Thoâng ñieäp
"Hoøa Bình treân Theá Giôùi" (Pacem in Terris)
vaø Lôøi keâu goïi hoaø bình
Thoâng ñieäp "Hoøa Bình treân Theá Giôùi" (Pacem in Terris) vaø Lôøi keâu goïi hoaø bình.
David Werning
22/11/2022
Giöõa thaùng 10 naêm 1962, Thaùnh Giaùo hoaøng Gioan XXIII thöùc suoát ñeâm soaïn thaûo böùc thö maø ngaøi döï ñònh göûi ñeán Toång thoáng John F. Kennedy vaø Chuû tòch Hoäi ñoàng Boä tröôûng Lieân Xoâ Nikita Khrushchev. Hai nhaø laõnh ñaïo cuøng hai ñaát nöôùc ñang maéc keït trong vaán ñeà maø sau ñoù goïi laø khuûng hoaûng teân löûa Cuba. Hieåu ñöôïc haäu quaû thaûm khoác cuûa cuoäc chieán giöõa Hoa Kyø vaø Lieân Xoâ, Ñöùc Thaùnh cha trôû thaønh söù giaû giöõa hai vò nguyeân thuû ñeå khuyeán nghò moät keát quaû hoaø bình. Ngaøi cuõng ñoïc moät thoâng ñieäp treân ñaøi Vatican keâu goïi hai quoác gia löïa choïn ñoái thoaïi thay vì ñoái ñaàu.
Thoâng ñieäp cuûa Ñöùc Thaùnh Cha ñöôïc laëp ñi laëp laïi treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng treân toaøn theá giôùi. Vaøo ngaøy 28 thaùng 10 naêm 1962, cuoäc khuûng hoaûng chaám döùt khi Lieân Xoâ ñoàng yù loaïi boû teân löûa khoûi Cuba vaø Myõ höùa khoâng xaâm löôïc hoøn ñaûo naøy (voán leä thuoäc vaøo vieän trôï cuûa Lieân Xoâ). Vaøo ngaøy 11 thaùng 4 naêm 1963, chöa ñaày moät naêm sau, Ñöùc Gioan XXIII ban haønh Thoâng ñieäp "Pacem in Terris" (Hoaø bình treân theá giôùi) keâu goïi hoaø bình treân toaøn theá giôùi.
Boái caûnh
Roõ raøng cuoäc khuûng hoaûng teân löûa Cuba laø ñoäng löïc chính ñeå vieát Thoâng ñieäp Pacem in Terris. Tuy nhieân coøn coù nhöõng quan ngaïi khaùc. Chieán tranh laïnh, thôøi kyø maø Myõ vaø Lieân Xoâ tranh giaønh quyeàn löïc vaø aûnh höôûng leân nhöõng nöôùc nhö Ñöùc, Hungary hay Haøn Quoác, vaãn tieáp dieãn vaø do ñoù cuõng coù moái ñe doaï lôùn daàn veà chieán tranh haït nhaân. Ñoàng thôøi baát oån daân söï gia taêng vôùi vieäc ngöôøi daân yeâu caàu traùch nhieäm vaø söï minh baïch töø caùc nhaø laõnh ñaïo vaø chính phuû.
Ngay caû trong Giaùo hoäi, coù nhöõng baát ñoàng laøm xaáu ñi tình huynh ñeä vaø baùc aùi maø caùc tín höõu ñöôïc môøi goïi thöïc thi. Vieäc môû Coâng ñoàng Vatican II ngaøy 11 thaùng 10 naêm 1962 (ngay caû khi cuoäc khuûng hoaûng teân löûa Cuba ñang baét ñaàu), ñaõ vaáp phaûi nhöõng quan ñieåm choáng ñoái töø caùc giaùm chöùc veà laäp tröôøng Giaùo hoäi thôøi hieän ñaïi: phoøng thuû ñoái laïi vôùi muïc vuï. Theá giôùi ñang ñi theo moät quyõ ñaïo höôùng ñeán xung ñoät nhieàu hôn, ñaây laø lyù do vì sao Ñöùc Gioan XXIII muoán nhaéc nhôû theá giôùi veà moät caùch thöùc khaùc ñeå cuøng chung soáng treân haønh tinh naøy.
