Thoâng Ñieäp Pacem in Terris
(Hoøa Bình Treân Theá Giôùi)
Cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan XIII
(Ngaøy 11-04-1963)
Thoâng Ñieäp Pacem in Terris (Hoøa Bình Treân Theá Giôùi)
Cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan XIII
Veà Vieäc Xaây Döïng Hoøa Bình Giöõa Caùc Daân Toäc
Treân Chaân Lyù, Coâng Bình, Baùc AÙi Vaø Töï Do
(11-04-1963)
Ñöùc Gioan XXIII, Chuùa quan phoøng ñaët laøm giaùo hoaøng,
Göûi Chö Huynh ñaùng kính: Caùc Thöôïng Phuï Giaùo Chuû, Tröôûng Giaùo Chuû, Toång Giaùm Muïc, Giaùm Muïc, Caùc Vò baûn quyeàn, hieän thoâng haûo cuøng toøa thaùnh, Caùc Giaùo Só, Giaùo daân vaø taát caû nhöõng ngöôøi thaønh taâm treân theá giôùi.
Veà vaán ñeà: Xaây Döïng Hoøa Bình Giöõa Caùc Daân Toäc Treân Chaân Lyù, Coâng Bình, Baùc AÙi Vaø Töï Do.
Giaùo Hoaøng Gioan XXIII, kính göûi Chö huynh ñaùng kính vaø caùc con thaân meán Lôøi chaøo vaø Pheùp Laønh Toøa Thaùnh.
* * *
Nhaäp Ñeà
Traät Töï Trong Vuõ Truï
1.- Hoøa bình treân theá giôùi, töùc nguoàn öôùc voïng saâu xa cuûa con ngöôøi trong moïi thôøi ñaïi, chæ coù theå xaây ñaép, kieän toaøn, moät khi ngöôøi ta trieät ñeå toân troïng caùi traät töï maø Chuùa ñaõ thieát laäp.
Khoa hoïc taân tieán, vaø caû nhöõng phaùt minh cuûa kyõ thuaät ñeàu minh chöùng raèng: trong caùc ñoäng vaät, cuõng nhö trong caùc tieàm löïc cuûa vuõ truï, ñeàu hieän haønh moät traät töï laï luøng. Söï cao caû cuûa con ngöôøi laø ôû choã bieát khaùm phaù ra traät töï aáy, bieát taïo neân nhöõng khí cuï thích nghi ñeå chinh phuïc nhöõng tieàm löïc thieân nhieân naøy, vaø bieán caûi noù thaønh höõu ích.
Nhöng, ñieàu maø nhöõng tieán boä cuûa khoa hoïc vaø nhöõng phaùt minh kyõ thuaät minh chöùng tröôùc heát, chính laø söï Thieân Chuùa voâ cuøng cao caû. Ngaøi laø Ñaáng Saùng Taïo ñaõ döïng neân vuõ truï vaø chính con ngöôøi. Ngaøi döïng neân vaïn vaät bôûi hö voâ, roài thoâng vaøo ñaáy phaàn khoân ngoan hoaøn haûo, nhö lôøi Thaùnh vònh ñaõ ca ngôïi: "Laïy Chuùa, laïy Chuùa, uy danh Chuùa vang löøng khaép naêm chaâu"[1] nôi khaùc: "Coâng trình Chuùa khoâng sao keå xieát! Moïi söï Chuùa döïng neân ñeàu tuyeät taùc"[2]. Coøn nhö con ngöôøi Chuùa ñaõ taïo sinh "gioáng hình aûnh Chuùa"[3] coù trí khoân, coù töï do vaø cho laøm chuû vaïn vaät, nhö trong Thaùnh vònh: " Chuùa döïng neân con ngöôøi thua keùm thieân thaàn, nhöng Chuùa ñaõ cho con ngöôøi ñaày vinh quang, haïnh phuùc, Chuùa ñaõ giao phoù cho con ngöôøi ñöôïc toaøn quyeàn söû duïng moïi söï, vaø ñaët moïi söï tuøng phuïc con ngöôøi"[4].
Traät Töï Trong Nhaân Loaïi
2.- Traät töï hoaøn haûo cuûa vuõ truï noùi ñaây töông phaûn haún vôùi tình traïng roái loaïn maø ta thaáy xuaát hieän giöõa caù nhaân vôùi caù nhaân, giöõa caùc daân toäc vôùi daân toäc, hình nhö chæ coù baïo löïc môùi coù theå giaûi quyeát ñöôïc nhöõng moái töông quan cuûa hoï.
Nhöng Ñaáng Saùng Taïo vuõ truï ñaõ in saâu trong con ngöôøi moät traät töï khaùc, traät töï naøy löông taâm nhaân loaïi nhìn nhaän laø coù vaø baét con ngöôøi phaûi toân troïng: "Hoï chöùng toû raèng trong taâm hoàn hoï ñaõ in saâu moät luaät leä, bôûi vì, chính löông taâm hoï cuõng minh chöùng nhö theá"[5]. Maø laøm sao coù theå laïi khoâng minh chöùng ñieàu ñoù, bôûi vì taát caû vaïn vaät Chuùa döïng neân ñeàu phaûn chieáu söï Chuùa voâ cuøng khoân ngoan, vaø caøng phaûn chieáu roõ reät, moãi khi theå chaát cuûa taïo vaät caøng hoaøn toaøn hôn.[6]
Ngöôøi ta thöôøng hay laàm töôûng raèng moái giao haûo giöõa caù nhaân vôùi coäng ñoàng chính trò coù theå giaûi quyeát baèng nhöõng ñònh luaät xöa nay vaãn chi phoái nhöõng ñoäng löïc, vaø vaät theå voâ linh cuûa vuõ truï. Traùi laïi, chính nhöõng nguyeân taéc qui ñònh ñôøi soáng con ngöôøi coù moät yeáu tính khaùc: phaûi tìm nhöõng nguyeân taéc ñoù ôû choã maø Thieân Chuùa ñaõ ghi taïc, töùc laø trong baûn tính con ngöôøi.
3.- Chính nhöõng nguyeân taéc ñoù vaïch roõ caùch sinh hoaït cho nhaân loaïi baát cöù trong moái töông quan giöõa caù nhaân vôùi caù nhaân trong ñôøi soáng xaõ hoäi; giöõa coâng daân vôùi chính quyeàn trong coäng ñoàng quoác gia; hay laø giöõa nhieàu quoác gia vôùi nhau; sau heát, giöõa caùc quoác gia vôùi coäng ñoàng theá giôùi: Chính caùi vieäc thaønh laäp coäng ñoàng theá giôùi naøy môùi khaån tröông, vì coâng ích cuûa toaøn theå nhaân loaïi ñang ñoøi hoûi.
* * *
Phaàn I
Traät Töï Giöõa Caù Nhaân
Moãi Caù Nhaân Laø Moät Nhaân Vò, Coù Quyeàn Lôïi Vaø Nghóa Vuï
Tröôùc Heát, Phaûi Ñeà Caäp Ñeán Traät Töï Giöõa Töøng Caù Nhaân Vôùi Nhau
Trong moät xaõ hoäi coù qui cuû vaø phong phuù, nguyeân taéc caên baûn phaûi laø nguyeân taéc daïy moãi caù nhaân laø moät nhaân vò, nghóa laø moät nhaân tính coù trí khoân, vaø yù chí töï do, bôûi theá maø con ngöôøi töï coù quyeàn lôïi, coù nghóa vuï, chính vì quyeàn lôïi vaø nghóa vuï ñeàu phaùt sinh tröïc tieáp vaø ñoàng moät luùc, töø baûn tính con ngöôøi: vì theá caû hai ñeàu phoå thoâng, baát khaû xaâm phaïm vaø baát khaû di nhöôïng[7].
Neáu ta nhìn nhaân vò döôùi aùnh saùng chaân lyù do Chuùa maëc khaûi, chuùng ta caøng phaûi ñeà cao nhaân vò hôn nöõa, bôûi vì con ngöôøi ñaõ ñöôïc Maùu Chuùa Kitoâ cöùu chuoäc, ñaõ nhôø aân suûng trôû thaønh con caùi vaø baïn höõu Thieân Chuùa, vaø ñöôïc thoâng phaàn vinh quang tröôøng cöûu.
Nhöõng Quyeàn Lôïi, Quyeàn Ñöôïc Soáng Vaø Höôûng Moät Neáp Soáng Xöùng Hôïp
4. Ñeà caäp ñeán quyeàn lôïi cuûa con ngöôøi, ta caàn noùi ngay raèng: Phaøm ai cuõng coù quyeàn soáng, quyeàn giöõ thaân theå troïn veïn, quyeàn höôûng nhöõng phöông tieän thieát yeáu vaø vöøa ñuû cho moät ñôøi soáng xöùng hôïp : nhö cuûa aên, aùo maëc, nhaø ôû, nghæ ngôi, thuoác men vaø nhöõng söï giuùp ñôõ cuûa xaõ hoäi. Bôûi theá, con ngöôøi coù quyeàn ñöôïc baûo ñaûm veà tính maïng, nhö khi ñau yeáu, taøn taät, goùa buïa, giaø laõo, thaát nghieäp, vaø moãi khi vì nhöõng hoaøn caûnh ngoaøi yù muoán, con ngöôøi khoâng coù nhöõng phöông tieän sinh soáng caàn thieát [8].
Quyeàn Höôûng Nhöõng Giaù Trò Luaân Lyù Vaø Vaên Hoùa
5. Ai cuõng coù quyeàn ñöôïc ngöôøi khaùc toân troïng nhaân phaåm, thanh danh, quyeàn ñöôïc töï do ñi tìm chaân lyù, vaø trong phaïm vi traät töï luaân lyù vaø coâng ích cho pheùp, ñöôïc töï do phaùt bieåu yù kieán, phoå bieán tö töôûng, theo ñuoåi baát cöù ngheä thuaät naøo, vaø sau heát, ñöôïc quyeàn theo theo doõi nhöõng tin töùc moät caùch khaùch quan.
6. Luaät thieân nhieân cuõng ñoøi cho con ngöôøi ñöôïc quyeàn höôûng nhöõng ñaëc aân veà vaên hoùa, do ñoù ñöôïc theo hoïc moät neàn hoïc vaán caên baûn, moät neàn giaùo duïc chuyeân nghieäp caân xöùng vôùi trình ñoä tieán hoùa cuûa moãi daân toäc. Phaûi toå chöùc laøm sao, ñeå cho moãi caù nhaân, tuøy theo khaû naêng cuûa hoï, coù theå böôùc tôùi trình ñoä cao veà hoïc vaán, vaø, trong xaõ hoäi, coù theå ñaûm ñang nhöõng chöùc vuï, nhöõng traùch nhieäm thích hôïp vôùi taøi ba vaø naêng löïc cuûa mình[9].
Quyeàn Toân Thôø Thieân Chuùa, Theo Söï Ñoøi Buoäc Cuûa Löông Taâm Chaân Chính
7. Trong caùc quyeàn lôïi cuûa con ngöôøi, phaûi keå caû quyeàn ñöôïc toân thôø Thieân Chuùa theo meänh leänh cuûa löông taâm, vaø ñöôïc tuyeân xöng toân giaùo cuûa mình trong ñôøi soáng tö nhaân, cuõng nhö trong ñôøi soáng coâng khai. Lactanxioâ ngaøy xöa ñaõ xaùc ñònh: "Sôû dó Chuùa cho chuùng ta soáng laø ñeå chuùng ta daâng leân Ngaøi, laø Ñaáng Saùng Taïo, loøng toân suøng chính ñaùng, chuùng ta chæ nhìn nhaän, tuaân theo moät mình Ngaøi. Caùi tình hieáu thaûo naøy raøng buoäc chuùng ta vôùi Thieân Chuùa, vaø chính vì theá môùi coù toân giaùo"[10]. Ñöùc Leâo XIII, vò Tieàn nhieäm coøn löu danh, cuõng ñaõ quaû quyeát: " Chính caùi quyeàn töï do chaân chính, xöùng ñaùng vôùi ñòa vò con caùi Thieân Chuùa vaø baûo toaøn nhaân vò, noù huøng maïnh hôn caû baïo löïc, vaø nhöõng haønh ñoäng baát coâng: Giaùo hoäi vaãn caàu mong töï do, vaãn coi töï do nhö moät baùu vaät yeâu quí hôn caû. Töø ngaøn xöa, caùc thaùnh Toâng ñoà vaãn ñoøi quyeàn töï do naøy, caùc nhaø Hoä giaùo vaãn ñeà cao trong saùch vôû, vaø töøng öùc vaïn caùc thaùnh Töû ñaïo, ñaõ laáy xöông maùu ñeå minh chöùng[11]
Quyeàn Ñöôïc Töï Do Choïn Moät Neáp Soáng
8. Baát cöù ai cuõng coù quyeàn ñöôïc töï do choïn moät neáp soáng rieâng. Bôûi theá, hoï coù quyeàn laäp gia ñình, trong aáy hai vôï choàng ñeàu bình ñaúng trong quyeàn lôïi vaø nghóa vuï: hoaëc ngöôøi ta coù quyeàn theo ôn keâu goïi laøm linh muïc hay tu doøng.[12]
Gia ñình, moät khi xaây döïng trong moät cuoäc hoân nhaân ñaõ ñöôïc töï do keát hôïp, duy nhaát vaø baát khaû phaân ly, taát nhieân phaûi ñöôïc coâng nhaän laø moät tieåu toå ñaàu tieân vaø ñöông nhieân cuûa xaõ hoäi. Bôûi theá, caàn phaûi chuaån bò nhöõng bieän phaùp thuoäc laõnh vöïc kinh teá, xaõ hoäi, vaên hoùa, luaân lyù, coát ñeå baûo toaøn gia ñình, vaø giuùp gia ñình thöïc hieän caùi söù meänh cuûa mình.
Cha meï laø nhöõng ngöôøi ñaàu tieân coù quyeàn lôïi phaûi baûo ñaûm vieäc nuoâi naáng vaø giaùo duïc con caùi.[13]
Quyeàn Lôïi Kinh Teá
9. Nhìn sang ñòa haït kinh teá, luaät thieân nhieân coøn cho con ngöôøi khoâng nhöõng ñöôïc quyeàn ñoøi coù vieäc laøm, maø laïi ñöôïc töï do keùn choïn vieäc laøm[14].
Cuøng vôùi quyeàn lôïi treân ñaây, ngöôøi ta coù caû quyeàn yeâu caàu, trong khi laøm vieäc, ñöôïc höôûng nhöõng ñieàu kieän khoâng laøm nguy haïi ñeán söùc khoeû phaàn xaùc, khoâng laøm toån thöông neàn phong hoùa, vaø khoâng ngaên trôû söï phaùt huy nhöõng khaû naêng chính ñaùng cuûa lôùp thanh nieân. Veà phía nöõ giôùi, hoï coù quyeàn ñoøi nhöõng nhöõng ñieàu kieän laøm vieäc caân xöùng vôùi nhu caàu theo giôùi cuûa mình, vaø thích hôïp vôùi nghóa vuï ngöôøi vôï vaø ngöôøi meï trong gia ñình [15].
Vì nhaân vò, con ngöôøi coøn quyeàn ñöôïc phaùt trieån nhöõng hoaït ñoäng kinh teá trong nhöõng ñieàu kieän thoâng thöôøng, maø caù nhaân laõnh phaàn traùch nhieäm [16].
10. Cöù nhö ñaáy, ta caàn phaûi noùi leân raèng: moãi ngöôøi thôï coù quyeàn höôûng moät soá löông thöïc quy ñònh theo nhöõng qui taéc coâng bình, vaø tuøy theo khaû naêng cuûa ñöông söï, ñeå soá löông naøy coù theå baûo ñaûm cho ngöôøi thôï vaø gia ñình hoï moät möùc soáng phuø hôïp vôùi nhaân phaåm. Ñöùc tieân Giaùo hoaøng Pioâ XII ñaõ tuyeân boá: "Ñi theo vôùi luaät ñöôïc ñoøi coù vieäc laøm ñaõ in saâu trong baûn tính thieân nhieân, con ngöôøi coøn coù quyeàn lôïi thieân nhieân khaùc, töùc laø ñöôïc höôûng moät soá löông khaû dó töï soáng vaø nuoâi naáng con caùi: ñaáy, luaät thieân nhieân buoäc phaûi baûo toàn nhaân sinh moät caùch saâu xa ñeán theá"[17].
