Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home PageNhieàu kytoâ-höõu töôûng ñaïo, hay ñöôøng, laø ñi leã vaø giöõ luaät, nhôø ñoù leân thieân quoác. Thieân quoác, nhö hoï töôûng, seõ laø phaàn thöôûng cho vieäc giöõ luaät noùi treân. Moät pho Luaät beân caïnh Chuùa (chöù khoâng trong Chuùa), vaø moät Thieân ñöôøng beân caïnh Luaät (chöù khoâng tieàm saün nôi Luaät).
Khoâng ñaâu, thieân ñöôøng laø ñöùc Yeâsu, vaø ñöôøng tôùi cuõng laø Ngöôøi: "Ta laø Ñöôøng" maø! Vaø vónh cöûu voït leân töø ngay trong nöôùc maïch söï soáng cuûa hoâm nay (Yo.4.14)!
Nhöng neáu theá, thì ích gì caùi ruoät thöøa laø luaät vaø giaùo lyù? Khoâng nhöõng ích, maø coøn caàn trong ñieàu kieän "haønh höông" cuûa toâi hoâm nay. Vaâng, hoâm nay, khi Chuùa coøn laø Ñöôøng, chöa Ñích tôùi troïn veïn cuûa toâi. Nghóa laø khi toâi coøn tìm Chuùa, trong söï tranh saùng tranh toái cuûa ñöùc tin. Luaät vaø giaùo lyù phaûi laø ñeøn pha vaø la baøn ñeå soi vaø höôùng daãn. Vaø Thieân Chuùa cuõng muoán theá khi daïy doã toâi qua caùc ngoân söù, qua ngoân töø cuûa ñöùc Yeâsu, cuõng nhö khi choïn Pheâroâ laøm muïc töû.
Coù ñieàu, khi khoâng noùi baèng lôøi loaøi ngöôøi nöõa, maø noùi baèng Lôøi Ngaøi thaønh ngöôøi, thì chính con ngöôøi Yeâsu môùi laø goác nguoàn vaø coát loõi cuûa maïc khaûi: "Ai thaáy Ta laø thaáy Cha". Vaâng, con ngöôøi Yeâsu ñaõ laø taát caû maïc khaûi, laø Maïc khaûi vieát hoa veà Cha, veà yù ñònh cöùu vôùt vaø thoâng ban chính mình cuûa Cha.
Maïc khaûi duy nhaát veà Cha, Chuùa Yeâsu, baèng con ngöôøi, ñôøi soáng vaø haønh ñoäng cuûa mình, cuõng laø Ñöôøng duy nhaát tôùi Cha, Ñöôøng vieát hoa cuõng nhö Maïc khaûi vieát hoa vaäy. Khoâng phaûi Ñöôøng hieåu theo nghóa boùng ñaâu, nghóa laø heã laøm theo giaùo lyù cuûa Ngaøi, thì seõ ñeán ñöôïc vôùi Cha. Maø Ñöôøng theo nghóa ñen, nghóa laø phaûi ñi vaøo Ngaøi thì môùi gaëp Cha ñöôïc. Ñi vaøo hay nhaäp vaøo Chuùa, ñoù laø soáng Chuùa, laø neân moät vôùi Chuùa baèng caùch taùi dieãn caùc maàu nhieäm ñôøi Chuùa qua huyeàn tích (sacrements) vaø baèng caùch soáng cuûa mình. Coá gaéng cuûa toâi ñaáy, nhöng thöïc ra ñaây laø vieäc Thaàn khí (Esprit) vôùi söï hôïp taùc cuûa toâi.
Ñaâu laø caùc maàu nhieäm moác cuûa ñôøi Chuùa?
Con Thieân Chuùa ñaõ nhaäp theå ñeå ñoåi môùi taát caû, roài laïi chòu cheát vaø phuïc sinh ñeå hoaøn taát söï ñoåi môùi aáy. Ñaáy laø maàu nhieäm boä ba, thieáu moät thì khoâng thaønh ñöôïc. Vaäy ñeå nhaäp vaøo Chuùa, toâi vöøa phaûi yeâu traàn theá nhö ñöôïm muøi da thòt Chuùa, vöøa hy sinh traàn theá ñeå bieán caûi noù thaønh taân thieân ñòa.
Thaät ra, ñeå thaønh ngöôøi cuûa Chuùa, treân cöûa vaøo Hoäi thaùnh, toâi ñaõ cheát ñi vaø soáng laïi trong Pheùp röûa (Rom.6.3-7). Tieáp ñeán, ñeå hoaøn thieän söï ñoàng hoùa, toâi töôûng nieäm Chuùa chòu cheát trong leã Taï aân (1 Cor.10.16). Vaø nhö theá, khoâng phaûi vì Chuùa ñaõ cheát, maø quaû ñaõ chín, ñeå giôø ñaây toâi tôùi löôïm. Toâi chæ thöïc löôïm (traùi chín) khi chính toâi thaønh moät vôùi caây Söï soáng moïc treân Can va:
— "Chuùng toâi mang luoân maõi nôi thaân xaùc mình söï haáp hoái cuûa Chuùa Yeâsu, ñeå trong thaân xaùc aáy, caû söï soáng cuûa Chuùa Yeâsu cuõng loä ra nöõa" (2 Cor.4.10).
Maàu nhieäm Thaùnh giaù-Phuïc sinh khoâng chæ in treân toâi moät taám hình cheát, thaønh moät tónh traïng (eùtat, statique). Noù thaám nhieãm toâi nhö moät söùc noùng: "Tình yeâu ñöùc Kytoâ thuùc baùch toâi", moät ñoäng löïc noù bieán baûn in Pheùp röûa nôi toâi thaønh baûn sao soáng cuûa Yeâsu Nadaret.
