Cuoäc chieán AÙnh Saùng - Boùng Toái
phaân ñònh Thaàn Caên doø tìm Chuùa

Linh Muïc Hoaønh Sôn, SJ, Vieät Nam

Prepared for internet by Vietnamese Missionaries in Taiwan

Baïn muoán ñoåi ñôøi ö? Chaéc baïn coøn muoán neân thaùnh, muoán theo Chuùa ñeán cuøng nöõa? Töông lai coù theå saùng suûa ñaáy, nhöng ñeå tôùi ñoù, thì phaûi phaán ñaáu raát nhieàu: "Ñeå vaøo Nöôùc Thieân Chuùa, phaûi vuõ loäng söùc maïnh" maø (Lc.16.16)!

Tröôùc heát, phaûi phaán ñaáu vôùi baûn thaân. Söùc maïnh baûn thaân naèm ôû nhieàu khuynh höôùng taûn maùt, caùi thuoäc vaät chaát, caùi thuoäc tinh thaàn. Vì theá, con ngöôøi sinh ra laø con ngöôøi bò giaèng xeù. Nhaát laø giöõa tinh thaàn muoán bay leân vaø xaùc thòt muoán ghì xuoáng. Neân nhö Phaoloâ, haún baïn phaûi than thôû:

Söùc maïnh töï nhieân chi phoái toâi, khoâng phaûi chæ coù thöù toâi bieát, maø coù caû thöù toâi khoâng yù thöùc ñöôïc, vì chuùng troán kyõ trong voâ thöùc.

Söùc maïnh haïi toâi, khoâng phaûi chæ coù xaùc thòt, maø coøn theá gian nöõa. Theá gian, hay tinh thaàn theá tuïc, laø caùi khuynh höôùng thöôøng tình cuûa loaøi ngöôøi quen höôùng ngoaïi vaø höôùng haï, höôùng veà caùc giaù trò thuaàn tuùy traàn gian vaø thoûa maõn hoaøn toaøn vôùi thieân ñöôøng haï giôùi.

Trong haønh ñoäng cuûa toâi, khoâng phaûi chæ coù caùc söùc maïnh töï nhieân noùi treân vaøo cuoäc. Ñoàng nhaäp cuoäc coøn coù Thieân Chuùa vaø thaàn laønh moät beân, vaø beân kia laø thaàn aùc, maø Chuùa Gieâsu goïi laø Satan, laø keû AÙc. Thieân Chuùa vôùi thaàn laønh taùc ñoäng vì muïc ñích toát, coøn Satan taùc ñoäng vì muïc ñích ngöôïc laïi. Thaät ra, trong moïi haønh vi nhaân linh cuûa toâi, ôû haäu tröôøng luoân coù hai söùc maïnh thieâng lieâng ñoái ñaàu aáy.

Ñeå tieán ñöùc, khoâng theå ta khoâng bieát ñeán caû baïn laãn thuø, bieát ñeán chieán thuaät vaø chieán löôïc cuûa hoï, cuøng vôùi caùch öùng phoù höõu hieäu nhaát. Haún laø baïn muoán roõ ñi ñöôøng naøo, yù Chuùa ra sao, nhöõng thuùc ñoäng (motion) naøy kia do ñaâu maø coù, do Chuùa hay Boùng toái ñaây. Vaø nhö theá, baïn phaûi bieát caùch phaân ñònh vaø caàu ôn phaân ñònh (diakrisis, discernement).

Söï thaät veà cuoäc chieán

Roõ raøng aùc vaø thieän, coù ñoøi hoûi laøm thieän vaø caùm doã laøm aùc. Truyeàn thoáng Kitoâ-giaùo khoâng coi ñôn giaûn ñoù chæ laø vieäc cuûa yù muoán, ham muoán (deùsir) vaø löông taâm thoâi, maø phía sau coøn coù baøn tay cuûa thaàn aùc vaø thaàn laønh nöõa. Vaâng, quaû laø ñaèng sau nhöõng nguyeân nhaân töï nhieân, coù taùc ñoäng cuûa nhöõng ñoái thuû sieâu nhieân: taø thaàn khí vaø chaùnh thaàn khí.

Thaùnh Yoan goïi laø AÙnh saùng, nôi AÙnh saùng naøy coù söï soáng cho loaøi ngöôøi. AÙnh saùng ñaõ höøng leân giöõa boùng ñeâm, vaø boùng ñeâm khoâng theå coù phaàn vôùi aùnh saùng (Yo. 1. 4-5). Boùng ñeâm ñoù laø söùc maïnh cuûa ñòa nguïc:

Ñeâm toái laø giang sôn cuûa Satan. Baét ñaàu ra traän (ra truyeàn ñaïo), Chuùa Kitoâ ñaõ vaät loän vôùi Satan trong hoang maïc baèng caùch ñöông ñaàu vôùi ba muõi tieán coâng, coù tính chieán löôïc cuûa haén. Cuoäc chieán khôûi ñaàu khi aáy chæ keát thuùc vaøo luùc xem ra caùi aùc thaéng theá, nhöng thaàn aùc laïi bò ñaùnh guïc baèng ngoùn ñoøn toái haäu cuûa chính y (Yo.16.33; 12.31-32).

Cuoäc chieán seõ coøn noái tieáp giöõa keû baïi traän vôùi ñaøn em Chuùa laø Hoäi Thaùnh, cuoäc chieán naøy ñöôïc minh hoïa trong chöông XII Khaûi huyeàn thö baèng söï ñuoåi baét Ngöôøi phuï nöõ bôûi Quaùi xaø: Yoan ñaõ möôøng töôïng Saùng theá thö 3.15!

Theo goùt caùc ngoân söù vaø Khaûi huyeàn thö, giaùo phuï goïi hai söùc maïnh ñoái ñaàu laø Babylone vaø Yeârusalem. Söï ñoái ñaàu naøy ñöôïc Thaàn thao I nhaõ ñöa voâ baøi suy nieäm Hai hieäu kyø (Deux eùtendards). Thaät ra, chieán tröôøng khoâng phaûi laø moät khoâng gian vaät chaát, vaø chieán binh cuõng khoâng phaûi ngöôøi noï hay nhoùm kia xaùc ñònh. Chieán tröôøng chính laø noäi taâm vaø cuoäc soáng cuûa moãi ngöôøi, cuûa moïi ngöôøi. Nghóa laø moãi ngöôøi vaät loän vôùi chính mình, vaø hai söùc maïnh, Thieân Chuùa vôùi Satan, chaïm nhau naûy löûa trong chính cuoäc vaät loän aáy:

Theo thaùnh I nhaõ, vuõ khí cuûa Satan laø loøng ham cuûa, haùm danh vaø kieâu ngaïo. Ñeå ñoái phoù, vuõ khí cuûa phe Chuùa seõ laø thanh baàn, sæ nhuïc vaø khieâm nhu (Hai hieäu kyø). Nhö theá, vuõ khí cuûa hai beân laø yù nghó vaø taâm tình toâi, vaø chieán tröôøng cuõng laø chính con ngöôøi toâi cuøng vôùi haønh ñoäng vaø cuoäc soáng cuûa noù. Vaäy, ñeå thaéng traän cho Chuùa vaø cho mình, toâi vöøa phaûi bieát mình vaø coá gaéng, vöøa phaûi caàu ôn söùc maïnh vaø ôn phaân ñònh.

Chieán thuaät vaø chieán löôïc cuûa hai ñoái thuû

Theo thaùnh I nhaõ, moät mình Thieân Chuùa coù khaû naêng tröïc taùc vaøo hoàn, khoâng qua trung gian cuûa moät "thuï taïo" (töùc nguyeân nhaân töï nhieân) naøo heát. Nghóa laø khoâng theå tìm thaáy tí ti gì thuoäc nguyeân nhaân töï nhieân cho hieän töôïng (chuyeån bieán noäi taâm). Do Thieân Chuùa hoaøn toaøn, neân cuõng tuyeät ñoái an toaøn. Coù ñieàu phaûi phaân bieät chính giai ñoaïn cuûa tröïc taùc aáy vôùi giai ñoaïn tieáp lieàn theo, khi aâm höôûng haõy coøn, vì ñaây laø luùc caùc thaàn khí (esprit) khaùc coù theå "nhaûy voâ aên coù", cuøng vôùi chính con ngöôøi töï nhieân cuûa toâi.

Coøn thì, duø thaàn laønh (thieân thaàn) hay thaàn aùc (Satan) cuõng chæ taùc ñoäng ñöôïc khi döïa vaøo quy luaät töï nhieân, taùc ñoäng baèng hoaøn caûnh beân ngoaøi, baèng caùc taùc nhaân taâm sinh lyù, khieán ta coù theå tìm ra ít hay nhieàu nguyeân nhaân (töï nhieân) cho xung ñoäng naøy hay yù nghó kia.