11. Luaät töï nhieân coøn cho con ngöôøi ñöôïc caû quyeàn tö höõu, trong aáy goàm caû quyeàn coù phöông tieän saûn xuaát. Nhö ta ñaõ coù dòp tuyeân boá nôi khaùc, quyeàn lôïi naøy "laø moät baûo ñaûm höõu hieäu cho phaåm giaù con ngöôøi, laø moät caùch giuùp cho con ngöôøi thöïc hieän nhöõng traùch nhieäm caù nhaân, duy trì söï oån ñònh vaø eâm aám gia ñình, ñoàng thôøi laø moät söï coäng taùc vaøo neàn hoøa bình vaø thònh vöôïng chung"[18]. Ñaøng khaùc, cuõng neân nhaéc laïi raèng: Töï baûn tính quyeàn tö höõu bao giôø cuõng bao haøm moät traùch vuï xaõ hoäi[19].
Quyeàn Töï Do Hoäi Hoïp Vaø Laäp Hoäi
12. Chính vì con ngöôøi töï baûn tính laø ñeå soáng trong xaõ hoäi, thaønh ra con ngöôøi coù quyeàn hoäi hoïp vaø laäp hoäi töùc laø quyeàn cho pheùp caùc ñoaøn theå ñöôïc coù nhöõng toå chöùc thích hôïp ñeå deã ñaït tôùi muïc ñích, quyeàn ñöôïc ñöùng ra töï nhaän laáy moät soá traùch nhieäm ngoõ haàu tieán tôùi nhöõng muïc tieâu ñaõ ñònh[20].
Thoâng ñieäp "Meï vaø Thaày" ñaõ xaùc ñònh raèng: vieäc thaønh laäp moät soá nhöõng hieäp hoäi, hay nhöõng ñoaøn theå trung gian, coù khaû naêng theo ñuoåi nhöõng muïc tieâu - maø ngoaøi ra caù nhaân khoâng taøi naøo coù theå ñaït tôùi, neáu khoâng ñoaøn keát laïi vôùi nhau - hieän nay quaû laø moät phöông tieän toái khaån, ñeå thöïc hieän quyeàn töï do vaø traùch nhieäm cuûa moät nhaân vò [21].
Quyeàn Di Cö Vaø Kieàu Nguï
13. Moïi ngöôøi ñeàu coù quyeàn ñöôïc töï do di chuyeån vaø cö nguï trong coäng ñoàng chính trò, choã mình ñang laø moät coâng daân; hoï cuõng ccoù quyeàn, moät khi ñaày ñuû lyù do, ñöôïc xuaát ngoaïi vaø kieàu nguï ôû ngoaïi quoác[22]. Nhöng nguyeân söï kieän mình laø ngöôøi nöôùc naøy hay ngöôøi nöôùc khaùc seõ khoâng bao giôø coù theå laø moät trôû löïc chính ñaùng caám con ngöôøi khoâng ñöôïc gia nhaäp xaõ hoäi nhaân loaïi, caám thaønh moät coâng daân cuûa khoái coäng ñoàng theá giôùí, nôi maø toaøn theå nhaân loaïi ñoaøn tuï vôùi nhau vì nhöõng moái daây lieân laïc coá höõu chung.
Quyeàn Coâng Daân
14. Ñi theo phaåm giaù con ngöôøi, coøn caû quyeàn ñöôïc tham döï moät caùch tích cöïc vaøo ñôøi soáng coâng coäng vaø goùp phaàn caù nhaân vaøo thieän ích chung. Ñöùc tieân Giaùo hoaøng Pioâ XII ñaõ giaûi thích :"Con ngöôøi theo yeáu tính cuûa noù, khoâng phaûi laø moät ñoái töôïng, hay moät yeáu toá thuï ñoäng trong ñôøi soáng xaõ hoäi; traùi laïi, noù phaûi laø chuû nhaân, laø neàn taûng, laø cöùu caùnh"[23].
Phaåm giaù con ngöôøi coøn coù quyeàn ñoøi phaùp luaät baûo veä nhöõng quyeàn lôïi rieâng cuûa mình, baûo veä moät caùch höõu hieäu, heát moïi ngöôøi baèng nhau, vaø chieáu theo nhöõng nguyeân taéc coâng bình. Ñöùc tieân nhieäm Pioâ XII ñaõ tuyeân boá: "Do traät töï phaùp lyù maø Thieân Chuùa ñaõ quy ñònh, con ngöôøi ñöôïc höôûng moät quyeàn lôïi ñaëc bieät vaø vónh vieãn, do ñoù moãi caù nhaân ñöôïc baûo ñaûm an ninh, vaø ñöôïc caû moät khu vöïc quyeàn lôïi coù phaùp luaät baûo veä cho khoûi bò ngöôøi khaùc laán aùp, vi phaïm"[24].
Nhöõng Nghóa Vuï, Moái Lieân Laïc Baát Khaû Phaân Caùch Giöõa Quyeàn Lôïi Vaø Nghóa Vuï Trong Moät Ngöôøi
15. Tröôùc ñaây, ta ñaõ nhaéc laïi nhöõng quyeàn lôïi phaùt sinh töï luaät thieân nhieân. Nhöng trong con ngöôøi - ñöùng laøm chuû - ñaõ coù bao nhieâu quyeàn lôïi thì cuõng coù baáy nhieâu nghóa vuï töông öùng. Luaät thieân nhieân cho quyeàn lôïi, nhöng ban haønh nhöõng nhieäm vuï: chính luaät thieân nhieân ñaây laø nguoàn goác, laø söùc toàn taïi vaø laø maõnh löïc baát huû.
Thí duï: quyeàn ñöôïc soáng ñem theo nghóa vuï phaûi baûo toàn söï soáng, quyeàn ñöôïc höôûng moät ñôøi soáng xöùng hôïp buoäc ta coù nghóa vuï phaûi aên ôû cho coù phaåm caùch; quyeàn ñöôïc töï do tìm chaân lyù buoäc ta coù nghóa vuï caøng phaûi nghieân cöùu vaø môû mang taàm hoïc hoûi.
Moái töông quan giöõa quyeàn lôïi vaø nghóa vuï nôi nhieàu ngöôøi khaùc nhau.
16. Trong ñôøi soáng xaõ hoäi, khi luaät thieân nhieân cho ai moät quyeàn lôïi, leõ coá nhieân cuõng buoäc nôi ngöôøi khaùc moät nghóa vuï, töùc laø nghóa vuï phaûi nhìn nhaän vaø toân troïng quyeàn lôïi ñoù. Nhö vaäy, caùi hieäu löïc baét buoäc noùi ñaây phaùt sinh töï luaät thieân nhieân : chính luaät thieân nhieân ban quyeàn lôïi vaø ñoøi phaûi coù nghóa vuï töông öùng. Bôûi theá, ngöôøi naøo chæ bieát ñoøi quyeàn lôïi khoâng, maø queân nhöõng nghóa vuï cuûa mình, hay khoâng chu toaøn nhöõng nghóa vuï ñoù, töùc laø duøng tay naøy phaù huûy coâng vieäc maø tay kia ñang xaây döïng.
Tinh Thaàn Coäng Taùc
17. Töï baûn tính, con ngöôøi laø phaûi xaõ hoäi, phaûi chung soáng ngöôøi naøy vôùi ngöôøi khaùc, vaø cuøng tìm thieän ích cho nhau. Vì theá, muoán cho ñoaøn theå ñöôïc thuaän hoøa, leõ taát nhieân laø phaûi nhìn nhaän quyeàn lôïi ngöôøi khaùc vaø thi haønh boån phaän cuûa mình. Ai cuõng coù nhieäm vuï phaûi goùp vaøo moät tay, ñeå möu laáy traät töï chung, ñeå trong aáy nhöõng quyeàn lôïi, nhöõng nghóa vuï seõ ñöôïc thoûa maõn moät caùch hieäu quaû hôn.
Ñeå laáy thí duï: Neáu chæ thöøa nhaän con ngöôøi ñöôïc quyeàn coù caùc phöông tieän sinh soáng: chöa ñuû; nhöng moãi ngöôøi coøn phaûi, tuøy khaû naêng mình, cung caáp ñaày ñuû nhöõng phöông tieän aáy nöõa.
Ñôøi soáng xaõ hoäi khoâng phaûi chæ laø toå chöùc cho traät töï, nhöng coøn phaûi ñem laïi lôïi ích cho con ngöôøi. Leõ coá nhieân laø phaûi nhìn nhaän, phaûi toân troïng quyeàn lôïi vaø nghóa vuï cuûa nhau, nhöng heát moïi ngöôøi coøn phaûi hôïp taùc vôùi nhau trong nhöõng chöông trình, maø trình ñoä vaên minh ngaøy nay cho pheùp thöïc hieän, vaø nhieàu khi coøn khuyeán khích vaø thuùc ñaåy nöõa.
Tinh Thaàn Traùch Nhieäm
18. Nhaân phaåm ñoøi con ngöôøi phaûi hoaït ñoäng theo söï mình quyeát ñònh vaø phaûi ñöôïc töï do trong ñôøi soáng xaõ hoäi, chính ôû taïi nhöõng quyeát ñònh caù nhaân ñoù maø coù söï toân troïng caùc quyeàn lôïi, coù söï thi haønh caùc nghóa vuï, coù söï hôïp taùc trong voâ soá nhöõng hoaït ñoäng khaùc. Nghóa laø con ngöôøi chæ hoaït ñoäng, moät khi töï saùng kieán, töï xeùt ñoaùn, vaø töï yù thöùc ñöôïc nhieäm vuï, chöù khoâng phaûi khi bò cöôõng baùch, bò thuùc ñaåy töø beân ngoaøi.
Moät xaõ hoäi maø chæ xaây ñaép treân nhöõng moái töông quan cöôøng löïc seõ khoâng coøn gì laø nhaân ñaïo, bôûi vì noù keàm haõm töï do phaùt trieån vaø kieän toaøn ñôøi soáng.
Chung Soáng Trong Chaân Lyù, Coâng Bình, Baùc AÙi Vaø Töï Do
19. Cöù nhö treân, moät xaõ hoäi chæ coù traät töï, höõu ích, vaø toân troïng nhaân phaåm, moät khi xaây döïng treân neàn taûng chaân lyù, nhö lôøi thaùnh Phaoloâ: "Anh em haõy chöøa tính noùi doái, haõy thaúng thaén noùi thaät vôùi nhau, bôûi vì heát moïi ngöôøi ñeàu laø chi theå trong moät baûn thaân" [25]. Muoán nhö theá, caàn phaûi thaønh thöïc nhìn nhaän quyeàn lôïi vaø nghóa vuï cuûa moãi ngöôøi.
Thöïc ra, xaõ hoäi seõ ñaït ñöôïc keát quaû treân ñaây, neáu, döôùi aùnh saùng söï coâng bình, ngöôøi ta khoâng nhöõng toân troïng quyeàn lôïi keû khaùc, thi haønh nghóa vuï cuûa mình, maø laïi, neáu ngöôøi ta coù tinh thaàn baùc aùi, bieát nhìn nhaän nhöõng nhu caàu cuûa ngöôøi khaùc nhö cuûa chính mình, bieát cho hoï thoâng coâng taøi saûn cuûa mình, vaø bieát trao ñoåi cho nhau, moät caùch doài daøo hôn, nhöõng giaù trò thieâng lieâng. Baáy nhieâu cuõng chöa ñuû, xaõ hoäi coøn phaûi soáng trong töï do, nghóa laø trong nhöõng phöông thöùc xöùng hôïp vôùi con ngöôøi, bôûi vì chæ coù con ngöôøi môùi laõnh ñöôïc traùch nhieäm veà vieäc laøm cuûa mình.
20. Chö Huynh ñaùng kính vaø caùc con thaân meán,
Xaõ hoäi con ngöôøi tieân vaøn phaûi quan nieäm noù nhö moät thöïc taïi thuoäc phaïm vi thieâng lieâng, do ñoù con ngöôøi, döôùi aùnh saùng chaân lyù, seõ thoâng cho nhau nhöõng kho taøng kieán thöùc, seõ thi thoá nhöõng quyeàn lôïi vaø thöïc haønh nhöõng nghóa vuï, seõ thi ñua hoïc hoûi nhöõng giaù trò luaân lyù, seõ ñoàng höôûng veû ñeïp cao quyù trong söï vaät, seõ saün saøng thoâng cho ngöôøi khaùc nhöõng gì toát nhaát nôi mình, vaø thaâu nhaän cho mình nhöõng gì toát ñeïp tìm thaáy nôi ngöôøi khaùc. Nhöõng giaù trò treân ñaây phaûi thaám nhuaàn, vaø höôùng daãn moïi phaïm vi : vaên hoùa, kinh teá, xaõ hoäi, chính trò, phaùp luaät vaø taát caû moïi hình thöùc khaùc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi trong cuoäc soáng tieán hoùa thöôøng xuyeân cuûa noù.
Thieân Chuùa Laø Neàn Taûng Traät Töï Luaân Lyù
21. Traät töï hieän haønh trong xaõ hoäi loaøi ngöôøi coù moät yeáu tính luaân lyù, vì ñöôïc xaây ñaép treân chaân lyù, thöïc hieän trong coâng bình, kieän toaøn trong baùc aùi, vaø sau heát tìm thaáy trong töï do moät möùc thaêng baèng, ñeå moãi ngaøy tieán tôùi choã nhaân ñaïo hôn.
Caùi traät töï luaân lyù - maø nhöõng nguyeân taéc coù tính caùch phoå thoâng tuyeät ñoái, baát di baát dòch ñaây - thöïc ra baét nguoàn töø Thieân Chuùa, laø Ñaáng sieâu vieät vaø coù bieät vò. Ngöôøi laø Chaân lyù, laø Ñaáng Toaøn Thieän, laø Nguoàn goác sau cuøng ban söùc linh hoaït cho moät xaõ hoäi coù qui cuû, phong phuù, vaø thích hôïp vôùi phaåm giaù con ngöôøi[26]. Veà ñieàu naøy thaùnh Toâma ñaõ giaûi thích : "Sôû dó lyù trí ñöùng laøm qui taéc cho loøng muoán con ngöôøi vaø do ñoù coù theå ño löôøng ñöôïc möùc ñoä cuûa loøng muoán, laø vì lyù trí phaùt sinh töø moät phaùp luaät tröôøng cöûu, chính laø lyù trí Thieân Chuùa... Taïi theá, loøng muoán con ngöôøi toát laønh laø tuøy thuoäc ôû phaùp luaät tröôøng cöûu naøy hôn laø tuøy ôû lyù trí loaøi ngöôøi" [27].
Trieäu Chöùng Cuûa Thôøi Ñaïi
22. Thôøi ñaïi chuùng ta coù ba ñaëc ñieåm. Tröôùc heát laø cuoäc thaêng tieán kinh teá vaø xaõ hoäi cuûa taàng lôùp lao ñoäng. Lôùp ngöôøi naøy taäp trung löïc löôïng, tröôùc heát laø ñeå ñoøi hoûi nhöõng quyeàn lôïi kinh teá, xaõ hoäi; sau ñaáy ñoøi hoûi nhöõng quyeàn lôïi chính trò, roài cuoái cuøng, ñoøi ñöôïc tham gia nhöõng giaù trò vaên hoùa baèng nhöõng phöông caùch thích hôïp. Giôùi lao ñoäng theá giôùi ngaøy nay yeâu saùch ñöôïc xöû ñoái khoâng phaûi nhö nhöõng vaät voâ taâm voâ trí maø ngöôøi ta tha hoà lôïi duïng, nhöng phaûi ñöôïc coi nhö nhöõng nhaân vò trong heát moïi laõnh vöïc ñôøi soáng coâng coäng, nghóa laø trong laõnh vöïc kinh teá, xaõ hoäi, vaên hoùa, chính trò.
23. Ñaëc ñieåm roõ reät thöù hai laø söï kieän nöõ giôùi gia nhaäp ñôøi soáng coâng khai, söï gia nhaäp ñaây coù leõ mau choùng hôn trong nhöõng daân toäc chòu aûnh höôûng vaên minh Coâng giaùo, vaø chaäm treã hôn - noùi moät caùch chung - trong caùc daân toäc coù nhöõng truyeàn thoáng, vaên hoùa khaùc. Moãi ngaøy caøng yù thöùc hôn veà nhaân phaåm cuûa mình, nöõ giôùi khoâng chòu ñeå thieân haï coi mình nhö moät vaät voâ hoàn, hay moät khí cuï: traùi laïi, nöõ giôùi ñoøi phaûi ñöôïc nhöõng quyeàn lôïi vaø nhöõng nghóa vuï xöùng vôùi nhaân vò, duø trong gia ñình, hay ngoaøi ñôøi soáng xaõ hoäi.
24. Ñaëc ñieåm thöù ba : nhaân loaïi ngaøy nay, ñaõ bieán ñoåi sang moät hình thöùc xaõ hoäi, chính trò hoaøn toaøn môùi meû. Heát moïi daân toäc hoaëc ñaõ chinh phuïc, hoaëc saép chinh phuïc laïi neàn ñoäc laäp quoác gia, neân sôùm muoän seõ khoâng coøn ñeá quoác thoáng trò, hay quoác gia bò trò.
