ÔN GOÏI NEÂN THAÙNH
VAØLYÙ TÖÔÛNG TIN MÖØNG

Linh Muïc Hoaønh Sôn, SJ, Vieät Nam

Prepared for internet by Vietnamese Missionaries in Taiwan

Ñöôøng ñi vaø ñích tôùi cuûa toâi laø Chuùa Yeâsu. Vaäy vieäc cuûa toâi laø neân gioáng Chuùa vaø ñoàng hoùa vôùi Ngaøi. Ñoàng hoùa trong ba tö theá cuûa Ngaøi: Nhaäp theå, Thaùnh giaù, Phuïc sinh. Caøng thaønh moät vôùi Ngaøi theo caùch aáy, toâi caøng thaùnh thieän hôn leân. Ôn goïi neân thaùnh naèm ngay trong baûn tính toâi ñaõ ñöôïc naâng trong sieâu nhieân giôùi. Lyù töôûng soáng ba maët kia naèm ngay trong yù nghóa vaø söï thöïc cuûa Pheùp röûa: Choân ñi vôùi Chuùa vaø soáng laïi vôùi Ngaøi! Khoâng keùm theá, cuõng nhö khoâng coøn gì hôn theá. Cho taát caû, chöù khoâng chæ moät vaøi ngöôøi! Vaâng, ôn goïi neân thaùnh laø phoå bieán.

Söï thaùnh thieän toâi phaûi vöôn tôùi khoâng phaûi laø caùi maø nhaát ñònh toâi tôùi ñöôïc. Vì ñaây vöøa laø aân hueä veà phía Chuùa, vöøa laø hôïp taùc veà phía toâi:

— Khoâng ai ñeán ñöôïc vôùi Ta neáu Cha... khoâng keùo haén (Yo.6.44).

— Thieân Chuùa taïo anh thì khoâng caàn ñeán anh, nhöng khoâng theå cöùu anh neáu thieáu anh (hôïp taùc) (Augustin).

Vaâng, neân thaùnh laø ñònh höôùng, chöù khoâng phaûi ñònh meänh. Söï ñònh höôùng aáy laø ôn goïi (vocation) phoå caäp ñeán moïi ngöôøi. Tieáng Ôn goïi naøy vöøa noùi leân söï quaûng ñaïi cuûa Chuùa, vöøa dieãn taû loøng toân kính cuûa Chuùa ñoái vôùi töï do cuûa moãi chuùng ta. Tuy Chuùa muoán ñieàu toát nhaát cho toâi, nhöng Chuùa ñeå tuøy yù muoán cuûa toâi.

Ôn goïi neân ngöôøi vaø ôn goïi neân thaùnh

Thieân Chuùa sinh ra chaúng ai gioáng ai. Xaùc ñaõ khoâng gioáng, maø tính tình, naêng khieáu caøng khaùc xa hôn nöõa. Ñaõ khaùc ôû choã Laø ngöôøi, thì caøng khaùc ôû choã Laøm ngöôøi. Tuøy vaøo khuynh höôùng vaø khaû naêng baåm sinh, cuõng nhö tuøy hoaøn caûnh cho pheùp, moãi ngöôøi coù theå töï laäp thaân baèng yù chí vaø söï khoân kheùo cuûa mình.

Sinh ra moãi ngöôøi vôùi tieàm naêng rieâng vaø hoaøn caûnh rieâng nhö theá, haún Thieân Chuùa cuõng ñaët voâ ñoù nhöõng höôùng tieán vaø chaân trôøi khaùc nhau, vaø ñaây laø ôn goïi cuûa hoï. Ôn goïi khoâng chæ ôû meänh Trôøi, maø nôi chính con ngöôøi, vì yù Chuùa ñaõ haèn in trong noù ôû nhöõng gì maø noù coù, ôû nhöõng gì noù ñaõ ñaït ñöôïc, cuõng nhö ôû nhöõng gì ñang môû ra ôû phía tröôùc. Chæ caàn noù chính taâm thaønh yù ñeå nhaän ra yù Trôøi ôû chính mình vaø trung kieân tieán theo, thì roài noù coù theå thaønh Nhaân, thaønh Thaùnh, theo ngoân ngöõ ñöùc Khoång.

Caùi Con ngöôøi lyù töôûng maø ta phaûi hoaøn thaønh nôi mình, nhieàu vaên minh tìm ñaït noù baèng söï ngay thaúng, löông chính. Theo Cöïu öôùc, söï löông chính (dikaiosuneâ, justice) baét tay vôùi Luaät Chuùa. Keû löông chính (dikaios) laø keû giöõ luaät Chuùa moät caùch nghieâm caån.

Theo Khoång töû, lyù töôûng con ngöôøi naèm ôû chöõ Nhaân. Chöõ Nhaân naøy ñöôïc dieãn yù baèng Hai ngöôøi ( ). Phaûi chaêng ñaây laø Hai ngöôøi nhö moät, ai cuõng nhö nhau, cuøng moät Tính (baûn tính lyù töôûng) do cuøng moät Thieân meänh?

Tuy cuøng moät thieân meänh, cuøng moät ôn goïi laøm ngöôøi, nhöng tuøy ngöôøi maø phaân chia khaùc nhau. Baèng chöùng laø ñöùc Khoång ñaõ tuøy theo thieân baåm maø giaûi nghóa chöõ Nhaân vôùi moãi ngöôøi moãi khaùc. Vôùi Nhan Uyeân, thì Nhaân phaûi laø khaéc kyû, phuïc leã, nghóa laø boû tö duïc vaø ñoái xöû vôùi moãi ngöôøi theo ñuùng phaän cuûa hoï. Vôùi Troïng Cung, ñoù laø trang nghieâm vaø kính neå moïi ngöôøi. Vôùi Tö maõ Ngöu, ñoù laø nhòn nhuïc khi aên noùi. Rieâng vôùi Phaøn Trì, thì ñöùc Khoång laïi giaûng Yeâu ngöôøi (Luaän ngöõ, Nhan Uyeân XII).

Taïi sao moät chöõ Nhaân maø laïi nhieàu nghóa nhö vaäy? Vì Nhaân laø Nguyeân, töùc nguoàn goác vaø choã quy veà cuûa moïi ñöùc nhö "cöông, nghò, moäc, noät", nhö "nghóa, leã, trí", nhö "khoan, tín, maãn, hueä", nhö thaønh, duõng, trung, an. Coù ñieàu ôû ñænh cao nhaát, thì ñoù laø "AÙi nhaân"; vui vôùi ngöôøi vui, khoå vôùi keû khoå, nghóa laø caûm thoâng, thöông xoùt, quyù meán. Vì Nhaân laø lyù töôûng chính cuûa moïi ngöôøi, neân moïi ngöôøi phaûi laäp chí luyeän noù cho kyø ñöôïc, daàu cheát chaúng töø nan: "Höõu saùt thaân, dó thaønh nhaân" (Luaän ngöõ, Veä Linh coâng XV).

Nhaân nhö theá, coù gì ñaõ laø ñöùc AÙi (agapeâ) cuûa Kytoâ-giaùo roài. Neân Nhaân cho ñeán cuøng, thì cuõng laø Thaùnh nöõa. Maø Thaùnh ñöôïc nhö vaäy, haún ñaõ coù gì sieâu nhieân.

Thaät ra, thì trong ñaïo töï nhieân ñaõ tieàm phuïc sieâu nhieân roài, khi maø ai naáy ñeàu sinh ra trong ñònh meänh sieâu nhieân. Theo cha Rahner, caùi ñònh höôùng sieâu nhieân baát di baát dòch kia khoâng chæ laø yù ñònh naèm rieâng trong yù muoán Thieân Chuùa, maø coøn haèn in treân con ngöôøi ñeå bieán caûi noù töï neàn taûng, khieán cho ôû noù, tieáng noùi löông tri ñaõ coù gì cuûa maïc khaûi, vaø ñaùp öùng cuûa yù chí ñaõ coù gì cuûa ñöùc tin. Chaéc haún cuõng vì caùi ñònh höôùng sieâu nhieân naøy, maø con ngöôøi töï mình ñaõ coù khaû naêng phuû ñònh töï nhieân ñeå ñi vaøo con ñöôøng giaûi thoaùt nhö trong AÁn, Phaät giaùo.