Quaû thaät, ma quyû chæ coù theå caùm doã toâi baèng chính con ngöôøi toâi, baèng taäp quaùn, khuynh höôùng, ham muoán cuûa toâi. Ham muoán voït ra töø baûn naêng hay taäp quaùn. Ham muoán ñöôïc chaâm ngoøi baèng söï coù maët cuûa ñoái töôïng. Ham muoán ñöôïc kieän hoùa bôûi tình traïng taâm sinh lyù luùc aáy cuûa toâi hoaëc bôûi hoaøn caûnh beân ngoaøi.

Do baûn naêng Sinh môùi coù ham aên uoáng, ñoøi thoûa maõn tình duïc cuõng nhö troán chaïy caùi cheát vaø nhöõng khoå ñau. Do baûn naêng Dieät (Thanatos) maø coù noùng giaän, muoán baïo ñoäng, huûy ngöôøi hoaëc huûy mình. Do maëc caûm caùi Toâi maø phaùt sinh töï aùi, kieâu caêng, ích kyû, tham quyeàn, ham thoáng trò. Do neát löôøi, maø khoâng phaán ñaáu ñeå tieán cao. Do taäp quaùn nghieän ngaäp maø maát tinh thaàn töï troïng ñeå soáng xöùng nhö moät ngöôøi...

Satan chæ nöông theo nhöõng khuynh höôùng aáy ñeå haïi ta, chæ döïa vaøo nhöõng döõ kieän aáy ñeå hoaïch ñònh chieán thuaät vaø chieán löôïc cuûa haén. Vì söùc maïnh cuõng nhö choã yeáu cuûa ta laø ôû baûn naêng sinh toàn vaø maëc caûm caùi Toâi, neân caùm doã chieán löôïc cuûa taø thaàn seõ laø tham aên, haùm danh vaø haùo saéc. caùm doã coù tính tieâu bieåu maø Chuùa chòu trong hoang maïc (Theo Cöïu Öôùc, hoang maïc laø choán tung hoaønh cuûa ma quyû) cuõng gaàn gioáng nhö theá, vaø ñoù laø haùu ñoùi, haùm danh vaø yû mình.

Vì "coù tieàn mua tieân cuõng ñöôïc", neân theo thaùnh I nhaõ, thì keû cöïu thuø quen baét ñaàu vôùi mieáng moài tieàn cuûa, ñeå töø söï giaøu coù seõ daãn ta ñeán loøng ham meâ khoaùi laïc, say meâ uy quyeàn, danh voïng vaø tính kieâu caêng. Bôûi theá, thaùnh nhaân cuõng ñeà nghò vuõ khí ñoái öùng, vaø ñoù laø thanh baàn, thanh baàn trong tinh thaàn tröôùc heát, roài thanh baàn thaät söï neáu coù theå. Söï thanh baàn khieán thieáu tieän nghi neân xaùc khoâng ñöôïc nuoâng chieàu, thieáu theá löïc neân ta chòu khinh khi, khoâng daùm leân maët nöõa. Theo baøi suy nieäm Hai hieäu kyø, thì ñaây chính laø chieán löôïc cuûa ñaïo quaân Gieâsu:

Cuoäc chieán vôùi caùc thaàn khí

Moät laø Thieân Chuùa, hai laø Satan, chöù khoâng coù choïn löïa thöù ba: "Noùng thì noùng haún, laïnh thì laïnh haún..." (Kh. 3.15).

Vaäy heã theo Chuùa, phaûi choáng Satan. Maø Satan thì khoâng chòu thaát baïi. Neân chieán vôùi haén seõ laø cuoäc chieán dai daúng. Thua keo naøy, haén baøy ngay keo khaùc, hieåm hôn, döõ daèn hôn:

Satan ñaùnh ta baèng chính söùc maïnh cuûa ta. Söùc maïnh cuûa ta laø ôû ham muoán (deùsir) neân noù duøng thích muoán ñeå caùm doã ta.

Caùm doã theá naøo? Cöù buoâng mình theo ham muoán, chöù ñöøng nghe lôøi Chuùa vaø tieáng noùi löông taâm ñeå thoáng nhaát moïi ham muoán trong höôùng ñi cuûa tinh thaàn.

Con ñöôøng phaûi ñi cuûa thuï taïo chæ laø quy thuaän Thieân Chuùa. Vaäy con ñöôøng quyû muoán daãn ta ñi seõ laø: ñaït caùi mình thích beân treân Thieân Chuùa, beân treân luaät Ngaøi. Baèng caùch aáy, Satan ñöa ta xa Chuùa vaø khieán ta choáng Chuùa. Maø töø boû Thieân Chuùa, ñoù laø töø boû aùnh saùng vaø söï soáng ñeå ñi vaøo caùi cheát vaø toái taêm. Satan ñuùng laø "keû gieát ngöôøi" nhö Chuùa Gieâsu goïi (Yo. 8.44). Chuùa cuõng goïi haén laø "Cha söï noùi doái" vì keá saùch cuûa haén luoân laø ñaùnh löøa. Ñaùnh löøa theá naøo? Haén seõ noùi nhö roùt vaøo tai: Xaù gì moät traùi taùo cuûa Eva, cöù aên ñi roài sau tính. Thaáy aên roài, haén quay laïi buoäc toäi, khieán anh tuyeät voïng nhö Yuña, hay troùt ñaâm lao thì phaûi theo lao vaäy. Trong tröôøng hôïp anh cöông quyeát soáng toát, khoâng gì lay chuyeån noåi, haén seõ giaû ñi cuøng ñöôøng vôùi anh, thuùc anh laøm vieäc thieän, khieán anh caàu kinh soát saéng, thaäm chí cho anh nhöõng maïc khaûi giaû vaø thaàn kieán giaû nöõa (Xx. Yoan Thaùnh giaù, Ñeâm toái, q.2, ch.2. Muïc ñích cuûa Satan thöôøng laø ñeå ta sinh kieâu ngaïo, yû mình), laøm sao ñeå cuoái cuøng haén ñöa ñöôïc anh laïc sang con ñöôøng cuûa haén baèng töï maõn, baèng caùm doã ñöùc tin, nhuïc duïc, v.v...

ÔÛ giai ñoaïn ñaàu cuûa neân thaùnh, vöøa phaûi caäy vaøo Chuùa nhö taát caû do Chuùa, vöøa phaûi gaéng heát mình nhö taát caû do mình. Nhöng khi ñaõ caûm nghieäm Chuùa roài, thì caøng tieán saâu, caøng thaáy roõ hôn vai troø cuûa Chuùa. Ñaây laø luùc ta phaûi bôùt daàn "töï tin", tieâu dieät töï maõn, ñeå phoù thaùc hoaøn toaøn cho Chuùa, nhôø ñoù doïn ñöôøng cho soáng nghieäm thuï ñoäng vaø chieâm nieäm thuï ñoäng. Nhaát laø vì khi aáy, Satan coù theå lôïi duïng ngay aân Chuùa ñeå ñaùnh guïc ta baèng caûm giaùc giaøu coù thieâng lieâng chaúng haïn cuûa ta. Vaâng, Satan coù moät taàm nhìn chieán löôïc, vaø chieán thuaät cuûa haén thay ñoåi luoân tuøy theo ñaø tieán cuûa ta, töùc cuûa aân Chuùa nôi ta.

Ñeå ñoái phoù vôùi Satan, vöøa phaûi tin vaøo Chuùa, vöøa phaûi thaønh vôùi mình, nhôø ñoù thaáy ñöôïc söï thaät veà mình, taùch khoûi lôùp sôn maø Satan treùt leân. Cuõng neân thaønh thöïc vôùi ai coù khaû naêng coá vaán hay traùch nhieäm höôùng daãn, vì nhö Ignace so saùnh, keû ñeán taùn tænh vôï hay con gaùi ngöôøi ta seõ hoaûng sôï neáu ngöôøi naøy noùi thaät vôùi cha hay choàng mình (Thaàn thao: Quy taéc nhaän ra nhöõng thuùc ñoäng trong taâm hoàn: quy taéc 13).

Cuøng luùc, haõy thaønh vôùi Chuùa, nhìn nhaän caùi xaáu cuûa ta vaø ñaùnh giaù ñuùng veà noù. Giaû nhö anh khoâng coù loãi gì naëng, thì haõy tính toaùn xem, giaû nhö khoâng coù aân Chuùa lieäu anh coù ñöùng vöõng ñöôïc vaø vöõng maõi hay khoâng. Vaäy haõy laøm nhö Marie de l' Incarnation, chaáp nhaän "sa hoûa nguïc" ñeå saùng toû söï coâng minh cuûa Chuùa, chæ xin Chuùa giöõ laïi cho ta "tinh thaàn cuûa Ngaøi" thoâi (Ecrits spirituels et historiques, II, tr.378. Coi Fr. Roustang, Une initiation aø la vie spirituelle, DDB, Paris, 1963, tr.81). Baèng caùch aáy, ta seõ khieán Satan traéng tay, chaúng coøn döïa vaøo gì ñeå taán coâng ta nöõa. Saün saøng ñi qua söï cheát maø anh ñaùng chòu nôi Añam, anh seõ ñaït tôùi ôn cöùu ñoä nôi Ñöùc Kitoâ Añam môùi (Xx F. Roustang, Std, tr.72tt).