Noäi dung
Ñöùc Thaùnh Cha khaúng ñònh trong Thoâng ñieäp Pacem in Terris raèng con ngöôøi -vaø do ñoù xaõ hoäi- coù khaû naêng löïa choïn hoaø bình. Ngaøi gôûi thoâng ñieäp naøy ñeán taát caû nhöõng ngöôøi thieän chí: Moïi ngöôøi, thuoäc moïi thôøi ñaïi, ñeàu khao khaùt vaø tìm kieám hoaø bình treân traùi ñaát (x. soá 166). Öôùc voïng naøy khoâng ñaët sai choã, vì hoaø bình coù theå ñaït ñöôïc "moät khi ngöôøi ta trieät ñeå toân troïng caùi traät töï maø Chuùa ñaõ thieát laäp" (soá 1).
Con ngöôøi coù theå nhaän bieát vaø tuaân theo traät töï thaàn linh naøy bôûi vì baûn tính con ngöôøi -ñöôïc Thieân Chuùa döïng neân- bao goàm lyù trí vaø yù chí töï do. Vôùi khaû naêng lyù trí, con ngöôøi nhaän thöùc ñöôïc traät töï trong vuõ truï vaø trong chính mình (x. Kn 13,1-9). Vieäc tuaân theo traät töï ñöôïc Thieân Chuùa thieát laäp trong cuoäc taïo döïng cho pheùp con ngöôøi khai thaùc caùc nguoàn löïc töï nhieân vì lôïi ích cuûa nhaân loaïi -ñoù laø, "ñieàu maø nhöõng tieán boä cuûa khoa hoïc vaø nhöõng phaùt minh kyõ thuaät minh chöùng cho chuùng ta" (soá 2). Cuõng vaäy, con ngöôøi coù theå soáng haøi hoaø vôùi ngöôøi khaùc vaø xaây döïng moät xaõ hoäi kieán taïo hoaø bình khi bieát tuaân theo traät töï trong chính baûn thaân.
Con ngöôøi tuaân theo traät töï ñöôïc Thieân Chuùa thieát laäp baèng caùch nhaän bieát vaø laøm theo nhöõng quy luaät töông öùng ñieàu hoøa vuõ truï vaø chi phoái caùc moái töông quan con ngöôøi, maø Thoâng ñieäp lieät keâ trong boán nhoùm: töông quan giöõa caù nhaân vôùi caù nhaân trong ñôøi soáng xaõ hoäi; giöõa coâng daân vôùi chính quyeàn trong coäng ñoàng quoác gia; hay laø giöõa nhieàu quoác gia vôùi nhau; sau heát, giöõa caùc quoác gia vôùi coäng ñoàng theá giôùi. Bôûi vì Thoâng ñieäp Pacem in Terris ñeà xuaát hoaø bình giöõa con ngöôøi, neân Ñöùc Thaùnh Cha taäp trung vaøo "nhöõng nguyeân taéc qui ñònh ñôøi soáng con ngöôøi... phaûi tìm nhöõng nguyeân taéc ñoù ôû choã maø Thieân Chuùa ñaõ ghi taïc, töùc laø trong baûn tính con ngöôøi" (soá 6).
Ñöùc Thaùnh Cha ñeà caäp ñeán truyeàn thoáng "Luaät töï nhieân", maø Giaùo hoäi Coâng giaùo khaúng ñònh ñoù laø moät phaàn trong Giaùo huaán chính thöùc. Luaät töï nhieân "dieãn taû caûm thöùc luaân lyù nguyeân thuyû nhôø ñoù con ngöôøi coù theå duøng lyù trí maø phaân ñònh ñieàu gì laø toát vaø ñieàu gì laø xaáu, ñieàu gì laø chaân lyù vaø ñieàu gì laø doái traù" (Saùch GLHTCG soá 1954). "Hieän dieän trong traùi tim moãi ngöôøi vaø ñöôïc thieát laäp bôûi lyù trí, luaät töï nhieân coù giaù trò phoå quaùt trong caùc meänh leänh cuûa noù, vaø quyeàn bính cuûa noù traûi roäng ñeán taát caû moïi ngöôøi. Luaät naøy dieãn taû phaåm giaù cuûa nhaân vò vaø ñaët neàn taûng cho caùc quyeàn lôïi vaø nghóa vuï caên baûn cuûa nhaân vò" (Saùch GLHTCG soá 1956).
