Nhöõng ngöôøi mang beänh naøy cöù chæ trích kinh nieân. Khi naøo cuõng coù chuyeän ñeå chæ trích. Moät ngöôøi laøm caû ñaùm phaù. Moät chính ñaûng leân thì caùc ñaûng khaùc xuùm nhau phaù. Phaûi ñaïp noù xuoáng thì mình môùi leân ñöôïc chöù!
Beänh chæ trích phaùt sinh töø loøng ích kyû hoaëc kieâu caêng. Moät bieåu hieän song haønh cuûa beänh naøy laø ngöôøi chæ trích thöôøng hay thieáu töï tin.
Ngöôøi tieâu cöïc caùi gì cuõng chæ trích. Nhöng khi ñöôïc yeâu caàu ñöa ñeà nghò thì "ñeå xem ñaõ", hoaëc coù ai ñöa ra ñeà nghò gì thì laïi laéc ñaàu "khoâng laøm noåi ñaâu"!
Ngöôøi tieâu cöïc thì baát cöù moät cô hoäi naøo cuõng laø moät tai hoïa cho mình (for the pessimists every opportunity is a calamity). Traùi laïi, ngöôøi laïc quan thì baát cöù tai hoïa naøo cuõng laø moät cô hoäi cho mình (for the optimists every calamity is an opportunity).
Ngöôøi ta keå caâu chuyeän: Moät coâng ty lôùn gôûi hai ñaïi dieän sang moät nöôùc Phi chaâu ñeå nghieân cöùu thò tröôøng tieâu thuï giaøy deùp. Trôû veà ñieàu traàn, moät vò laéc ñaàu: Thöa quyù vò, khoâng coù caùch gì tieâu thuï ñöôïc; ngöôøi daân ôû ñoù chæ ñi chaân ñaát, coù ai ñi giaøy deùp ñaâu! Trong khi ñoù vò kia laïi hôùn hôû: Thöa quyù vò, chuyeán naøy chuùng ta thaéng lôùn; caû moät luïc ñòa meânh moâng chöa coù ai coù giaøy deùp ñeå ñi caû!
Ngöôøi tích cöïc thì laïc quan. Keû tieâu cöïc bi quan. Tuøy theo caùch nhìn maø vaán ñeà naåy sinh. Ngöôøi Phaùp noùi: Ñöøng traùch raèng toái; toái laø vì mình khoâng chòu thaép ñeøn leân thoâi! Ñöùc Gioan Phaoloâ II keâu goïi: "Ñöøng sôï", vì ta tin vaøo Thieân Chuùa quyeàn naêng vaø yeâu thöông, ta tin con ngöôøi coù thieän chí, ta tin vaøo mình coù Chuùa giuùp.
Chæ trích, deã, ai cuõng
laøm ñöôïc
Nhìn khuyeát ñieåm cuûa ngöôøi
khaùc maø bi quan cuõng deã,
Vì ai trong chuùng ta laïi khoâng coù khuyeát
ñieåm?
Tröôùc heát laø baûn thaân
con, khoâng coù luaät tröø.
Ngay caû Thaùnh cuõng phaûi luyeän taäp
suoát ñôøi,
ñeå neân troïn laønh "Nhö Cha
chuùng ta treân trôøi".
Khi ngoài ñeám khuyeát ñieåm cuûa
ngöôøi khaùc,
con tieâu cöïc, kieâu caêng, ghen gheùt
vaø maát phí thôøi giôø.
Ñeám khuyeát ñieåm cuûa ngöôøi
khaùc vaø baùm víu vaøo quaù
khöù,
laø nhìn ñaêm vaøo taät xaáu
cuûa hoï, haàu nhö khoâng coù gì
laø toát caû?
Nhöng cuoäc ñôøi con ñaâu phaûi
ôû traïng thaùi tónh!
Noù luoân luoân bieán ñoäng, luoân
luoân thay ñoåi,
neân con phaûi nhìn vaøo hieän taïi,
vaøo töông lai.
Ngöôøi toäi loãi coù moät quaù
khöù naëng neà, nhöng coù theå
neân thaùnh hoâm nay,
nhaát laø ngaøy mai, vaø coù theå
coøn tieán nhanh hôn con.
Neáu con maát giôø, maát söùc,
ngoài khoùc than, chæ trích,
chaéc chaén trong luùc aáy, coù nhöõng
ngöôøi ñeán sau con,
moãi ngaøy tuaàn töï tieán leân
tröôùc con.