Chieán tranh vôùi keû muoán haïi ta laø ñieàu phaûi dieãn ra, nhöng laém khi laïi khoâng coù. Khoâng coù chæ vì ta laàm thuø vôùi baïn, hay vì ñaïi aùc roài, ta ñi cuøng moät ñöôøng vôùi Satan. Theá thì chieán vôùi baïn cuõng laø ñieàu deã xaûy ra, khi maø ta laàm baïn vôùi thuø, hay khi ta khoâng muoán vì baïn laøm moät hy sinh thích ñaùng. Trong gia ñình, ñaõ chaúng hay xaûy ra nhöõng ñaáu tranh nhö theá giöõa meï cha vôùi ñöùa ngu töû hay nghòch töû ñoù sao? Bôûi theá, neáu coù chieán tranh vôùi Satan, cuõng deã coù chieán ñaáu vôùi Thieân Chuùa.

Chuùa laø moät cha hieàn, nhöng hieàn khoâng theo yù nghóa "laønh nhö ñaát" cho baèng theo yù nghóa: muoán toát cho con. Vaâng, ngöôøi cha caøng toát thì caøng muoán ñieàu hay cho con, duø chính noù khoâng muoán vaäy. Vaø khi noù khoâng muoán nhö theá, noù seõ phaán ñaáu ñeå traùnh cha hoaëc chieán ñaáu choáng laïi cha. Cha cuõng vaäy, oâng phaûi chieán ñaáu vôùi noù ñeå cöùu vaø thuaàn hoùa noù.

Chính vì Chuùa muoán ñieàu hay nhaát cho toâi, neân Chuùa laø moät ngöôøi cha khoù tính, khoù tính theo nghóa ñoøi hoûi khaù nhieàu. Vì theá, heã daây vôùi Ngaøi laø coù chuyeän, chuyeän lôùn nöõa kia. Chaû theá maø laém keû phaûi troán chaïy Chuùa, nhö Maisen vaø beân trong giuïc hoï phaûi daán thaân vaøo nhöõng khoù khaên vaø nguy hieåm, hay eùp hoï phaûi coá bay leân hay töø boû nhöõng gì maø hoï quaù öa thích.

Nhöng troán chaïy sao ñöôïc khi maø ñaâu ñaâu taïo vaät cuõng phaûn aûnh veû ñeïp ñaáng Hoùa Coâng vaø nhaén nhuû veà söï coù maët cuûa Ngaøi? Troán chaïy sao ñöôïc khi maø löông taâm vaãn nhaéc nhôû veà boån phaän vaø caén röùt veà toäi loãi? Troán chaïy sao ñöôïc khi maø nhöõng "cuoäc vui suoát saùng, traän cöôøi thaâu ñeâm" chæ ñeå laïi trong ta moät caûm giaùc troáng vaéng thoâi:

Söï aùm aûnh cuûa Thieân Chuùa coù nhieàu möùc ñoä khaùc nhau. Ñoái vôùi keû choáng laïi Thaùnh Thaàn (coá chaáp), Chuùa ñaønh boù tay cöùu vôùt ñeå ra tay tröøng trò. Ñoái vôùi keû duø ñaïi aùc nhö teân cöôùp treân thaäp töï, Chuùa vaãn khoâng thoâi laøm phieàn baèng goõ cöûa. Ñoái vôùi keû chæ muoán "baét caù hai tay", moät chuùt gì ñoù cho Chuùa, moät chuùt gì ñoù cho mình, Chuùa cuõng chaúng ñeå haén yeân löông taâm. ñoái vôùi keû ñaõ hieán daâng thaät söï, nhöng coøn vöông luyeán moät caùi gì khoâng theå boû, hoaëc khoâng saün saøng töø boû, thì Chuùa caøng taán coâng maïnh ñeå hoaøn taát taùc phaåm cuûa Ngaøi. Vaâng, Chuùa muoán taát caû con ngöôøi anh, vì Chuùa muoán thoâng ban cho anh taát caû baûn thaân Chuùa. Chuùa tham lam thaät ñaáy, nhöng söï tham lam naøy laïi toá giaùc söï roäng raõi kia.

Ñeán ñaây, chaéc haún baïn nghó raèng: Vôùi keû ñaõ daâng heát, Chuùa chaúng coøn gì ñeå chieán ñaáu nöõa. Khoâng ñaâu, vì khoâng ai thaáy taùc phaåm mình ñaõ deïp, maø laïi khoâng muoán noù thaønh tuyeät myõ. Ñieàu naøy, caùc huyeàn nghieäm nhaân thaáy roõ hôn ai heát. Nhöõng ñau khoå hoï chòu trong caùc ñeâm toái thanh luyeän thaät khuûng khieáp, maø khoâng moät ñau khoå traàn gian naøo coù theå so saùng tí ti (Coi theâm Fr. Roustang, Une initiation aø la vie spirituelle, tr.63tt. Cuõng neân ñoïc Tieân Sa Avila, Laâu ñaøi, VI.11).

Quaû thaät, moät con ngöôøi, duø vôùi yù muoán daâng heát vaø quy thuaän hoaøn toaøn, vaãn coøn beà saâu nhöõng choã goà gheà, su si, coù khi chæ thuaàn taâm lyù, nhöng chuùng vaãn caûn trôû söï thoâng löu trôn suoát cuûa doøng aân suûng. Bôûi theá môùi caàn ñeán moâi tröôøng phi troïng löïc cho anh taäp quen vôùi cuoäc soáng khoâng ñieåm töïa oû baát cöù thuï taïo naøo.

Anh seõ töï do hoaøn toaøn, nhöng anh chæ thöïc töï do khi trôû thaønh phím ñaøn beùn nhaïy döôùi ngoùn tay tinh teá cuûa Thaàn khí. Ñaây laø luùc maø anh ñöôïc "an nghæ trong Chuùa", baèng söï bình an saâu xa vaø höng phaán khoâng gì dieãn taû noåi. Cuõng chính vì söï an vui chæ Chuùa môùi coù theå ban naøy maø bieát bao ngöôøi, töï coå chí kim, ñaõ saün saøng töø boû heát, chòu ñöïng heát ñeå ñi vaøo con ñöôøng tu luyeän.

Phaân ñònh thaàn caên (discernement des esprits)

Ñaèng sau cuoäc chieán cuûa toâi vôùi baûn thaân vaø theá gian, coù cuoäc chieán giöõa thaàn aùc vaø thaàn laønh. Chieán tröôøng cuûa hai beân khoâng ôû ñaâu khaùc, maø ôû chính haønh ñoäng vaø cuoäc soáng cuûa toâi, cuøng vôùi caùc hoaøn caûnh beân trong, beân ngoaøi. Chieán tröôøng, ôû caên baûn cuûa noù, laø noäi taâm toâi.

ÔÛ moãi bieán chuyeån cuûa noäi taâm, taùc ñoäng cuûa thaàn laønh vaø Satan thöôøng xoaén xuyùt laáy nhau, theá maø chieán thuaät cuûa teân Truøm gian laïi quanh co vaø hieåm ñoäc. Cho neân, bieát ñöôïc khí giôùi vaø chieán löôïc cuûa ñoâi beân roài, trong moãi tröôøng hôïp cuï theå, coøn phaûi coù kinh nghieäm, khoân ngoan vaø ôn Chuùa môùi coù theå phaân ñònh ñöôïc ñaâu laø thuùc ñoäng cuûa thieân thaàn, Thieân Chuùa, vaø ñaâu laø taùc phaåm cuûa Satan.

Ñeå ruùt kinh nghieäm, thaùnh Ignace khuyeân raèng: moãi khi doøng thuùc ñoäng (motion) ñöôïc phaùt hieän do quyû, haõy coá nhôù xem noù ñaõ baét ñaàu, dieãn tieán, roài keát thuùc ra sao, nhôø ñoù ñeå öùng phoù trong caùc laàn tôùi (Quy taéc ñeå phaân ñònh thaàn caên toát hôn: quy taéc 6 - Thaàn thao).

Theo nhaän xeùt cuûa baäc thaày thieâng lieâng naøy, Satan thöôøng khôûi söï taán coâng ôû ñieåm yeáu nhaát cuûa ta. Vaø neáu ta ñang treân ñaø suy thoaùi, haén seõ khieán ta an taâm ñeå cöù theá maø ñi, trong khi Thieân Chuùa laïi gaây baát an ñeå laøm ta nghó laïi. Baèng neáu ta ñang treân ñaø höng tieán, thì chieán thuaät cuûa ñoâi beân cuõng ñoåi chieàu luoân. Nghóa laø Satan seõ gaây baát an, coøn Thieân Chuùa seõ gaây bình an ñeå ta vöõng chí. Laém khi trong giai ñoaïn tieán ñöùc naøy, Satan seõ giaû laøm "thieân thaàn aùnh saùng", seõ höôùng ta veà moät ñieàu toát, nhöng ñaët caïm baãy ôû ñoù ñeå khieán ta saåy chaân. Vì theá, theo thaùnh nhaân, doøng bieán chuyeån phaûi toát suoát töø ñaàu qua giöõa ñeán cuoái, thì môùi chaéc laø do Chuùa ñöôïc.

