laïi vôùi Basile, thaùnh Bieån ñöùc (Benedictus) cuûa phöông Taây ñaõ ñaët caùi goác cuûa vaâng lôøi nhaø tu ôû treân Trôøi: Sôû dó ñan syõ phaûi nghe lôøi vieän phuï vì Chuùa Yeâsu noùi: "Ai nghe caùc con laø nghe Ta". Thaät ra, caâu Phuùc aâm naøy ñaët neàn cho quyeàn haønh giaùm muïc. Theá maø "neáp soáng tu laïi khoâng thuoäc caáu truùc thaùnh caáp (hieùrarchie), nhöng thuoäc caáu truùc thaùnh thieän cuûa ñôøi soáng Hoäi thaùnh". Sau naøy, laøm theo Bieån ñöùc, daàn daø ngöôøi ta ñaõ ñoàng hoùa vaâng lôøi beà treân vôùi vaâng lôøi Thieân Chuùa, vaø coi beà treân laø ngöôøi truyeàn ñaït yù Chuùa.

Quaân bình hôn, boä luaät thaùnh Augustin phaân roõ hai quyeàn haønh: beà treân (ñöôïc goïi laø cha, abba) lo cho coäng ñoaøn giöõ luaät tu, giaùm muïc (ñöôïc moät linh muïc ñaïi dieän) giöõ quyeàn treân, nhôø ñoù ñöa coäng ñoàng tu vaøo ñuùng choã cuûa mình beân trong Giaùo hoäi. Thaät ra, trong tö töôûng cuûa thaùnh Basile, neáp tu laø moät trong nhöõng sinh hoaït cuûa Daân Chuùa, chöù khoâng phaûi "moät theå cheá taùch rieâng trong Giaùo hoäi vaø xem nhö ñöùng treân caùc coäng ñoàng Kytoâ-giaùo."

* * *

Vaäy thöû hoûi, söï vaâng lôøi cuûa ñôøi tu coù neàn taûng naøo trong Phuùc aâm hay khoâng? Thöa coù ñoù vaø coù nhieàu, nhöng coù chung cho moïi ñeä töû Chuùa, chöù khoâng rieâng gì cho tu nhaân.

Thieân Chuùa laø taát caû, neân taïo vaät ñaõ töø caùi hö voâ cuûa mình maø ñöôïc taïo neân trong hieän höõu. Vì theá, hö voâ laø khoâng gian caàn thieát cho saùng taïo. Con ngöôøi, töø hö voâ maø ñeán, phaûi nhìn nhaän neàn taûng hö voâ cuûa mình, caùi neàn taûng maø töø ñoù Chuùa ñaõ taïo thaønh con ngöôøi. Ñeå Chuùa hoaøn thaønh taùc phaåm nôi ta, cuõng laø ñeå ta thaønh nhaân, thaønh thaùnh, thì ta phaûi tieáp tuïc trôû veà hö voâ baèng caùch veùt roãng mình khoûi caùi Toâi vaø yù rieâng, ñeå uoán mình theo taùc ñoäng yù Thieân Chuùa.

Khoâng may, thay vì uoán theo yù Trôøi, con ngöôøi ñaõ laøm theo yù mình, do ñoù laøm hö taùc phaåm vaø ñi vaøo caùi cheát thieâng lieâng. Ñeå cöùu loaøi ngöôøi vaø taùi laäp traät töï, Thieân Chuùa ñaõ ñöa vaøo giöõa chuùng ta moät söùc quy thuaän hoaøn haûo, vaø ñoù laø Ñöùc Yeâsu Kytoâ.

Ñöùc Yeâsu Kytoâ laø Con Thieân Chuùa thaønh ngöôøi. ÔÛ choã laø Con, Ngaøi tieáp nhaän heát hieän höõu thieân tính töø Cha, ñoàng thôøi quy heát veà Cha hieän höõu ñoù, ñeå chæ coøn moät hieän höõu thieân tính thoâi. Bôûi theá ñoái vôùi Cha, Ngaøi laø söï Tuøng thuaän vieát hoa. Ñeå roài con ngöôøi Ngaøi cuõng röïc saùng söï tuøng thuaän ñoù.

Laø ngöôøi "goàm thaâu moïi ngöôøi" (reùcapitulation), Ngaøi coù söùc caûi hoùa heát chuùng ta theo Ngaøi, ñeå taïo neân giöõa loaøi ngöôøi moät doøng hoï tuøng thuaän cho Cha:

— Meï Ta vaø anh chò em Ta, ñoù laø keû nghe lôøi Thieân Chuùa! (Lc. 8.21; Mc. 3.35; Mt. 12.50).