Vaâng, ñuùng laø Yeâsu Nadaret, moät mình Ngaøi. Khoâng phaûi vì Con Thieân Chuùa nay sôû höõu (posseùder) theâm baûn tính ngöôøi, maø vì vaãn laø Ngaøi nay hieän höõu (exister) caû nôi nhaân tính aáy, ñeå nôi nhaân tính aáy, Ngaøi xöng con vôùi Cha. Vaâng, ñuùng laø Ngoâi Lôøi, sinh trong vónh cöûu töø Cha vaø sinh trong thôøi gian töø Ñöùc Meï. Sinh khoâng phaûi nhö moät ngöôøi giöõa moïi ngöôøi, maø nhö moät con ngöôøi daønh rieâng, ñeán noãi thaønh "thöïc taïi rieâng cuûa Thieân Chuùa" (reùaliteù propre de Dieu), nhö cha Rahner noùi.
Theo Cha Rahner, tuy Cöïu öôùc chæ tieân baùo moät Vöông quoác chung taát (deùfinitif) cuûa Thieân Chuùa, nhöng "chung taát" haù chaúng phaûi laø caùi cuoái cuøng, khoâng coøn gì theâm vaøo, khoâng gì vöôït xa hôn, vaø khoâng thoái lui ñöôïc nöõa? Moät Vöông quoác nhö theá khoâng theå khoâng laø chính Ngaøi, vì ngoaøi Ngaøi ra, baát cöù gì khaùc ñeàu coù theå bò vöôït qua, vöôït xa theâm nöõa, neân khoâng chung taát noåi. Moät khi Vöông quoác aáy ñaõ hieån hieän nôi con ngöôøi Yeâsu Nadaret, thì con ngöôøi aáy chæ coù theå laø moät vôùi Thieân Chuùa, laø THÖÏC TAÏI THIEÂN CHUÙA.
Laøm sao moät con ngöôøi — con ngöôøi luoân chæ laø taïo vaät, do ñoù höõu haïn —, vaâng laøm sao moät con ngöôøi coù theå ñöùng ñuùng choã ñöùng cuûa Thieân Chuùa nhö theá? Quaû laø maàu nhieäm, khoâng sao hieåu noåi ñöôïc. Theá nhöng ñaây laïi laø söï thöïc. Thöïc taïi aáy, duø höõu haïn, ñaõ ñöôïc laáy laøm (assumeù) Thieân Chuùa, ñeán noãi caùi gì laø cuûa Yeâsu vaø caùi gì laø cuûa Thieân Chuùa ñem hoaùn choã ñöôïc cho nhau. Con ngöôøi Yeâsu maëc vaøo cho Thieân Chuùa vöøa khít, ñeán noãi nhaân tính phaûn chieáu heát thieân tính, khoâng coøn gì ngoaøi, khoâng coøn gì theâm ñöôïc ñeå coù theå thoâng sang cho moät taïo vaät khaùc vôùi ñöùc Yeâsu. Söï voâ haïn cuûa moät höõu haïn! Laøm sao ñeå noái ñöôïc vôùi nhau hai thaùi cöïc aáy, thì ñoù laø... maàu nhieäm.
Vì theá, chaïm tôùi con ngöôøi Yeâsu laø chaïm tôùi chính Thieân Chuùa. Chæ coù theå gaëp Thieân Chuùa ôû ñöùc Yeâsu, vaø gaëp ñöùc Yeâsu laø gaëp Thieân Chuùa roài:
— Ta vaø Cha laø moät.
— Ai thaáy Ta laø thaáy Ñaáng sai Ta.
Ngöôïc laïi, ta khoâng theå gaëp ñuùng Yeâsu ñaáng Kytoâ neáu ta ñeán vôùi Ngaøi chæ nhö vôùi moät ngöôøi giöõa moïi ngöôøi, duø ñaây laø con ngöôøi hôn heát moïi ngöôøi, con ngöôøi lyù töôûng. Thaät theá, moät nöõ sinh coù theå nhìn ngaém töôïng Chuùa nhö cuûa moät nam nhaân hoï öôùc mô, cuõng nhö moät thanh nieân ñoái vôùi nhöõng böùc tranh Trinh nöõ. Neáu hoï khoâng coi caùc Ngaøi coù gì coøn hôn theá, vaø khoâng höôùng veà caùc Ngaøi vôùi caûm thöùc thaàn thieâng, thì caùi maø hoï gaëp chæ laø taùc phaåm cuûa töôûng töôïng.
Thaät ra, tín höõu ít hoïc, duø khoâng coù khaùi nieäm veà Sieâu vieät tính, khi caàu Chuùa hoï vaãn caàu nhö vôùi moät Ñaáng quaù cao maø töï mình hoï khoâng vôùi tôùi ñöôïc. Nghóa laø, ít hay nhieàu, hoï vaãn coù caûm thöùc thaàn thieâng, caûm thöùc veà moät khoaûng caùch voâ haïn naøo ñoù.
Ngöôøi ít hoïc, khi caàu vôùi thaùnh noï thaùnh kia, laém khi xem hoï nhö nhöõng theá löïc rieâng, nhöõng vò thaàn nhoû beân vò thaàn cao nhaát. Traùi laïi, ngöôøi hoïc cao chæ caàu vôùi moät mình Thieân Chuùa, xem nhö Ñöùc Meï vaø caùc thaùnh khoâng coù hay chæ laø nhöõng boùng hình môø nhaït noùi veà moät mình Thieân Chuùa thoâi. Caû hai thaùi ñoä aáy, theo cha Rahner, ñeàu laø tieàn-Kytoâ giaùo caû.
Taïm gaùc moät beân tröôøng hôïp caùc thaùnh, chuùng ta haõy ñi vaøo moät tröôøng hôïp thuï taïo then choát, tröôøng hôïp nhaân tính Chuùa Yeâsu.
Phaûi chaêng nhaân tính aáy chæ laø con ñoø chôû tôùi Thieân Chuùa ñeå, tôùi Thieân Chuùa roài, ñoø gaùc sang moät beân?