Ngaøy nay con ngöôøi trong baát cöù daân toäc naøo, hay ôû luïc ñòa naøo, laø coâng daân cuûa moät nöôùc ñoäc laäp, hay laø saép söûa ñoäc laäp, khoâng moät chuûng toäc naøo muoán laøm noâ leä ngoaïi lai. Ngaøy nay, ñang laø thôøi caùo chung nhöõng luoàng dö luaän, hoài xöa ñaõ töøng aên saâu trong bao nhieâu theá heä, theo ñoù coù nhöõng lôùp ngöôøi baèng loøng nhaän tình traïng töï ty maëc caûm, vaø, traùi laïi, coù nhöõng ngöôøi quaù töï toân maëc caûm, vì yû vaøo ñòa vò kinh teá, xaõ hoäi, yû vaøo giôùi cuûa mình, hay ñòa vò chính trò cuûa mình.
25. Ngaøy nay ñang thònh haønh, ñang phoå bieán saâu roäng tö töôûng veà söï bình ñaúng giöõa heát moïi ngöôøi, xeùt veà nhaân phaåm. Bôûi vaäy, ít ra theo lyù trí vaø nguyeân taéc, khoâng theå naøo coù lyù do baøo chöõa cho thuyeát kyø thò chuûng toäc. Ñaây môùi thaät laø moät böôùc tieán voâ cuøng quan troïng treân con ñöôøng ñöa ñeán xaây döïng moät coäng ñoàng theá giôùi, theo nhöõng nguyeân taéc maø ta ñaõ trình baøy. Nghóa laø : moät khi con ngöôøi yù thöùc ñöôïc nhöõng quyeàn lôïi cuûa baûn thaân, coá nhieân cuõng phaûi yù thöùc noåi nhöõng nghóa vuï cuûa mình. Ñaõ coù quyeàn lôïi, taát nhieân coù nghóa vuï thi thoá nhöõng quyeàn lôïi ñoù, nhö laø nhöõng phöông thöùc bieåu döông nhaân vò, vaø, ñoàng thôøi, nôi ngöôøi khaùc, coù nghóa vuï phaûi nhìn nhaän vaø toân troïng nhöõng quyeàn lôïi ñoù.
Roài, moät khi nhöõng nguyeân taéc cuûa ñôøi soáng daân söï ñaõ ñöôïc trình baøy baèng danh töø "quyeàn lôïi vaø nghóa vuï" luùc aáy con ngöôøi môùi côûi môû tröôùc nhöõng giaù trò thieâng lieâng, môùi hieåu chaân lyù, coâng bình, baùc aùi, töï do laø gì, môùi yù thöùc ñöôïc raèng mình ñang laø thaønh phaàn trong moät xaõ hoäi nhö theá. Saâu xa hôn nöõa, ñöùng tröôùc nhöõng lyù do treân ñaây, con ngöôøi ñaõ ñöôïc chuaån bò ñeå hieåu raèng : Thieân Chuùa laø Ñaáng Sieâu vieät, laø Ñaáng coù bieät vò. Khi ñoù, nhöõng moái töông quan giöõa nhaân loaïi vôùi Thieân Chuùa, tröôùc maét con ngöôøi, seõ ñöôïc coi nhö neàn taûng cho ñôøi soáng, khoâng nhöõng ñôøi soáng trong thaâm taâm, maø laïi caû ñôøi soáng coäng ñoàng trong xaõ hoäi.
* * *
Phaàn II
Nhöõng Moái Töông Quan Giöõa Caù Nhaân Vôùi Coâng Quyeàn Trong Moät Coäng Ñoàng Chính Trò
Söï Caàn Thieát Cuûa Coâng Quyeàn, Quyeàn Bình Ñaúng Baét Nguoàn Töø Thieân Chuùa
26. Xaõ hoäi cuûa nhaân loaïi seõ khoâng coù traät töï, seõ khoâng ñöôïc phong phuù, neáu khoâng coù nhöõng ngöôøi naém giöõ chính quyeàn hôïp phaùp ñeå duy trì nhöõng toå chöùc, vaø baûo ñaûm moät caùch ñaày ñuû nhöõng thieän ích chung. Quyeàn bính ñaây do bôûi Thieân Chuùa nhö thaùnh Phaoloâ ñaõ daïy: "Chaúng coù quyeàn bính naøo maø khoâng phaùt xuaát töø Thieân Chuùa"[28]. Lyù thuyeát cuûa thaùnh Toâng ñoà treân ñaây ñaõ ñöôïc thaùnh Gioan Chrysostoâmoâ chuù giaûi nhö sau: "Ngaøi muoán noùi gì? Phaûi chaêng moãi vò trong chính quyeàn ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa toân phong vaøo chöùc vuï ? Dó nhieân, thaùnh Phaoloâ seõ ñaùp: ñaáy khoâng phaûi ñieàu toâi muoán quaû quyeát. Toâi khoâng noùi ñeán töøng caù nhaân trong chính quyeàn, nhöng coù yù noùi veà chính vieäc cai quaûn. Töùc laø baûo: chính söï kieän coù coâng quyeàn, moät beân coù ngöôøi chæ huy, moät beân coù ngöôøi phuïc tuøng, caùi ñoù khoâng phaûi ngaãu nhieân maø coù, nhöng bôûi Chuùa khoân ngoan xeáp ñaët"[29]. Noùi theá khaùc, Thieân Chuùa ñaõ döïng neân con ngöôøi coù baûn tính xaõ hoäi, nhöng vì khoâng moät xaõ hoäi naøo "coù theå beàn vöõng maø khoâng coù moät ngöôøi chæ huy, ñeå hoaït ñoäng moät caùch hieäu löïc, vaø, ñöùng ôû treân, höôùng daãn moïi ngöôøi phuïc vuï cho moät chöông trình chung, cho neân heát moïi coäng ñoàng nhaân loaïi caàn phaûi coù moät quyeàn bính, ñeå quaûn trò. Quyeàn bính ñaây, cuõng nhö chính toaøn theå xaõ hoäi, ñeàu phaûi laáy Taïo Hoùa, vaø, nhö theá, phaûi laáy Thieân Chuùa laøm neàn taûng" [30].
27. Chính quyeàn bính cuõng khoâng thoùat ra khoûi voøng phaùp luaät. Quyeàn bính chæ laø moät khaû naêng chæ huy cho hôïp leõ phaûi. Thaønh ra, chính caùi tieàm löïc baét buoäc laø do bôûi luaät luaân lyù vaø luaät luaân lyù döïa treân Thieân Chuùa, laø nguoàn goác vaø cöùu caùnh. Ñöùc tieân Giaùo hoaøng Pioâ XII ñaõ daïy :" Traät töï tuyeät ñoái cuûa caùc sinh vaät vaø ngay caùi muïc ñích cuûa con ngöôøi töùc con ngöôøi töï do, coù nhöõng quyeàn lôïi, nhöõng nghóa vuï baát khaû xaâm phaïm, con ngöôøi ñöùng laøm nguoàn goác vaø laøm cöùu caùnh cuûa xaõ hoäi cuõng bao haøm nhaø nöôùc nhö moät coäng ñoàng caàn thieát phaûi coù quyeàn bính; vì khoâng coù quyeàn bính töùc ñoaøn theå seõ khoâng toàn taïi, khoâng theå soáng... Theo lyù trí vaø theo ñöùc tin coâng giaùo, traät töï toång quaùt naøy caàn phaûi baét nguoàn töø Thieân Chuùa, laø Ñaáng coù bieät vò, laø Chuùa saùng taïo moïi loaøi, bôûi theá, nhöõng töôùc vò cuûa coâng quyeàn chaúng qua chæ laø söï thoâng coâng chính quyeàn bính Thieân Chuùa vaäy" [31].
28. Neáu quyeàn bính chæ döïa treân söï ñe doïa, söï sôï phaûi tuø toäi, hay laø höùa heïn ñöôïc aân thöôûng, thì laøm sao coù ñuû hieäu löïc thuùc ñaåy ngöôøi ta ñi tìm thieän ích chung ? Hoaëc giaû coù thuùc ñaåy ñi nöõa chaéc chaén seõ khoâng theo phöông thöùc xöùng hôïp vôùi nhaân phaåm, laø moät loaøi coù töï do vaø lyù trí. Quyeàn bính, tieân vaøn, laø moät hieäu löïc luaân lyù. Nhöõng ai naém giöõ quyeàn bính, tröôùc heát phaûi keâu goïi ñeán löông taâm, ñeán nghóa vuï saün saøng phuïc vuï coâng ích. Nhöng con ngöôøi ñeàu bình ñaúng trong nhaân phaåm töï nhieân; khoâng ai coù quyeàn quyeát ñònh baét eùp ngöôøi khaùc phaûi tuaân theo : quyeàn naøy chæ daønh cho Thieân Chuùa - moät mình Ngaøi thaåm cöùu vaø xeùt ñoaùn nhöõng ñieàu quyeát ñònh thaàm kín cuûa con ngöôøi. Bôûi vaäy, quyeàn bính nhaân loaïi chæ coù theå baét buoäc löông taâm, khi naøo noù lieân keát vôùi quyeàn bính Thieân Chuùa vaø thoâng coâng quyeàn bính Thieân Chuùa moät phaàn naøo [32].
Xaùc ñònh nguyeân taéc naøy, töùc laø cuõng baûo ñaûm nhaân phaåm cuûa ngöôøi daân, vì raèng khi phuïc tuøng chính quyeàn, khoâng phaûi ngöôøi daân phuïc tuøng hoï, theo tö caùch vò aáy laø ngöôøi; nhöng thöïc ra, ngöôøi daân phuïc tuøng Thieân Chuùa laø Ñaáng saùng taïo vaïn vaät theo moät traät töï do chính Ngöôøi ñaõ an baøi. Hôn nöõa, khi chuùng ta toân troïng Thieân Chuùa, khoâng phaûi laø chuùng ta töï haï, nhöng chính laø ta töï naâng cao giaù trò cuûa mình, bôûi vì phuïng söï Thieân Chuùa, töùc laø cai trò roài [33].
29. Quyeàn bính maø traät töï luaân lyù ñoøi hoûi, phaùt xuaát töï Thieân Chuùa. Bôûi theá, neáu nhöõng vò caàm quyeàn coù tuyeân boá nhöõng luaät leä, hay thi haønh nhöõng phöông phaùp traùi vôùi traät töï luaân lyù, töùc laø traùi vôùi yù nguyeän Thieân Chuùa, thì taát nhieân nhöõng luaät leä hay phöông phaùp kia khoâng theå baét buoäc löông taâm, bôûi vì "phaûi vaâng leänh Thieân Chuùa hôn vaâng leänh ngöôøi traàn gian"[34]. Hôn nöõa, trong tröôøng hôïp naøy, quyeàn bính khoâng phaûi quyeàn bính nöõa, nhöng laø cöôøng quyeàn aùp böùc. Thaùnh Toâma daïy: "Phaùp luaät nhaân loaïi chæ coù tính caùch moät leà luaät, khi naøo noù hôïp vôùi leõ phaûi; vaø luùc aáy hieäu löïc cuûa phaùp luaät laø do luaät tröôøng cöûu. Nhöng khi naøo phaùp luaät ñi ra ngoaøi leõ phaûi, noù seõ trôû thaønh baát coâng, khoâng coøn yeáu tính moät leà luaät, traùi laïi, noù laø moät hình thöùc baïo löïc"[35].
Quyeàn bính bôûi Thieân Chuùa, nhung söï kieän naøy khoâng laøm cho con ngöôøi maát quyeàn tuyeån cöû nhöõng vò cai trò mình, maát quyeàn quyeát ñònh veà chính theå, hay maát quyeàn ñaët ra nhöõng qui taéc vaø giôùi haïn cho vieäc thi haønh quyeàn bính. Cöù nhö ñaây, hoïc thuyeát ta môùi trình baøy thieát töôûng coù theå thích hôïp vôùi baát cöù moät chính theå naøo thöïc söï daân chuû [36].
Thöïc Hieän Thieän Ích Chung, Ñaáy Laø Lyù Do Toàn Taïi Cuûa Coâng Quyeàn
30. Heát moïi caù nhaân, moïi ñoaøn theå trung gian ñeàu phaûi coäng taùc, moãi ngöôøi theo phaïm vi cuûa mình, ñeå möu thieän ích cung cho toaøn theå. Taát caû phaûi theo ñuoåi nhöõng quyeàn lôïi cuûa mình, sao cho phuø hôïp vôùi thieän ích chung trong khi coäng taùc - baèng cuûa caûi hay baèng coâng vieäc - hoï phaûi theo nhöõng chæ thò maø coâng quyeàn ñaõ xaùc ñònh, hôïp vôùi qui taéc coâng bình vaø tuøy ôû hình thöùc vaø giôùi haïn khaû naêng cuûa moãi ngöôøi. Nhöõng haønh ñoäng maø chính quyeàn truyeàn xuoáng, töï noù, phaûi ñích ñaùng, phaûi coù moät noäi dung toát laønh, theo luaät luaân lyù, hay ít ra coù theå höôùng ñònh cho neân toát.
Tuy nhieân, traùch vuï cuûa chính phuû chæ coù yù nghóa, moät khi nhaèm gaây thieän ích chung, cho neân nhöõng quyeát ñònh cuûa coâng quyeàn caàn phaûi toân troïng caùi baûn tính thöïc söï cuûa thieän ích, vaø phaûi tuøy ôû hoaøn caûnh cuûa thôøi cuoäc [37].
Nhöõng Phöông Tieän Caên Baûn Cuûa Thieän Ích Chung
31. Nhöõng ñaëc ñieåm coù tính caùch nhaân chuûng phaân bieät töøng ñoaøn theå nhaân loaïi cuõng thuoäc trong phaïm vi thieän ích chung, nhöng töï noù, khoâng coù yeáu toá ñeå ñònh nghóa thieän ích moät caùch toaøn veïn ñöôïc [38] . Thieän ích chung, theo lyù thuyeát, chæ coù theå ñònh nghóa trong heát moïi khía caïnh caên baûn saâu xa, cuõng nhö chæ coù theå xaùc ñònh theo lòch söû, moät khi qui höôùng veà con ngöôøi. Bôûi vì thieän ích chung laø moät yeáu toá caên baûn, lieân heä ñeán baûn tính nhaân loaïi[39].
Sau nöõa, baûn tính cuûa thieän ích chung coøn buoäc heát moïi coâng daân phaûi tham gia, tuøy theo nhöõng theå thöùc khaùc nhau, nhö vieäc laøm, coâng nghieäp, vaø ñieàu kieän moãi ngöôøi. Bôûi theá, coâng quyeàn chæ nhaém phuïc vuï nhöõng quyeàn lôïi cuûa toaøn theå, khoâng thieân vò moät caù nhaân, hay moät lôùp ngöôøi trong xaõ hoäi. Ñöùc Tieân Giaùo Hoaøng Leâoâ XIII ñaõ tuyeân boá: "Khoâng theå naøo cho pheùp coâng quyeàn daân söï quay sang phuïc vuï moät ngöôøi, hay moät soá ít ngöôøi, bôûi vì coâng quyeàn ñöôïc thieát laäp laø vì thieän ích chung cuûa toaøn theå"[40]. Tuy nhieân, ñöùc coâng bình vaø söï voâ tö ñoâi khi cuõng cho pheùp nhöõng vò caàm quyeàn trong nöôùc ñöôïc daønh moät söï saên soùc rieâng cho nhöõng thaønh phaàn yeáu ôùt nhaát trong xaõ hoäi, vì khoâng ñuû khaû naêng beânh hoä nhöõng quyeàn lôïi chính ñaùng cuûa mình [41].
32. ÔÛ ñaây, ta caàn löu yù ñeán moät söï kieän laø thieän ích chung bao haøm taát caû con ngöôøi, vôùi nhöõng nhu caàu thieâng lieâng vaø vaät chaát. Quan nieäm nhö theá, thieän ích ñoøi ôû nôi chính phuû moät chính saùch thích hôïp, toân troïng caùc heä thoáng giaù trò, vaø tuøy theo tæ leä coâng baèng, phaûi daønh cho xaùc cuõng nhö hoàn nhöõng nguoàn lôïi vaät chaát hay thieâng lieâng caân xöùng [42] . Nhöõng nguyeân taéc treân ñaây hoaøn toaøn aên nhiòp vôùi nhöõng ñieàu maø ta ñaõ giaûi thích trong thoâng ñieäp "Meï vaø Thaày": Thieän ích chung "bao haøm taát caû nhöõng ñieàu kieän trong ñôøi soáng xaõ hoäi, vôùi muïc ñích laø nhöõng ñieàu kieän naøy giuùp con ngöôøi ñaït tôùi söï hoaøn haûo cuûa mình moät caùch toaøn dieän vaø deã daøng hôn "[43].