Khoâng coøn töï nhieân thuaàn tuùy nöõa, thì neân ngöôøi cuõng laø neân thaùnh trong yù nghóa Kytoâ-giaùo. Coù ñieàu khi ñaáng maø baûn chaát laø Thaùnh ñaõ thaønh ngöôøi, thì neân thaùnh coøn laø neân moät thöù ngöôøi vöôït cao hôn chính noù, khieán trong ñaïo ñöùc Kytoâ-giaùo coù nhöõng caùi maø ta khoâng hieåu noåi baèng nhöõng phaïm truø cuûa ñaïo ñöùc hoïc töï nhieân.

* * *

Keå töø ñaây, neân thaùnh cuõng laø neân moät vôùi ñöùc Yeâsu, moät Yeâsu bò ñoùng ñinh (1 Cor.2.2). Ngay töø cöûa vaøo laø Pheùp röûa, chuùng ta ñaõ ñöôïc choân ñi vôùi Chuùa vaø soáng laïi theo Ngaøi. Söï ñoàng hoùa naøy goàm hai maët: tónh vaø ñoäng. Tónh: ñaõ ñöôïc bieán hoùa thaønh nhò-Kytoâ, ñeå nôi Ngaøi, toâi xöng con vôùi Thieân phuï. Ñoäng: söï ñoàng hoùa aáy cuõng laø ñoäng naêng giuùp toâi soáng theo ñoù nhö moät lyù töôûng phaûi vöôn tôùi suoát ñôøi, sao ñeå nhö Thaày, baèng con ngöôøi vaø ñôøi soáng cuûa mình, toâi laøm hieån loä Thieân Chuùa: "Ai thaáy Ta laø thaáy ñaáng sai Ta".

Söï thaàn thaùnh hoùa treân chæ khieán con ngöôøi toâi boäi thaêng tính ngöôøi, chöù tính aáy khoâng söùt meû, y nhö ñöùc Yeâsu vaãn laø ngöôøi nguyeân veïn. Thaùnh thieän Kytoâ-tính laø thaùnh thieän theo maãu con ngöôøi Yeâsu Nadaret vaø baèng söùc soáng (aân suûng) cuûa con ngöôøi ñoù. Maø thaùnh theo caùch aáy laø ôn goïi cuûa moïi Kytoâ-höõu ñeä töû Thaày (Mt.5.48), chöù khoâng phaûi cuûa thieåu soá nhaø tu (Eph.1.4; 1 Th.4.3; LG. 39,42). Khoâng phaûi noùi theá cho coù chuyeän ñaâu. Ñaây laø ñoøi hoûi phaùt xuaát töø chính yù nghóa cuûa Pheùp röûa, laø "ôn goïi cô baûn maø Pheùp röûa laø daáu hieäu höõu hieäu" nhö ñöùc Phaoloâ VI quaû quyeát.

Töø nhieàu theá kyû nay, söï ra ñôøi cuûa neáp soáng tu, söï phaân chia caùi thieâng vaø caùi tuïc, söï phaân caùch giaùo daân vôùi giaùo syõ, taát caû khieán cho Kytoâ-höõu ngaøy theâm thuï ñoäng do "bao caáp". Neân thaùnh ö? Truyeàn giaùo ö? Ñaâu phaûi vieäc toâi, vieäc maáy oâng cha, baø sô maø! Chæ ñaùm ngöôøi nhö theá môùi ñöôïc goïi, vì noùi ñeán ôn goïi laø noùi ñeán söï daønh rieâng, taùch khoûi, cuûa tu syõ, giaùo syõ!

Ngaøy nay beân AÂu Myõ, söï giaûm suùt keùo daøi cuûa nhöõng loaïi ôn goïi naøy buoäc phaûi nghó ñeán moät thöù ôn goïi toång quaùt hôn, cuûa heát thaûy nhöõng ai chòu pheùp röûa. Vaâng, tình theá hoâm nay thoâi thuùc xeùt laïi veà caáu truùc Hoäi thaùnh, veà vai troø ñoaøn suûng (charismes) nhö boå tuùc cho cô cheá nhö trong Giaùo hoäi hoài ñaàu. Quaû theá, do Pheùp röûa, moïi tín höõu ñaõ ñöôïc goïi neân thaùnh vaø goùp phaàn tích cöïc vaøo vieäc kieán thieát Huyeàn thaân ñöùc Kytoâ (1 Cor. 12.7; Eph.4.11-13).

Ôn goïi vöøa noùi quen ñöôïc goïi laø "Ôn goïi chung" (vocation geùneùrale), caùi tieáng chung, "cha chung khoâng ai khoùc", khoâng noùi leân ñöôïc caùch Chuùa yeâu moãi ngöôøi nhö chæ coù mình hoï treân ñôøi, do ñoù cuõng goïi töøng ngöôøi vaø ñaët hoï vaøo nhöõng con ñöôøng khaùc nhau ngay luùc hoï chöa sinh ra (Yeâr.1.5; Gal.1.15). Vaâng, tình yeâu rieâng bieät cuûa moät Thieân Chuùa phaûi laøm boät sinh nhöõng con ngöôøi ñoäc ñaùo vaø nhöõng ôn goïi khoâng toång quaùt hoùa ñöôïc.

Neáu ôn goïi chính coáng cuûa moãi ngöôøi laø ñoäc ñaùo, thì moät ñaùp öùng chính coáng "ngöôøi" cuõng phaûi ñoäc nhaát voâ song, nghóa laø khoâng theå xeáp loaïi, nhôø ñoù taïo neân nhöõng khuoân maët Nhaân vaø Thaùnh muoân ngöôøi muoân veû.

Ôn goïi vaø öùng ñaùp laø hai yeáu toá song haønh vaø lieân quan maät thieát ñeán nhau. Baét ñaàu, ôn goïi môùi chæ laø caùi maàm noù môû ra nhieàu khaû theå. Tuøy vaøo caùch öùng ñaùp cuûa toâi maø maàm aáy lôùn leân, thaønh hình vaø ñònh loaïi daàn. Söï taêng tröôûng vaø ñònh loaïi aáy vöøa do toâi, vöøa do ôn Chuùa, vaø ôn naøy cuõng bieán ñoåi moät phaàn theo caùch ñaùp öùng, tình traïng vaø höôùng môû ra cuûa toâi, khieán cho "keû ñaõ coù thì laïi cho theâm nöõa". Cho neân, ôn goïi theá naøo, vöøa laø do Chuùa muoán, vöøa laø do toâi laøm neân. Vaø nhö theá, caû veà loaïi gioáng laãn caáp ñoä. Vì thöïc ra, ôn Chuùa vaø ôn goïi khoâng ôû trong toâi nhö moät "dò vaät" (corps eùtranger), maø nhö thaønh phaàn cuûa chính con ngöôøi toâi.

* * *

Neân thaùnh, neân gioáng Chuùa Yeâsu, neân moät vôùi Ngaøi, ñoù laø ba caùch noùi veà cuøng moät söï thöïc. Ñoäng naêng vaø söùc khoûe cuûa vieäc aáy laø tinh thaàn ñöùc AÙi. Neân thaùnh tôùi ñaâu laø do yeâu tôùi ñoù, ñôn giaûn theá thoâi. Noàng ñoä ñöùc AÙi chính laø thöôùc ño thaùnh thieän vaäy.

Moät khi neân thaùnh laø do yeâu, thì neân thaùnh laø vì Chuùa, chöù khoâng phaûi vì söï hoaøn thieän cuûa toâi. Vaäy neáu ai chæ nhaém söï hoaøn thieän baûn thaân (baát chaáp Chuùa), thì keát cuoäc, hoï chæ coù theå neân Thaàn mang aùnh saùng (quyû Lucifer), chöù neân thaùnh sao ñöôïc.

Trong giai ñoaïn ñaàu cuûa cuoäc phieâu löu thieâng lieâng, yù töôûng Neân thaùnh luoân laø moät kích thích toá caàn thieát, nhö trong tröôøng hôïp cuûa Augustin khi nghe noùi veà aån syõ Antoine:

— Chuùng ta coøn chôø ñôïi gì nöõa chöù? Nhöõng ngöôøi doát naùt nhö Antoine ñaõ ñöùng leân taán chieám thieân quoác! Coøn chuùng ta ñaây, vôùi caùi hoïc khoâng tim, chuùng ta laïi daõy duïa trong xaùc thòt. Coù phaûi vì hoï ñaõ ñi tröôùc, maø chuùng ta xaáu hoå phaûi theo sau khoâng? (Confessions, VIII).