Chuùng ta chæ bieát, duø ôû huyeàn nghieäm cao nhaát laø thaàn kieán tueä trí (vision intellectuelle), neáu Tieân sa Avila (Theùreøse d'Avila) "hieåu" ñöôïc maàu nhieäm Ba ngoâi, thì cuõng baèng loaïi huyeàn kieán aáy, ngaøi gaëp gôõ nhaân tính Chuùa Yeâsu ôû moät ñoä saâu khaùc haún tröôùc. Vaâng, ñuùng laø tieáp xuùc vôùi nhaân tính Chuùa, tieáp xuùc ôû choã naøng tinh thaàn nhaát, hình nhö "tinh thaàn thuaàn tuùy" (pur esprit) vaäy. ÔÛ ñaáy khoâng coøn aûnh töôïng, vì ñaây khoâng phaûi thaàn kieán trí töôûng (vision imaginaire) nöõa. ÔÛ ñaáy hoàn ñaõ thaønh "moät söï vôùi Thieân Chuùa" (une seule chose avec Dieu) vaø ñi vaøo "hoân nhaân thieâng lieâng" roài. Theá maø ôû ñaáy laïi dieãn ra cuoäc gaëp maät thieát nhaát vôùi nhaân tính Chuùa Yeâsu! Nghóa laø khi hoàn vaøo saâu nhaát trong mình ñeå vaøo saâu nhaát trong Thieân Chuùa, thì nhaân tính Chuùa Yeâsu ñaõ khoâng môø nhaït ñi, maø laïi ñaït tôùi ñoä saâu vaø saùng nhaát . Do ñoù, theo Tieân sa Avila, thì treân con ñöôøng thieâng lieâng, duø ôû ñoä cao naøo chaêng nöõa, ta cuõng khoâng ñöôïc xa rôøi nhaân tính Chuùa voán laø "söï ñaày traøn moïi caùi toát vaø phöông thuoác cho moïi caùi xaáu".
Neáu nöõ thaùnh phaûi daøi doøng nhaéc nhôû nhö theá, aét haún baèng kinh nghieäm tieáp xuùc, ngaøi thaáy roõ khoâng thieáu ngöôøi töôûng heã leân cao, thì chæ caàn ñeán moät mình Thieân Chuùa (vaø thieân tính) thoâi.
Cuøng ñaït tôùi huyeàn nghieäm tueä trí nhö Tieân sa Avila, thaùnh Ignace de Loyola trong suy chieâm cuõng nhaán maïnh vaøo nhaân tính Chuùa Yeâsu nhö nöõ thaùnh. Chính ngaøi trong giai ñoaïn aáy cuõng "hieåu" saâu veà maàu nhieäm Nhaäp theå, vaø khi thaáy Ba ngoâi, ñoâi khi cuõng thaáy luoân nhaân tính ñöùc Yeâsu, thaáy "maàu traéng" cuûa nhaân tính Ngaøi.
Nhaân tính Chuùa Yeâsu khoâng nhöõng laø trung gian döôùi theá cho moïi ngöôøi ôû moïi caáp ñoä thieâng lieâng, maø tieáp tuïc coøn laø moâi giôùi khoâng theå thieáu treân Trôøi. Treân aáy, theo thò kieán cuûa taùc giaû Khaûi huyeàn, caùc tröôûng laõo vaãn toân thôø "Con cuûa ngöôøi", vaø Con loaøi ngöôøi aáy vaãn laø "Chieân con hy sinh" (Kh. 1.13; 5.6,9-14). Vaø cuõng treân aáy, theo Phaoloâ suy trong thaàn höùng, Con ngöôøi bò theá gian chaø ñaïp kia seõ ngöï beân höõu Cha, nghóa laø ñöôïc thôø nhö moät Thieân Chuùa (Eph. 1.19-23).
Bôûi theá, nhö Giaùo hoäi vaãn tin, moïi phuïng vuï döôùi traàn phaûi quy chieáu veà phuïng vuï duy nhaát treân thieân quoác, maø phuïng vuï naøy thì taäp trung ôû con ngöôøi Yeâsu (SC.8; LG.50). Con ngöôøi aáy laø Trung gian suoát töø ñieåm khôûi ñaàu cuûa con ñöôøng thieâng lieâng cho tôùi ñieåm cuoái vaø toàn taïi caû ôû ñieåm tôùi. Nhö theá, chaúng nhöõng laø Ñöôøng, nhaân tính Yeâsu coøn laø ñích ñieåm nöõa. Ngaøi ngöï beân höõu Cha vaø ñöôïc toân thôø cuøng vôùi Cha.
Trong Thieân Chuùa, nhaân tính Chuùa Yeâsu khoâng chæ giaõi saùng Cha, maø coøn saùng nhö moät caùi gì rieâng beân höõu Cha. Nghóa laø vaãn coù moät gheá ngoài cho Con döôùi baûn tính ngöôøi beân caïnh gheá ngoài cuûa Cha. Chuùng ta khoâng ñi treân Ñöôøng nhö moät phöông tieän beân ngoaøi, maø phaûi vaøo trong Ñöôøng, töùc nhaân tính Chuùa Yeâsu, thì môùi gaëp Thieân Chuùa ôû choã laø Cha, nghóa laø ôû chieàu saâu cuûa Ngaøi. Vaø ôû chieàu saâu ñoù cuûa Cha, chuùng ta cuõng gaëp luoân ñöùc Yeâsu ngöï beân höõu Cha nöõa. Do ñoù, caâu AI THAÁY TA LAØ THAÁY CHA coù veá ñoái cuûa noù laø AI THAÁY CHA CUÕNG THAÁY TA. Heøn chi maø Tieân sa Avila phaûi löu yù raèng, khoâng phaûi vì tieán cao trong suy chieâm maø ta coù theå rôøi boû con ngöôøi Yeâsu ñeå taäp trung voâ Thieân Chuùa ñöôïc. Traùi laïi, ñeå vaøo saâu hôn trong Thieân Chuùa, ôû choã Ngaøi laø Ba ngoâi, khoâng theå naøo ta khoâng nhôø Chuùa Yeâsu, khoâng theå naøo ta khoâng vaøo saâu trong Ngaøi. Vaâng, con ñöôøng neân thaùnh vaø vaøo saâu trong Thieân Chuùa luoân coù caáu truùc Nhaäp theå.
Chæ coù theå ñi vaøo Chuùa Yeâsu trong ñöùc tin vaø baèng ñöùc tin. Tin, ñoù laø aân Chuùa, vaø cuõng laø quy thuaän cuûa toâi.