Con ngöôøi thaønh bôûi thaân xaùc vaø linh hoàn baát töû, cho neân trong cuoäc soáng traàn gian naøy, khoâng theå ñöôïc thoûa maõn trong heát moïi ñoøi hoûi theo baûn tính, cuõng khoâng theå ñaït tôùi haïnh phuùc hoaøn toaøn. Bôûi theá, nhöõng phöông tieän ñaõ ñöôïc thieát laäp ñeå phuïc vuï coâng ích, khoâng ñöôïc caûn trôû vieäc cöùu roãi tröôøng cöûu cuûa con ngöôøi, traùi laïi, caøng phaûi tích cöïc giuùp ñôõ vieäc ñoù nöõa[44].
Ñòa Vò Cuûa Coâng Quyeàn Ñoái Vôùi Quyeàn Lôïi Vaø Nghóa Vuï Cuûa Caù Nhaân
33. Theo tö töôûng hieän ñaïi, thieän ích chung ôû taïi nhaát laø vieäc baûo veä nhöõng quyeàn lôïi vaø nhöõng nghóa vuï cuûa con ngöôøi, nhieäm vuï cuûa nhaø caàm quyeàn laø baûo ñaûm söï nhìn nhaän vaø toân troïng nhöõng quyeàn lôïi ñoù, laø dung hoøa, beânh hoä, phaùt huy nhöõng quyeàn lôïi treân ñaây, noùi theá khaùc, laø giuùp ñôõ moãi coâng daân deã thi haønh nhöõng nghóa vuï cuûa mình. Bôûi vì "söù meänh thieát yeáu cuûa moïi quyeàn bính chính trò laø beânh vöïc nhöõng quyeàn baát khaû xaâm phaïm cuûa con ngöôøi vaø giuùp cho moãi ngöôøi deã thi haønh traùch vuï rieâng bieät cuûa mình" [45].
Bôûi vaäy neáu coâng quyeàn khoâng chòu nhìn nhaän, hay laø vi phaïm nhöõng quyeàn lôïi con ngöôøi, luùc aáy coâng quyeàn ñaõ khoâng chu toaøn nghóa vuï cuûa mình, maø laïi nhöõng quyeát ñònh cuûa coâng quyeàn cuõng maát heát giaù trò phaùp lyù [46].
Dung Maïo, Baûo Veä Nhöõng Quyeàn Lôïi Vaø Nghóa Vuï Cuûa Nhaân Vò
34. Coâng quyeàn, coù moät nghóa vuï caên baûn laø xeáp ñaët nhöõng moái lieân quan phaùp lyù giöõa caùc coâng daân vôùi nhau, ñeå vieäc thi haønh nhöõng quyeàn lôïi nôi ngöôøi naøy khoâng laøm ngaên trôû, hay laøm toån thöông ñeán vieäc thi haønh nhöõng quyeàn lôïi ñoù ôû nôi ngöôøi khaùc; maø laïi caøng laøm cho vieäc thi haønh nhöõng nghóa vuï töông öùng ñöôïc chu ñaùo. Sau nöõa, coâng quyeàn coù nghóa vuï duy trì nhöõng quyeàn lôïi cuûa heát moïi ngöôøi ñöôïc toaøn veïn, vaø ôû ñaâu bò vi phaïm, thì caàn ñöôïc taùi laäp ngay[47].
Söï Thaêng Tieán Caùc Quyeàn Lôïi Cuûa Con Ngöôøi
35. Coâng quyeàn coù nhieäm vuï coäng taùc vaøo vieäc thaønh laäp moät tình traïng, trong aáy moãi ngöôøi coù theå beânh vöïc quyeàn lôïi vaø thi haønh nhöõng nghóa vuï cuûa mình moät caùch deã daøng. Baøi hoïc kinh nghieäm minh chöùng raèng: neáu chính quyeàn khoâng kòp thôøi haønh ñoäng trong phaïm vi kinh teá, xaõ hoäi, vaên hoùa taát nhieân giöõa caùc coâng daân seõ gaây neân nhöõng baát bình ñaúng, nhaát laø ôû thôøi ñaïi ngaøy nay. Nhö theá, nhöõng quyeàn lôïi caên baûn cuûa con ngöôøi khoâng coøn hieäu löïc, maø roài vieäc thi haønh nhöõng nghóa vuï töông öùng cuõng bò toån thöông.
36. Bôûi vaäy, vieäc toái khaån laø coâng quyeàn phaûi löu taâm ñeán vieäc chænh ñoán xaõ hoäi song song vôùisöï tieán boä kinh teá. Coâng quyeàn phaûi tuøy theo möùc ñoä saûn xuaát quoác gia ñeå phaùt trieån nhöõng coâng vuï thieát yeáu, nhö ñöôøng saù, phöông tieän chuyeån vaän, giao thoâng, phaân phaùt nöôùc uoáng, nhaø cöûa, y teá, giaùo duïc, nhöõng ñieàu kieän thích hôïp cho vieäc haønh ñaïo, toå chöùc giaûi trí. Coâng quyeàn phaûi lo toå chöùc nhöõng cheá ñoä baûo ñaûm cho nhöõng tröôøng hôïp tai naïn, nhöõng gaùnh naëng gia ñình, ñeå khoâng moät caù nhaân naøo phaûi thieáu nhöõng nguoàn lôïi thieát yeáu cho moät ñôøi soáng xöùng hôïp. Coâng quyeàn haõy ñeå yù cho nhöõng lôùp lao ñoäng ñeán tuoåi ñi laøm coù moät vieäc töông öùng vôùi khaû naêng cuûa hoï; vaø moãi ngöôøi thôï ñöôïc höôûng moät soá löông coâng baèng ñích ñaùng; trong caùc coâng nghieäp, hoï coù theå laõnh laáy phaàn traùch nhieäm; laøm sao coù theå thaønh laäp nhöõng ñoaøn theå trung gian, ñeå cho ñôøi soáng xaõ hoäi ñöôïc theâm deã daøng, sung maõn. Sau heát, lieäu cho heát moïi ngöôøi ñöôïc höôûng nhöõng quyeàn lôïi vaên hoùa tuøy theo hình thöùc vaø trình ñoä thích hôïp.
Möïc Quaân Bình Giöõa Hai Hình Thöùc Hoaït Ñoäng Cuûa Coâng Quyeàn
37. Coâng ích ñoøi ôû chính quyeàn, ñöùng tröôùc nhöõng quyeàn lôïi cuûa con ngöôøi, phaûi thi haønh hai vieäc: moät laø hoøa giaûi vaø beânh vöïc nhöõng quyeàn lôïi ñoù, hai laø coå voõ, nhöng ñoàng thôøi giöõ möùc thaêng baèng giöõa hai hoaït ñoäng naøy. Nghóa laø noùi, moät beân, chính quyeàn ñeà phoøng nhöõng öu theá daønh cho caù nhaân, hay laø cho moät soá ñoaøn theå khoâng ñöôïc taïo neân trong quoác gia nhöõng tình traïng öu ñaõi; beân kia, söï chính quyeàn ñeå taâm beânh vöïc nhöõng quyeàn lôïi cuûa toaøn daân ñöøng ñi ñeán choã aùp duïng moät chính saùch maø roài ra seõ töï phaûn, nghóa laø haïn cheá moät caùch quaù ñaùng, hay laø seõ laøm cho nhöõng quyeàn lôïi noùi treân khoâng theå thi haønh moät caùch hoaøn toaøn. "Caàn phaûi luoân luoân nhaéc laïi nguyeân taéc sau ñaây: Hoaït ñoäng cuûa nhaø nöôùc trong laõnh vöïc kinh teá, duø coù ñi saâu roäng ñeán ñaâu trong caùc khu vöïc xaõ hoäi, khoâng khi naøo ñöôïc tieâu dieät quyeàn töï do hoaït ñoäng cuûa caù nhaân, traùi laïi, phaûi coå voõ quyeàn töï do naøy, laøm sao coù theå baûo ñaûm ñöôïc nhöõng quyeàn lôïi thieát yeáu cuûa con ngöôøi".[48]
Chính caùi nguyeân taéc thaêng baèng noùi ñaây phaûi ñöôïc luoân luoân chuù troïng, nhöõng khi coâng quyeàn gia taêng coá gaéng, ñeå cho coâng daân ñöôïc deã höôûng nhöõng quyeàn lôïi cuûa hoï, vaø laøm cho hoï ñôõ vaát vaû khi phaûi thi haønh nhöõng nghóa vuï trong ñôøi soáng xaõ hoäi.
Cô Caáu Vaø Söï Ñieàu Haønh Coâng Quyeàn
38. Trong vieäc toå chöùc coâng quyeàn, khoâng theå xaùc ñònh moät caùch tuyeät ñoái cô caáu naøo toát hôn caû, cuõng nhö khoâng theå quyeát ñònh coâng thöùc naøo thích hôïp nhaát, trong khi aùp duïng caùc quyeàn laäp phaùp, haønh phaùp, tö phaùp.
Thöïc ra, trong vieäc löïa choïn hình thöùc cai trò trong moät nöôùc, hay ñònh ñoaït nhöõng phöông thöùc ñieàu haønh cho chính quyeàn. Caàn phaûi chuù troïng raát nhieàu ñeán hoaøn caûnh rieâng bieät vaø nhöõng söï kieän lòch söû cuûa moãi daân toäc: noù thay ñoåi tuøy thôøi gian, tuøy ñòa phöông. Tuy nhieân, ta thieát töôûng: phuø hôïp hôn caû ñoái vôùi ñoøi hoûi cuûa baûn tính con ngöôøi, laø vieäc toå chöùc caùc coäng ñoàng nhaân loaïi veà phöông dieän chính trò, ñöôïc xaây ñaép treân nguyeân taéc nhaân quyeàn, theo ba traùch vuï chính cuûa coâng quyeàn. Thöïc theá, trong cheá ñoä naøy, khoâng nhöõng caùc quyeàn haïn vaø söï ñieàu haønh coâng quyeàn, nhöng caû ñeán caùc moái töông quan giöõa thöôøng daân vaø ñaïi dieän chính quyeàn, ñeàu ñöôïc xaùc ñònh baèng töø ngöõ phaùp luaät, vaø nhö vaäy ngöôøi daân ñöôïc baûo ñaûm trong vieäc thi haønh caùc quyeàn vaø chu toaøn caùc nghóa vuï cuûa mình.
39. Tuy theá, muoán cho moät cheá ñoä phaùp lyù vaø chính trò theo kieåu vöøa noùi treân, coù theå ñem laïi keát quaû, thì trong khi hoaït ñoäng, cuõng nhö trong caùc phöông phaùp ñöa ra, coâng quyeàn phaûi yù thöùc ñöôïc caùi theå traïng cuûa caùc vaán ñeà phöùc taïp maø hoï phaûi giaûi quyeát, tuøy theo hoaøn caûnh cuûa xöù sôû. Ñieàu caàn thieát laø moãi quyeàn haønh phaûi cöông quyeát thi thoá nhieäm vuï cuûa mình. Quyeàn laäp phaùp thöïc hieän trong giôùi haïn maø traät töï luaân lyù ñaõ quy ñònh, vaø theo nhöõng nguyeân taéc ghi trong hieán phaùp, phaûi ñi saùt vôùi nhöõng ñoøi hoûi cuûa coâng ích, theo ñaø bieán chuyeån thöôøng xuyeân cuûa caùc hoaøn caûnh. Quyeàn haønh phaùp phaûi laøm noåi baät vai troø phaùp lyù, sau khi ñaõ thaáu trieät caùc luaät leä, vaø nghieân cöùu ñaày ñuû caùc hoaøn caûnh. Quyeàn tö phaùp phaûi thöïc hieän söï coâng minh, phaûi nhaân ñaïo nhöng khoâng thieân vò, phaûi cöông quyeát ñeå ñöøng nao nuùng tröôùc aùp löïc cuûa hai beân tranh tuïng.
Traät töï coâng baèng coøn ñoøi cho caùc coâng daân, cuõng nhö caùc ñoaøn theå trung gian, trong khi thi haønh caùc quyeàn lôïi vaø nghóa vuï cuûa hoï, ñöôïc höôûng söï beânh vöïc phaùp lyù moät caùch höõu hieäu, trong caùc daây lieân laïc giöõa hoï vôùi nhau, cuõng nhö trong caùc moái töông quan vôùi nhaân vieân chính quyeàn [49].
Traät Töï Phaùp Lyù Vaø Löông Taâm Luaân Lyù
40. Moät traät töï phaùp lyù, aên nhòp vôùi traät töï luaân lyù vaø töông ñoái coù theå saùnh kòp vôùi moät trình ñoä tröôûng thaønh chính trò, leõ coá nhieân seõ laø moät yeáu toá caên baûn cho söï thöïc hieän coâng ích.
Nhöng ôû thôøi ñaïi chuùng ta, ñôøi soáng xaõ hoäi ñaõ trôû neân phöùc taïp, nhieàu hình theå vaø raát nhoän nhòp, thaønh ra nhöõng quyeát ñònh phaùp lyù, duø coù laø thaønh quaû cuûa moät kinh nghieäm laâu daøi, hay cuûa moät khoái oùc lo xa, cuõng vaãn coøn khieám khuyeát. Ngoaøi ra, nhöõng moái lieân laïc giöõa caù nhaân vôùi nhau, giöõa caù nhaân hay caùc ñoaøn theå trung gian vôùi coâng quyeàn, hay giöõa caùc cô quan chính quyeàn ôû trong moät nöôùc vôùi nhau, nhieàu khi neâu leân nhöõng vaán ñeà phieàn phöùc, teá nhò ñeán noãi khoâng tìm ra moät giaûi phaùp thích hôïp trong nhöõng khung caûnh phaùp lyù nhaát ñònh. Trong tröôøng hôïp nhö theá caùc nhaø caàm quyeàn muoán trung thaønh vôùi traät töï phaùp lyù hieän höõu, ñoàng thôøi muoán côûi môû tröôùc nhöõng tieáng goïi töø ñôøi soáng xaõ hoäi phaùt leân, ñeå coá dung hoøa khung caûnh phaùp lyù vôùi ñaø bieán chuyeån cuûa caùc hoaøn caûnh : cuõng nhö ñeå giaûi quyeát vaán ñeà môùi meû moät caùch thích ñaùng, leõ taát nhieân caùc nhaø caàm quyeàn phaûi yù thöùc roõ reät veà baûn tính vaø taàm bao la cuûa chöùc vuï mình, phaûi coù moät möùc thaêng baèng, moät söï thaúng thaén, moät taàm hieåu roäng, moät tinh thaàn thöïc teá, ñeå cöùu xeùt taïi choã , moät caùch khaùch quan, taát caû nhöõng tröôøng hôïp cuï theå, sau heát, phaûi coù moät yù chí cöông nghò, ñeå hoaït ñoäng mau choùng vaø hieäu nghieäm[50].
Söï Tham Gia Cuûa Coâng Daân Vaøo Ñôøi Soáng Quoác Gia
41. Ngöôøi coâng daân coù theå tham gia moät phaàn chuû ñoäng vaøo ñôøi soáng coâng khai, ñaáy laø quyeàn lôïi ñi lieàn vôùi nhaân phaåm cuûa hoï: nhöng nhöõng phöông thöùc trong vieäc tham gia naøy coøn tuøy ôû möùc ñoä tröôûng thaønh cuûa coäng ñoàng chính trò, nôi maø ngöôøi coâng daân ñang laø thaønh phaàn vaø ñang hoaït ñoäng.
Khaû naêng ñöôïc can thieäp vaøo ñôøi soáng chung môû roäng cho con ngöôøi nhieàu cô hoäi ñeå phuïc vuï. Ñöôïc yeâu caàu ñeå gia taêng nhöõng cuoäc tieáp xuùc vaø trao ñoåi yù kieán vôùi thöôøng daân, caùc nhaø caàm quyeàn caøng hieåu roõ nhöõng ñoøi hoûi khaùch quan cuûa coâng ích. Ngoaøi ra, söï thay ñoåi, ñuùng theo nhieäm kyø, nhöõng ngöôøi caàm quyeàn trong caùc coâng vuï coøn giuùp cho coâng quyeàn coù cô hoäi traùnh heát moïi tinh thaàn coå huû, vaø luoân luoân taùi dieãn xuaát linh hoaït môùi meû theo nhòp tieán boä cuûa xaõ hoäi [51].