Ignace de Loyola cuõng theá. Sau khi ñoïc Flos sanctorum, loùa maét tröôùc haønh vi phi thöôøng cuûa moät Phan sinh, moät Ña minh..., anh cuõng noåi maùu anh huøng, muoán laøm hôn caû nhöõng vò ñoù; vaø ñeå baét ñaàu, anh chaøng coá nhòn aên laâu hôn hoï. Quaû laø hoài ñaàu, Inigo (Ignace) coi neân thaùnh nhö moät cuoäc ñaáu boø, vaø giaác mô laøm thaùnh coøn ñaäm muøi hieäp syõ. Chaû theá maø, khi thaáy ñöùc Maria bò cheá dieãu, anh suyùt ruùt dao ñaâm cheát keû daùm xuùc phaïm ñeán baø Chuùa cuûa loøng mình.

Nhöng roài Thieân Chuùa ñaõ söûa daàn yù nghó cuûa oâng thaùnh non aáy. Cuoái cuøng, anh chæ coøn öôùc ao ñöôïc ôû vôùi Chuùa Yeâsu, ñöôïc phuïng söï döôùi côø chöõ thaäp cuûa Ngaøi. Chính luùc Inigo khoâng coøn maáy nghó ñeán söï hoaøn thieän cuûa mình nöõa, maø chæ chuù taâm: "laøm Chuùa ñöôïc vinh quang hôn" thoâi, anh ñaõ baét ñuùng yù nghóa thaùnh thieän Kytoâ-giaùo, vaø neân thaùnh thöïc söï.

Gaëp Chuùa Yeâsu vaø con ñöôøng chöõ Thaäp

Neân thaùnh kieåu Kytoâ-giaùo laø neân moät hoaøn toaøn vôùi ñöùc Kytoâ baèng caùch yeâu Ngaøi, baét chöôùc Ngaøi, ñoàng haønh vôùi Ngaøi. Nhöng baét chöôùc sao ñöôïc neáu khoâng mang vöông mieän baèng gai ñaâm? Ñoàng haønh sao ñöôïc neáu khoâng theo ñeán ñænh Soï cuûa ñau khoå? Vaâng, toâi seõ khoâng bieát ñöùc Kytoâ neáu khoâng nhaän ra daáu ñinh (1 Cor.2.2). Vaø khoâng hieåu noåi Ngaøi neáu khoâng laø baèng kinh nghieäm vaùc thaùnh giaù (Lc.9.23).

Caùi noù sinh chuùng ta thaønh con Thieân Chuùa, caùi coù teân goïi laø Pheùp röûa vaø Thaùnh theå, ñaõ noùi traéng ra nhö vaäy. Haù chaúng phaûi Pheùp röûa ñaõ choân ta ñi vôùi Chuùa ñeå ta soáng ñôøi soáng khaùc trong ñaáng ñaõ phuïc sinh (Rom.6.3-4)? Haù chaúng phaûi baèng leã Taï aân, ta vöøa töôûng nieäm ñaáng bò noäp, vöøa chia seû vôùi nhau maùu cuûa Taân giao öôùc?

Vaâng, ñôøi soáng chính coáng Kytoâ-höõu, töø cöûa voâ cho ñeán ñoaïn keát, taát caû ñeàu mang "daáu thaùnh giaù". Quen vôùi daáu quaù maát roài, laém khi ta queân luoân yù nghóa. Giaù maø ta hieåu vieäc mình laøm khi ñeán döï tieäc maùu vaø coâng boá caùi cheát cuûa Thaày (1 Cor.11.28-29,26)! Vaâng, giaù maø ta hieåu ñöôïc Thaày khi ñeán chia phaàn cuûa Thaày:

— Ta khoâng goïi anh em laø noâ boäc nöõa, vì ñaày tôù thì khoâng bieát vieäc cuûa chuû. Ta goïi anh em laø baïn tri aâm, vì nhöõng gì Ta nghe töø Cha, Ta ñaõ cho anh em bieát heát (Yo.15.15).

Goïi laø "tri kyû, tri aâm"... Vaâng, neáu ta hieåu ñöôïc noãi baän taâm, nhöõng thao thöùc cuûa Chuùa, nhö Töû Kyø hieåu ñöôïc yù ñaøn Baù Nha! Khi aáy nhö Phaoloâ, ta seõ thaáy thuùc baùch phaûi "buø vaøo treân thaân mình nhöõng chi coøn thieáu cho cöïc hình ñöùc Kytoâ, vì thaân mình Ngaøi laø Giaùo hoäi" (Col.1.24).

Bôûi theá, ñôøi soáng moät Kytoâ-ñoà ñích danh phaûi ñöôïc ñoùng aán hy sinh. Khoâng phaûi laø chuùng ta khoâng neân coù nhöõng nieàm vui vaø thoûa maõn raát caàn cho veä sinh taâm lyù, nhöng chuùng ta phaûi luoân coù thaùi ñoä saün saøng ñoái vôùi thaùnh giaù; hôn theá, coá yeâu thaùnh giaù vì ñoù laø con ñöôøng Thaày.

Ñöôøng Thaày laø ñöôøng qua Bieån ñoû tôùi Ñaát höùa, moät ñöôøng hanh thoâng, chöù khoâng ngoõ cuït. Vaäy chuùng ta khoâng tìm ñau khoå vì chính khoå ñau, kieåu nhö "ma doâ" (masochisme) aáy. Traùi laïi, haõy tieán vaøo ñau khoå vôùi thaùi ñoä höng phaán, vôùi hy voïng phuïc sinh.

Hy sinh, ñoù laø nhöõng thöû thaùch Chuùa göûi ñeán, maø ta saün loøng tieáp nhaän: Mecum in paena, vôùi Thaày trong lao khoå. Hy sinh, ñoù laø nhöõng caét giaûm töï yù ñeå coù phaàn theâm trong thaùnh giaù Chuùa vaø ñeå phuïc vuï anh em. Thaùi ñoä hy sinh khieán ta lôùn leân trong Chuùa. Tinh thaàn hy sinh laø neàn moùng caàn cho moïi toøa nhaø ñaïo ñöùc, ñoàng thôøi laø baûo chöùng cho moät ñöùc haïnh Kytoâ-giaùo chính toâng.

Hieåu yù nghóa Thaäp giaù vaø hieåu vôùi Thaày raèng: "Khoâng ai yeâu hôn laø keû thí maïng vì ngöôøi mình yeâu", Hoäi thaùnh nguyeân thuûy ñaõ coáng hieán nhieàu töû ñaïo, vaø chæ troïng duy söï töû ñaïo. Theo hoï nghó, töû ñaïo laø caùch laøm chöùng lôùn nhaát, neáu khoâng laø duy nhaát. Ñeán khi khoâng coøn cô hoäi laøm chöùng kieåu aáy nöõa, hoï môùi vaïch ra moät con ñöôøng phieâu löu môùi vaø moät caùch cheát môùi: cheát ñi vôùi xaùc thòt vaø traàn gian, cheát ñi vôùi sôû höõu vaø sôû thích, cheát ñi vôùi nhöõng an toaøn theá tuïc, vaø ñoù laø con ñöôøng Xuaát theá cuûa tu haønh.

Ngaøy nay, coù leõ vì con ñöôøng aáy ñaõ thaønh neáp, moät kieåu "an ninh xaõ hoäi" môùi, laém khi caûn trôû böôùc phieâu löu thieâng lieâng, neân moät soá keû muoán tìm toøi nhöõng maïo hieåm khaùc ñi, muoán loái tu khoâng cô cheá giöõa ñôøi hay trong hoang maïc, muoán hieán thaân nhö moät ngöôøi khoâng raøng buoäc, neân cuõng khoâng troùi buoäc bôûi khuoân khoå.