Thöïc ra, duø quyû coù ñoäi loát thieân thaàn, töï noù vaãn toaùt ra muøi gì cuûa toái taêm, khieán ñaèng sau moät taâm tình ñaïo haïnh coù theå vaãn thaáp thoaùng caùi chi ñoù yû cuûa mình, khoe khoang, cuûa hieáu ñoäng, lieàu lónh, cuûa taøn nhaãn hay nhu nhöôïc..., maø moät keû ñôn thaønh vaø giaøu kinh nghieäm coù theå nhaän ra. Coù ñieàu thaønh vaø ñôn sô laø ñöùc tính hieám hoi, trong khi kinh nghieäm laø cuûa nhöõng ai ñaõ laâu naêm trong ngheà, taän tuïy vôùi ngheà.

Söï phaân ñònh caøng khoù hôn khi sieâu nhieân thöôøng troän laãn vôùi töï nhieân. Ñöøng queân raèng thaàn aùc vôùi thaàn laønh ñaùnh nhau baèng chính con ngöôøi cuûa ta. Caûm xuùc duø höôùng thöôïng hay höôùng haï cuõng laø caûm xuùc töø caûm tính cuûa toâi, vaø aûnh töôïng keøm theo cuõng thuoäc trí töôûng cuûa toâi noát. Vaäy ñau laø phaàn cuûa Thieân Chuùa, phaàn cuûa Satan, vaø phaàn cuûa chính toâi ñaây? Thaät khoù maø thaáy roõ ñöôïc. tröø phi Thieân Chuùa taùc ñoäng tröïc tieáp, coøn thì moãi bieán ñoäng noäi taâm, ngoaøi phaàn goùp ngaàm hay coâng khai cuûa caùc thaàn khí ra, ñeàu coù nguyeân nhaân töï nhieân töông xöùng, ít laø moät phaàn. Cho neân, cuõng baèng nguyeân nhaân töï nhieân, toâi coù theå ngöng giaûm, taêng cöôøng hay chuyeån höôùng cho nhöõng caûm xuùc aáy. Vaø ñaây laø chieán ñaáu cuûa toâi.

Neáu ñaây laø thöù xung ñoäng töï noù khoâng toát khoâng xaáu, toâi chæ caàn töôùc boû ñoäng cô vaø yù höôùng xaáu, chuyeån höôùng baèng moät ñoäng cô vaø yù höôùng toát laø ñuû. Neáu laøm ñöôïc, toâi ñaõ chuyeån baïi thaønh thaéng, ñaùnh keû thuø baèng chính khí giôùi noù söû duïng (Trong Laâu ñaøi, Tieân Sa Avila tröng daãn lôøi moät linh muïc thoâng thaùi: Neáu quyû coù laøm toâi thaáy Chuùa, toâi cöù vieäc lôïi duïng hình aûnh Chuùa ñeå yeâu meán Ngaøi hôn). Caùm doã bao giôø cuõng laø moät xung ñoäng, maø xung ñoäng thì chôû theo noù moät naêng löôïng taâm sinh quyù giaù. Lôïi duïng ñöôïc naêng löôïng ñoù chaû hôn laø ñeå phí ñi hay sao? AÁy laø chöa keå söï doàn neùn coù theå gaây neân do phöông thöùc ñöông ñaàu. Coù ñieàu vieäc chuyeån höôùng xung ñoäng khoâng phaûi bao giôø cuõng laøm ñöôïc. Vaø bieát ñaâu khi laøm theá, toâi chæ töï doái mình thoâi. Vaû laïi, ñöông ñaàu cuõng laø caùch luyeän taäp yù chí, mieãn laø khoâng quaù lieàu löôïng.

Theo thaùnh I nhaõ, Thieân Chuùa coù theå - vaø cuõng chæ moät mình Ngaøi coù theå - thuùc ñoäng (mouvoir) tröïc tieáp (immeùdiatement) linh hoàn, khoâng nhôø baát cöù moät nguyeân nhaân naøo, duø beân ngoaøi hay beân trong. Haäu quaû laø taâm hoàn toâi ñöôïc soi saùng vaø thuùc ñaåy, saùng ñeán khoâng theå nghi ngôø söï thaät, maïnh ñeán khoâng theå nghi ngôø yù Chuùa (Quy taéc phaân ñònh loaïi II, quy taéc 2).

Ngoaøi thuùc ñoäng baát ngôø vaø hoaøn toaøn aáy, nhöõng thuùc ñoäng khaùc ñeàu coù keøm theo nguyeân nhaân. Coá nhieân laø coù nhöõng thuùc ñoäng thaáy raát sieâu nhieân, maø haäu quaû vöôït treân nhöõng gì maø töï nhieân coù theå gaây neân ñöôïc. Vì theá, phaân ñònh khoâng deã daøng. Theo thaùnh Yoan Thaùnh giaù, ma quyû coù theå taïo ra trong ta nhöõng hieän töôïng sieâu thöôøng, caû maïc khaûi vaø thaàn kieán nöõa. Baèng caùch taùc ñoäng vaøo noäi hay ngoaïi caûm cuûa ta, coá nhieân. Vì theá, khoâng neân voäi tin vaøo nhöõng thöù khaû giaùc (sensible), vì khaû giaùc laø tröôøng hoaït ñoäng cuûa caû thaàn aùc laãn thaàn laønh. Traùi laïi, choã hoaøn toaøn tinh thaàn, thieâng lieâng, thì chæ moät mình Thieân Chuùa tôùi ñöôïc. Vì chæ moät mình Thieân Chuùa "roùt vaøo" hoàn tröïc tieáp moät kinh nghieäm voâ cuøng saâu, nhöng khoâng aûnh töôïng, cuõng khoâng caûm giaùc vaø tình caûm (La nuit obscure, q.II, ch.2 vaø ch.23).

Ñoái vôùi nhöõng thuùc ñoäng khaùc, thì hoaït ñoäng cuûa töï nhieân vaø cuûa caùc thaàn khí xoaén xuyùt laáy nhau, neân phaûi phaân ñònh baèng chính hieäu quaû ñoái vôùi noäi taâm ta. Sau ñaây laø nhaõn hieäu cuûa thaàn laønh ñöôïc daùn treân ñoù:

Ñoái vôùi phaàn ñoâng, caûm xuùc thieâng lieâng thöôøng ñöôïc thaáy roõ laø do coá gaéng caù nhaân, vôùi hoaøn caûnh trôï söùc. Vaø ñoù laø keát quaû cuûa moät kyø tónh taâm nghieâm tuùc, cuûa moät baøi thaùnh nhaïc ñöôïc nghe, cuûa moät ñoaïn saùch ñöôïc ñoïc, cuûa moät taám göông thaùnh thieän ñöôïc bieát. Coù ñieàu caàn tin raèng, ngoaøi nhöõng nguyeân nhaân töï nhieân aáy, coøn coù aân Chuùa ôû haäu tröôøng nöõa. Ôn Chuùa ñaõ thaønh coâng trong vieäc kích ñoäng nhöõng taâm tình thieâng lieâng cuûa ta, trong vieäc phaù ñoå nhöõng möu toan cuûa keû thuø ta.

Quaû thaät, trong moät kyø tónh taâm chaû haïn, thieáu gì ôn Chuùa ñöôïc ban phaùt, cuõng nhö thieáu gì caïm baãy ñöôïc giaêng ra, nhöõng "choïc gaäy baùnh xe" ñöôïc thöïc hieän. Nhaát laø khi coù söï choïn löïa cuoäc ñôøi cuûa mình.

Ñeå laøm choïn löïa toái quan troïng aáy, ta caàn bieát yù Chuùa, do ñoù caàu nguyeän nhieàu. Coù ñieàu trong caàu nguyeän, phaûi phaân ñònh ñaâu laø thuùc ñaåy cuûa Chuùa, ñaâu laø taùc ñoäng cuûa Satan. ÔÛ ñaây, thaùnh I nhaõ coáng hieán cho ta moät phöông phaùp: ñaùng giaù nhöõng vöôïng caûm (consolation) vaø suy caûm (deùsolation) (Tieáng consolation vaø deùsolation ñöôïc thaùnh Ignace duøng vôùi moät yù nghóa chuyeân bieät. Chuùng toâi thöôøng dòch laø Thuaän caûm vaø Nghòch caûm. Rieâng trong tröôøng hôïp naøy. Thuaän hay Nghòch laïi khoâng thích hôïp nöõa, vì Consolation coù theå do Satan laøm. Vì theá, toâi ñöùng thuaàn treân quan ñieåm taâm lyù hoïc maø dòch laø Vöôïng caûm vaø Suy caûm).