Trieäu Chöùng Cuûa Thôøi Ñaïi
42. Trong vieäc toå chöùc phaùp lyù nhöõng coäng ñoàng chính trò hieän ñaïi, ta nhaän thaáy moät khuynh höôùng muoán soaïn thaûo, baèng nhöõng coâng thöùc roõ reät, khuùc chieát, moät baûn hieán chöông veà taát caû nhöõng quyeàn lôïi caên baûn cuûa con ngöôøi : Baûn hieán chöông naøy thöôøng ñöôïc thaâu nhaän, hay laø ñöôïc lieät vaøo laøm thaønh phaàn hoaøn bò trong caùc taäp hieán phaùp cuûa caùc quoác gia.
43. Thöù hai, trong caùc taäp hieán phaùp, ngöôøi ta ñang coá xaùc ñònh baèng nhöõng danh töø phaùp lyù, nhöõng phöông thöùc chæ ñònh nhöõng ngöôøi ra giöõ nhieäm kyø coâng vuï, nhöõng moái töông quan cuûa hoï vôùi nhau, nhöõng quyeàn haïn, vaø sau cuøng, nhöõng phöông tieän vaø caùch thöùc hoï phaûi tuaân giöõ trong khi thöøa haønh chöùc vuï.
Thöù ba, ngöôøi ta quyeát ñònh, baèng danh töø quyeàn lôïi vaø nghóa vuï nhöõng moái lieân laïc giöõa coâng daân vôùi coâng quyeàn. Coâng quyeàn coù nhieäm vuï tröôùc heát laø nhìn nhaän, toân troïng nhöõng quyeàn lôïi vaø nghóa vuï coâng daân, sau ñoù, baûo ñaûm söï ñieàu hoøa, beânh hoä vaø phaùt trieån nhöõng quyeàn lôïi vaø nghóa vuï ñoù.
Dó nhieân, ta khoâng theå nhaän lyù thuyeát cho raèng: Chæ coù yù muoán cuûa con ngöôøi - hoaëc caù nhaân hoaëc ñoaøn theå - môùi laø nguoàn goác duy nhaát vaø tröôùc heát, ñeå phaùt sinh nhöõng quyeàn lôïi vaø nghóa vuï coâng daân, phaùt sinh caû hieäu löïc baét buoäc cuûa hieán phaùp, vaø cuûa quyeàn bính quoác gia [52].
Tuy nhieân, nhöõng khuynh höôùng Ta vöøa neâu leân minh chöùng raèng: con ngöôøi cuûa thôøi ñaïi ta ñaõ yù thöùc ñöôïc moät caùch linh ñoäng caùi nhaân phaåm cuûa mình; vì theá hoï ñöôïc thuùc ñaåy ra tham gia vaøo vieäc coâng, vaø ñoøi phaùp luaät quoác gia baûo ñaûm nhöõng quyeàn lôïi baát khaû xaâm phaïm cuûa hoï. Hoï yeâu caàu caùc nhaø caàm quyeàn chæ ñöôïc ra naém chính quyeàn baèng caùch tuaân theo nhöõng thuû tuïc do phaùp luaät ñaõ aán ñònh vaø chæ ñöôïc thi haønh quyeàn bính trong nhöõng giôùi haïn maø phaùp luaät ñaõ ban boá.
* * *
Phaàn III
Nhöõng Töông Quan Giöõa Caùc Coäng Ñoàng Chính Trò
Caùc Quyeàn Vaø Nghóa Vuï
44. Ta cuõng phaûi nhaéc laïi ñieàu maø caùc Ñöùc Tieân Giaùo Hoaøng thöôøng luoân luoân nhaén nhuû: caùc coäng ñoàng chính trò ñeàu coù quyeàn lôïi vaø boån phaän ñoái vôùi nhau, vì theá, söï lieân laïc giöõa caùc coäng ñoàng phaûi ñöôïc ñieàu hoøa trong chaân lyù, coâng bình, trong söï lieân ñôùi soáng ñoäng vaø trong töï do. Ñaõ ñieàu hoøa söï lieân laïc giöõa caùc caùc nhaân, thì luaät luaân lyù cuõng phaûi ñieàu hoøa moái lieân laïc giöõa caùc coäng ñoàng chính trò.
Ñieàu ñoù khoâng coù gì laø khoù hieåu khi ngöôøi ta nhaän thöùc ñöôïc raèng: caû caùc nhaø caàm quyeàn khi haønh ñoäng vôùi danh nghóa vaø vì quyeàn lôïi cuûa caùc coäng ñoàng chính trò, cuõng khoâng coù theå gaït boû ñöôïc nhaân vò cuûa mình vaø bôûi ñoù, khoâng coù theå chaø ñaïp leân luaät cuûa baûn tính, töùc laø luaät luaân lyù.
Vaû laïi, quaû laø moät ñieàu phi lyù, neáu nhöõng ngöôøi ñöôïc ñöa ra ñieàu khieån coâng vuï laïi bò cöôõng baùch phaûi choái boû nhaân phaåm mình. Phaûi chaêng hoï naém giöõ nhöõng chöùc vuï cao nhö vaäy, chính laø vì hoï coù nhöõng ñöùc tính ñaëc bieät khieán cho ngöôøi ta nhaän hoï laø nhöõng phaàn töû öu tuù hôn heát cuûa xaõ hoäi.
Ngoaøi ra, traät töï luaân lyù ñoøi hoûi söï hieän dieän cuûa quyeàn bính trong xaõ hoäi loaøi ngöôøi khoâng ñöôïc duøng quyeàn bính ñeå ñi ngöôïc traät töï ñoù, vaø khi naøo noù ñi ngöôïc laïi, töùc khaéc seõ khoâng coøn laø quyeàn bính nöõa, vì Chuùa ñaõ daïy raèng: "Hôõi caùc vua chuùa, haõy coá maø nghe, hôõi nhöõng ngöôøi coù quyeàn haønh treân traùi ñaát, haõy coá maø hieåu, hôõi nhöõng ai coù quyeàn thoáng trò caùc daân toäc vaø nhöõng ai haõnh dieän ñöôïc ñieàu khieån caùc quoác gia, haõy laéng tai nghe: quyeàn bính laø cuûa Chuùa ban cho caùc ngöôi, vaø quyeàn thoáng trò cuõng laø do Ñaáng Toái Cao ban xuoáng: Ngöôøi seõ luaän ñoaùn haønh ñoäng vaø doø xeùt döï tính cuûa caùc ngöôi"[53].
45. Sau cuøng, cuõng caàn phaûi nhôù raèng: trong khi ñieàu hoøa söï lieân laïc giöõa caùc coäng ñoàng chính trò, quyeàn bính chæ ñöôïc duøng ñeå thöïc hieän coâng ích: chính ñoù laø lyù do toàn taïi cuûa quyeàn bính. Vaø moät trong nhöõng yeáu toá caên baûn cuûa coâng ích chính laø söï thöøa nhaän vaø toân troïng traät töï luaân lyù. "Traät töï cuûa caùc coäng ñoàng chính trò caàn phaûi ñöôïc xaây treân neàn taûng baát di baát dòch cuûa luaät luaân lyù, luaät ñaõ ñöôïc Taïo Hoùa bieåu loä qua traät töï thieân nhieân vaø ñöôïc ghi khaéc vaøo taâm khaûm con ngöôøi, khoâng gì xoùa ñöôïc. Nhö moät haûi ñaêng saùng, luaät luaân lyù phaûi duøng aùnh saùng caùc nguyeân taéc cuûa mình ñeå ñieàu khieån haønh ñoäng cuûa moïi ngöôøi vaø moïi quoác gia. Hoï phaûi coá gaéng theo caùc lôøi chæ daãn , caùc aùm hieäu höõu ích vaø thuaän lôïi cuûa luaät luaân lyù, neáu khoâng muoán ñeå cho haønh ñoäng vaø söùc coá gaéng xaây döïng moät traät töï môùi cuûa mình trôû neân nguy hieåm vaø voâ ích" [54].
Trong Chaân Lyù
46. Söï lieân heä giöõa caùc coäng ñoàng chính trò phaûi ñöôïc ñieàu hoøa trong chaân lyù.Tröôùc heát, trong caùc söï lieân laïc, chaân lyù ñoøi phaûi gaït boû moïi söï kyø thò chuûng toäc. Caàn phaûi nhaän toân chæ naøy, laø theo giaù trò cuûa nhaân tính, moïi coäng ñoàng chính trò ñeàu bình ñaúng, vì theá, moïi coäng ñoàng ñöôïc quyeàn toàn taïi, phaùt trieån, vaø duøng moïi phöông tieän chính ñaùng ñeå phaùt trieån. Moãi coäng ñoàng laø ngöôøi thöù nhaát chòu traùch nhieäm trong vieäc theå hieän söï phaùt trieån ñoù, vaø ñöôïc quyeàn höôûng moïi danh giaù vaø danh döï xöùng ñaùng.
Giöõa caùc caù nhaân thöôøng coù nhöõng söï khaùc bieät nhau nhieàu khi roõ reät veà trí thöùc, ñöùc tính, khaû naêng saùng cheá, vaø trong söï chieám höõu cuûa caûi. Nhöõng ñieàu ñoù khoâng theå baøo chöõa cho yù ñònh muoán ñem mình leân treân ngöôøi khaùc, nhöng nhöõng khaùc bieät ñoù phaûi laø nguoàn traùch nhieäm trong söï coäng taùc maø moãi ngöôøi vaø moïi ngöôøi phaûi laøm, ñeå naâng cao ñôøi soáng cuûa nhau.
47. Caùc coäng ñoàng chính trò cuõng nhö vaäy: coù nhöõng coäng ñoàng tieán hôn nhöõng coäng ñoàng khaùc treân caùc laõnh vöïc khoa hoïc, vaên hoùa, vaø caùc phaùt trieån kinh teá. Öu theá ñoù chaúng nhöõng khoâng cho pheùp caùc daân toäc tieán boä thoáng trò caùch baát coâng nhöõng daân toäc ít ñöôïc may maén, maø coøn baét buoäc caùc daân treân ñoùng goùp roäng raõi hôn vaøo vieäc möu ñoà haïnh phuùc cho nhau.
Dó nhieân laø khoâng theå coù söï kieän ngöôøi naøy hôn ngöôøi khaùc veà baûn tính, vì baûn tính moïi ngöôøi ñeàu cao quí baèng nhau. Vaø caùc coäng ñoàng chính trò cuõng nhö vaäy: xeùt veà baûn tính caùc coäng ñoàng naøy ñeàu bình ñaúng veà phaåm giaù töï nhieân bôûi vì coäng ñoàng naøo cuõng laø moät cô caáu maø caùc phaàn töû caáu taïo laø nhöõng con ngöôøi. Vaû laïi, lòch söû chöùng minh raèng khoâng gì laøm caùc daân toäc ñau ñôùn baèng nhöõng gì xuùc phaïm gaàn hay xa tôùi danh döï hoï vaø ñoù laø moät phaûn öùng taâm lyù raát chính ñaùng.
Chaân lyù coøn ñoøi buoäc ngöôøi ta luoân luoân giöõ moät thaùi ñoä khaùch quan bình thaûn trong nhöõng saùng kieán ñaõ nhôø caùc phaùt minh môùi ñaây cuûa kyõ thuaät maø thöïc hieän ñöôïc, vaø nhôø ñoù caùc daân toäc deã hieåu bieát nhau moät caùch moät caùch roäng raõi hôn. Ñaõ haún laø moãi coäng ñoàng coù quyeàn ñeà cao nhöõng caùi toát ñeïp cuûa rieâng mình, nhöng phaûi tuyeät ñoái baøi tröø nhöõng phöông phaùp thoâng tin phaûn chaân lyù vaø laøm toån thöông caùch baát coâng toùi danh döï cuûa daân toäc naøy hay daân toäc khaùc [55].
Trong Coâng Bình
48. Nhöõng töông quan giöõa caùc coäng ñoàng chính trò coøn phaûi ñöôïc ñieàu hoøa theo coâng bình, nghóa laø, ngoaøi söï nhìn nhaän quyeàn lôïi cuûa nhau, coøn phaûi thi haønh moïi boån phaän ñoái vôùi nhau nöõa.
Moãi coäng ñoàng chính trò ñöôïc quyeàn toàn taïi, phaùt trieån vaø duøng moïi phöông tieän chính ñaùng ñeå phaùt trieån. Moãi coäng ñoàng coù quyeàn laø ngöôøi thöù nhaát chòu traùch nhieäm theå hieän söï phaùt trieån ñoù, vaø coù quyeàn baûo veä thanh danh vaø phaåm giaù mình. Ñoàng thôøi do ñoù, caùc coäng ñoàng chính trò khaùc cuõng coù boån phaän phaûi toân troïng caùc quyeàn lôïi keå treân, vaø phaûi traùnh moïi haønh ñoäng coù theå vi phaïm ñeán noù. Nhö trong söï lieân heä giöõa caùc caù nhaân, ngöôøi naøy khoâng coù quyeàn tìm ích lôïi cho mình trong söï thieät haïi cho ngöôøi khaùc, thì trong söï lieân heä giöõa caùc coäng ñoàng cuõng theá, coäng ñoàng naøy khoâng coù quyeàn phaùt trieån khi phaûi laán aùt, ñeø neùn caùc coäng ñoàng khaùc. Phaûi nhôù lôøi thaùnh Augustinoâ: "Khi ñaõ gaït boû coâng bình ra ngoaøi, caùc quoác gia seõ bieán thaønh gì, neáu khoâng phaûi thaønh nhöõng phöôøng ñaïo taëc vó ñaïi ?" [56].
Chaéc chaén raèng giöõa caùc coäng ñoàng chính trò thöôøng coù theå xaûy ra, vaø thaät söï ñaõ xaûy ra nhieàu söï va chaïm quyeàn lôïi, nhöng caàn phaûi traùnh caùc cuoäc va chaïm ñoù, vaø caàn phaûi giaûi quyeát caùc cuoäc tranh chaáp ñoù khoâng phaûi baèng voõ löïc, hoaëc baèng gian traù, xaûo quyeät, nhöng vì lieân heä ñeán con ngöôøi, neân phaûi giaûi quyeát trong söï hieåu bieát nhau qua caùc giaù trò khaùch quan vaø söï thoâng caûm.
Soá Phaän Caùc Daân Toäc Thieåu Soá
49. Töø theá kyû XIX, trong cuoäc dieãn tieán cuûa lòch söû, ngöôøi ta ñaõ phoå bieán maïnh caùc khuynh höôùng muoán cho ranh giôùi caùc coäng ñoàng chính trò aên khít vôùi ranh giôùi caùc quoác gia. Nhöng vì nhieàu lyù do thöôøng ngöôøi ta khoâng theå laøm cho cöông giôùi ñòa dö aên khít vôùi cöông giôùi chuûng toäc. Do ñoù, ñaõ sinh ra hieän töôïng caùc daân toäc thieåu soá vaø caùc vaán ñeà lieân quan.
Ta caàn phaûi minh xaùc raèng: baát cöù moät haønh ñoäng naøo nhaém muïc ñích xaâm phaïm hay boùp ngheït söï sinh hoaït cuûa caùc daân toäc thieåu soá ñeàu laø moät vi phaïm naëng neà vaøo ñöùc coâng bình vaø khi ngöôøi ta coá taâm tieâu dieät caùc daân toäc thieåu soá, thì toäi aáy caøng naëng hôn nöõa.
Khoâng nhöõng theá, söï coâng bình coøn ñoøi hoûi coâng quyeàn phaûi coá gaéng goùp coâng trong söï phaùt trieån vaø naâng cao nhöõng ñieàu kieän sinh soáng daân toäc thieåu soá, vaø duøng nhöõng phöông phaùp höõu hieäu ñeå naâng ñôõ ngoân ngöõ, vaên hoùa, phong tuïc, caùc taøi nguyeân vaø saùng kieán kinh teá cuûa hoï.[57]
50. Tuy nhieân, cuõng phaûi nhaän raèng: nhieàu khi caùc daân toäc thieáu soá, vì phaûn öùng tröôùc hoaøn caûnh lao khoå hay tröôùc nhöõng söï kieän lòch söû dó vaõng, ñaõ quaù quan troïng hoùa nhöõng yeáu toá chuûng toäc cuûa mình, ñeán noãi ñaët noù leân treân caû nhöõng giaù trò cuûa toaøn theå nhaân loaïi, laøm nhö taát caû neàn coâng ích cuûa ñaïi gia ñình theá giôùi ñeàu phaûi tuøy thuoäc quyeàn lôïi rieâng quoác gia cuûa hoï. Khoâng, chính leõ ra hoï phaûi yù thöùc caùi tình traïng nhieàu öu ñieåm maø hoï ñang thuï höôûng: töùc laø söï tieáp xuùc haèng ngaøy vôùi lôùp ngöôøi coù moät neàn vaên hoùa, hay moät neàn vaên hoùa khaùc bieät, caøng laøm cho hoï theâm doài daøo veà phöông dieän thieâng lieâng vaø tinh thaàn, laøm cho hoï coù cô hoäi ñöôïc thaám nhuaàn nhöõng giaù trò rieâng bieät trong khu vöïc hoï ñang soáng. Vaø söï kieän naøy seõ thaønh töïu myõ maõn, khi maø chính daân toäc thieåu soá bieát töï coi mình nhö moät caùi caàu thuyeân chuyeån söùc soáng linh hoaït qua nhieàu hình thöùc ôû giöõa caùc truyeàn thoáng vaø vaên hoùa khaùc nhau, chöù ñöøng töï taïo cho mình moät khu vöïc ñuïng chaïm vì chính caùi ñoù seõ gaây thieät haïi vaø ngaên trôû cuoäc tieán hoùa chung.