Chuùng ta thaønh baø con vôùi Chuùa vaø ñöôïc cöùu baèng ñöùc tin. Tin theo nghóa Thaùnh kinh laø nghe theo Thieân Chuùa baát cöù giaù naøo. Baèng ñöùc tin aáy, ta ñöôïc soáng ñoäng hoùa bôûi Thaàn khí cuûa Con ñeå thaønh con Thieân Chuùa, vaø ñöôïc Thaàn khí soi saùng ñeå hieåu nhöõng gì thuoäc Thieân Chuùa cuõng nhö ñeå thi haønh yù khoù hieåu cuûa Ngaøi (1 Cor. 2.11-16).

Trong ñieàu kieän söû tính cuûa cuoäc soáng con ngöôøi, khoâng theå thuaän Thieân beân ngoaøi nhöõng trung gian, nhöõng bieät ñònh (deùterminations). Chính Lôøi nhaäp theå cuõng töøng ñaõ thi haønh yù Cha baèng caùch vaâng lôøi ba maù trong khuoân khoå cuoäc soáng taïi gia.

Vaäy lieân ñôùi (solidaire) vôùi gia ñình vaø xaõ hoäi baèng caùch phuïc tuøng caùc luaät leä vì daân cuûa chính phuû, baèng caùch vôï choàng chieàu yù nhau vaø con caùi nghe lôøi khuyeân daïy hieàn ñöùc cuûa ba maù, ñoù laø ñöôøng loái thi haønh yù Cha cuûa ngöôøi tín höõu taïi theá. Ñoái vôùi Kytoâ-höõu thuoäc hoäi tu, thì "vieäc nhaäp theå cuûa thuaän Thieân mang boä maët cuûa coäng ñoàng, caùi coäng ñoàng noù coù ôn goïi vaø lòch söû cuûa noù, cuøng vôùi leà loái kinh quaûn vaø nhöõng lieân ñôùi cuûa noù... Vaâng lôøi (ñoái vôùi hoï) tröôùc heát laø soáng söï tuyeät ñoái cuûa tình yeâu trong söï moûng manh (contingence) söû tính cuûa moät nhoùm ngöôøi cuøng vôùi ôn goïi cuûa nhoùm ñoù".

Laáy ôn goïi vaø con ñöôøng cuûa nhoùm laøm cuûa mình, ñeå roài kheùp mình vaøo khuoân thöôùc soáng cuûa nhoùm, ñoù laø caùch ñeå tu syõ vaâng lôøi Chuùa vaø gaëp gôõ yù Chuùa. Vaø nhö theá ñoái vôùi hoï, "con ñöôøng Thieân Chuùa ñi xuyeân giöõa söï lieân ñôùi noù noái buoäc (hoï) vôùi moät ôn goïi trong Giaùo hoäi".

Ñöùng veà phía con ngöôøi, caùi noù baûo veä hoäi tu vaø ôn goïi cuûa hoäi tu aáy laø cô caáu kinh quaûn (politique) vôùi nhöõng chöùc naêng hoaït taùc (animation), chæ höôùng (orientation) vaø hoøa giaûi caùc maâu thuaãn. Töø ñoù xuaát hieän nhöõng beà treân, coâng hoäi (chapitre, congreùgation) vaø hoäi ñoàng. Beà treân khoâng phaûi laø chuû cuûa baày daân, maø chæ laø ñaày tôù cho moät "kinh quaûn noù nhaém thöïc hieän vaø nhaäp theå ôn goïi cuûa doøng tu vaøo caùi hoâm nay cuûa lòch söû". Chính vì vai troø aáy cuûa noù maø coù quyeát nguyeän vaâng lôøi cuûa toâi. Vaâng lôøi "khoâng phaûi vì beà treân khoâng theå sai hay vì hoï coù ñaëc suûng laøm hieån ra yù Chuùa, maø vì, moät caùch thaønh khaån vaø tuùng ngheøo, hoï phuïc vuï ôn thieân trieäu cuûa chuùng toâi baèng caùch noùi ra cho chuùng toâi nhöõng höôùng ñi vaø choïn löïa". Caàn vaâng lôøi khoâng phaûi vì beà treân noùi saám, maø vì "quyeàn bính... laø coá gaéng cuûa con ngöôøi ñeå chaân thaønh traû lôøi cho tieáng goïi vaø ñeå phaùt ñoäng ôn goïi ñoù".