Ñaùnh giaù vöôïng caûm vaø suy caûm

Thaùnh suûng, ñoù laø Chuùa yeâu ta ñaõ khieán ta yeâu Chuùa. Moät tình yeâu hieäu nghieäm cuûa Chuùa (aân suûng chuû taïo) ñaõ bieán caûi ta trong Chuùa (aân suûng thuï taïo), hoùa ta thaønh Ñaùng yeâu (aimable) vaø khieán ta thaønh Ñang yeâu (aimant). Vaâng, aân suûng thuï taïo höôùng ta veà Chuùa, vaø khi aân suûng aáy nhieãm hoùa caùc khieáu naêng (faculteùs), noù taïo neân caùc naêng ñöùc thieân phuù (vertus infuses), caên baûn laø naêng ñöùc Höôùng-Chuùa, vôùi caùi söôøn cuûa noù laø Tín (tín nhieäm vaøo Chuùa, tin vaøo lôøi Ngaøi), Voïng (nöông caäy vöõng vaøng vaøo söï giaûi thoaùt cuoái cuøng do Ngaøi) vaø AÙi (kính yeâu Chuùa nhö moät Thieân Chuùa ñaùng kính yeâu).

Ñöôùc caûi bieán trong Chuùa vaø ñònh höôùng veá Ngaøi trong Tín-Voïng-AÙi, toâi ñaõ "quen hôi" Chuùa töø thaâm saâu, nhôø ñoù deã "ñaùnh hôi" Ngaøi, nghóa laø nhaän ra ñaâu coù maët Ngaøi, ôû thuùc ñoäng naøy hay yù nghó kia, cuõng nhö trong dieãn bieán caùc söï kieän. Khaû naêng "ñaùnh hôi" aáy laøm neân ñoøn suûng phaân ñònh thaàn caên. Ai coù aân suûng ñeàu coù Tín-Voïng-AÙi, do ñoù coù ñoaøn suûng phaân ñònh thaàn caên. Coù ñieàu aân suûng khoâng theå hieän noåi neáu ta khoâng gaéng soáng theo Chuùa, neân ta cuõng khoâng theå phaân ñònh thaàn caên neáu khoâng coù thoùi quen laéng nghe Chuùa vaø soáng ñôn thaønh. Ñoaøn suûng Phaân ñònh naøy chæ noåi baät nôi nhöõng taâm hoàn laønh thaùnh, nhaát laø khi hoï laøm nhieäm vuï höôùng daãn, coá vaán; vaø khi aáy, ngöôøi ta goïi noù laø moät ñaëc hueä Thaùnh Thaàn (don du Saint-Esprit). 1Yo. 5.20 noùi ñeán thöù nhaïy caûm (dianoia) ñeå bieát chaân Thieân Chuùa, coøn 1Cor. 12.10 neâu ñích danh Phaân ñònh thaàn caên (diakrisis pneumatoân).

Phaân ñònh ñöôïc ôû ñaâu coù maët Chuùa thì cuõng phaân ñònh ñöôïc ñaâu môùi laø con ñöôøng Ngaøi.

Quaû vaäy, gaàn guõi keû Ngaøi thöông, Thieân Chuùa cuõng phaûn chieáu yù höôùng Ngaøi treân taâm tö cuûa haén. YÙ Chuùa (thieân meänh) phaûn aûnh treân ñoù thaønh moät thöù löông tri (conscience) sieâu nhieân thöôøng haèng:

Löông tri noùi treân vöøa laø nhaïy caûm phaân ñònh, vöøa laø khuynh höôùng laønh thaùnh. Moät höôùng laønh ñaày höông vò Kytoâ, vöøa khaùch quan vöøa giuùp ñaùnh giaù ñuùng hoaøn caûnh cuï theå tröôùc maét naøy.

Xeùt veà maët tri thöùc, thì ñaây chæ laø moät höôùng nhaém maø ñoái töôïng chöa roõ neùt, moät hieåu bieát coù gì coøn môø aån. töø ñoù laø söï khôûi ñaàu (inchoation) trong tranh toái tranh saùng cuûa moät tieáng goïi (appel) vaø ñònh höôùng cô baûn (Yeâr. 31.33-34; Hyb. 8.10-11; al. 4.6). Keå töø khi aáy, moät yù nghó hay tình caûm, neáu ñoàng chieàu vôùi doøng chaûy kia, seõ coù coäng höôûng vaø vang leân trong toâi moät thuaän aâm (consonance), khieán löông tri caûm nhaän ngay laø töø Chuùa. Traùi laïi, moät cung ñôøn laïc ñieäu vôùi "cung la chuaån" noùi treân seõ gaây moät nghòch aâm (dissonance), vaø hoàn nhaän ngay ra lyù lòch cuûa keû noäi thuø.

Qua aân suûng vaø naêng ñöùc Tín-Voïng-AÙi, söï coù maët cuûa Chuùa chaúng nhöõng sinh ra ôû noäi taâm moät khuynh höôùng vaø löông tri, nhôø ñoù coù khoân ngoan (prudence) vaø tueä trí (sagesse), coù söï nhaïy beùn cuûa phaân ñònh thaàn caên, maø söï coù maët aáy coøn coù theå taùc ñoäng vaøo caûm naêng thaønh thöù caûm giaùc thoûa thueâ vaø haïnh phuùc, maø toâi taïm goïi ôû ñaây laø Vöôïng caûm. Caûm giaùc nghòch laïi seõ laø Suy caûm, caûm giaùc thieáu vaéng vaø coâ ñôn, caûm giaùc khoâ khan vaø tuyeät voïng, v.v...

Vöôïng caûm khaùc nhau veà möùc ñoä vaø loaïi theå, ñi töø soâi noåi tôùi saâu laéng, vôùi taâm hoàn deã say söa trong caàu nguyeän. Coù thöù vöôïng caûm caøng an laëng hôn nöõa, moät thöù bình minh trong suoát, khoâng gôïn moät yù nghó hay caûm xuùc naøo.

Dó nhieân, neáu ñaây laø vöôïng caûm thieâng lieâng, nghóa laø coù khí saéc sieâu nhieân vaø coù nguoàn goác thaàn laønh, thì söï bình an, ít laø ôû beà saâu, luoân phaûi coù. Vaø cuøng vôùi bình an laø caûm giaùc höng phaán vaø can ñaûm (fuerzas theo ngoân ngöõ Ignace): moät sung söùc beân trong ñeå nhaãn chòu, ñeå ñaáu tranh. Thuùc ñoäng kieåu aáy coøn coù daùng saéc trong saùng vaø ngay chính nöõa. Vaâng, Thaùnh Thaàn laø cha ñeû cuûa ngay chính vaø traéng trong, khi maø Satan laïi laø Boùng ñeâm vaø Doái traù.

Theo I nhaõ, trong vöôïng caûm thieâng lieâng, ngöôøi ta yeâu Thieân Chuùa, vaø chaúng theå yeâu gì khaùc neáu chaúng trong Chuùa vaø vì Ngaøi. Neáu vöôïng caûm thieâng lieâng aáy laø huyeàn nhieäm, ôû möùc cao cuûa huyeàn nhieäm, maø Tieân Sa Avilla goïi laø Maät vò (gout), thì thuùc ñoäng khoâng coøn noåi ôû beà maët tình caûm nöõa, maø coù theå saâu laéng thaønh moät chieâm ngöôõng tinh thuaàn (contemplation pure) vaø tònh an, maø töôûng töôïng vaø lyù trí chaúng döï phaàn, neân cuõng chaúng hieåu chi ñöôïc. Tình traïng ñaïi ñònh cuûa Thieàn nghe noùi cuõng voâ saéc voâ thanh gioáng theá. Ñoù laø khi söï hoäi nhaát ñaõ thaønh myõ maõn ôû ñòa haït tinh thaàn, khieán coù thuaän chieàu vaø hanh thoâng, vôùi nieàm tin ñaõ vöõng, nieàm voïng ñuû maïnh, nieàm yeâu khaù saâu, khieán an thoûa hoaøn toaøn.

Trong tình traïng boác löûa yeâu thaønh vöôïng caûm hay maät vò, haønh giaû coù theå nghó ñeán thaùnh giaù Chuùa, ñeán ñau khoå loaøi ngöôøi hay toäi loãi xöa kia, do ñoù coù xoùt ñau, nhöng söï buoàn thöông naøy khoâng laøm suy vi vöôïng caûm, khoâng ñeø beïp trong thaûm saàu hay tuyeät voïng, vì ñoù laø ñau ñôùn trong tình yeâu thöông vaø tin töôûng.

Söï gia taêng tín, voïng, aùi, chieàu höôùng thöôïng veû chính trong, söï khieâm nhöôøng, cuøng vôùi bình an vaø höng phaán, ñoù laø nhöõng daáu chöùng cuûa moät vöôïng caûm thieâng lieâng, do taùc giaû Thaùnh Thaàn khí. Baát cöù söï thieáu vaéng hay suy thoaùi cuûa moät yeáu toá naøo trong ñoù ñeàu toá giaùc phaàn huøn cuûa Boùng toái, ít laø cuûa töï nhieân.