Lieân Ñôùi Soáng Ñoäng
51. Bôûi vaäy, chaân lyù vaø coâng bình phaûi chi phoái nhöõng lieân laïc giöõa caùc coäng ñoàng chính trò, vaø caùc coäng ñoàng naøy phaûi soáng ñoäng nhôø tình lieân ñôùi höõu hieäu, theå hieän döôùi muoân ngaøn hình thöùc hôïp taùc veà kinh teá, xaõ hoäi, chính trò, vaên hoùa, y teá vaø theå thao, laø nhöõng hình thöùc coù theå thöïc hieän vaø coù nhieàu hieäu quaû ñoái vôùi thôøi ñaïi chuùng ta. Veà vaán ñeà naøy, chuùng ta ñöøng queân raèng söù maïng töï nhieân cuûa chính quyeàn khoâng phaûi laø duøng bieân giôùi quoác gia ñeå ngaên chaën nhaõn giôùi ngöôøi daân, nhöng tröôùc heát laø phaûi baûo veä thieän ích chung cuûa quoác gia vaø dó nhieân thieän ích naøy khoâng theå taùch rôøi khoûi thieän ích cuûa toaøn theå coäng ñoàng nhaân loaïi.
52. Nhö vaäy, trong khi theo ñuoåi nhöõng quyeàn lôïi cuûa mình, caùc coäng ñoàng chính trò chaúng nhöõng traùnh gaây thieät haïi cho nhau, nhöng coøn phaûi chung goùp caùc döï aùn vaø taøi nguyeân cuûa mình ñeå ñaït tôùi caùc muïc tieâu maø caùc coäng ñoàng khoâng theå ñaït tôùi ñöôïc neáu khoâng haønh ñoäng nhö vaäy. Tuy nhieân, trong tröôøng hôïp naøy, treân heát phaûi traùnh nhöõng keá hoaïch möu lôïi cho moät nhoùm coäng ñoàng chính trò vaø ñöøng laøm haïi cho nhöõng coäng ñoàng khaùc maø traùi laïi phaûi mang ñeán cho hoï nhöõng lôïi ích tích cöïc.
53. Ñeå thoûa maõn moät ñoøi hoûi khaùc cuûa thieän ích chung toaøn theá giôùi, moãi coäng ñoàng chính trò phaûi taùn trôï nhöõng cuoäc trao ñoåi trong quoác noäi döôùi moïi hình thöùc giöõa caùc tö nhaân hoaëc giöõa caùc ñoaøn theå trung gian. Trong nhieàu mieàn treân theá giôùi coù nhöõng nhoùm ngöôøi khaùc nhau ít nhieàu veà maët chuûng toäc nhöng vaãn chung soáng vôùi nhau; phaûi lo sao cho yeáu toá khaùc bieät cuûa moãi nhoùm ñöøng bieán thaønh kín mít, ngaên caûn caùc moái lieân laïc vôùi nhöõng ngöôøi thuoäc caùc nhoùm khaùc. Laøm nhö theá laø ñi ngöôïc vôùi thôøi ñaïi chuùng ta, trong ñoù bao nhieâu khoaûng caùch giöõa caùc daân toäc haàu nhö ñaõ ñöôïc xoùa boû. Ta khoâng neân queân raèng: neáu vì moät vaøi yeáu toá chuûng toäc maø chuùng ta khaùc bieät nhau, thì cuõng coù voâ soá nhöõng yeáu toá chung vaø caên baûn khaùc do baûn tính con ngöôøi laøm cho chuùng ta luoân luoân cuõng gaëp nhau trong theá giôùi caùc giaù trò thieâng lieâng, vaø söï thaám nhuaàn caùc giaù trò ñoù laøm cho chuùng ta ñöôïc hoaøn thieän khoâng ngöøng. Chuùng ta phaûi nhaän raèng, söï giao dòch vôùi nhau chính laø quyeàn vaø boån phaän cuûa moãi ngöôøi.
Söï Quaân Bình Giöõa Daân Cö, Ñaát Ñai Vaø Taøi Saûn
54. Chuùng ta bieát roõ raèng: treân traùi ñaát naøy coù nhöõng nöôùc ñaát troàng troït ñöôïc thì meânh moâng maø daân cö thì ít, traùi laïi, cuõng coù nhöõng nöôùc maø nguoàn lôïi thieân nhieân vaø voán ñeå khai thaùc khoâng caân ñoái vôùi nhau. Ñieàu ñoù ñoøi hoûi giöõa caùc daân toäc phaûi coù söï coäng taùc ñeå cho voán, cuûa caûi vaø con ngöôøi deã ñöôïc di chuyeån töø nöôùc naøy qua nöôùc khaùc.[58]
Ta nghó cuõng caàn phaûi chuù yù ñeán ñieàu naøy laø moãi khi coù theå ñöôïc ngöôøi coù voán phaûi ñi tìm coâng vieäc, chöù khoâng ngöôïc laïi.
Nhö theá seõ giuùp cho nhieàu ngöôøi coù dòp cuï theå ñeå taïo moät töông lai saùng suûa maø khoâng bò boù buoäc phaûi boû queâ höông ñieàu maø khi thöïc haønh, thöôøng gaây ra nhöõng ñoå vôõ ñau ñôùn vaø thöôøng ñoøi moät thôøi gian laâu daøi, khoù khaên, ñeå thích nghi vôùi nhöõng ngöôøi vaø hoaøn caûnh xaõ hoäi môùi.
Vaán Ñeà Tò Naïn Chính Trò
55. Tình phuï töû bao la maø Chuùa nung naáu trong loøng ta laøm cho ta ñau ñôùn, khi nhìn thaáy hieän töôïng tò naïn chính trò: hieän töôïng ñaõ coù taàm roäng raõi vaø nhieàu caûnh ñau thöông khoân keå.
Ñieàu ñoù chöùng toû raèng: Coù nhieàu qui cheá chính trò quaù boùp cheït caùc phaïm vi töï do maø ngöôøi ta coù quyeàn thuï höôûng vaø caàn phaûi coù ñeå ñöôïc soáng xöùng ñaùng vôùi ñòa vò con ngöôøi, traùi laïi, trong caùc qui cheá chính trò noùi treân ngöôøi ta ñaõ ñi ñeán choã phuû nhaän nhaân quyeàn töï do ñoù, neáu khoâng baõi boû thöïc söï. Ñieàu ñoù minh chöùng raèng: daõ ñaûo loän haún traät töï trong söï soáng chung bôûi lyù do toàn taïi cuûa coâng quyeàn chính laø ñeå thöïc hieän thieän ích chung vaø yeáu toá caên baûn cuûa thieän ích chung laø nhìn nhaän phaïm vi töï do vaø quyeàn baát khaû xaâm phaïm cuûa söï töï do ñoù.
56. Cuõng khoâng caàn phaûi nhaéc laïi nôi ñaây raèng: caùc ngöôøi di cö chính trò cuõng laø ngöôøi, vaø hoï cuõng phaûi ñöôïc höôûng quyeàn lôïi cuûa con ngöôøi: quyeàn lôïi maø khoâng moät ai caét xeùn ñöôïc maëc daàu hoï ñaõ bò tuyeân boá maát quyeàn coâng daân ôû toå quoác cuûa hoï.
Bôûi vì trong caùc quyeàn lôïi coù lieân heä ñeán con ngöôøi, chính laø quyeàn cho hoï coù theå ñi ñeán moät xöù sôû, nôi maø hoï tin raèng coù theå taïo moät töông lai cho chính baûn thaân vaø cho gia ñình mình. Do ñoù, caùc coäng ñoàng chính trò, coù boån phaän phaûi taùn thaønh söï saùp nhaäp soá ngöôøi tò naïn, vaø tuøy ôû ñieàu kieän coâng ích moãi nôi, phaûi uûng hoä söï saùp nhaäp nhöõng phaàn töû môùi ñoù trong coäng ñoàng cuûa mình.
Ta haân hoan lôïi duïng dòp naøy ñeå toû loøng thaønh thöïc taùn döông moïi saùng kieán kích ñoäng vaø coå voõ tình lieân ñôùi nhaân ñaïo vaø ñöùc baùc aùi coâng giaùo, nhaèm muïc ñích laøm cho söï di chuyeån con ngöôøi töø coäng ñoàng naøy sang coäng ñoàng khaùc bôùt ñau khoå.
Ta cuõng nhaéc cho moïi taâm hoàn thieän chí haõy löu taâm vaø caùm ôn caùc cô quan quoác teá chuyeân bieät vì coâng cuoäc hoï ñaõ laøm trong ñòa haït heát söùc teá nhò naøy.
Vieäc Giaûi Giôùi
57. Ta ñau ñôùn khi nhaän thaáy raèng: trong nhieàu coäng ñoàng chính trò maø neàn kinh teá doài daøo hôn, ngöôøi ta ñaõ phaùt minh ra, vaø coøn tieáp tuïc phaùt minh ra nhieàu khí giôùi kinh khuûng, vaø vì theá, ngöôøi ta ñaõ tieâu hao bao nhieâu nghò löïc tinh thaàn vaø bao nhieâu nguoàn lôïi kinh teá. Coâng daân caùc coäng ñoàng aáy ñaõ chòu hy sinh khoâng ít, vaø cuøng luùc ñoù, caùc coäng ñoàng chính trò khaùc cuõng khoâng ñöôïc höôûng söï coäng taùc caàn thieát cho söï phaùt trieån kinh teá vaø söï tieán boä xaõ hoäi cuûa mình.
Nhö ta ñaõ bieát: ñeå bieän hoä cho söï saûn xuaát vuõ khí naøy, ngöôøi ta thöôøng ñöa ra luaän ñieäu: chæ coù moät neàn hoøa bình duy nhaát coù theå thöïc hieän ñöôïc, ñoù laø neàn hoøa bình xaây treân theá quaân bình veà binh löïc. Vì theá, heã moät coäng ñoàng voõ trang, laø caùc coäng ñoàng khaùc cuõng phaûi voõ trang theo. Neáu moät coäng ñoàng cheá taïo vuõ khí nguyeân töû, thì caùc coäng ñoàng khaùc cuõng phaûi cheá taïo vuõ khí nguyeân töû coù söùc phaù hoaïi ñoàng ñeàu.
58. Do ñoù, nhaân loaïi luoân luoân phaûi soáng trong söï ñe doïa cuûa moät cuoäc chieán tranh coù theå boäc phaùt baát cöù luùc naøo, vôùi moät söùc taøn phaù khoân löôøng. Bôûi vì khí giôùi ñaõ saün, vaø neáu khoâng theå tin raèng coù ngöôøi daùm caû gan ñöùng ra chòu traùch nhieäm veà nhöõng söï ñau thöông taøn khoác do chieán tranh gaây ra, nhöng vaãn coù theå tin ñöôïc raèng chæ moät söï kieän baát ngôø vaø khoâng theå kieåm soaùt ñöôïc, coù theå khôi ngoøi cho taát caû boä maùy chieán tranh ñoù. Vaø duø ngöôøi ta coù theå kieåm soaùt caùc khí giôùi noùi ñaây moät caùch höõu hieäu, ñeå chieán tranh khoâng theå xaûy ra ñöôïc, thì cuõng coù ñuû lyù maø sôï raèng: chæ söï lieân tieáp thí nghieäm caùc khí giôùi nguyeân töû cuõng coù theå nguy haïi cho söï soáng treân traùi ñaát.
59. Vì theá, söï coâng bình, söï khoân ngoan vaø loøng nhaân ñaïo ñoøi ngöôøi ta phaûi ngöøng cuoäc thi ñua voõ trang, vaø ñoàng thôøi phaûi haïn cheá caùc khí giôùi coù trong caùc nöôùc, phaûi loaïi tröø khí giôùi nguyeân töû, ñeå sau cuøng, ñi ñeán moät cuoäc taøi giaûm binh bò coù söï kieåm soaùt höõu hieäu. Ñöùc Tieân Giaùo Hoaøng Pioâ XII ñaõ tuyeân boá:"Khoâng ñöôïc ñeå cho moät cuoäc theá chieán vôùi taát caû söï ñoå vôõ kinh teá, xaõ hoäi cuûa noù vaø taát caû söï laàm laãn, xaùo troän luaân lyù, coù theå taùi dieãn moät laàn thöù ba treân nhaân loaïi nöõa" [59].
60. Nhöng ta cuõng phaûi nhìn nhaän raèng: söï ngöng voõ trang, söï haïn cheá tieàm löïc chieán tranh, vaø hôn nöõa söï taøi giaûm binh bò seõ khoâng theå, hoaëc haàu nhö khoâng theå naøo thöïc hieän noåi, bao laâu ngöôøi ta khoâng chòu thi haønh moät cuoäc giaûi giôùi toaøn dieän, nghóa laø moät cuoäc giaûi giôùi caû trong taâm hoàn: phaûi laøm sao tieâu dieät cho taän goác caùi taâm traïng cöù nôm nôùp sôï haõi chieán tranh! Muoán nhö theá, caàn phaûi loaïi tröø yù töôûng cho raèng phaûi xaây döïng hoøa bình treân möùc thaêng baèng voõ löïc vaø, thay vaøo ñaáy, phaûi ñeà cao nguyeân taéc daïy raèng hoøa bình chæ coù theå xaây döïng treân loøng tin töôûng laãn nhau. Ta ñoaùn chaéc raèng ñieàu ñoù coù theå thöïc hieän ñöôïc vì khoâng nhöõng noù laø caùi maø löông tri ñoøi hoûi, maø laïi chính ñaáy môùi laø caùi moïi ngöôøi mong muoán, vaø thöïc ra raát höõu ích.
61. Tröôùc heát ñoù laø caùi maø löông tri ñoøi hoûi: vì thöïc ra ai cuõng thaáy, hay ít ra ai cuõng nhaän ra raèng: söï bang giao giöõa caùc coäng ñoàng, cuõng nhö söï bang giao giöõa caù nhaân vôùi caù nhaân, khoâng theå ñöôïc qui ñònh bôûi söùc maïnh cuûa voõ löïc, nhöng laø phaûi qui ñònh baèng nhöõng nguyeân taéc cuûa lyù trí, töùc laø baèng chaân lyù, coâng bình vaø söï ñoaøn keát thöïc teá.
Thöù hai, ñoù laø ñieàu maø moïi ngöôøi tha thieát mong chôø. Vì ai maø laïi khoâng mong traùch khoûi hieåm hoïa chieán tranh vaø khoâng mong cho hoøa bình ñöôïc duy trì vaø moãi ngaøy ñöôïc theâm baûo ñaûm!
Sau heát, ñoù laø moät ñieàu raát höõu ích. Vì nhôø coù hoøa bình, maø caù nhaân, gia ñình, daân toäc vaø toaøn theå nhaân loaïi ñeàu ñöôïc höôûng nhöõng tieän nghi. Lôøi caûnh caùo cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII ngaøy nay vaãn coøn vang doäi: "Vôùi hoøa bình khoâng maát gì heát, nhöng vôùi chieán tranh seõ maát taát caû" [60].
62. Vì theá, laø Ñaïi Dieän Chuùa Gieâsu Kitoâ, Ñaáng Cöùu Chuoäc theá giôùi vaø taùc taïo hoøa bình, laø phaùt ngoân vieân cho nguyeän voïng saâu xa cho caû gia ñình nhaân loaïi theo söï thuùc baùch cuûa loøng, Ta haèng lo laéng cho haïnh phuùc muoân daân. Ta thaáy coù boån phaän khuyeân giuïc moïi ngöôøi, nhaát laø nhöõng ai caàm vaän meänh caùc quoác gia, ñöøng coù tieác reû coâng lao khoù nhoïc, ngoõ haàu lieäu cho thôøi cuoäc ñöôïc troâi chaûy hôïp vôùi löông tri vaø xöùng vôùi phaåm giaù con ngöôøi.