Thaät ra, neáp soáng tu vaãn laø con ñöôøng neân thaùnh vôùi nhöõng loái ñi ñaõ khai thoâng, nhöõng phöông phaùp ñöôïc chöùng nghieäm roài. Coù ñieàu caøng xa thuôû laäp doøng, thì söï höng phaán cuûa nhöõng baäc anh huøng tieân phong caøng nguoäi ñi nôi con chaùu, khieán cho döôùi neáp aùo tu, deã phaùt hieän quaù ñoâng nhöõng keû tìm söï baûo ñaûm nôi cô cheá, hôn laø thích phieâu löu xuyeân qua cô cheá, hay chæ duøng cô cheá nhö ñoøn baåy thoâi.

Con ñöôøng nghòch thöôøng vôùi Baøi giaûng treân nuùi

Ñeä töû mong Thaày daïy vaø cöùu, nhöng khoâng ai hieåu noåi loái cöùu vaø baøi hoïc cuûa Thaày. Vì ñeå hieåu Thaày, phaûi loän ñaàu ñi ngöôïc:

— Caùc con vaãn nghe daïy raèng..., nhöng Thaày thì Thaày baûo caùc con...

— Thuû laõnh chö daân thì..., nhöng giöõa caùc con vôùi nhau laïi khoâng theå theá...

Vôùi ngöôøi traàn, muoán ñoåi thay vaø giaûi cöùu, phaûi baïo ñoäng caùch maïng, nhöng Thaày thì truyeàn: Haõy caát göôm ñi! Vôùi ngöôøi traàn, ít ra cuõng phaûi "Dó tröïc baùo oaùn", nhöng Thaày thì khuyeân: Ai vaû con maù phaûi, haõy chìa theâm maù traùi... Neáu con yeâu keû yeâu mình thoâi..., thì ngöôøi toäi loãi cuõng laøm ñöôïc nhö vaäy... Neân haõy yeâu keû thuø vaø thi aân cho keû gheùt con...!

Vaâng, con ñöôøng chöõ Thaäp, chaúng nhöõng theá gian khoâng hieåu noåi, maø phuï ñeà cuûa noù laø Baøi giaûng treân nuùi, hoï cuõng nghe choùi tai, thaäm chí ñeä töû phaàn ñoâng cuõng khoâng thieát soáng nhö vaäy. Theá maø ñaây laïi coù veû nhö hieán chöông Nöôùc Trôøi, do caùch trònh troïng cuûa Thaày khi coâng boá noù. Quaû theá, sau khi caàu nguyeän vaø thaønh laäp "chính phuû laâm thôøi" laø nhoùm Möôøi hai xong, Chuùa ñaõ leân ngoài treân cao, vôùi ñeä töû vaây quanh, vôùi ñaùm ñoâng phía döôùi. Theá roài, ngöôùc nhìn nhoùm Möôøi hai aáy, Ngaøi caát tieáng doõng daïc: Phuùc cho keû ngheøo, cho keû khoå ñau vaø bò öùc hieáp...!

Nhöõng saéc leänh khoù giöõ ñeán noãi Luther phaûi cho raèng: moät mình ñöùc Yeâsu ñaõ laøm thay taát caû; coøn Luther-phaùi laïi nghó: vì baát löïc tröôùc ñoøi hoûi aáy, chuùng ta baét buoäc phaûi aên naên vaø tin nôi Thaày.

Theá nhöng theo Thaày thì:

— Vôùi loaøi ngöôøi, vieäc aáy quaû laø baát khaû thi, nhöng vôùi Thieân Chuùa thì khoâng (Mc.10.27).

Vaâng, Thaàn khí Chuùa, vaø chæ moät mình Thaàn khí aáy, coù theå giuùp ta loän ñaàu xuoáng ñeå nhìn ra vaø hieåu ñöôïc caùi giaùo lyù vaø chaân lyù nghòch thöôøng cuûa Nöôùc Chuùa naøy. Vaø thaät ra, sau Chuùa, sau Steâphanoâ, haèng ñoaøn luõ töû ñaïo ñaõ caàu ôn cho keû gieát mình, haèng ñoaøn luõ chöùng nhaân ñaõ ruõ boû cuûa caûi, danh voïng vaø quyeàn theá ñeå trôû neân ngheøo heøn, bò khinh khi, sæ nhuïc vaø hieáp ñaùp.

Ñeå hieåu vaø böôùc vaøo theá giôùi môùi naøy, nhôø Thaàn khí ta phaûi laøm moät cuoäc taåy naõo ñau ñôùn. Ñoù laø côûi boû nhöõng tieâu chuaån ñònh giaù thöôøng tình, töø bao ñôøi ñaõ aên saâu trong gen ngöôøi theá, nhö nhaän xeùt "Boá ñó giaøu, boá ñó tieân", nhö giaác mô "Ña töû, ña toân, ña phuù quyù", v.v... Ñoù cuõng laø naén laïi khoå ngöôøi cho vöøa vôùi khoå aùo may ngöôïc cuûa Baøi giaûng treân nuùi, noù laø caùi thang giaù trò ñaûo loän moïi giaù trò.

Cuoäc taåy naõo chæ thaønh coâng khi Thaàn khí bieán ñoåi toâi thaønh tri kyû cuûa Chuùa (Yo.15.15), nhôø ñoù Chuùa coù theå taâm truyeàn cho toâi bí quyeát cuûa Con ñöôøng. Con ñöôøng aáy laø haï mình naâng ngöôøi, cuõng laø phuïc vuï, diakonia:

— Con ngöôøi ñeán ñeå haàu (diakoneoâ), chöù khoâng ñeå ñöôïc haàu! (Mc.10.45).

Ñeán ñeå haàu, neân "haäu kyø thaân". Queân mình vì yeâu, vaø yeâu ñeán queân mình. Yeâu töøng ngöôøi vaø taát caû, duø keû thuø cuõng vaäy. Yeâu trong chính tình yeâu Chuùa, ñaáng chòu cheát ñeå cöùu chuoäc toâi. Yeâu Chuùa ñeán noãi muoán chia seû ñau khoå cuûa Ngaøi, neân gioáng heät Ngaøi ôû khuoân maët "Ñaây laø Ngöôøi" (Yo.19.5).

Tuy ñaïo ñöùc Kytoâ-giaùo khoâng nghòch vôùi ñaïo ñöùc töï nhieân, maø coøn laø söï hoaøn taát cuûa ñaïo ñöùc naøy nöõa, nhöng ñaïo ñöùc töï nhieân duø cao ñeán ñaâu, duø cuûa Zenon-phaùi (stoicisme) hay cuûa Khoång Maïnh, cuõng chöa ñuû ñeå thaønh ñaïo ñöùc Kytoâ-tính. Ñaïo ñöùc chính coáng Kytoâ-tính phaûi naèm trong con ñöôøng hy sinh cuûa thaäp giaù, con ñöôøng "Phuùc cho keû ngheøo" vaø "Yeâu keû thuø" cuûa Baøi giaûng treân nuùi, con ñöôøng Haàu haï ñoái vôùi keû döôùi, keû cuøng tuùng vaø cuøng ñinh.

Con ñöôøng raát khoù ñi vaø ít ngöôøi ñi troïn. Nhöng ñeå laøm Kytoâ-höõu, duø chöa theå aâu yeám keû thuø vaø rôøi boû söï an toaøn do cuûa caûi, ít nhaát toâi phaûi ngoû cöûa veà phía aáy vaø khoâng laøm gì nghòch lyù töôûng aáy. Vaâng, ít laø khoâng theå troïng cuûa hôn troïng ngöôøi, khoâng theå hoáng haùch vôùi beà döôùi, khoâng theå thuø haèn vaø khoâng ñöôïc baùo thuø. Tieán theâm moät böôùc, haõy caàu ôn hieåu ñöôøng Chuùa ñi vaø suy chieâm ñeå meán moä noù. Moät khi tình yeâu Chuùa ñaõ traøn ñaày loøng ta, thì vôùi tình yeâu naøy, chaúng coøn gì laø khoù nöõa:

— Ama et fac quod vis, Haõy yeâu roài muoán gì cöù laøm!

Taát caû xoay quanh khoaûn luaät duy nhaát: Yeâu nhö Thaày yeâu

Neân moät vôùi Chuùa Yeâsu cuõng laø neân thaùnh theo Chuùa. Neân thaùnh kieåu Chuùa laø ñi vaøo con ñöôøng cöùu theá cuûa Ngaøi: Cheát ñi cho ngöôøi khaùc ñöôïc soáng. Vaø ñaây laø tieáng noùi cuûa tình yeâu.