Hai ngöôøi tri kyû, ñeå xöùng ñaùng vôùi nhau, khoâng theå khoâng tin nhau. Nhöng neáu haønh vi aáy laø saùng suoát vaø coù traùch nhieäm, thì noù phaûi ñaët neàn treân ít nhieàu lyù do xaùc ñaùng. Coù ñieàu, duø vôùi lyù do, nieàm tin vaãn phaûi vöôït treân lyù do, ñeå xöùng ñaùng vôùi chöõ Tin nhau.
Duø sao, nôi ngöôøi maø toâi tin, beân caïnh nhöõng khaû theå hoï coù hoâm nay (tình yeâu ñoái vôùi toâi), vaãn coøn gì baáp beânh do giôùi haïn cuûa khaû naêng (nhö Pheâroâ chöa theå yeâu Thaày ñeán coù theå cheát vì Thaày) vaø söï ñoåi thay cuûa con ngöôøi (nay tuy yeâu toâi, mai baïn vaãn coù theå phaûn toâi). Neân ñeå xöùng vôùi baïn, toâi coù theå tin voâ ñieàu kieän ñöôïc, nhöng tin tuyeät ñoái thì thaønh cuoàng tín maát. Vaâng, sao toâi coù theå coøn tin baïn, khi ñoái vôùi baïn, thieän aùc ñaõ nhö nhau? Sao toâi coù theå coøn nöông caäy vaøo baïn, khi baïn ñaõ traàm luaân vónh vieãn roài?
Chaúng nhöõng ñoái töôïng tin khoâng ñaùng theá, maø tình toâi yeâu cuõng khoâng ñöôïc ñeán theá. Toâi muoán yeâu maõi ñaáy, nhöng thöøa bieát "Xa maët thì caùch loøng", vaø veà daøi veà laâu, ñaù naøo cuõng phaûi moøn, saét naøo cuõng phaûi dæ, duø ngöôøi ta cöù noùi laø Vaøng ñaù, laø Saét son! Khoâng theå troïn tin vaøo ngöôøi, cuõng khoâng theå troïn tin vaøo chính mình ñöôïc. Duø muoán yeâu vónh vieãn vaø baát chaáp heát, nhöng moät deø daët naøo ñoù vaãn laån quaát ñaâu ñaây.
Nhöng tin vaøo Yeâsu Nadaret baèng tin yeâu tuyeät ñoái, thì caên baûn coù saün caû töø phía Chuùa, caû ôû nôi toâi.
Töø phía Chuùa, vì Ngaøi laø "thöïc taïi rieâng Thieân Chuùa", neân chöùa moïi khaû theå, vöôït moïi möùc ñoä, ñöùng treân khoâng gian vaø treân thôøi gian. Ngaøi laïi yeâu toâi troïn veïn, yeâu nhö chæ coù mình toâi treân ñôøi (chöù khoâng phaûi chæ yeâu baèng tình yeâu chung chung cuûa moät ngöôøi ñoái vôùi caû baày ñaøn nhung nhuùc nhöõng ñöùa con). Yeâu tôùi möùc, duø toâi yeâu Ngaøi ñeán ñaâu, tình toâi vaãn ñöôïc ñaùp öùng ñuû vaø vöôït möùc, khieán coù thoâng caûm hoaøn toaøn. Vaâng, Thieân Chuùa ñaõ "sang nhöôïng" (communication des idiomes), trao ban heát nhöõng gì mình coù sang con ngöôøi coù teân laø Yeâsu, trao ban baèng moät thoâng ban vónh ñònh, tuyeät ñoái, ñeán noãi nhöõng gì thuoäc Thieân Chuùa cuõng laø cuûa Yeâsu, vaø caùi gì chaïm Yeâsu cuõng ñoäng tôùi Thieân Chuùa.
ÔÛ nôi toâi, vì ñöùc AÙi cuûa Chuùa Kytoâ ñaõ saün trong toâi (do aân suûng vaø chæ do aân suûng thoâi), thaønh ñöùc AÙi cuûa chính toâi. Neân moät tin yeâu tuyeät ñoái, chung taát (deùfinitif) laø ñieàu khaû dó cho toâi töï neàn taûng. Vaâng, baûo ñaûm cho noù naèm ôû nôi Chuùa, chöù khoâng naèm nôi baûn tính ngöôøi töï nhieân cuûa toâi. Thöïc ra, moät tình yeâu voâ ñieàu kieän vaø lôùn ñeán theá ñaõ thaønh hieän thöïc nôi bieát bao vò thaùnh höõu danh vaø voâ danh, nhöõng ngöôøi yeâu Chuùa baát chaáp theá gian vaø söï cheát, vaâng, baát chaáp taát caû. Maø cuõng chæ moät tình yeâu nhö theá môùi xöùng ñaùng vôùi ñoái töôïng cuûa noù laø ñöùc Yeâsu Kytoâ. Khoâng ñöôïc nhö theá, thì ñoái töôïng aáy laø caùi gì ñoù, chöù khoâng theå laø Ngaøi.
Nhöng neáu vaäy, thì yeâu nôi con ngöôøi chöa thaùnh, do ñoù yeâu chöa heát mình, phaûi chaêng yeâu aáy chöa chaïm ñuùng Chuùa? Vaãn chaïm ñöôïc tôùi Chuùa, mieãn toâi khoâng ñaët ñieàu kieän vaø vaïch giôùi haïn, nhö: Toâi muoán yeâu chæ ôû möùc naøy, hoaëc yeâu vôùi ñieàu kieän laø Chuùa cho toâi ñaït caùi gì ñoù. Yeâu ñaáng Tuyeät ñoái maø yeâu theá, thì ñuùng laø quaùi thai cuûa tình yeâu!
Duø toâi môùi coù khaû naêng hy sinh cho Chuùa ôû möùc naøy hay möùc kia, thöôøng maëc nhieân toâi vaãn ngoû cöûa veà moät moái tình xöùng hôn vôùi Chuùa, vaø theá laø ñuû cho toâi coù theå gaëp Chuùa, nhôø ñöùc AÙi Chuùa ôû trong toâi. Ñöùc AÙi aáy chaúng nhöõng laø tình Chuùa yeâu toâi, maø coøn laø tình toâi yeâu Chuùa baèng moät tin yeâu taïm xöùng vôùi Ngaøi.