Vaäy, ñeå soáng söï vaâng lôøi trong nieàm tin, chuùng ta "khoâng caàn phaûi thaàn thieâng hoùa nhöõng chöùc vuï vaø quyeát ñònh", maø trong höôùng ñi nhaäp theå, chaáp nhaän caùi khuoân thöôùc kinh quaûn (cadre politique) aáy laøm "nôi choán gaëp gôõ Thieân Chuùa vaø trung thaønh vôùi Giao öôùc". Trong moät doøng tu, soáng theo luaät vaø vaâng lôøi beà treân caøng laø nôi choán cho chuùng ta ñi vaøo yù Chuùa, khi maø luaät aáy dieãn ñaït moät ôn goïi, vaø beà treân aáy thöôøng ñöôïc baàu choïn trong soá nhöõng ngöôøi ñöùc haïnh vaø khoân ngoan.

* * *

Xeùt veà hình thöùc thöïc thi quyeàn bính vaø vaâng lôøi, thì ñaây thuoäc phaïm vi cuûa töông ñoái (contingence), neân cuõng cuûa vaên hoùa luoân.

Ngaøy nay, ngöôøi ta höôùng veà con ngöôøi: con ngöôøi ôû choã noù laø chính mình, chöù khoâng thuoäc ñaùm ñoâng: con ngöôøi baûn vò; vaø con ngöôøi ôû choã noù caàn ñeán keû khaùc vaø phaûi môû tôùi taäp theå: con ngöôøi töông quan. Neân duø trong gia ñình, nhoùm hoäi hay doøng tu, caùi ñaùng quan taâm nhaát laø söï phaùt trieån cuûa coäng ñoàng vaø cuûa nhöõng nhaân vò trong ñoù, chöù khoâng phaûi cô cheá. Luaät leä vaø quyeàn haønh chæ laø nhöõng phöông theá ñeå phuïc vuï thoâi. Coù ñieàu ñaây laø phöông theá toái caàn, do ñoù duø ñaët chuùng ôû Trôøi nhö Benedictus hay ôû huynh ñoaøn nhö Basile, caû hai cuøng nhaán maïnh vaøo tuøng thuaän, moät söï tuøng thuaän raát thieâng lieâng.

Vì ñích nhaém laø con ngöôøi vaø hoäi tu cuøng vôùi ôn goïi cuûa noù, neân trong caùi troø chôi (le jeu) quyeàn haønh - tuøng thuaän, phaûi laøm sao ñeå khuyeán khích traùch nhieäm caù nhaân vaø tinh thaàn chia seû (participation). Ñoàng thôøi teá nhò hoùa (humanisation) töông quan beà treân - beà döôùi, sao cho coù ñoái thoaïi deã daøng, chöù ñöøng thi haønh quyeàn moät caùch maùy moùc vaø aùp duïng luaät moät caùch cöùng nhaéc.

Ñeå vaøo höôùng ñi treân, laém hoäi tu ñaõ ñoåi laïi danh xöng: beà treân nay thaønh phuï traùch. Coù ñieàu ñöøng tieán tôùi cöïc ñoan ngöôïc laïi, laø bieán beà treân thaønh moät chöùc naêng phoái hôïp suoâng, vaø bieán vaâng lôøi thaønh thoûa hieäp. Vaâng lôøi vaãn coù giaù trò thieâng lieâng cuûa noù, vì ñaây laø ñöôøng loái thöïc thi söï thuaän Thieân thaàn thaùnh trong ñieàu kieän söû tính cuûa cuoäc soáng haønh höông.

Theá nhöng ñeå gaëp yù Chuùa trong cuoäc soáng nhaø tu, thì khi thi haønh luaät leänh, phaûi nhaém caùi gì cuûa noù?

Ñoái vôùi Bieån ñöùc, "taát caû chæ ñöôïc laøm vôùi söï ñoàng yù cuûa vieän phuï" (ñieàu luaät 49), neân khoâng coøn khoaûng troáng cho "töï tung töï taùc". Khoâng coøn gì ñöôïc quyeát ñònh bôûi mình, ñeå taát caû ñöôïc quyeát ñònh bôûi luaät vaø beà treân, ñoù laø con ñöôøng an toaøn nhaát theo quan nieäm tu xöa. Haõy laøm nhö "xaùc cheát" ñeå ñaâu cuõng ñöôïc, hay nhö "caùi gaäy oâng giaø" söû duïng sao tuøy yù. Vaø coù leõ cuõng chaúng caàn suy nghó nöõa: "Vaâng lôøi toái maët" maø! Theo thaùnh Toâma, chæ caàn ñoái töôïng luaät leänh thoâi, chöù yù nghóa cuûa noù thì khoâng (S.Th. II.II. q.104, a.2). Thaùnh I-nhaõ ñi xa hôn moät tí khi ñoøi "ñaët phaùn ñoaùn cuûa mình tuøy thuoäc phaùn ñoaùn cuûa beà treân".