Tình yeâu quan troïng vaø thieát yeáu ñeán noãi, suy veà Thieân Chuùa, thaùnh Yoan ñaõ khaùm phaù, vaø baøng hoaøng vôùi khaùm phaù: THIEÂN CHUÙA LAØ YEÂU! (1 Yo.4.8,16).

Vì baûn chaát Thieân Chuùa laø Yeâu, neân khaùm phaù tieáp theo haún laø taát yeáu:

— Ai khoâng yeâu anh chò em, thì khoâng bieát Thieân Chuùa!

Vaø Yoan vuït nhôù laïi raèng, chính ôû giaây phuùt quan troïng nhaát laø töû bieät sinh ly, Chuùa Yeâsu ñaõ troái, vaø chæ troái laïi duy nhaát moät ñieàu, moät luaät leänh:

— Haõy yeâu nhau nhö Thaày ñaõ yeâu caùc con!

Duy moät mình luaät vaø leänh aáy seõ bieán cheá toâi thaønh con ngöôøi chính coáng Kytoâ-höõu. Leänh Yeâu, vaø yeâu nhö Thaày ñaõ yeâu.

Anh coù theå bôõ ngôõ: Sao khoâng baûo Yeâu Chuùa, maø laïi yeâu anh em? Vì "Keû khoâng yeâu anh chò em haén sôø moù thaáy, sao haén coù theå yeâu Thieân Chuùa maø haén khoâng thaáy ñöôïc" (1Yo.4.20)? Vaäy coù theå noùi: anh chò em laø moâi giôùi ñeå toâi gaëp gôõ Chuùa, vaø yeâu hoï laø caùch ñeå toâi yeâu Chuùa vaø coù söï soáng nôi Chuùa:

— Vì tình yeâu ñeán töø Thieân Chuùa, vaø keû yeâu thì sinh ra töø Ngaøi, ñaït tôùi söï bieát Ngaøi (caâu 7).

Tình yeâu chaân thöïc, xem ra tình yeâu aáy chæ coù theå ñeán töø Thieân Chuùa. Noùi chi ñeán tình yeâu Kytoâ chính quy, "yeâu... nhö Thaày yeâu".

Thaày ñaõ yeâu theá naøo? Coù gì khaùc vôùi caùch hieåu cuûa loaøi ngöôøi veà tình yeâu hay khoâng? Haõy laáy vaøi thí duï tieâu bieåu veà tình yeâu traàn theá:

Moät coâ phaûi loøng moät caäu, vaø ngöôøi ta noùi: Coâ aáy yeâu caäu ta.

Moät phuï nöõ ñöùt ruoät sinh ñöôïc moät con, neân baùm vaøo ñöùa con nhö vaøo caùi phao söï soáng, vaø ngöôøi ta baûo: Chò ta yeâu con nhö söï soáng cuûa mình.

Hai loaïi tình yeâu, tình ñoâi löùa vaø tình maãu töû, ñeám ñöôïc nhö sao treân trôøi, nhö caùt döôùi bieån. Chaû hoùa ra tình yeâu töï nhieân quaù, deã quaù ö? Neáu yeâu laø theá, thì "yeâu nhö Thaày" coù gì hôn theá hay khoâng?

Ñeå traû lôøi, baét ñaàu haõy mang phaân tích hai loaïi tình noùi ñoù.

Chaøng A meâ naøng B ö? Chaøng seõ ñieân leân neáu B yeâu ngöôøi khaùc vaø töø choái tình chaøng. Vaø neáu tröôùc ñaây yeâu chaøng, nay B laïi yeâu keû khaùc, thì chaøng A saün saøng gieát caû hai neáu coù theå. Nghóa laø chaøng chæ muoán B soáng vì mình, chæ yeâu B vì chính mình. Chöù neáu yeâu B vì chính B, chaøng phaûi möøng khi B ñöôïc yeâu, khi B coù haïnh phuùc. Vaâng, yeâu "töï nhieân" nhö kieåu chaøng A, thì keû aùc, thaäm chí loaøi vaät, cuõng yeâu ñöôïc caû. Neân yeâu nhö theá chöa coù gì thieâng lieâng, chöa xöùng nhö moät ngöôøi ñaâu. Yeâu vì mình, ít laø vì mình tröôùc tieân, aét haún chöa xöùng danh tình yeâu roài.

Baây giôø ñeán löôït tình maãu töû: baø M yeâu caäu con trai N cuûa mình. Giaû nhö choàng coù con rieâng, thì dì gheû naøo maø chaû vì con mình maø hieáp ñaùp con choàng nhö trong truyeän Taám Caùm. Neáu goïi ñaây laø yeâu con, thì thöù tình aáy vaãn bò ñôøi nguyeàn ruûa. Con meøo meï cuõng yeâu theo kieåu aáy, khi maø vì ghen, noù saün saøng caén cheát con.

Vaäy moät tình yeâu xöùng ngöôøi khoâng theå laø tình yeâu chieám höõu, maø do thaân xaùc, ta voán coù chung vôùi suùc vaät. Laø ngöôøi thì phaûi laøm ngöôøi, nghóa laø khaéc kyû tu thaân. Khaéc kyû ngay caû trong ñôøi soáng tình caûm, ñeå cho duø tình caûm cuõng phaûi ñöôïc tu söûa thaønh cao quyù. Noùi caùch khaùc, coù moät ñaïo ñöùc tình yeâu, maø con ngöôøi phaûi "nhö thieát nhö tha, nhö traùc nhö ma" môùi hoaøn thaønh. Yeâu xöùng nhö moät ngöôøi thì phaûi yeâu thieâng lieâng. Yeâu thieâng lieâng khoâng coù nghóa laø phuû nhaän khuynh höôùng baûn naêng, nhöng duø trong aâu yeám, trong töông quan xaùc thaân, ta vaãn phaûi vöôn cao hôn xaùc thaân, laáy tinh thaàn vaø ñaïo ñöùc maø höôùng daãn noù, chöù khoâng ñeå noù loâi cuoán. Phaûi laøm sao cho thaân xaùc ñöôïc naâng leân trong tình caûm, ñeå cuøng vôùi tình caûm, noù coù theå ñöôïc naâng cao trong thieâng lieâng. Thieâng lieâng chính laø söï cöùu vôùt cuûa tình caûm, trong khi tình caûm laø söï cöùu vôùt cuûa theå xaùc ñoù. Ai töøng ñaõ coá gaéng aét hieåu ra nhö vaäy. Coù ñieàu xaùc thòt laém khi maïnh quaù, khieán keû chöa thaùnh deã bò chìm xuoàng. Mieãn laø ta ñöøng thoái chí, ñöøng ñeå chìm luoân. Hieåu mình yeáu ñuoái do baûn chaát, ta haõy aên naên vaø tin töôûng, roài laïi ngaång cao ñaàu vaø ñöùng daäy. Thaân phaän con ngöôøi maø! Chuùa hieåu ta vaø Chuùa vaãn ñoàng haønh vôùi ta.

Moät tình yeâu thieâng lieâng thì höôùng leân, thay vì ñeå troïng löïc thaáp heøn hoùa. Moät tình yeâu thieâng lieâng seõ môû sang ngöôøi, chöù khoâng ñoùng kín ôû mình, chæ tìm söôùng khoaùi cuûa rieâng mình. Ñuùng môû sang ngöôøi khi ta tìm haïnh phuùc cuûa ngöôøi. Khoâng phaûi vì theá maø boû qua haïnh phuùc cuûa ta ñaâu, nhöng luoân coi haïnh phuùc cuûa ngöôøi quan troïng hôn laø cuûa ta. Do ñoù, söï hy sinh luoân laø baèng chöùng cuûa moät tình yeâu chaân thaät, vaø ai cuõng hieåu nhö theá. Maø tình yeâu nhö theá thì khoâng theå laø saûn phaåm cuûa moät taâm hoàn ñeâ tieän. Coù ñieàu, moät taâm hoàn duø ñeâ tieän vaãn coøn ít nhieàu khaû naêng höôùng leân. Nhôø khaû naêng naøy, moät caùi gì ñoù cuûa tình yeâu chaân chính ñoâi phen coù theå troài xuaát. Vaø chính tình yeâu naøy seõ bieán haén thaønh con ngöôøi khaùc, khi do tình yeâu maø haén trôû neân cao thöôïng.