Tình traïng taâm lyù cuûa toâi, maëc nhieân môû veà tình yeâu xöùng ñaùng aáy, coù theå ôû nhöõng möùc ñoä khaùc nhau, nhö Ignace de Loyola dieãn taû qua ba caáp khieâm nhöôøng (trong Thaàn thao):
CAÁP 1: Yeâu Thieân Chuùa treân heát, ñeán noãi thaø maát taát caû chaúng thaø loãi naëng vôùi Ngaøi.
CAÁP 2: Yeâu Thieân Chuùa treân heát, ñeán noãi thaø maát taát caû chaúng thaø maát loøng Ngaøi duø baèng moät loãi nhoû. Maët khaùc, chaúng coi giaøu coù hôn ngheøo naøn, danh voïng hôn sæ nhuïc neáu ñeïp yù Chuùa nhö nhau.
CAÁP 3: Duø ñeïp yù Chuùa nhö nhau, vaãn muoán soáng nhö Chuùa, ñi troïn con ñöôøng Thaäp giaù cuûa Ngaøi, baèng caùch thích ngheøo hôn laø giaøu, sæ nhuïc hôn laø vinh quang.
Vaãn laø yeâu Thieân Chuùa treân heát vaø laáy Ngaøi laøm muïc ñích cuoái cuøng, nhö Ignace xöôùng leân trong Nguyeân taéc caên baûn, nhöng vôùi möùc ñoä khaùc nhau. Möùc thaáp nhaát: Thaø maát heát, chaúng thaø maát Ngaøi vì moät toäi naëng. Môùi daùm nghó ñeán ñaáy, khoâng coù nghóa laø quyeát chæ vaäy thoâi. Quyeát chæ vaäy thoâi, coù nghóa laø: Cöù maát loøng Ngaøi thaû cöûa baèng toäi nheï, mieãn ñöøng maát haún Ngaøi, do ñoù cuõng ñi ñöùt mình. Nghó nhö theá laø phaïm thöôïng, vaø do ñoù laø toäi naëng roài. Vì theá, duø ôû caáp I, ta phaûi ngoû cöûa veà phía caáp cao hôn (neáu Chuùa ban ôn ñeå laøm ñöôïc nhö vaäy).
Xöùng ñuû vôùi Chuùa phaûi laø caáp hai, ba. Chöa tôùi ñaáy thì ôû ñôøi sau, cuoäc thanh luyeän phaûi ñaït tôùi ñaáy, ñeå hoàn ñaùng dieän ñoái dieän vôùi Ñaáng vöøa yeâu toâi ñeán taän cuøng, vöøa ñaùng yeâu voâ cuøng ñoái vôùi toâi.
* * *
Ñeå yeâu xöùng vôùi Chuùa, coù caàn caûm thöùc thaàn thieâng (sens du sacreù) khoâng?
Caûm thöùc thaàn thieâng laø thöôùc ño khoaûng caùch voâ bieân baèng caûm tính, caùi khoaûng caùch giöõa toâi vôùi sieâu nhieân giôùi. Neân höôùng veà Chuùa ñuùng Thieân Chuùa baèng caûm naêng thì khoâng theå thieáu caûm thöùc aáy. Do ñoù caùc nhaø tu ñöùc xöa hay nhaéc ñeán kính sôï, duø kính sôï coù theå thaønh neå kính trong yeâu thöông cuûa nhöõng ngöôøi con (crainte filiale).
Toân kính (respect, reùveùrence) vöøa laø caûm giaùc thieát yeáu, vöøa laø aân hueä lôùn lao. Phaûi tôùi giöõa giai ñoaïn cuûa thôøi kyø huyeàn nghieäm cao nhaát veà cuoái ñôøi, I-nhaõ Loyola môùi ñaït tôùi kinh nghieäm aáy moät caùch roõ reät (Nhaät kyù thieâng lieâng, 27-2, 14-3, 17-3..., 1544), vaø ñaây laø ôn "voâ tieàn khoaùng haäu" (Nhaäp ñeà cuûa M. Giuliani).
Ñöùng tröôùc söï baát xöùng cuûa mình, kính neå trôû thaønh kính sôï (4-4). Nhöng khi hoàn vaøo saâu trong Chuùa, noù ñoåi maøu thaønh kính yeâu (30-3).
Coù ñieàu, laém luùc toâi muoán yeâu, maø caûm xuùc khoâng ñeán, neân caûm thöùc thaàn thieâng cuõng baët im luoân. Trong tröôøng hôïp aáy, vì vaãn ngoû cöûa veà phía moät tình yeâu xöùng vôùi Chuùa, neân do ñöùc AÙi Chuùa tieàm taøng, toâi vaãn gaëp Chuùa trong caàu nguyeän.
Traùi laïi, neáu toâi töï giôùi haïn tình yeâu ôû möùc tuïc phaøm thoâi, nghóa laø chæ coi Chuùa nhö moät con ngöôøi traùc tuyeät, moät nhaø anh huøng xaõ hoäi tieân phong chaû haïn, thì caùi maø toâi gaëp chæ laø moät aûnh töôïng hay yù töôûng, chöù khoâng theå laø "Thöïc taïi rieâng Thieân Chuùa".
Vaäy veà Yeâsu cuõng nhö veà Thieân Chuùa, nhaän thöùc coù theå chöa tôùi möùc nhöng maëc nhieân vaãn môû veà choã ñuùng möùc, coù theå coøn sai soùt nhöng khoâng sai ôû gì laø neàn taûng, coù theå sai ôû moät hai ñieåm chính nhöng laïi voâ tình vaø thöïc ra vaãn môû veà caùi beà saâu khoâng ñaùy laø ñaáng Toái cao. Moät nhaän thöùc nhö theá, ít hay nhieàu vaãn ñöa ta ñeán Thieân Chuùa qua moâi giôùi ñöùc Kytoâ, nhôø vaäy môùi coù nhöõng "Kytoâ-höõu voâ danh".