Vì vöôïng caûm thieâng lieâng laøm gia taêng Tín-Voïng-AÙi, neân haõy coá ñaéc thuû noù baèng caàu xin, baèng hy sinh vaø suy nieäm. Theá nhöng haõy öôùc muoán nhöõng vöôïng caûm saâu beàn neân taêng söùc chieán ñaáu, hôn laø tình caûm beà maët öôùt aùt, deã khieán töï phuï hôn laø thuùc hoaùn caûi cuoäc ñôøi. Vaâng, vöôïng caûm ñuùng laø do Chuùa neáu khieán con ngöôøi thöïc söï toát theâm. Ñöùc haïnh trong cuoäc soáng chính laø bieåu chöùng cuûa taùc ñoäng thaàn laønh.

Neáu vöôïng caûm thieâng lieâng goàm nhöõng ñaëc ñieåm keå treân, thì suy caûm aâm caên (maø Ignace goïi laø Deùsolation spirituelle, töùc laø do aâm khí) laïi loä ra nhöõng neùt nghòch hoaøn toaøn. Theo I nhaõ, ñoù laø toái taêm vaø baát an do caùm doã, do aâu lo vaø boái roái. Ñoù laø khoâ khan, öôn öôûi ñoái vôùi ñaïo ñöùc vaø caàu nguyeän, ñoái vôùi toâng vuï vaø caùc vieäc laønh khaùc. Ñoù cuõng laø caûm giaùc xa Chuùa, caûm giaùc maát nieàm tin, v.v...

Coù veû nhö hoàn suy suïp ruõ lieät. Maûnh ñaát khoâ caèn vaø caên phoøng troáng traûi. Nieàm tin nhö ñöôïc thay theá bôûi caûm giaùc hö voâ. Soùng gioù noåi quanh toâi vaø Chuùa ñaõ xa toâi. Thieân quoác xöa haáp daãn theá, maø nay chaúng muøi vò gì. Laøn söông trong vaét nay ñöôïc thay choã baèng luoàng khoùi taø mò. Söï höôùng thöôïng cuûa taâm tö xem nhö ñaõ maát, ñeå chæ coøn noåi leân nhöõng caùm doã haï troïc thoâi.

Neân nhôù, ñaây laø CAÛM THAÁY NHÖ, chöù söï thaät coù theå khaùc. Vaø neân bieát, khoâng phaûi suy caûm naøo cuõng coù aâm caên, nghóa laø do Satan vaø coù baûn chaát taø ñoäc.

Vì theá, phaûi phaân bieät caùm doã do quyû vôùi xung ñoäng töï nhieân, duø laém khi hai söùc maïnh aáy töông taïi vaøo nhau. Neáu thuùc ñoäng quaù baát ngôø vaø coù khi vò aâm taø, thì taïm ñuû lyù do ñeå keát luaän veà nguoàn goác ñòa nguïc cuûa noù. Coøn ra, thì söï khoâ khan coù theå do aên quaù no, do trì treä sinh lyù, do taùc ñoäng cuûa nhöõng moái baän taâm. Cuõng coù theå vì ta ñaõ thieáu tinh thaàn traùch nhieäm. Maø cuõng coù theå ñaây chæ laø do maëc caûm.

Neân nhôù, khoâ khan coøn coù theå do Chuùa nöõa. Hoaëc Chuùa thöû thaùch ñeå cuûng coá anh. Hoaëc Chuùa chuaån bò anh cho cuoäc phieâu löu vaøo nhöõng ñoä saâu thaàn thaùnh. Ñeå ñöa ta bay cao, khoâng theå Chuùa khoâng toâi luyeän ta trong nhöõng moâi tröôøng phi troïng löïc. Quen baùm vaøo troïng löïc ñeå di chuyeån, ta seõ baøng hoaøng gheâ gôùm khi maët ñaát bieán maát döôùi chaân. Ñoù laø caûm giaùc suy caûm, nhöng thaät ra laø giaû suy. Nhôø maát ñieåm töïa, maø Tín-Voïng-AÙi gia taêng ñoä thuaàn khieát. Neáu maát hay giaûm Tín-Voïng-AÙi thöïc, thì coù khoâ maø khoâng khoå ñaâu. Coøn thaáy khoå vì khoâ laø daáu hieäu tin yeâu coøn nguyeân nhieät ñoä.

Moät daáu hieäu khaùc cuûa ñeâm toái hay suy caûm do Chuùa, ñoù laø khi khieáu naêng chæ bò "treo gioø" khi caàu nguyeän thoâi, chöù trong ñôøi soáng thöôøng, chuùng vaãn hoaït ñoäng bình thöôøng.

Trong tröôøng hôïp thaáy caàu nguyeän khoâ khan, maø khoâng ñau khoå vì caûm giaùc xa Chuùa, hoaëc chæ aùy naùy löông taâm ñoâi chuùt thoâi, thì nguyeân nhaân ñuùng laø veà phía mình roài. Coù theå ñaây laø do toäi loãi hay bieáng löôøi, do nhöõng quyeán luyeán khoâng muoán boû duø do ñoù thaáy baát an... Vaäy ñeå laáy laïi loøng soát saéng, khoâng theå khoâng giaûi quyeát nhöõng trôû ngaïi aáy. haõy caàu nguyeän ñeå coá gaéng, haõy coá gaéng nhöng tin vaøo söùc Chuùa hôn laø söùc mình.

Ñeå kích thích cho taâm tình soâi ñoäng leân, thaùnh Ignace cuõng khuyeân neân thay ñoåi khung caûnh, giôø giaác, loái soáng. Ñaây laø moät yù töôûng caùch maïng ñoái vôùi thôøi ñaïi Ngaøi. Ñôøi soáng thieâng lieâng khoâng phaûi chæ laø coâng vieäc cuûa taâm tö, maø cuûa toaøn con ngöôøi taâm sinh lyù, cuøng vôùi aûnh höôûng cuûa xung quanh nöõa.

Chuùng ta ñaõ phaân tích vöôïng caûm vaø suy caûm, phaân bieät vöôïng caûm thieâng lieâng vaø suy caûm aâm caên vôùi caùc loaïi vöôïng, suy caûm khaùc. Thuùc ñoäng noäi taâm thöôøng bieåu hieän ôû vöôïng caûm vaø suy caûm. Neân naém ñöôïc ñaëc ñieåm cuûa töøng loaïi seõ khieán phaân ñònh deã daøng, xem caùi gì laø do Chuùa tröïc tieáp hay giaùn tieáp, caùi gì do Satan vaø caùi gì do töï nhieân.

Coù ñieàu nhöõng chæ soá (indications) aáy khoâng luoân luoân roõ neùt, laïi coù khi choàng cheùo nhöõng gioáng loaïi khaùc nghòch nhau. theá roài, moät thuùc ñoäng coù theå keùo daøi, vôùi raát nhieàu bieán hoùa. Ñoái vôùi loaïi naøy, thaùnh Ignace giuùp ta moät tieâu chuaån ñeå thaåm ñònh. Theo ngaøi, chæ khi naøo nhöõng bieán hoùa aáy, töø ñaàu cho ñeán ñuoâi, nhaát laø ôû phía ñuoâi, ñeàu toát caû, thì môùi chaéc ñöôïc laø do Chuùa hoaøn toaøn. Tình traïng keát thuùc noùi leân hieäu quaû thöïc cuûa thuùc ñoäng vaø ñích nhaém cuûa taùc giaû. Neáu thuùc ñoäng do Chuùa, thì hieäu quaû phaûi laø gia taêng tín, voïng, aùi. Vaäy neáu thuùc ñoäng môû ñaàu toát, maø keát thuùc xaáu ñi thì theá naøo ñaây cuõng coù baøn tay cuûa keû thuø roài. Hoaëc keû thuø coù maët trong suoát tieán trình. Hoaëc noù nhaäp cuoäc sau vaø laùi thuùc ñoäng theo höôùng khaùc.

Phaân ñònh thaàn caên vôùi löïa choïn

Ôn phaân ñònh thaàn caên khoâng phaûi laø thöù löông tri töï nhieân, nhöng moät beùn nhaïy löông tri ñaàu sieâu nhieân tính vaø Kytoâ tính.

Phaân ñònh thaàn caên cuõng khoâng phaûi phaân ñònh yù Chuùa. Giöõa môù bieán chuyeån noäi taâm, noù chæ xeùt xem caùi gì laø thuaàn töï nhieân, caùi gì laø do Chuùa vaø caùi gì do quyû. Tuy khoâng phaân ñònh yù Chuùa, nhöng qua nhöõng xem xeùt treân, ôn beùn nhaïy thieâng lieâng aáy raát caàn ñeå hieåu ñaâu laø ñöôøng ñi cuûa Trôøi.