* * *

Yeâu ñeán queân mình vì ngöôøi yeâu, tình yeâu aáy ñaõ laø thieâng lieâng, ñaõ coù khaû naêng thieâng lieâng hoùa con ngöôøi. Moät tình yeâu nhö theá khoâng theå khoâng naèm treân höôùng cöùu ñoä vaø thaønh phöông theá cöùu ñoä. Vaø nhö theá, haún phaûi ñaõ coù ñöùc Kytoâ beân trong caùch naøo ñoù, khieán cho ñaáy laø nhôø Chuùa vaø trong Chuùa, duø keû yeâu coù theå khoâng bieát Chuùa.

Nhöng neáu yeâu ñuùng nhö Chuùa Yeâsu yeâu, chaúng nhöõng ta phaûi queân mình vì ngöôøi, maø tình yeâu cuûa ta coøn phaûi coù tính chuû ñoäng vaø saùng taïo nöõa. Thoâng thöôøng heã noùi Toâi yeâu, thì coù nghóa laø Toâi caûm thaáy mình yeâu, cuõng laø caûm thaáy ngöôøi ñoái dieän ñaùng yeâu. Chính caùi veû ñaùng yeâu aáy cuûa hoï ñaõ loâi cuoán toâi vaø quyeát ñònh tình yeâu cuûa toâi. Moät tình yeâu baét buoäc, bò ñoäng hoaøn toaøn. Coù gì ñoù nhö "Vay traû traû vay" vaäy. Ngöôøi kia ñaõ mua tình toâi baèng giaù laø söï ñaùng yeâu cuûa hoï roài. Do ñoù, toâi chaúng cho khoâng caùi gì heát. Traùi laïi, Thieân Chuùa ñaõ yeâu toâi luùc toâi coøn toäi loãi, nghóa laø chaúng ñaùng yeâu gì ñoái vôùi Ngaøi:

— Thieân Chuùa ñaõ yeâu ta tröôùc (1 Yo.4,19).

— Chính Ngaøi yeâu ta vaø sai Con laøm teá phaåm ñeàn toäi chuùng ta (1 Yo.4.10).

— Khi ta coøn cheát do toäi, Ngaøi ñaõ cho ta söï soáng trong ñöùc Kytoâ (Eph.2.5).

— Thieân Chuùa chöùng toû Ngaøi yeâu ta ôû choã: Ngay khi ta coøn toäi loãi, ñöùc Kytoâ ñaõ cheát vì ta (Rom.5.8).

Quaû thaät, khoâng phaûi vì toâi ñaùng yeâu neân Chuùa yeâu toâi, nhöng traùi laïi, chính vì Chuùa yeâu toâi (aân suûng chuû taïo) neân toâi môùi thaønh ñaùng meán (aân suûng thuï taïo). Tình yeâu Chuùa chuû ñoäng vaø saùng taïo hoaøn toaøn. Chuû ñoäng vì quyeát ñònh töø Ngaøi. Saùng taïo vì bieán toâi thaønh con ngöôøi coù giaù, con ngöôøi ñaùng yeâu sieâu nhieân.

Yeâu nhö Chuùa, toâi cuõng phaûi yeâu baèng thöù tình gioáng theá. Tình aáy, toâi phaûi trao duø cho keû chaúng coù gì traû laïi, vaø ñoù laø ngöôøi ngheøo heøn, xaáu xí, keû nghieän ngaäp, beâ tha..., thaäm chí keû thuø nöõa. Chöa theå yeâu hoï baèng tình caûm ö? Haõy coá yeâu hoï baèng yù chí vaäy. Vaø ñoái xöû y nhö vôùi ngöôøi maø mình öa thích. Y nhö caùch laøm sau ñaây cuûa Tieân sa Haøi nhi Yeâsu:

Moät nöõ tu kia, duø noùi hay laøm gì, cuõng khieán Tieân sa thaáy choùi tai gai maét. Ñoâi khi khoâng chòu noåi söï aùc caûm, Tieân sa ñaõ ñaùnh baøi taåu maõ, hoøng traùnh ñieàu khoâng hay coù theå. Nhöng thöôøng thì nöõ thaùnh vaãn eùp mình toû ra thaân aùi, heã gaëp laø mæm cöôøi. Daàn daàn, nuï cöôøi ñoù trôû neân töï nhieân ñeán noãi moät laàn kia, nöõ tu aáy phaûi vui veû hoûi Tieân sa:

— Chò Tieân sa Haøi nhi Yeâsu ôi, em coù gì haáp daãn, maø heã thaáy em, laø chò töôi cöôøi nhö theá?

Ñaõ laø ngöôøi, khoâng ai coù theå yeâu hoaøi baèng yù chí suoâng. Nhöng ñöøng lo, khi baèng coá gaéng maø ñöùc AÙi sieâu nhieân ñaõ phaùt trieån roài, thì "moái tình yù chí" kia seõ ngaám vaøo caûm tính, khieán cho caùi laø sieâu nhieân cuõng bieán thaønh "töï nhieân" nöõa.

Trong thöïc haønh, ñeå phaùt trieån tình yeâu ñoái vôùi ai mình khoâng theå yeâu, thì ta haõy nghó toát cho hoï. Nghóa laø, thay vì chuù yù ñeán khuyeát ñieåm, ta haõy nghó ñeán öu ñieåm hoï coù theå coù, nhöõng hoaøn caûnh ñaùng thöông hoï coù theå gaëp, nhöõng lyù do khaû dó bieän minh cho vieäc hoï laøm. Vaø theá laø ta caûm thaáy gaàn guõi hoï hôn.

Ta cuõng taäp cho quen nhìn hoï trong Chuùa Yeâsu vaø nhìn baèng caëp maét Chuùa. Veà tröôøng hôïp nöõ tu noùi treân, chính Tieân sa ñaõ giaûi thích nhö sau: "Caùi noù haáp daãn toâi, ñoù laø Chuùa Yeâsu aån naáp ôû ñaùy linh hoàn chò... Chuùa laø ñaáng bieán thaønh ngoït ngaøo nhöõng gì ñaéng cay nhaát..."

* * *

Neáu phaûi yeâu keû mình khoâng thích, thì vôùi keû mình thích, laïi khoâng theå yeâu baèng tình yeâu Kytoâ-tính ñöôïc sao? Ñöôïc chöù, mieãn laø chuû ñoäng hoùa ñöôïc tình yeâu cuûa chò, ñeå yeâu vì Chuùa vaø vì ngöôøi, vì caû lôïi ích thieâng lieâng cuûa hoï nöõa.

Vaâng, yeâu vì ngöôøi (hôn laø vì mình), ñoù laø moät thöù tình cao quyù xöùng danh Kytoâ-tính. Yeâu maø nhaém ích lôïi thieâng lieâng cuûa ngöôøi laø höôùng veà ñieåm phaûi tôùi cuûa hoï maø yeâu, nghóa laø muoán cho hoï toát, caàu hoï neân ngöôøi, giuùp hoï neân thaùnh. Ñuùng laø moät tình yeâu nghieâng veà saùng taïo.

Ñeå yeâu ñöôïc nhö theá, ta khoâng theå cöù ñeå... töï nhieân ñi. Phaûi maøi ruõa, uoán naén tình yeâu. Baèng thuoác ñaéng vaø trong nöôùc maét ñaáy. Khieán tình yeâu khoâng chæ laø thieân ñöôøng, maø coøn laø thaùnh giaù nöõa. Moät tình yeâu nhö theá, thì khoâng ai xaáu hoå vì noù caû. Vì noù khoâng coøn laø yeáu ñuoái, maø laø söùc maïnh. Noù khoâng coøn laø si meâ, maø laø ñaïo ñöùc.

Trong thöïc haønh, phaûi thaéng söï loâi cuoán cuûa ñam meâ ñeå loâi noù theo mình. Nhieàu luùc phaûi daèn bôùt "côn soát", khoâng laøm theo nhöõng thuùc baùch khi aáy, nhôø ñoù thuaàn hoùa noù töø töø, nhôø ñoù coù khaû naêng laáy leõ phaûi maø soi saùng traùi tim, laáy yù Chuùa maø ñieàu khieån con taàu baûn tính.