Trong caùc Hoäi nghò toái cao, haõy coá nghieân cöùu vaán ñeà then choát, laø tìm ra moät theá quaân bình quoác teá thaät nhaân ñaïo, xaây ñaép treân loøng tin töôûng laãn nhau, treân söï thaønh thaät ñaøm phaùn, vaø treân söï trung thaønh thöïc hieän nhöõng ñieàu ñaõ chaáp thuaän. Haõy coá phaân tích vaán ñeà cho thaät tæ mæ, ñeå tìm laáy moät khôûi ñieåm coù theå ñöa tôùi nhöõng hieäp öôùc beàn bæ, thaønh thöïc vaø höõu ích.
Coøn Ta, luùc naøo Ta cuõng thaønh khaån xin Chuùa chuùc laønh vaø naâng ñôõ moïi coá gaéng cuûa hoï, ñeå coù theå ñaït ñöôïc nhöõng thaønh quaû tích cöïc.
Trong Töï Do
63. Moái lieân laïc giöõa caùc coäng ñoàng chính trò phaûi ñöôïc ñieàu hoøa trong töï do. Nghóa laø khoâng moät coäng ñoàng naøo coù quyeàn ñeø eùp hay xen vaøo noäi boä moät coäng ñoàng khaùc caùch khoâng chính ñaùng. Traùi laïi, moïi coäng ñoàng phaûi coäng taùc ñeå laøm cho trong moãi coäng ñoàng ñöôïc phaùt trieån tinh thaàn traùch nhieäm, oùc saùng kieán vaø tin töôûng raèng chính moãi coäng ñoàng phaûi ñaåy maïnh moïi vieäc phaùt trieån treân moïi laõnh vöïc.
Cuoäc Thaêng Tieán Cuûa Nhöõng Quoác Gia Ñang Treân Ñöôøng Môû Mang Kinh Teá
64. Cuøng chung moät nguoàn goác, cuøng laõnh nhaän moät ôn Cöùu chuoäc, cuøng coù moät soá meänh, baáy nhieâu söï ñaõ raøng buoäc moïi ngöôøi thaønh moät gia ñình Kitoâ höõu. Cuõng vì theá maø trong thoâng ñieäp "Meï vaø Thaày" Ta ñaõ khuyeán khích caùc coäng ñoàng chính trò coù neàn kinh teá doài daøo hôn, haõy coá gaéng giuùp ñôõ caùc coäng ñoàng khaùc ñang trong giai ñoaïn phaùt trieån kinh teá.
Ta sung söôùng nhaän thaáy raèng lôøi keâu goïi cuûa Ta ñaõ ñöôïc roäng raõi chaáp nhaän, vaø hy voïng raèng, trong töông lai, lôøi keâu goïi cuûa Ta coøn goùp phaàn vaøo söï laøm cho caùc quoác gia chaäm tieán, trong moät thôøi gian ngaén heát söùc, seõ ñi ñeán moät söï phaùt trieån kinh teá khaû dó laøm cho coâng daân cuûa mình ñöôïc soáng trong nhöõng ñieàu kieän xöùng hôïp vôùi ñòa vò con ngöôøi.
65. Nhöng, caàn phaûi nhaéc ñi nhaéc laïi ñieàu naøy, laø söï giuùp ñôõ noùi treân ñaây phaûi ñöôïc thöïc hieän trong söï hoaøn toaøn toân troïng töï do cuûa caùc coäng ñoàng chính trò ñang phaùt trieån, ñieàu caàn nhaát laø caùc coäng ñoàng chính trò aáy phaûi töï nhaän mình laø ngöôøi ñaàu tieân chòu traùch nhieäm, vaø laø ñoäng taùc chính trong vieäc thöïc hieän söï phaùt trieån kinh teá vaø söï caûi tieán xaõ hoäi cuûa mình.
Ñöùc Tieân Giaùo Hoaøng Pioâ XII ñaõ tuyeân boá: "Trong cuoäc caûi tieán môùi meû xaây treân nguyeân taéc luaân lyù, khoâng ñöôïc vi phaïm töï do, vi phaïm söï thoáng nhaát laõnh thoå vaø an ninh cuûa caùc quoác gia khaùc, maëc daàu cho ñaát ñai cuûa hoï coù lôùn hay nhoû ñi nöõa, khaû naêng töï veä cuûa hoï coù maïnh hay yeáu gì cuõng vaäy. Leõ coá nhieân, caùc cöôøng quoác coù taøi nguyeân doài daøo, coù theá löïc maïnh meõ, bao giôø cuõng coù quyeàn öu tieân trong vieäc xaùc ñònh nhöõng qui cheá hôïp ñoàng kinh teá giöõa hoï vôùi caùc nöôùc nhoû; nhöng duø theá, caùc nöôùc nhoû cuõng nhö baát cöù nöôùc naøo khaùc, trong phaïm vi coâng ích, vaãn coù toaøn quyeàn ñoäc laäp chính trò, vaø quyeàn ñöôïc ñöùng trung laäp trong caùc cuoäc tranh chaáp quoác teá, cuõng nhö quyeàn ñöôïc baûo veä neàn môû mang kinh teá rieâng. Vì chæ coù hoï môùi theo ñuoåi ñöôïc caùch töông öùng: coâng ích, söï sung maõn vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa daân toäc hoï" [61].
66. Nhöõng coäng ñoàng chính trò coù neàn kinh teá môû mang, trong coâng cuoäc vieän trôï döôùi nhieàu hình thöùc cho caùc nöôùc keùm môû mang coù nghóa vuï phaûi nhìn nhaän vaø toân troïng nhöõng giaù trò luaân lyù vaø nhöõng ñaëc tính nhaân chuûng cuûa nhöõng nöôùc naøy, caám khoâng ñöôïc coù söï tính toaùn thoáng trò daân toäc khaùc. Coù nhö theá, hoï môùi ñem laïi "moät coâng trình quí hoùa ñeå taïo neân moät coäng ñoàng theá giôùi, trong moïi thaønh phaàn yù thöùc ñöôïc nghóa vuï, cuõng nhö nhöõng quyeàn lôïi cuûa mình, seõ cuøng chung nhau moät caùch bình ñaúng veà thöïc hieän neàn thieän ích chung cho toaøn theå nhaân loaïi" [62].
Trieäu Chöùng Cuûa Thôøi Ñaïi
67. Caøng ngaøy nhaân loaïi caøng nhaän ñònh roõ raøng: moïi cuoäc tranh chaáp hieän thôøi giöõa caùc daân toäc ñeàu khoâng coù theå ñöôïc giaûi quyeát baèng voõ löïc, maø caàn phaûi ñi ñeán ñaøm phaùn.
Ñaõ haún raèng nhaän ñònh nhö theá laø vì thaáy söùc taøn phaù gheâ gôùm cuûa caùc khí giôùi toái taân, vaø vì ngöôøi ta run sôï tröôùc nhöõng tai hoïa vaø tröôùc nhöõng taøn khoác do caùc loaïi khí giôùi aáy gaây neân. Bôûi theá, khoâng ai coù theå cho raèng: trong thôøi ñaïi nguyeân töû naøy, coù theå duøng chieán tranh laøm duïng cuï xaây döïng coâng bình.
68. Nhöng, than oâi, ngaøy nay, söï lo sôï aáy vaãn coøn laø luaät thoáng trò caùc daân toäc. Söï lo sôï ñoù thuùc ñaåy ngöôøi ta tung ra nhöõng moùn tieàn khoång loà ñeå voõ trang, vaø cuõng coù leõ tin ñöôïc nhö ngöôøi ta noùi - laøm nhö theá khoâng phaûi ñeå gaây chieán, nhöng ñeå laøm cho ngöôøi khaùc ñöøng gaây chieán. Duø sao ta coøn hy voïng raèng: trong nhöõng cuoäc giao tieáp vaø lieân laïc vôùi nhau, con ngöôøi coøn nhaän ra moái tình nhaân loaïi raøng buoäc hoï, vaø hoï seõ töï hieåu raèng: trong nhöõng nghóa vuï caên baûn phaùt sinh töø baåm tính, khoâng gì cao quí baèng tuaân theo meänh leänh cuûa tình thöông, laø ñöa nhaân loaïi ñeán choã ñoaøn keát chaân thaønh, cho duø döôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau, nhö theá môùi coù theå mang laïi nhieàu thaønh quaû töôi ñeïp.
* * *
Phaàn IV
Töông Quan Giöõa Caùc Caù Nhaân Vaø Caùc Coäng Ñoàng Quoác Gia Vôùi Coäng Ñoàng Theá Giôùi
Söï Lieân Thuoäc Giöõa Caùc Coäng Ñoàng Chính Trò
69. Nhöõng tieán boä môùi nhaát cuûa khoa hoïc vaø kyõ thuaät ñaõ coù aûnh höôûng saâu roäng treân con ngöôøi, vaø ñaõ gaây ra cho hoï, treân khaép maët ñaát moät traøo löu nhaèm gia taêng söï coäng taùc vaø sieát chaët söï hieäp nhaát cuûa hoï vôùi nhau. Ngaøy nay, nhöõng cuoäc trao ñoåi taøi saûn vaø tö töôûng, cuõng nhö nhöõng nhòp giao thoâng daân söï ñaõ ñöôïc baønh tröôùng raát nhieàu. Ngöôøi ta ñaõ gia taêng gaáp boäi naøo laø nhöõng moái giao haûo giöõa caùc coâng daân, caùc gia ñình vaø caùc ñoaøn theå trung gian trong nhieàu nöôùc khaùc nhau, naøo laø nhöõng cuoäc tieáp xuùc giöõa caùc nhaø caàm quyeàn trong nhieàu quoác gia. Cuõng theá, tình hình kinh teá trong moät nöôùc ngaøy caøng thaáy phaûi leä thuoäc vaøo tình hình kinh teá caùc nöôùc khaùc.
Neàn kinh teá cuûa caùc quoác gia daàn daàn ñi ñeán tình traïng phaûi lieân keát chaët cheõ vôùi nhau, ñeå sau cuøng, chæ coøn laø nhöõng thaønh phaàn trong toaøn boä cuûa neàn kinh teá theá giôùi ñoäc nhaát. Sau cuøng, söï tieán boä xaõ hoäi, traät töï, an ninh vaø thaùi bình cuûa moãi coäng ñoàng chính trò nhaát thieát phaûi lieân ñôùi vôùi tieán boä, traät töï, an ninh vaø thaùi bình cuûa nhöõng coäng ñoàng khaùc. Do ñoù, ngöôøi ta nhaän thaáy raèng moät nöôùc leû loi nhaát ñònh khoâng coù ñuû phöông tieän ñeå cung caáp, moät caùch thoûa ñaùng, cuõng nhö ñeå ñaït tôùi möùc baønh tröôùng thöôøng xuyeân cuûa mình. Söï tieán boä vaø thònh ñaït trong moãi quoác gia vöøa laø nguyeân nhaân, vöøa laø hieäu quaû cuûa söï thònh ñaït vaø tieán boä cuûa taát caû caùc quoác gia khaùc.
Caùc Toå Chöùc Hieän Taïi Cuûa Caùc Coâng Quyeàn Khoâng Ñuû Ñeå Baûo Ñaûm THieän Ích Chung Cho Toaøn Theå Nhaân Loaïi
70. Tính thoáng nhaát cuûa gia ñình nhaân loïai ñaõ coù töø ngaøn xöa, bôûi vì noù ñoaøn tuï con ngöôøi, heát thaûy ñeàu bình ñaúng nhö nhau, trong phaåm giaù töï nhieân. Cho neân ngöôøi ta phaûi luoân luoân chung söùc, ñeå möu laáy thieän ích chung moät caùch thoûa ñaùng, chính caùi thieän ích chung naøy lieân heä ñeán toaøn theå gia ñình nhaân loaïi.
Thôøi xöa caùc chính phuû ñöôïc coi nhö coù ñuû phöông tieän ñeå möu thieän ích chung cho toaøn daân. Hoï coá ñaït tôùi ñích ñoù baèng nhöõng cuoäc ngoaïi giao thoâng thöôøng hay baèng nhöõng buoåi gaëp gôõ treân moät trình ñoä cao hôn, nhôø caùc lôïi ích phaùp lyù, nhö caùc hieäp ñònh vaø caùc hoøa öôùc: ñoù laø nhöõng phöông thöùc cuûa luaät töï nhieân, cuûa nhaân quyeàn vaø caû luaät quoác teá.
Nhöng ngaøy nay, trong cuoäc giao teá giöõa caùc quoác gia, ñaõ coù nhöõng thay ñoåi saâu roäng. Moät phaàn, vì coâng ích ñaët ra nhöõng vaán ñeà cöïc kyø quan troïng, khoù khaên caàn phaûi giaûi quyeát nhanh choùng, nhaát laø khi baûo veä söï an ninh vaø hoøa bình theá giôùi. Phaàn khaùc, xeùt veà phaùp lyù, coâng quyeàn cuûa caùc coäng ñoàng chính trò ñeàu bình ñaúnh nhö nhau: hoï coù coá gaéng gia taêng nhöõng cuoäc hoäi nghò, vaø nhöõng cuoäc nghieân cöùu ñeå thieát laäp nhöõng lôïi khí phaùp lyù höõu hieäu nhieàu ñeán ñaâu ñi nöõa cuõng khoâng ñuû khaû naêng ñeå ñeà caäp ñeán vaø giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà ñoù moät caùch thoûa ñaùng. Khoâng phaûi vì hoï thieáu thieän chí hay saùng kieán, nhöng vì hoï khoâng ñuû thaåm quyeàn nöõa.
Trong hieän tình cuûa coäng ñoàng nhaân loaïi, caùch toå chöùc vaø caùch ñieàu haønh haønh chaùnh quoác gia, cuõng nhö quyeàn bính cuûa taát caû caùc chính phuû phaûi thuù nhaän raèng khoâng coøn ñuû theá löïc ñeå coå voõ neàn thieän ích chung cho toaøn theå nhaân loaïi.
Lieân Quan Giöõa Caùc Tieán Hoùa Lòch Söû Cuûa Thieän Ích Chung Vôùi Söï Ñieàu Haønh Caùc Coâng Quyeàn
71. Nhìn kyõ, ta thaáy moät moái lieân quan chính yeáu lieân keát coâng ích vôùi cô caáu vaø söï ñieàu haønh cuûa caùc coâng quyeàn. Traät töï luaân lyù ñoøi hoûi phaûi coù moät soá coâng quyeàn ñeå phuïc vuï coâng ích trong daân söï xaõ hoäi, ñoàng thôøi cuõng ñoøi cho coâng quyeàn ñoù phaûi coù nhöõng phöông tieän caàn thieát ñeå thi haønh nhieäm vuï cuûa mình. Do ñoù, nhöõng cô quan cuûa quoác gia, laø nhöõng cô quan ñaïi dieän coâng quyeàn, thöøa haønh vaø theo ñuoåi muïc ñích cuûa coâng quyeàn, phaûi coù moät hình thöùc vaø moät hieäu löïc, khaû dó tìm ra ñöôïc ñöôøng loái vaø nhöõng phöông tieän môùi meû thích hôïp vôùi ñaø tieán hoùa cuûa xaõ hoäi, ñeå baûo ñaûm cho thieän ích chung...
Ngaøy nay, thieän ích chung cuûa toaøn theå nhaân loaïi ñaët ra nhöõng vaán ñeà coù taàm möùc theá giôùi. Nhöõng vaán ñeà ñoù chæ coù theå giaûi quyeát ñöôïc bôûi moät coâng quyeàn maø quyeàn haïn, hieán phaùp vaø caùc phöông tieän haønh ñoäng cuõng roäng lôùn theo taàm möùc theá giôùi vaø coù theå hoaït ñoäng treân toaøn dieän ñòa caàu. Bôûi vaäy, chính traät töï luaân lyù ñoøi buoäc söï thieát laäp moät coâng quyeàn coù quyeàn haïn treân toaøn theá giôùi.