Theo Waldemar Molinski, vaâng lôøi Kytoâ-giaùo in ñaäm daáu aán cuûa tö töôûng Hy laïp, nhaát laø tö töôûng Platon-thuyeát, theo ñoù loaøi ngöôøi chæ hoaøn thieän baûn thaân khi töø boû yù rieâng ñeå ñöa mình vaøo dò tröôøng (heùteùronomie) cuûa thaàn linh vaø ñeå leä thuoäc uy quyeàn do thaàn linh thieát laäp. Noùi theá laø noùi veà truyeàn thoáng tu Taây phöông: quyeàn bính tröïc tieáp töø Trôøi xuoáng. Chöù theo Basile vaø khuynh höôùng daân chuû ngaøy nay, thì duø töø Trôøi xuoáng, quyeàn bính Trôøi vaãn qua moâi giôùi laø coäng ñoàng, cuøng vôùi ñaëc suûng vaø ôn goïi cuûa noù, cuøng vôùi ñieàu kieän soáng cuûa noù ôû ñaây vaø hoâm nay. Vaâng, vaán ñeà laø baèng yù höôùng sieâu nhieân, toâi phaûi coá gaëp Chuùa trong söï tuaân tuøng cuûa mình. Vaø cuõng vì ñích nhaém aáy, maø toâi phaûi suy nghó veà caû haønh ñoäng laãn ñích nhaém, khoâng phaûi vì toâi hay beà treân, maø vì ôn goïi cuûa doøng vaø söù meänh cuûa Hoäi thaùnh.

TOÙM LAÏI

Ôn goïi neân thaùnh laø cuûa chung moïi Kytoâ-höõu. Ñeå neân thaùnh, phaûi töø boû heát ñeå theo Chuùa vaø neân gioáng Ngaøi trong ñöùc AÙi sieâu nhieân. Ñöùc AÙi aáy coù boä maët noäi theá vaø sieâu theá, caùnh chung cuûa noù. Ñöôøng tu, baèng töø boû thaät noùi leân boä maët sau. Ñöôøng tuïc trong sieâu thoaùt noùi leân boä maët tröôùc. Giaùo hoäi laø moät, neân tu vaø tuïc soùng ñoâi ñeå boå tuùc laãn cho nhau.

Quyeát nguyeän thanh baàn thöïc hieän lôøi khuyeân: Boû cuûa theo Thaày. Söï töø boû aáy cuûng coá tinh thaàn sieâu thoaùt, ñoàng hoùa ta vôùi Chuùa chòu ñoùng ñinh, giuùp ta soáng chung vaø lieân ñôùi vôùi anh em ngheøo. Ñeå neân thaùnh giöõa ñôøi, tuïc gia phaûi duøng cuûa lo cho ngöôøi thaân vaø giuùp ngöôøi ngheøo, chöù khoâng thieát tha vôùi noù.

Quyeát nguyeän tònh khieát baét nguoàn töø lôøi Chuùa goïi boû nhaø vaø laøm hoaïn nhaân vì Nöôùc Chuùa. Vì Nöôùc Chuùa, toâng ñoà traùnh bò caàm chaân, tu nhaân töø boû khoaùi laïc thöôøng tình, coøn tuïc gia vöôït treân nhu caàu vaø khuynh höôùng chieám höõu baèng moät tình yeâu vò tha. Rieâng söï ñoäc thaân chæ coù yù nghóa khi lieân keát vôùi moät söù meänh cao caû hay noùi leân tình huynh ñeä muoäi ñaïi ñoàng caên yeáu cuûa Nöôùc Chuùa.

Söï vaâng lôøi ñöôïc dieãn dòch töø thaùi ñoä Thuaän Thieân toái caàn cuûa moïi con Cha vaø anh em Chuùa. Trong ñieàu kieän söû tính cuûa cuoäc soáng, khoâng ai coù theå thuaän Thieân maø khoâng qua nhöõng trung gian. Trong gia ñình vaø xaõ hoäi, tuïc gia tuaân yù Chuùa baèng caùch chieàu yù ngöôøi thaân vaø chu toaøn caùc boån phaän ñoái vôùi coäng ñoàng. Trong moät hoäi tu, thì lyù do cuûa tuøng phuïc laø tình lieân ñôùi vôùi huynh ñoaøn cuøng vôùi ôn goïi vaø ñaëc suûng cuûa noù.

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page