* * *

Yeâu ñeán queân thaân, yeâu keû mình gheùt vaø keû thuø, yeâu khaùc thöôøng nhö theá, töï söùc mình ta khoâng laøm noåi, nhöng Chuùa coù theå laøm trong ta, laøm vôùi ta. Ñaáy laø luùc Thaàn khí Chuùa ñeán bieán caûi loøng ta, ñeå ñöôïc bieán caûi roài, ta seõ yeâu baèng chính ñöùc AÙi cuûa Chuùa. Ñöùc AÙi Chuùa trong ta, chaúng nhöõng caûi hoùa traùi tim ta, maø töø ta coøn toûa söùc sang caûi hoùa nhöõng ngöôøi ta thöông, nhö ñaõ caûi hoùa Augustin baèng söùc maïnh nöôùc maét cuûa ngöôøi meï. Tình yeâu maø ñöôïc theá, ñuùng laø tình yeâu saùng taïo vaø cöùu chuoäc.

* * *

Yeâu nhö Thaày yeâu, tình yeâu aáy chaúng nhöõng saâu, maø coøn phaûi roäng nöõa. Khoâng theå vì yeâu moät ngöôøi, maø döûng döng vôùi moïi ngöôøi. Khoâng theå vì ñoå heát cho con mình, maø tim chaúng coøn gì cho nhöõng ñöùa beù con ngöôøi khaùc. Chuùa vaãn tha thieát vôùi Yoan, maø vaãn nguyeân veïn con tim cho Pheâroâ vaø nhöõng ñoà ñeä kia. Chuùa vaãn luyeán aùi chò em Lagiai, maø vaãn maûi laàn theo veát chaân caùc chieân laïc.

* * *

Chuùa chæ ñeå laïi moät luaät: Yeâu nhö Chuùa yeâu, vì yeâu laø hoaøn taát moïi luaät roài (Mt.22.37-40; Rom.13.10).

Phaûi chaêng vì trong tình yeâu, moïi luaät ñöôïc giöõ chu ñaùo? Phaûi chaêng vì töø tình yeâu, naûy sinh thaùi ñoä vaø haønh vi cuûa nhöõng ñöùc tính khaùc, nhö noùi trong 1 Cor.13.4 tt.? Phaûi chaêng vì, ôû ñieåm hoaøn thieän cuûa chuùng, nhöõng ñöùc tính treân seõ laán sang nhau vaø gaëp nhau trong tình yeâu? Phaûi chaêng vì chæ tình yeâu môùi ñoäng vieân ñöôïc toaøn söùc löïc, môùi ñöa chính baûn vò con ngöôøi vaøo cuoäc, trong khi maø caùc ñöùc tính khaùc chæ ñoøi nhaäp cuoäc moät caùi gì noâng hôn, vaø caùc luaät khaùc chæ khoanh troøn nhöõng haønh vi nhaát ñònh?

Neáu nhìn cuoäc soáng ñaïo ñöùc moät caùch hieän sinh, coi noù nhö tieán trình thöïc hieän baûn thaân cuûa moãi ngöôøi, thì moãi ñöùc tính, duø chöa ñöôïc nhieãm hoùa bôûi tình yeâu hay chöa ñaït tôùi söï hoaøn taát cuûa noù trong tình yeâu, vaãn laøm neân moät naác thang ñi leân, moät môû ra veà phía, trong tieán trình duy nhaát hoaøn thaønh baûn thaân. Theá maø ñeå hoaøn thaønh baûn thaân, khoâng theå thieáu tình yeâu voán coù chöùc naêng laøm cho moïi ñöùc aên saâu vaøo baûn vò. Cho neân duø tình yeâu chöa ñeán, thì caùc ñöùc aáy ñaõ quy veà tình yeâu khi môû leân veà phía hoaøn thaønh baûn thaân naøy.

Duø sao, ôû möùc ñoä noùi treân, chuùng chöa thaønh moät vôùi tình yeâu. Vaø ôû choã hoaøn taát (trong tình yeâu), chuùng cuõng chæ dieãn taû tình yeâu ôû moät goùc caïnh naøo ñoù. Neân luoân luoân vaãn coù söï phaân bieät (chöù khoâng phaân caùch) giöõa ñöùc AÙi vôùi caùc ñöùc khaùc trong lòch söû hoaøn thaønh baûn thaân cuûa con ngöôøi maø baûn chaát laø phöùc ña.

Duø caùc ñöùc kia höôùng veà söï hoaøn taát cuûa chuùng trong ñöùc AÙi, cuõng chæ ñöùc AÙi môùi laø sieâu vieät do baûn tính. Ñöùc AÙi vöôït moïi möùc ñoä vì töï noù laø voâ möùc voâ ñoä. Do ñoù, khoâng theå tính tröôùc ñöôïc haønh ñoäng cuûa moät con ngöôøi khi yeâu. Vaø beân ngoaøi tình yeâu, cuõng khoâng theå ñaùnh giaù ñöôïc nhöõng vieäc, nhö ñaäp toang bình höông thôm quaù ñaét cuûa Maria treân ñoâi baøn chaân Chuùa. Cuõng nhö ñeå ñaùnh giaù caùi cheát cuûa Chuùa chæ ñeå cöùu nhöõng keû voâ ôn ñaùng gheùt laø loaøi ngöôøi chuùng ta ñaây.

Vì baûn chaát Thieân Chuùa laø Yeâu, neân con ñöôøng Kytoâ-giaùo phaûi laø Quaûng ñaïi khoâng ñònh möùc vaäy!

Söû tính cuûa ôn goïi neân thaùnh

Ôn goïi neân thaùnh tuy laø moät cho taát caû, nhöng nhaäp theå vaøo moãi ngöôøi, noù mang caáu truùc taâm sinh vaø phaûn aùnh ñieàu kieän soáng cuûa rieâng con ngöôøi aáy. Uoán naén mình theo ñoù, nhaát ñònh noù phaûi thaønh ña daïng. "Sieâu nhieân giaû thieát coù töï nhieân tröôùc" maø!

Noùi chung, ôn goïi neân thaùnh phaân ngaønh theo nhöõng höôùng chính sau ñaây: höôùng taïi theá trong ngheà nghieäp, beân ngheà nghieäp, sieâu ngheà nghieäp; vaø cuoái cuøng, höôùng xuaát theá.

Neân thaùnh trong ngheà nghieäp laø ôn goïi cuûa haàu heát tín höõu. Vì ngheà nghieäp naém giöõ ít laø phaân nöûa cuoäc soáng hoï. Vì ngheà nghieäp khoâng phaûi chæ laø phöông tieän möu sinh, noù coøn xaâm chieám khu vöïc taâm sinh nöõa. Xöa kia trong höôùng nghieäp, ngöôøi ta chæ quan taâm ñeán ñoøi hoûi kyõ thuaät cuûa moãi ngaønh ngheà, do ñoù kyõ naêng cuõng nhö naêng khieáu cuûa öùng sinh (candidat). Theá nhöng coù laém ngöôøi, khi vaøo laøm trong nhaø maùy hay haàm moû roài, môùi caûm thaáy xa laï vôùi moâi tröôøng vaø con ngöôøi ôû ñaáy, khieán anh khoâng theå coù baïn höõu trong ngheà, maø cuõng khoâng haïnh phuùc vôùi ngheà. Vôùi taâm hoàn ngheä syõ chaúng haïn, anh khoâng chòu noåi söï laïnh leõo cuûa saét theùp hay söï tuø tuùng döôùi loøng ñaát. Traùi laïi, anh chæ thaáy thoaûi maùi khi soáng giöõa nhöõng loaïi ngöôøi khaùc haún, loaïi ngöôøi coù taâm hoàn nhaïy caûm vaø phong caùch phoùng khoaùng. Vaâng, ñeå vaøo ngheà nhö moät con ngöôøi chöù khoâng phaûi nhö moät robot, chaúng nhöõng anh phaûi coù kyõ naêng vaø naêng khieáu thích hôïp, maø coøn phaûi coù nhöõng ñieàu kieän taâm lyù thích öùng nöõa. Vaán ñeà caûm tính ñöôïc ñaët ra. Ñoàng thôøi ñöôïc ñaët ra vaán ñeà "yù nieäm veà mình" (self-concept).