Ñeå ñuû tö caùch laøm Kytoâ-höõu voâ danh, cuõng nhö ñeå Kytoâ-höõu ñuû loaïi thöù coù theå gaëp Chuùa, thì haønh vi tin yeâu cuûa hoï coøn phaûi sao cho xöùng vôùi ñoái töôïng Thieân Chuùa nöõa. Möùc xöùng vôùi Thieân Chuùa, cuõng laø xöùng vôùi Chuùa Yeâsu, theo nguyeân taéc phaûi laø voâ möùc, nghóa laø voâ ñieàu kieän, chung taát vaø tuyeät ñoái: "Yeâu Chuùa vaø Thieân Chuùa ngöôi heát taâm hoàn, söï soáng vaø söùc löïc" nhö Nhò luaät daäy (6.5). Möùc ñoä yeâu thöïc teá duø coøn raát giôùi haïn, nhöng maëc nhieân phaûi môû veà voâ haïn.
Moät tin töôûng hoaøn toaøn, moät hy voïng bao la vaø moät tình yeâu saün saøng cho taän hieán. Ít laø ngoû cöûa veà phía ñoù hay treân ñöôøng tieán tôùi ñoù.
Moät mình Chuùa Yeâsu, ôû choã laø ngöôøi, coù tình yeâu chung taát, tuyeät ñoái, voâ ñieàu kieän ñoái vôùi Cha moät caùch ñaày ñuû. Neân moät mình Chuùa Yeâsu coù tình yeâu xöùng troïn vôùi Cha. Xöùng troïn ngay caû chuû theå cuûa haønh vi yeâu: baûn thaân Chuùa. Vaäy chæ trong (nôi) Chuùa, ta môùi coù theå yeâu Cha xöùng ñaùng khi cuõng yeâu baèng tình yeâu cuûa traùi tim Ngaøi ñoái vôùi Cha. Ñuùng laø moät tình yeâu "bao caáp"! Cuûa nhöõng ñöùa con cuõng thaønh con do "bao caáp" khi chính Thaàn khí Chuùa laøm baät leân trong ta tieáng keâu Abba, Cha! Khi duy nhaát Chuùa laø Maïc khaûi veà Cha vaø Ñöôøng tôùi Cha:
— Khoâng ai bieát Cha, tröø Con vaø nhöõng keû ñöôïc Con toû loä cho.
— Khoâng ai ñeán ñöôïc Cha maø khoâng qua Con.
Laø Ñöôøng, Chuùa Yeâsu coøn laø Ñích nöõa. Ñích chung vôùi Cha, khi yeâu Ngaøi cuõng laø yeâu Cha, vaø ngöôïc laïi cuõng vaäy. Tuy theá, Ngaøi vaãn khaùc vôùi Cha vì laø Con Cha (chöù khoâng phaûi Cha), laïi ôû nôi nhaân tính nöõa. Baèng "chieàu roäng, chieàu daøi, chieàu cao, chieàu saâu" cuûa tình Ngaøi yeâu toâi (Eph.3.18), Ngaøi maïc khaûi veà "chieàu roäng, daøi, cao, saâu" cuûa tình Cha ñoái vôùi toâi nôi Ngaøi. Nhôø ñoù Ngaøi höôùng toâi veà phía Cha, vaø ñaët ñöùc AÙi Ngaøi trong toâi, Ngaøi bieán toâi thaønh con Cha vaø khieán toâi cuøng yeâu Cha vôùi Ngaøi. Yeâu Cha, toâi chæ coù theå yeâu "qua Ngaøi, cuøng vôùi Ngaøi vaø trong (nôi) Ngaøi"!
Ñang ôû giöõa loaøi ngöôøi chuùng toâi, Chuùa Yeâsu ñaõ phaûi ra ñi ñeå Thaàn khí Ngaøi ñeán (Yo.16.7), vaø Thaàn khí aáy ñöa Ngaøi voâ trong ta khi ñoàng hoùa ta vôùi Ngaøi, bieán ta thaønh con Cha cuøng vôùi Ngaøi. Nhö theá, chaúng nhöõng Ngaøi vaø Cha caàn cho ñôøi soáng thieâng lieâng cuûa toâi, maø ñôøi soáng thieâng lieâng aáy cuõng khoâng theå thieáu vai troø cuûa Thaàn khí. Thaàn khí laø Ngoâi ba, nhöng ñoái vôùi toâi, Thaàn khí ñoùng vai troø cuûa ngoâi thöù hai (ñoái dieän vaø ñoái thoaïi vôùi toâi), chöù khoâng phaûi cuûa ngoâi thöù ba (il, elle). Ngaøi ñang noùi vôùi toâi khi Ngaøi nhaän töø Chuùa Yeâsu maø daäy doã toâi (Yo.16.13,15). Ngaøi laøm chöùng cho Chuùa vôùi löông tri toâi (Yo.15.26) vaø Ngaøi thuùc ñaåy toâi yeâu Cha, yeâu Giaùo hoäi. Theá nhöng toâi laïi ít nghó ñeán Ngaøi, ít khi noùi veà Ngaøi, huoáng chi laø noùi vôùi Ngaøi.
Chuùa Yeâsu ñaõ thaønh ngöôøi vaø hieän vaãn soáng, neân noùi vôùi Chuùa, coù bao caùi ñeå noùi, vaø yeâu Chuùa coù bao hình aûnh ñeå yeâu. Yeâu Cha thì khoù hôn, nhöng Chuùa ñaõ noùi nhieàu veà Cha, thöôøng caàu vôùi Cha nhö moät con thaûo vaø daäy ta caàu "Cha chuùng con ôû treân Trôøi". Duø sao, caùi tieáng Cha aáy cuõng coù moät aâm höôûng aám aùp. Cha, maø cuõng coù saéc dieän ngöôøi meï nöõa. Vaâng, Con ñaõ sinh ra trong thôøi gian töø moät ngöôøi meï (coù meï maø khoâng cha), nhöng sinh trong haèng cöûu laïi töø Cha (coù cha maø khoâng meï). Meï trong thôøi gian ñuùng laø aâm baûn cuûa Cha trong vónh cöûu, nhö Evdokimov nghó. Coù nghóa laø, Cha trong haèng cöûu, khi phaûn chieáu treân maët thôøi gian chuùng ta, thì ñoù laø meï vaäy.