Ñeå nhaän ra höôùng nhaém cuûa Chuùa ñoái vôùi toâi, ngoaøi phaân ñònh thaàn caên, coá nhieân coøn phaûi nhaän ra yù nghóa cuûa hoaøn caûnh hieän nay vaø nhöõng daáu hieäu thôøi ñaïi. Cuõng caàn phaûi caân nhaéc xem quyeát ñònh cuûa ta coù theå aûnh höôûng ra sao ñoái vôùi baûn thaân vaø moïi ngöôøi, lieäu coù "vinh danh Chuùa hôn" hay khoâng (Xx Jules J. Toner, A commemtery on saint Ignatius rules for the discernement of spirits, St. Louis, 1982, tr.12-15).

Thaùnh I nhaõ chia ra ba tröôøng hôïp vaø ñònh ra ba caùch doø tìm yù Chuùa.

Tröôøng hôïp thöù nhaát laø khi Chuùa saùng soi tröïc dieän, laäp töùc vaø töï mình Ngaøi hoaøn toaøn. Vaâng, Chuùa töï laøm nghieâng yù muoán toâi, maïnh vaø chaéc ñeán noãi "khoâng hoaøi nghi, maø cuõng khoâng theå hoaøi nghi" (Thaàn thao, soá 175). Vieäc cuûa toâi khi aáy chæ coøn laø quy thuaän vaø uoán mình theo thieân yù.

Tröôøng hôïp thöù hai laø khi, vôùi yù nghó naøy hay öôùc ao kia, thaáy baät leân nhöõng thuùc ñoäng sieâu nhieân khaù roõ. Sieâu nhieân ñaõ vaøo cuoäc, vaø moãi loaïi thaàn khí seõ ñeå laïi danh thieáp cuûa mình baèng nhöõng ñaëc ñieåm rieâng. Ñeå ñoïc ñöôïc kyù hieäu vaø giaûi ñöôïc maõ soá, toâi chæ caàn bieát phaân tích vaø ñaùnh giaù nhöõng vöôïng caûm vaø suy caûm (Thaàn thao, soá 176).

Sau ñaây laø moät tröôøng hôïp cuï theå laáy laøm ví duï:

Trong thôøi kyù vieát hieán phaùp Doøng Teân, thaùnh I nhaõ ñaõ suy tö vaø caàu nguyeän suoát 40 ngaøy veà rieâng moät vaán ñeà: Caùc nhaø thôø doøng coù neân ñöôïc ñaûm baûo baèng cuûa chìm (lôïi töùc do ruoäng ñaát, boû voán sinh lôøi) hay khoâng. Thaùnh nhaân neâu leân caùc lyù do thuaän vaø nghòch ñeå caân nhaéc. Nhöng ngaøi döïa haàu heát vaøo caàu nguyeän ñeå doø tìm yù Trôøi. Suoát 40 ngaøy trong thaùnh leã cuõng nhö xung quanh thaùnh leã, ngaøi traûi qua cô man naøo nhöõng huyeàn kieán, ôn sa leä, huyeàn ngoân (loquela), cuøng luùc vôùi xaùc tín raát maïnh veà lyù töôûng thanh baàn hoaøn toaøn, nhöng ñoâi khi cuõng xen vaøo noãi ngôø vöïc, baát an.

Thaùnh Ignace ñaõ caân nhaéc vaø ghi chuù heát nhöõng thuùc ñoäng aáy. Xem ra yù Chuùa laø daønh cho doøng moät thanh baàn tinh thuaàn. Nhöng maõi ñeán 12 thaùng ba 1544, ngaøy thöù 40, sau khi ñaõ ñuû ñoä baát thieân, khoâng coøn thieát chi ngoaøi thieân yù, ngaøi môùi nhaän ñöôïc söï pheâ chuaån roõ baèng moät xaùc tín hoaøn toaøn. Vaø theá laø döùt khoaùt haún. Cuøng luùc, "caùc toái taêm baét ñaàu rôøi xa (ngaøi) daàn..., vaø (ngaøi) khoâng coøn muoán daâng leã vì muïc ñích (tìm yù Chuùa veà vaán ñeà) aáy nöõa" (Xx Saint Ignace, Journal spirituel, baûn dòch vaø chuù giaûi M. Giuliani, DDB, 1959, tr.97).

Trong thí duï treân, tuy I nhaõ ôû vaøo trong tröôøng hôïp II, vôùi nhieàu vöôïng caûm vaø suy caûm, nhöng ngaøi cuõng caân nhaéc theo caùc tieâu chuaån lieân quan ñeán tröôøng hôïp III.

Tröôøng hôïp III laø hoaøn caûnh thieáu vöôïng caûm vaø suy caûm. Ñeå tìm yù Chuùa, chæ coøn bieát troâng chôø vaøo lyù trí ñeå suy xeùt thoâi. Nhöng suy xeùt cuõng phaûi coù quy taéc ñeå suy xeùt.

Tröôùc heát phaûi ñaët roõ tröôùc maét cöùu caùnh ñôøi toâi. Toâi phaûi tin yeâu Chuùa, vaø nhôø ñoù cöùu mình. Keá ñoù, ñònh roõ vò trí cuûa baát cöù gì khaùc: chuùng chæ laø phöông tieän ñeå toâi ñaït muïc ñích aáy.

Vaäy neáu toâi ñaõ laøm moät choïn löïa khoâng ñuùng quy taéc lieân quan ñeán hoaït ñoäng vaø neáp soáng, thì toâi caàn chænh laïi. Giaû nhö neáp soáng kia khoâng theå ñoåi, thì toâi chæ chænh höôùng thoâi. Ñaõ troùt choïn neáp soáng aáy (neáp soáng gia ñình hay neáp soáng linh muïc chaúng haïn) vì ích lôïi phaøm traàn ö? Toâi seõ coá boû ñích nhaém kia vì moät muïc ñích thích ñaùng hôn. Trong tröôøng hôïp neáp soáng boû ñöôïc, thì toâi phaûi ñaët mình vaøo traïng thaùi baát thieân vaø laøm laïi moät choïn löïa ñuùng quy taéc.

Trong choïn löïa, phaûi thaønh vôùi mình vaø caân nhaéc phaûi khaùch quan, ñöøng ñeå ham muoán vaø sôû thích, thaønh kieán vaø thoùi quen, quyeàn lôïi hay nhu nhöôïc vaø caû neå chi phoái. Ñeå ñöôïc nhö theá, coù theå aùp duïng ôû ñaây lôøi khuyeân cuûa baäc thaày naøy lieân quan ñeán boá thí:

Ñöùc Thaønh, tinh thaàn khaùch quan vaø baát thieân, ñoù laø ñieàu kieän caàn baäc nhaát ñeå nhìn ra yù Chuùa. Söï baát thieân (indiffeùrence) maø thaùnh I nhaõ raát nhaán maïnh aáy cuõng ñaõ ñöôïc thaùnh Bernard quan taâm khoâng ít khi ta chöa roõ ñöôøng ñi cuûa Chuùa, cuõng laø ñöôøng ñi cuûa ta. Trong tröôøng hôïp nhö vaäy, "yù muoán ta phaûi treo ngöng giöõa hai giaûi phaùp, ñöøng nghieâng veà giaûi phaùp naøo, maø coá nghó maõi raèng bieát ñaâu giaûi phaùp kia haøi loøng Chuùa hôn. Cöù nhö theá, haõy saün saøng laøm theo yù Chuùa..." (Sermo de diversis, 26.3. Cf Anndreù Louf, Lagrace peut davantage, DDB, Paris, 1992, tr.197).

Moät khi loøng khoâng vöôùng baän, vaø taâm thaønh chæ muoán ñieàu Thieân Chuùa muoán thoâi, thì khi aáy Chuùa ra sao, yù Chuùa seõ ñaåy yù ta theo cuøng moät phía, nhö Andreù Louf noùi: "Cuøng vôùi söï quyeát taâm laøm theo yù Chuùa..., traïng thaùi baát thieân seõ môû loái cho ta ñi vaøo yù Ngaøi" (op.c, tr.201). Vaø nhö cuõng chính A louf tieáp tuïc "Vôùi ñieàu kieän ñaõ boû haún moïi öôùc muoán hôøi hôït chuùng caûn ngaên ta ñaït tôùi caùi Toâi saâu thaúm (Le moi profond) ôû ñoù Thieân Chuùa ñang laøm vieäc, thì con ngöôøi coù theå tin caäy vaøo caùi öôùc muoán noù ñang toàn taïi eâm aùi ôû choã saâu cuûa mình. Öôùc muoán naøy, khoâng nghi ngôø gì nöõa, ñuùng laø öôùc muoán cuûa Thieân Chuùa lieân quan ñeán vaán ñeà cuûa ta. Vì tuaân yù Chuùa luoân laø thuaän theo caùi öôùc muoán saâu nhaát trong ta, thuaän theo caùi noù laø toát nhaát vaø thaät nhaát trong baát cöù ngöôøi naøo" (Std. tr.201).