Vieäc naïi ñeán luaät töï nhieân cho pheùp Ñöùc Thaùnh Cha coù theå chuyeån taûi thoâng ñieäp ñeán moät cöû toïa roäng lôùn nhö mong muoán: taát caû nhöõng ngöôøi thieän chí. Thaät vaäy, baát cöù ai ñoàng yù raèng "moãi caù nhaân [thaät söï] laø moät nhaân vò" (soá 9) vaø raèng taát caû moïi ngöôøi ñeàu bình ñaúng veà nhaân phaåm vaø "töï coù quyeàn lôïi, coù nghóa vuï, chính vì quyeàn lôïi vaø nghóa vuï ñeàu phaùt sinh tröïc tieáp vaø ñoàng moät luùc, töø baûn tính con ngöôøi", [vaø chuùng] tuaân theo luaät töï nhieân.
Heä quaû theo sau laø: moãi caù nhaân coù quyeàn ñöôïc soáng vaø höôûng nhöõng phöông tieän thieát yeáu ñeå soáng laønh maïnh vaø ñuùng nhaân phaåm (nhö löông thöïc, nhaø ôû, quaàn aùo, v.v.). Moãi caù nhaân cuõng coù quyeàn trong caùc lónh vöïc kinh teá, chính trò vaø taâm linh (möùc löông ñuû soáng, söï baûo veä cuûa luaät phaùp, tuyeân xöng nieàm tin, v.v.). Taát caû nhöõng quyeàn lôïi naøy ñi keøm nhöõng nghóa vuï töông öùng, vaø treân heát laø nghóa vuï nhìn nhaän quyeàn cuûa ngöôøi khaùc. Coâng quyeàn, "bôûi Chuùa khoân ngoan xeáp ñaët" (soá 46), coù nghóa vuï hoaït ñoäng cho coâng ích vaø giöõ söï haøi hoaø giöõa quyeàn lôïi caù nhaân vaø nhu caàu cuûa ngöôøi khaùc (x. soá 53). Treân thöïc teá, ngay caû khi xem xeùt moái quan heä giöõa caùc quoác gia hoaëc caùc coäng ñoàng theá giôùi, khoâng theå quyeát ñònh coâng ích neáu nhö khoâng quy chieáu ñeán quyeàn con ngöôøi. Con ngöôøi vaãn laø chuû nhaân cuûa xaõ hoäi, laø "laø neàn taûng, laø cöùu caùnh" (soá 26).
Tuy nhieân, Ñöùc Thaùnh Cha cuõng khoâng queân ñöa ñöùc tin Kitoâ giaùo vaøo trong laäp luaän cuûa mình. Ngaøi hieåu raèng coäng ñoàng nhaân loaïi, töï noù vaø cho duø coù nhöõng noã löïc tuyeät vôøi, khoâng theå ñaït ñöôïc hoaø bình nhö mong muoán. Ngöôøi ta thöôøng hay laàm töôûng (soá 6), caùc chính phuû coù theå thoâng qua nhöõng boä luaät baát coâng traùi ngöôïc vôùi traät töï luaân lyù maø Thieân chuùa ñaõ xeáp ñaët (x. soá 51). Nhaân loaïi caàn söï trôï giuùp cuûa Thieân Chuùa (x. soá 167). Vì vaäy, ñoái vôùi nhöõng ai saün saøng chaáp nhaän noù, Ñöùc Gioan XXIII coâng boá quaø taëng voâ giaù cuûa Thieân Chuùa coù theå ñem laïi hoaø bình: "Con ngöôøi ñaõ ñöôïc maùu Ñöùc Kitoâ cöùu chuoäc, ñaõ nhôø aân suûng maø trôû thaønh con caùi vaø baïn höõu Thieân Chuùa, vaø ñöôïc thoâng phaàn vinh quang tröôøng cöûu" (soá 10).