Chöù coøn Thaùnh Thaàn... Ñaõ voâ hình coøn laëng leõ nöõa. Ngaøi chaû noùi gì trong Tin möøng, maø chuùng ta cuõng chaúng theå hình dung Ngaøi ra sao. Coá laém cuõng chæ hoïa ñöôïc Ngaøi nhö moät chim boà caâu nhoû xíu!
Theá nhöng sao khoâng theå goïi Ngaøi laø meï nhæ, caùi tieáng Meï noù môùi thieâng lieâng, tha thieát bieát bao! Baïn söûng soát aø? Thì chuùng ta chaû goïi Thieân Chuùa laø Cha, vaø Con Ngaøi chaû thaønh thòt nôi moät nam nhaân ñoù sao? Neáu Cha ñuùng laø cha khi toâi ñoàng thaønh con vôùi Con Ngaøi, thì sao Thaùnh Thaàn laïi chaúng phaûi laø meï khi Ngaøi sinh toâi ra trong ñôøi soáng sieâu nhieân cô chöù?
Trong Cöïu öôùc, Ruah Yaveh (Thaàn khí) ñuùng laø söùc maïnh saùng taïo. Ruah Yaveh ñaõ löôïn bay treân nöôùc, vaø töø ñoù phaùt sinh söï soáng. Vôùi Taân saùng taïo, Thaùnh Thaàn cuõng ñaùp xuoáng ñöùc Maria, nhôø ñoù Taân Añam sinh ra. Neáu ñöùc Maria sinh ra con ngöôøi töï nhieân cuûa Chuùa Yeâsu döôùi phaùp löïc Thaàn khí, thì con ngöôøi sieâu nhieân nôi Chuùa haù laïi chaúng do Thaùnh Thaàn, duy nhaát do Thaùnh Thaàn sinh ñaáy ö? Tieáp theo Tröôûng töû Yeâsu, ñeán löôït caùc con khaùc cuûa Cha cuõng ñöôïc sinh ra trong Pheùp röûa, ôû ñoù nöôùc laø bieåu hieäu Ngöôøi meï, bieåu hieäu cuûa ngöôøi meï Thaàn khí ñaõ khieán ta baät leân tieáng keâu Cha, nghóa laø ñaõ sinh ta ra thaønh con Cha.
Vaâng, ñuùng Thaùnh Thaàn laø meï ñeû cuûa toâi trong ñôøi soáng thieâng lieâng. Trong ñôøi soáng naøy, ñaõ coù Cha, nay roõ raøng coù caû Meï laø Thaùnh Thaàn. Moät caùi gì ñoù coøn hôn laø Meï. Cuõng nhö moät caùi gì ñoù coøn hôn laø Cha, khoâng theå chæ goùi troøn trong moät tieáng Cha. Coù ñieàu, ñeå hieåu moái töông quan aáy nhö loaøi ngöôøi coù theå hieåu, thì toâi phaûi keâu laø Cha, laø Meï, vaø toâi caûm thaáy... thaân thöông sao aáy!
Thieân Chuùa laø caû meï laãn cha, thì phuï nöõ khoâng caûm leùp veá nöõa. Soáng döôùi boùng caû meï laãn cha, söï phaùt trieån thieâng lieâng, cuõng laø taâm lyù-thieâng lieâng, môùi neân quaân bình, oån ñònh vaø ñieàu hoøa. Soáng döôùi boùng Meï Thaùnh Thaàn, trong söï daäy doã vaø thuùc ñaåy eâm aùi cuûa Ngaøi, toâi seõ laøm ñöôïc nhieàu caùi maø söï nghieâm khaéc cuûa ngöôøi cha khoâng coù taùc duïng. Vaâng, baøi hoïc cuûa Thaày Yeâsu, maø coâ giaùo Thaùnh Linh nhaéc nhôû cho ôû beân trong, seõ thaám vaøo toâi moät caùch saâu xa khaùc haún.
Töø ñaây, hieåu vai troø töø maãu raát caàn thieát cuûa Thaùnh Thaàn roài, toâi baét ñaàu thích taâm söï vôùi Ngaøi, vaø noùi veà Ngaøi khoâng coøn khoù khaên nhö tröôùc. Nhaát laø khi ngaøy nay, phong traøo Nguõ thaäp (töùc phong traøo Thaùnh Linh) cuûa Giaùo hoäi thôøi ñaàu ñang soáng laïi maïnh meõ khaép nôi treân theá giôùi. Thaàn khí ñang laøm rung chuyeån caùc ngoâi nhaø beân trong. Thaàn khí ñang taïo nieàm vui vaø höùng khôûi môùi. Thaàn khí ñang keát noái caùc voøng tay yeâu thöông.
Nhö theá, ñôøi soáng thieâng lieâng coù maïch nguoàn laø Thaàn khí. Ñôøi soáng aáy voït leân töø nhaân tính Chuùa Yeâsu. Ñôøi soáng aáy ñöa toâi vaøo quan heä phuï töû vôùi Cha ñaùng meán. Ñôøi soáng aáy chaúng nhöõng coù caáu truùc Nhaäp theå, maø coøn coù caáu truùc "ba ngoâi" nöõa.
Toâi yeâu Yeâsu baèng tình toâi yeâu Thieân Chuùa, neân toâi phaûi yeâu taát ñònh vaø voâ ñieàu kieän. Baèng tình yeâu aáy, toâi phaûi buoâng rôi mình vaøo hoá thaúm tình Ngaøi baèng moät phoù thaùc troïn veïn, moät hieán daâng khoâng hoài phaûn. Sôû dó tình toâi ñaït tôùi Ngaøi, laø vì ñöùc AÙi Ngaøi ñoàng thôøi laø neàn taûng, nguyeân lyù vaø baûo ñaûm cho noù.
Nhöng neáu yeâu ngöôøi khaùc thì sao ñaây?