Theo Donald E. Super, khoâng phaûi chæ coù vaán ñeà laøm ngheà, maø coøn vaán ñeà soáng ngheà, do ñoù hoäi nhaát baûn thaân (inteùgration personnelle) trong ngheà. Ñi vaøo moät ngheà cuõng laø duøng noù ñeå ñoùng vai troø mình muoán ñoùng, ñeå trieån khai moät yù nieäm veà mình, töùc trieån khai vaø laøm hieän thöïc caùi hình aûnh veà con ngöôøi maø mình laø, mình muoán thaønh. Do ñoù, thoâng minh, kyõ naêng, söùc khoûe khoâng ñuû, coøn phaûi yeâu ngheà vaø yeâu moâi tröôøng ngheà nghieäp, muoán thaønh coâng vaø thích ñöôïc hoan ngheânh trong khu vöïc aáy. Söï thöïc veà mình vaø yù nieäm veà mình phaûi hôïp nhau. Kinh nghieäm haønh ngheà giuùp toâi uoán naén laïi yù nieäm ñoù. YÙ nieäm ñöôïc söûa sai roài cuõng giuùp söûa sai yù nieäm veà ôn goïi cuûa toâi.

Trong tröôøng hôïp ngheà khoâng ñaùp öùng maûy may nhöõng ñoøi hoûi cuûa moät yù nieäm ñuùng veà mình, thì noù khoâng giaûi phoùng ñöôïc toâi, cuõng khoâng khai trieån ñöôïc nhöõng tieàm naêng taâm sinh cuûa con ngöôøi toâi. Vaø nhö theá, cuoäc soáng moät phaàn coù theå laø thaát baïi.

Ñoái vôùi keû muoán voâ moät hoäi tu, ngoaøi con ñöôøng thieâng lieâng cuûa hoäi, hoï phaûi xem hoäi tu aáy coù chuyeân ngaønh toâng ñoà gì khoâng, vaø ngaønh ngheà chuyeân aáy coù giuùp mình hoäi nhaát baûn thaân ñöôïc khoâng. Chaû haïn neáu chæ thích daäy hoïc caùc em beù, thì chò khoâng theå coù ôn goïi trong moät coäng ñoàng maø lyù töôûng laø saên soùc beänh nhaân. Trong luùc soát saéng, chò coù theå hy sinh vì vaãn coù thuaän caûm (an uûi). Nhöng cuoäc ñôøi ñaâu chæ deät baèng nhöõng phuùt giaây nhö theá, vaø moät caêng thaúng keùo daøi coù theå gaây xaùo troän taâm sinh nghieâm troïng.

Trong hoaøn caûnh khoù tìm sinh keá hoâm nay, nhieàu tín höõu chæ muoán laøm baát cöù ngheà naøo ñeå soáng, roài daønh thôøi gian coøn laïi cho nhöõng sinh hoaït mình öa, nhö sinh hoaït hoï ñaïo chaû haïn. Duø sao, neáu khoâng gaëp ngheà mình thích, cuõng khoâng neân baèng loøng vôùi moät ngheà nghòch vôùi khaû naêng hay khuynh höôùng thöïc cuûa mình.

Duø sao, vieäc neân thaùnh luoân aên vaøo moïi ngoùc ngaùch cuoäc soáng, choã mình thích cuõng nhö choã mình khoâng öa, neân haõy bieán moïi coâng vieäc vaø töông quan thaønh ñoøn baåy ñeå bay leân vôùi Chuùa vaø ñeå cöùu chuoäc vôùi Ngaøi. Neáu coù gì coøn ngaõng trôû ôû ñoù cho söï hoäi nhaát baûn thaân, maø chò khoâng traùnh noåi, thì vôùi ñaáng maø "taát caû ñaõ ñöôïc ñaët döôùi chaân", chò vaãn coù theå an toaøn chui qua loã kim, duø vôùi trôû löïc lôùn lao cuûa moät chuù laïc ñaø.

Ñoái vôùi ai muoán voâ hoäi tu hoaëc thaønh giaùo syõ, thì vaán ñeà ñaïo haïnh vaø taâm lyù phaûi ñaët ra song song vaø tröôùc heát. Do thieát ñònh cuûa cuoäc soáng tu, vaø phaàn naøo cuûa neáp soáng giaùo syõ, coù nhöõng yeáu toá nghòch chieàu vôùi ba khuynh höôùng cô baûn cuûa con ngöôøi: ñoan nguyeän thanh baàn ñoái laäp vôùi loøng ham sôû höõu vaät chaát, ñoan nguyeän tònh khieát ñoái laäp vôùi loøng ham nhuïc duïc, ñoan nguyeän vaâng lôøi ñoái laäp vôùi loøng ham quyeàn uy. Vì theá, phaûi coù moät oån ñònh vaø vöõng chaéc taâm lyù treân möùc bình thöôøng thì môùi vöôït qua ñöôïc ba cöûa aûi ñoù maø khoâng bò söùt meû . Ngoaøi ra, ñoái vôùi ai muoán ñi vaøo neáp soáng ñan tu, taâm tính hoï coøn phaûi thích öùng vôùi baàu khí im laëng vaø thanh vaéng keùo daøi nöõa.

Thaät ra, neáp soáng tu khoâng phaûi laø söï soáng thaùnh. Neáp soáng tu chæ cung caáp moät khung caûnh vaø nhöõng phöông tieän khaù toát ñeå neân thaùnh, theá thoâi. Cho neân, ñöøng töôûng ôn goïi neân thaùnh laø moät vôùi ôn goïi vaøo doøng, cuõng ñöøng töôûng laàm ôû ngoaøi doøng khoâng coù thaùnh thieän. Noùi khaùc ñi, ôn goïi vaøo moät doøng phaûi ñöôïc hieåu laø ôn goïi neân thaùnh trong neáp soáng vaø baèng neáp soáng ñoù. Vì theá, ñöøng thoûa maõn vôùi cô cheá vaø khuoân khoå cuûa doøng, maø chæ duøng chuùng nhö baøn ñaïp ñeå phoùng mình leân cao hôn.

TOÙM LAÏI

Ñöôøng ñi vaø ñích tôùi laø Chuùa Yeâsu, neân ôn goïi cuûa toâi laø neân gioáng Ngaøi vaø neân moät vôùi Ngaøi. Soáng ñöôïc nhö theá laø neân thaùnh vaäy.

Neân thaùnh tuy laø ôn goïi chung, nhöng nhaäp theå vaøo moãi ngöôøi, noù tuøy theo caáu truùc taâm sinh vaø hoaøn caûnh soáng cuûa hoï maø bieán ñoåi, neân coù nhieàu daïng thöùc.

Vì neân thaùnh laø neân moät vôùi Chuùa Yeâsu, vaø Chuùa aáy chòu ñoùng ñinh, neân con ñöôøng neân thaùnh cuõng laø ñöôøng chöõ Thaäp höôùng môû veà Phuïc sinh. Ñöôøng aáy coøn laø ñöôøng nghòch thöôøng cuûa Baøi giaûng treân nuùi: Phuùc ai thanh baàn, phuùc vì bò hieáp ñaùp, laøm ôn cho keû haïi mình, v.v... Ñöôøng aáy cuoái cuøng laø con ñöôøng tình: Yeâu nhö Thaày ñaõ yeâu toâi!

Yeâu nhö Thaày yeâu thì phaûi yeâu caû keû mình khoâng öa, thaäm chí keû thuø nöõa. Yeâu nhö Thaày yeâu thì cho ñi maø khoâng mong traû laïi. Yeâu nhö Thaày yeâu thì phaûi queân mình vì ngöôøi, baét chöôùc Thaày ñaõ cheát ñeå cöùu chuoäc taát caû.

Chuùng ta coù theå neân thaùnh giöõa ñôøi, neân thaùnh baèng ngheà nghieäp vaø trong caùc töông quan xaõ hoäi. Hoaëc neân thaùnh trong neáp soáng tu haønh hay giaùo syõ, tuøy theo khuynh höôùng, lyù töôûng, caùc ñieàu kieän taâm lyù vaø ñaïo ñöùc cuõng nhö caùc thuùc ñoäng thieâng lieâng trong ta. Khoâng phaûi cöù ñi vaøo neáp soáng tu laø thaønh thaùnh ñaâu, nhöng neáp soáng tu coáng hieán baàu khí, khung caûnh vaø nhieàu phöông tieän giuùp toâi deã neân thaùnh.

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page