Ñöùc Gieâsu laø "Hoaøng töû Hoaø bình". "Vôùi Maùu cöïc thaùnh, Ngaøi ñaõ hoøa giaûi nhaân loaïi vôùi Cha Ngaøi", vaø ban taëng moùn quaø hoaø bình (x. soá 169). Baèng cuoäc ñôøi phuïc vuï queân mình, caùi cheát töï hieán, vaø vinh quang phuïc sinh, Ñöùc Gieâsu ñaõ khai môû Nöôùc Thieân Chuùa, ñöôïc ñaùnh daáu baèng bình an vaø söï hieän dieän trong Giaùo hoäi vaø moïi thaønh vieân (x. Rm 14,17). Ñöùc Gieâsu tuaân giöõ hoaøn haûo traät töï ñöôïc Thieân Chuùa thieát laäp vaø môû ñöôøng cho ngöôøi khaùc böôùc theo. Thaät vaäy, nhöõng ai soáng nhôø aân suûng cuûa Ngaøi (ñöôïc ban moät caùch ñaëc bieät qua caùc bí tích) coù theå "theo ñuoåi nhöõng gì ñem laïi bình an vaø nhöõng gì xaây döïng cho nhau" (Rm 14,19). Ñöùc Thaùnh Cha keát thuùc thoâng ñieäp baèng lôøi caàu nguyeän vôùi Hoaøng töû Hoaø bình: "xin Chuùa Kitoâ ñoát chaùy loøng heát moïi ngöôøi vaø thuùc hoï ñaäp tan caùc haøng raøo chia reõ, thaét chaët daây töông thaân töông aùi, bieát am hieåu ngöôøi khaùc vaø tha thöù cho nhöõng ai ñaõ gaây thieät haïi cho mình" (soá 171).
Lôøi keâu goïi
Lôøi keâu goïi cuûa Thoâng ñieäp Pacem in Terris tuy raát ñôn giaûn trong khaùi nieäm nhöng ñaày thaùch ñoá khi thöïc hieän. Tuaân theo traät töï ñöôïc Thieân Chuùa thieát laäp cho vaïn vaät, toân troïng quyeàn lôïi cuûa moïi ngöôøi vaø chu toaøn nghóa vuï cuûa baûn thaân; ñaây laø nhöõng böôùc ñaàu tieân cho hoøa bình. Neáu ngöôøi ta tieán theâm böôùc nöõa vaø chaáp nhaän soáng theo ôn cöùu chuoäc cuûa Ñöùc Kitoâ, töùc laø trôû neân nghóa töû cuûa Thieân Chuùa vaø thöøa keá vinh quang vónh cöûu, thì nhôø ñöùc tin hoï bieát raèng moïi noã löïc vì hoaø bình seõ tham gia vaøo söù maïng hoaø bình cuûa Ñöùc Gieâsu. Hoaø bình treân theá giôùi laø ñieàu coù theå. Noù seõ hoaøn toaøn ñöôïc thöïc hieän khi Ñöùc Gieâsu khai môû Nöôùc Thieân Chuùa.
Tuy nhieân, thöïc thi hoaø bình khoâng heà ñôn giaûn. Khoâng coù söï ñoàng thuaän chung giöõa coäng ñoàng nhaân loaïi veà traät töï vaïn vaät ñöôïc Thieân Chuùa thieát laäp hay söï hieän höõu cuûa Ngaøi. Xung ñoät noå ra trong moïi moái töông quan nhaân loaïi, töø nhöõng cuoäc tranh luaän gay gaét giöõa caùc caù nhaân cho tôùi nhöõng moái ñe doaï chieán tranh giöõa caùc quoác gia. Thaät vaäy, söï thieáu hoaø hôïp ôû moïi caáp ñoä cuûa xaõ hoäi ngaøy nay cuõng toài teä, hay coù khi coøn toài teä hôn luùc Ñöùc Thaùnh Cha vieát ra Thoâng ñieäp Pacem in Terris.
Nhöng Ñöùc Gioan XXIII ñaõ vieát Thoâng ñieäp Pacem in Terris giöõa cuoäc xung ñoät ñaùng sôï töøng böôùc daãn tôùi chieán tranh haït nhaân. Tuy nhieân, nhöõng noã löïc cuûa ngaøi vì hoaø bình ñaõ aûnh höôûng hai caù nhaân khaùc, ñoù laø laõnh ñaïo cuûa hai quoác gia ñang coù baát hoøa, ñeå chaám döùt xung ñoät. Thoâng ñieäp Pacem in Terris vaãn laø moät ví duï cho caùch thöùc moãi caù nhaân coù theå höôùng tôùi hoaø bình khi moãi ngöôøi tích cöïc soáng theo leà luaät ñöôïc ghi khaéc trong taâm khaûm. Con ngöôøi thaäm chí coù theå gaëp gôõ vaø nhaän bieát Hoaøng töû Hoaø bình, thoâng phaàn trong vöông quoác cuûa Ngaøi.
Nhoùm Sao Bieån
Chuyeån ngöõ töø: oursundayvisitor.com (11.4.2022)
(Nguoàn: stellamaris.edu.vn 12.9.2022)