Sau ñaây laø moät thí duï nhaän ra yù Chuùa ôû yù con ngöôøi trong tình traïng baát thieân:

Moät laàn kia, Ignace thieáu hai chaân giaùo vieân cho hai tröôøng doøng Teân, moät taïi Naples, moät taïi Venise. Taïi Venise thì doøng Teân ñöôïc voâ cuøng quyù meán, coøn taïi Naples thì ngöôïc laïi, doøng bò caêm gheùt voâ cuøng. hai tröôøng thieáu, maø Ignace chæ coù moät ngöôøi thoâi. Phaûi göûi ngöôøi naøy ñeán Naples hay Venise ñaây? Moät beâ treân khoân ngoan haún tuøy khaû naêng trí thöùc vaø traïng thaùi tinh thaàn cuûa ngöôøi kia maø quyeát ñònh. Theá nhöng Ignace khoâng töï mình quyeát ñònh. OÂng baûo tu syõ aáy ñi caàu nguyeän ba giôø vaø baèng moïi caùch ñöa mình vaøo tình traïng baát thieân, khoâng muoán beân naøo maø chæ muoán yù Chuùa. Khi tu syõ trôû laïi, caâu ñaàu tieân Ignace hoûi, laø anh ñaõ thaáy mình baát thieân hay chöa. vaø khi ñöôïc traû lôøi baát thieân roài, nhö anh ta nghó, thì ngaøi tieáp ngay baèng caâu hoûi thöù hai, ñaày baát ngôø cho anh:

Chuùa chæ coù theå toû yù muoán cuûa Ngaøi nôi yù muoán cuûa ta, mieãn laø ta ôû trong tình traïng khoâng coøn yù rieâng nöõa, ñeå chæ mong muoán mình laø baûn sao cuûa yù muoán Chuùa.

Söï choïn löïa khoâng nhöõng laø cuûa caùi ñaàu (suy xeùt), maø coøn laø cuûa con tim (trong caàu nguyeän). Töï ñaàu xuoáng tim, roài laïi töø tim leân ñaàu, ñeå roài khi keát thuùc laïi trôû veà vôùi tim. Ñaây laø luùc maø, ñaém chìm trong caàu nguyeän, ta daâng leân Chuùa baûn döï aùn (projet), xem Chuùa coù chuaån pheâ baèng vöôïng caûm, vôùi xaùc tín vaø bình an hay khoâng.

Thaùnh Ignace luoân laøm nhö theá. trong suoát boán möôi ngaøy caân nhaéc veà luaät thanh baàn cuûa doøng, tuy ñöôïc thuùc ñoäng lieân tuïc vôùi bieát bao vöôïng caûm, nhöng ngaøi vaãn khoâng queân caân nhaéc caùc lyù leõ thuaän nghòch cuûa vaán ñeà. Vaø cuõng chính ngaøi trình baøy nhöõng lyù leõ aáy vôùi Chuùa khi nguyeän caàu Chuùa. Söï xoaén laáy nhau cuûa caùch laøm (tröôøng hôïp) II vaø III!

Khi khoâng theå aùp duïng phöông phaùp cuûa tröôøng hôïp II, töùc khi khoâng coù thuùc ñoäng saâu xa ñaùng keå, chuùng ta haõy baèng loøng vôùi keát quaû cuûa moät caân nhaéc thuaàn baèng lyù trí, moät caân nhaéc ñaõ laøm trong Chuùa vôùi taát caû söï thaän troïng vaø trong tinh thaàn sieâu thoaùt, khaùch quan.

Moät choïn löïa khaùch quan vaø vì "vinh quang hôn nöõa cho Chuùa" vaãn chöa ñuû. Ñöùc khoân ngoan coøn phaûi ñöa löïa choïn aáy ñoái maët vôùi "daáu hieäu thôøi gian". Nhôø daáu hieäu naøy maø neáu ta bieát giaûi maõ, ta seõ khaùm phaù ñaâu laø khaùt voïng cuûa giôùi ngheøo hay giôùi treû hoâm nay, ñaâu laø thuùc baùch cuûa hoaøn caûnh hieän taïi khieán phaûi thay ñoåi caùch nghó, caùch soáng vaø caùch laøm. Coù theá môùi xaùc ñònh cuï theå ñöôïc vöøa höôùng ñi cuûa thôøi ñaïi, vöøa nhu caàu cuûa Hoäi Thaùnh, vöøa ñoøi hoûi cuûa hoaøn caûnh vaên hoùa - xaõ hoäi ñòa phöông, ñoàng thôøi söù meänh cuûa mình hay cuûa nhoùm mình (Xx J-C Dhoâtel, Discerner ensemble, suppleùment Vie chreùtienne, tr.38).

Tìm hieåu daáu thôøi ñaïi laø moät vieäc toái quan thieát nhöng cuõng raát khoù khaên. Phaûi coù ñieàu nghieân ñieàn daõ. Phaûi nghieân cöùu saùch baùo, phim aûnh, truyeàn hình, truyeàn thanh, v.v..., coá ñoïc ra töø ñoù luoàng tö töôûng ñang daãn ñaïo theá giôùi vaø trong nöôùc. Phaûi bieát ñöôïc caùi gì laø nguoàn sinh, maùng nuoâi, nuùt haõm cuûa nhöõng ñôït soùng vaên hoùa ñang doàn daäp quanh mình. Phaûi bieát ñöôïc nöõa caùi gì seõ phaùt sinh nhö haäu quaû, caùi gì coù theå noå ra do phaûn chaán, caùi gì töï nhieân sinh ra vaø caùi gì toá giaùc söï can thieäp cuûa nhöõng söùc maïnh sieâu nhieân.

Ñeå nhìn thaáy nhöõng ñôït soùng ngaàm, nhìn ra ñöôøng ñi vaø ñieåm tôùi cuûa noù nhö theá, chaúng nhöõng phaûi ñi saùt thöïc traïng vaên hoùa, xaõ hoäi, chaúng nhöõng phaûi bieát nhìn roäng thaáy xa, maø coøn phaûi coù moät nhaõn quan sieâu nhieân vaø moät tröïc giaùc tieân tri nhaïy beùn.

TOÙM LAÏI

Ñeå neân thaùnh, cuõng laø ñeå soáng maät thieát vôùi Chuùa Gieâsu, thì phaûi töø boû boùng toái vaø thuaän theo yù Cha.

Ñaâu laø ñöôøng cuûa Thaàn aùc vaø ñaâu laø yù Cha veà toâi ñaây? Neân nhôù, Boùng toái vaø AÙnh saùng ñang vaät loän nhau trong ta, neân ñeå tìm hieåu ñoâi beân, ta cöù nhìn vaøo chính noäi taâm mình, ñoàng thôøi duøng lyù trí ñeå suy xeùt.

Suy xeùt baèng lyù trí, ta phaûi ñaët ra tröôùc maét cöùu caùnh cuûa cuoäc ñôøi, vaø ñoù laø: Suy phuïc Thieân Chuùa, nhôø ñoù cöùu baûn thaân. Ñoaïn, haõy xem trong hoaøn caûnh cuï theå cuûa ta, ñaâu laø caùi giuùp ta ñaït muïc ñích aáy, vaø ñaâu laø caùi caûn trôû.

Coøn tra vaán noäi taâm laø tìm hieåu nhöõng thuùc ñoäng, nhaát laø trong caàu nguyeän, xem vôùi choïn löïa naøy, yù nghó kia, thì thuùc ñoäng ra sao, thuaän caûm hay nghòch caûm. Neân nhôù, khi ta ñang ñi cuøng chieàu vôùi thaàn khí naøo, thì thaàn khí aáy seõ thuùc ñoäng thuaän, gaây söï an taâm, coøn thaàn khí kia laïi khieán ta aâu lo sao xuyeán. Daãu sao, thuùc ñoäng cuûa thaàn laønh luoân ñöôïm muøi chính khí vaø gaây tin töôûng. Coøn thuùc ñoäng thaàn aùc thöôøng xoâng muøi taø khí vaø ñöa ñeán xaùo troän, roài tuyeät voïng. Coi chöøng, neáu anh ñang tieán ñöùc, thì thaàn aùc coù theå ñoäi loát thaàn laønh, ñi cuøng chieàu vôùi anh ñeå laùi daàn anh sang cuøng chieàu vôùi haén.

Töø choã saâu nhaát cuûa taâm hoàn cuûa ta, Thieân Chuùa vaãn haønh ñoäng ñeå uoán taâm tình ta theo höôùng ñi cuûa Ngaøi. vaäy ñeå nhìn ra thieân meänh, phaûi laøm tan nhöõng xaùo troän ôû maët hoà, nhôø ñoù troâng suoát ñeán ñaùy. Tröôùc tieân, haõy giaûi phoùng mình khoûi nhöõng eùp buoäc cuûa sieâu ngaõ neáu coù. Keá ñoù, ñöa mình vaøo traïng thaùi chính taâm, thaønh yù, cuõng laø baát thieân ñeå chæ muoán ñieàu Chuùa muoán thoâi. Ñieàu ta öôùc muoán töø thaâm saâu khi aáy seõ hieän toû, vaø ñoù laø ñieàu Chuùa muoán cho ta, vôùi sai soá khoâng ñaùng keå.

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page