Ñeå yeâu sieâu nhieân, toâi phaûi yeâu "nhôø Chuùa, vôùi Chuùa, trong Chuùa" (per Ipsum, et cum Ipso, et in Ipso) vaø vì Chuùa nöõa. Nghóa laø, baèng caùi trôùn cuûa tình toâi voït veà phía Chuùa, baèng chính caùi naêng ñöùc Yeâu maø Chuùa thoâng sang toâi do aân suûng. Vaâng, baèng chính ñöùc AÙi sieâu nhieân maø toâi yeâu Chuùa, toâi yeâu caû ba maù, anh chò em, chaùu con, choàng vôï, ngöôøi tình, ñoàng baøo, ñoàng loaïi, taát caû.
Khi yeâu hoï vì Chuùa, khoâng phaûi toâi chæ coát gaëp Chuùa, roài boû hoï qua moät beân . Trong vaâng lôøi, thì beà treân chæ laø ñöôøng toâi qua ñeå gaëp yù Chuùa thoâi, chöù trong tình yeâu thì khoâng theå vaäy. Trong tình yeâu sieâu nhieân ñoái vôùi ngöôøi khaùc, toâi phaûi gaëp caû Chuùa laãn hoï ôû ñích nhaém, nghóa laø vöøa gaëp Chuùa nôi hoï, vöøa gaëp hoï nôi Ngaøi! Khoâng phaûi hoï hoøa tan trong Ngaøi, maø trong Ngaøi hoï vaãn hieån hieän baèng moät chaân dung ñoäc ñaùo.
* * *
Khi yeâu trong cuøng moät trôùn voït veà höôùng Chuùa Yeâsu, thì Chuùa seõ laø ñaûm baûo cho toâi veà ngöôøi maø toâi yeâu, ñaûm baûo cho chính haønh vi yeâu cuûa toâi nöõa.
Khi yeâu baèng moät tình yeâu thöôøng phaøm, toâi khoâng theå chaéc tình toâi chaïm ñeán ñoái töôïng, cuõng khoâng chaéc ñoái töôïng xöùng ñaùng vôùi tình yeâu aáy. Chöù khi yeâu baèng ñöùc AÙi Chuùa Kytoâ, bao giôø baèng tình aáy toâi cuõng ñaït tôùi Chuùa, vaø trong Chuùa chaïm tôùi ngöôøi kia ñeå caûi hoùa hoï cho xöùng ñaùng theâm, do ñoù hieän höõu theâm cho toâi vaø cho Chuùa ôû chaân trôøi vónh cöûu. Khoâng voâ ích cho ngöôøi maø toâi yeâu, haønh vi yeâu aáy cuõng khoâng voâ ích cho toâi khi maø noù vaãn toàn taïi nhö moät giaù trò cho toâi trong Chuùa.
Duø yeâu trong cuøng moät trôùn voït veà phía Chuùa, toâi khoâng theå yeâu Chuùa vaø hoï ñoàng möùc vaø voâ ñieàu kieän nhö nhau. Chæ moät mình Chuùa ñaùng ñöôïc yeâu baèng moät tình yeâu tuyeät ñoái, voâ ñieàu kieän, khoâng hoài phaûn. Ngöôøi toâi yeâu, tuy ñöôïc ñaûm baûo do Chuùa, nhöng baèng moät ñaûm baûo coù ñieàu kieän (neáu hoï hôïp taùc vaø toâi khoâng ñoåi thay). Ngöôøi toâi yeâu, tuy coù theå neân moät vôùi Chuùa do aân suûng, nhöng khoâng baèng thöù Moät nhö giöõa Cha vaø Chuùa.
Cuõng do maàu nhieäm Nhaäp theå vaø aân suûng, tuy chuùng ta thaønh moät vôùi Chuùa vaø thaønh moät vôùi nhau, nhöng moãi ngöôøi vaãn coøn khuoân maët rieâng cuûa mình beân nhau vaø beân Chuùa. Neân yeâu ai trong Chuùa, ta vöøa yeâu Chuùa vöøa yeâu hoï, laïi yeâu hoï vôùi tình yeâu rieâng bieät, trong nhöõng töông quan rieâng giöõa hoï vôùi mình.
Con ñöôøng cuûa toâi phaûi vaø chæ laø Yeâsu Nadaret, nghóa laø ñeå thaáy Cha toâi phaûi nhìn vaøo Ngaøi, ñeå tôùi Cha toâi phaûi nhaäp vaøo Ngaøi. Caøng ñi saâu vaøo Ngaøi, toâi caøng ñi saâu vaøo Cha, neân duø ôû ñoä toái cao cuûa suy chieâm vaø neân thaùnh, duø döôùi theá hay treân Trôøi, Chuùa Yeâsu luoân laø moâi giôùi ñeå toâi gaëp Cha.
Chaúng nhöõng laø Ñöôøng, Chuùa Yeâsu coøn laø Ñích nöõa. Ñích ñeå toân yeâu vaø toân thôø, toân thôø Chuùa nhö toân thôø Cha, toân thôø Chuùa cuøng vôùi Cha. Ñoái töôïng toân thôø nôi Chuùa khoâng phaûi chæ laø thieân tính, maø coøn laø chính nhaân tính.
Ñeå ñeán vôùi Cha cuõng nhö ñeå nhaäp vaøo Chuùa, toâi phaûi ñöôïc ñoàng hoùa vôùi Chuùa trong maàu nhieäm boä ba (Nhaäp theå-Thaùnh giaù-Phuïc sinh) baèng Pheùp röûa, baèng leã Taï ôn, baèng caùch soáng cuûa mình.
Ñoàng hoùa toâi vôùi Chuùa, ñoù laø coâng vieäc cuûa Thaàn khí Chuùa, neân bieán ñoåi theo Chuùa cuõng laø bieán ñoåi theo Thaàn khí cuûa Ngaøi vaäy.
Nhôø Thaàn khí maø toâi coù ñöùc AÙi Chuùa, ñeå baèng tình yeâu trong ñöùc AÙi naøy, toâi coù theå chaïm tôùi ñaáng Toái cao.
Chaúng nhöõng Chuùa laø moâi giôùi ñeå toâi gaëp Cha, Chuùa coøn laø choã ñeå toâi gaëp anh chò em baèng moät hieäp thoâng thieâng lieâng nöõa.
Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page