Coâng Quyeàn Phaûi Ñöôïc Thieát Laäp Do Söï Nhaát Trí Taùn Ñoàng Chöù Khoâng Phaûi Do Cöôøng Löïc AÙp Böùc
72. Caùi cô quan coù tính caùch coâng coäng, vöøa coù thaåm quyeàn phoå bieán treân toaøn theá giôùi, vöøa coù nhöõng phöông tieän höõu hieäu, ñeå coå voõ coâng ích cho toaøn theå nhaân loaïi, caàn phaûi ñöôïc thieát laäp do söï ñoàng taâm nhaát trí, chöù khoâng ñöôïc duøng quyeàn löïc maø baét buoäc phaûi tieáp nhaän. Vì raèng : coâng quyeàn noùi ñaây coù theå chu toaøn, moät caùch höõu hieäu nhieäm vuï cuûa mình, nhöng cuõng phaûi voâ tö ñoái ñaàu vôùi heát moïi ngöôøi, tuyeät ñoái ñöùng ngoaøi tinh thaàn ñaûng phaùi vaø löu yù ñeán nhöõng ñoøi hoûi khaùch quan cuûa Thieän ích chung toaøn theå nhaân loaïi. Neáu caùi quyeàn sieâu quoác gia hay quyeàn quoác teá ñoù ñöôïc thieát laäp baèng cöôøng löïc do caùc nöôùc maïnh hôn, chaéc ngöôøi ta coù theå sôï raèng quyeàn ñoù seõ phuïc vuï nhöõng tö ích, hay seõ thieân veà nöôùc naøy, nöôùc khaùc, chính söï kieän naøy seõ laøm toån haïi giaù trò vaø hieäu löïc hoaït ñoäng cuûa noù. Maëc daàu möùc ñoä phaùt trieån kinh teá vaø taøi nguyeân binh bò ñaõ gaây ra nhöõng cheânh leäch giöõa caùc coäng ñoàng chính trò, nhöng taát caû caùc coäng ñoàng naøy ñeàu thaéc maéc ñöôïc höôûng nhöõng quyeàn lôïi phaùp lyù vaø ñeàu coù phaåm giaù tinh thaàn nhö nhau. Ñoù laø lyù do raát chính ñaùng khieán caùc coäng ñoàng quoác gia chæ nhaän caùch mieãn cöôõng, moät quyeàn bính maø ngöôøi ta baét hoï phaûi nhaän vì cöôøng löïc, hoaëc moät quyeàn bính ñaõ thaønh laäp khoâng coù söï tham gia cuûa hoï, hoaëc moät quyeàn bính maø hoï khoâng töï do taùn thaønh.
Thieän Ích Chung Toaøn Theá Giôùi Vaø Quyeàn Lôïi Cuûa Nhaân Vò
73. Cuõng nhö thieän ích chung cuûa moät quoác gia noùi rieâng, thieän ích chung cuûa toaøn theå nhaân loaïi khoâng theå qui ñònh, neáu khoâng naïi ñeán con ngöôøi. Vì theá, coâng quyeàn trong coäng ñoàng quoác teá phaûi nhaèm muïc tieâu chính yeáu naøy laø thöøa nhaän, toân troïng baûo veä vaø khueách tröông quyeàn lôïi cuûa con ngöôøi. Ñieàu ñoù coù theå thöïc hieän ñöôïc, hoaëc baèng caùch thieát laäp treân bình dieän theá giôùi, nhöõng ñieàu kieän khaû dó giuùp chính phuû quoác gia chu toaøn ñöôïc söù meänh cuûa mình.
Nguyeân Taéc Hoã Trôï
74. Trong moãi nöôùc, nhöõng moái quan heä giöõa coâng quyeàn vôùi coâng daân, vôùi gia ñình, cuõng nhö vôùi caùc ñoaøn theå trung gian phaûi ñöôïc chæ huy vaø quaân bình hoùa theo nguyeân taéc hoã trôï. Dó nhieân nguyeân taéc ñoù cuõng phaûi ñieàu haønh caùc moái quan heä giöõa quyeàn quoác teá vôùi caùc chính phuû quoác gia. Quyeàn quoác teá coù nhieäm vuï cöùu xeùt vaø giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà, maø coâng ích cuûa toaøn theå nhaân loaïi neâu ra trong laõnh vöïc kinh teá, xaõ hoäi, chính trò hay vaên hoùa. Chính vì nhöõng vaán ñeà ñoù phöùc taïp, bao la vaø khaån caáp, maø caùc chính phuû quoác gia khoâng ñöôïc pheùp töï tieän giaûi quyeát nhö yù mình muoán.
Quyeàn bính cuûa coäng ñoàng theá giôùi khoâng ñöôïc pheùp haïn cheá söùc haønh ñoäng cuûa caùc quoác gia trong phaïm vi rieâng bieät cuûa hoï, vaø cuõng khoâng ñöôïc thay theá hoï. Traùi laïi, quyeàn ñoù phaûi coá gaây ra trong moïi nöôùc treân theá giôùi, nhöõng ñieàu kieän ñeå giuùp khoâng nhöõng caùc chính phuû, maø laïi caû caù nhaân vaø caùc ñoaøn theå trung gian ñöôïc deã daøng chu toaøn traùch nhieäm, deã daøng thi haønh nghóa vuï vaø söû duïng quyeàn lôïi cuûa mình trong nhöõng hoaøn caûnh an toaøn hôn [63].
Trieäu Chöùng Cuûa Thôøi Ñaïi
75. Ai cuõng ñeàu bieát raèng: ngaøy 26-6-1945 ñaõ thaønh laäp toå chöùc Lieân Hieäp Quoác, khôûi ñieåm, trong töông lai, cho nhieàu cô quan lieân chính phuû khaùc. Caùc toå chöùc naøy ñaõ ñöôïc uyû thaùc nhieàu troïng traùch coù giaù trò quoác teá, treân bình dieän kinh teá, xaõ hoäi, vaên hoùa, giaùo duïc vaø y teá. Muïc ñích chính yeáu cuûa Lieân Hieäp Quoác laø baûo toàn vaø cuûng coá neàn hoøa bình giöõa caùc daân toäc, laø coå voõ vaø khueách tröông giöõa hoï vôùi nhau, nhöõng moái giao haûo xaây döïng treân nguyeân taéc bình ñaúng toân troïng laãn nhau vaø coäng taùc moät caùch saâu roäng trong moïi ngaønh hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi.
76. Moät trong nhöõng coâng vieäc troïng ñaïi nhaát ñaõ thöïc hieän ñöôïc do Lieân Hieäp Quoác laø baûn Tuyeân Ngoân theá giôùi Nhaân quyeàn, ñöôïc Ñaïi hoäi ñoàng Lieân Hieäp Quoác coâng nhaän ngaøy 10-12-1948. Trong lôøi töïa, baûn Tuyeân ngoân ñaõ noùi leân muïc tieâu chung laø phaûi coå ñoäng cho heát moïi daân toäc, heát moïi quoác gia phaûi thöøa nhaän vaø toân troïng thöïc söï, taát caû nhöõng quyeàn lôïi vaø töï do keå trong baûn Tuyeân ngoân.
Ta cuõng bieát raèng: Moät vaøi ñieåm trong baûn Tuyeân ngoân ñaõ gaây neân nhöõng vaán naïn vaø taïi ñaáy laøm cho phaûi deø daët nhieàu laém. Daãu vaäy, Ta cuõng coi baûn Tuyeân ngoân ñoù nhö moät böôùc tieán ñeán söï thaønh laäp moät toå chöùc phaùp lyù chính trò trong coäng ñoàng theá giôùi. Baûn Tuyeân ngoân ñoù trònh troïng thöøa nhaän cho heát moïi ngöôøi khoâng tröø ai, ñeàu coù nhaân phaåm; baûn ñoù tuyeân boá raèng: moät caù nhaân coù quyeàn töï do ñi tìm chaân lyù, tuaân giöõ nhöõng qui luaät luaân lyù, thi haønh nhöõng nghóa vuï cuûa ñöùc coâng bình, ñoøi hoûi nhöõng ñieàu kieän sinh soáng xöùng vôùi phaåm giaù con ngöôøi, cuõng nhö coù nhöõng quyeàn lôïi khaùc lieân keát vôùi caùc quyeàn lôïi treân.
77. Bôûi theá, Ta nhieät lieät mong muoán cho Lieân Hieäp Quoác coù theå moãi ngaøy caøng thích nghi caùc cô caáu cuõng nhö caùc phöông tieän haønh ñoäng vôùi söù meänh bao la vaø cao quí cuûa mình. Öôùc chi mau ñeán caùi phuùt maø toå chöùc ñoù baûo ñaûm, moät caùch höõu hieäu, nhöõng quyeàn lôïi cuûa nhaân vò : nhöõng quyeàn lôïi ñoù, phaùt xuaát tröïc tieáp töø phaåm giaù töï nhieân cuûa con ngöôøi, vaø cuõng vì ñaáy caùc quyeàn lôïi ñoù phoå thoâng, baát khaû xaâm phaïm vaø baát khaû nhöôïng boä. Ta caøng noùng loøng mong muoán nhö theá, vì ngaøy nay ngöôøi ta tham gia nhieàu hôn vaøo nhöõng coâng vieäc chung trong nöôùc, ngöôøi ta quan taâm nhieàu hôn ñeán nhöõng vaán ñeà theá giôùi, vaø yù thöùc roõ reät hôn veà caùi tö caùch mình phaûi laøm nhöõng thaønh phaàn chuû ñoäng trong ñaïi gia ñình nhaân loaïi.
* * *
Phaàn V
Caùc Huaán Thò Muïc Vuï
Nghóa Vuï Phaûi Tham Gia Vaøo Ñôøi Soáng Coâng
78. Moät laàn nöõa, Ta keâu goïi caùc hieàn töû cuûa Ta haõy tích cöïc tham gia vaøo söï ñieàu khieån caùc coâng vieäc trong nöôùc, vaø Ta xin hoï haõy goùp phaàn coå voõ cho neàn coâng ích cuûa taát caû gia ñình nhaân loaïi, cuõng nhö cuûa chính nöôùc hoï. Ñöôïc ñöùc tin soi saùng vaø ñöùc aùi thuùc ñaåy, hoï phaûi coá gaéng laøm sao ñeå nhöõng cheá ñoä lieân heä ñeán sinh hoaït kinh teá, xaõ hoäi, vaên hoùa hay chính trò, chaúng nhöõng khoâng laøm ngöng treä, maø traùi laïi, caøng ñaåy maïnh nhöõng coá gaéng ñang laøm cho con ngöôøi theâm hoaøn haûo, treân bình dieän töï nhieân cuõng nhö sieâu nhieân.
Naêng Löïc Khoa Hoïc, Kyõ Thuaät Chuyeân Moân, Ngheà Nghieäp
79. Ñeå cho nhöõng nguyeân taéc laønh maïnh aên saâu vaøo neàn vaên minh, vaø ñeå cho tinh thaàn Kitoâ giaùo thaám nhuaàn neàn vaên minh ñoù, caùc hieàn töû cuûa Ta seõ khoâng ñöôïc töï maõn, vì cho raèng mình ñaõ ñöôïc aùnh saùng ñöùc tin, hay laø ñang oâm aáp moät hoaøi baõo muoán laøm vieäc thieän. nhöng hoï coøn phaûi coù maët trong cheá ñoä xaõ hoäi vaø, töø beân trong, hoï phaûi gieo aûnh höôûng vaøo caùc cô caáu ñoù nöõa.
Theá nhöng caùi ñaëc saéc troåi nhaát cuûa neàn vaên minh hieän nay laø do ôû nhöõng phaùt minh khoa hoïc vaø kyõ thuaät. bôûi vaäy, khoâng theå haønh ñoäng rong caùc toå chöùc ñoù ñöôïc, neáu thieáu naêng löïc khoa hoïc, thieáu khaû naêng kyõ thuaät vaø taøi ba chuyeân nghieäp.
Trong Haønh Ñoäng Caàn Toång Hôïp Caùc Yeáu Toá Khoa Hoïc, Kyõ Thuaät, Ngheà Nghieäp, Tinh Thaàn
80. Tuy nhieân, phaûi xaùc nhaän raèng: caùc ñöùc tính treân ñaây khoâng ñuû ñeå gaây cho nhöõng cuoäc giao tieáp trong ñôøi soáng haøng ngaøy coù moät saéc thaùi ñaày ñuû nhaân loaïi. Saéc thaùi naøy ñoøi phaûi coù chaân lyù laøm neàn taûng cho caùc cuoäc giao tieáp, coù coâng bình laøm quy taéc, coù tình töông aùi laøm ñoäng löïc vaø coù töï do laøm hoøa khí.
Ngöôøi ta chæ coù theå ñaït ñöôïc muïc tieâu noùi treân, khi caån thaän giöõ nhöõng ñieåm sau ñaây: tröôùc heát, trong nhöõng hoaït ñoäng hieän theá, tuaân giöõ nhöõng luaät leä rieâng bieät cuûa moãi phaïm vi, vaø söû duïng nhöõng phöông phaùp thích ñaùng; sau ñaáy phuø hôïp neáp soáng cuûa mình vôùi quy luaät luaân lyù, nghóa laø xöû trí nhö nhöõng coâng daân thi thoá caùc quyeàn lôïi cuûa mình, chu toaøn caùc nghóa vuï vaø laøm troøn moät coâng taùc. Sau cuøng phaûi hieán thaân hoaït ñoäng, coi ñaáy nhö moät caùch höôûng öùng trung thaønh giôùi raên Thieân Chuùa, nhö moät caùch coäng taùc vaøo vieäc saùng taïo cuûa Ngaøi, vaø nhö moät caùch goùp coâng vaøo söï thöïc hieän keá hoaïch cuûa Thieân Chuùa quan phoøng trong lòch söû. Ñieàu ñoù ñoøi hoûi con ngöôøi phaûi soáng thöïc söï vieäc mình ñang laøm vaø coi ñoù nhö moät toång hôïp caùc coá gaéng khoa hoïc, kyõ thuaät vaø chuyeân nghieäp vôùi nhöõng giaù trò thieâng lieâng cao quyù nhaát.
Hoøa Hôïp Giöõa Ñöùc Tin Toân Giaùo Vôùi Caùc Hoaït Ñoäng Hieän Theá Cuûa Tín Höõu
81. Moät söï kieän ai cuõng bieát: trong nhöõng nöôùc ñaõ ñöôïc hoïc hoûi veà giaùo lyù Coâng giaùo töø laâu, nhöõng tieán boä khoa hoïc vaø kyõ thuaät hieän thôøi raát thònh ñaït, vaø nhöõng phöông tieän thích nghi ñeå thöïc hieän nhöõng chöông trình cuûa hoï raát doài daøo, nhöng thöôøng ra tinh thaàn vaø chaát men Kitoâ giaùo laïi khoâng thaám nhuaàn saâu sa.
Ngöôøi ta coù lyù ñeå töï hoûi veà caùc nguyeân do gaây neân tình traïng khieám khuyeát ñoù, nhaát laø nhöõng ngöôøi hieän coøn mang teân Coâng giaùo, vaø thöïc ra ñang aùp duïng, ít ra trong moät phaàn ñôøi soáng cuûa hoï theo toân chæ Phuùc aâm, laïi laø chính nhöõng ngöôøi ñaõ hay ñang goùp phaàn ñaùng keå vaøo vieäc thieát laäp nhöõng cheá ñoä noùi treân. Nguyeân do söï kieän ñoù Ta thieát töôûng ôû taïi vieäc hoï khoâng phuø hôïp vôùi Ñöùc tin cuûa hoï. Bôûi theá, muoán vaõn hoài söï thoáng nhaát trong taâm trí hoï, ñieàu caàn thieát laø, trong caùc vieäc hoï laøm, phaûi coù aùnh saùng Ñöùc tin chieáu doïi, vaø ñoäng löïc ñöùc baùc aùi thuùc ñaåy.
Neàn Giaùo Duïc Thanh Nieân Phaûi Ñöôïc Phaùt Huy Toaøn Dieän Con Ngöôøi
82. Neáu Ñöùc tin toân giaùo cuûa tín höõu nhieàu khi khoâng phuø hôïp vôùi neáp soáng cuûa hoï, thì ñoù, theo yù Ta, coøn laø taïi söï huaán luyeän cuûa hoï veà giaùo lyù cuõng nhö veà luaân lyù Kitoâ giaùo, vaãn coøn thieáu soùt. Trong raát nhieàu laõnh vöïc thöôøng khoâng coù söï thaêng baèng giöõa söï hoïc giaùo lyù vôùi söï hoïc caùc khoa ñôøi: ngöôøi ta theo ñuoåi caùc khoa ñôøi tôùi möùc ñoä toái cao, trong khi ñoù, veà vieäc huaán luyeän ñaïo giaùo, ngöôøi ta ñöùng trong möùc sô ñaúng. Cho neân nhaát thieát thanh nieân phaûi coù moät neàn giaùo duïc ñaày ñuû vaø lieân tuïc, thöïc hieän theá naøo ñeå neàn hoïc thöùc ñaïo giaùo vaø söï tinh luyeän löông taâm phaûi tieán ñoàng nhòp vôùi caùc kieán thöùc khoa hoïc vaø söï taøi kheùo kyõ thuaät, luoân luoân thaêng tieán. Sau heát, phaûi chuaån bò thanh nieân cho bieát chu toaøn caùch xöùng ñaùng caùc traùch vuï ñang ñôïi moãi ngöôøi trong hoï[64].
Caàn Phaûi Coá Gaéng Khoâng Ngöøng
83. Nôi ñaây, Ta nhaán maïnh raèng: khoù maø nhaän ñöôïc, moät caùch thoûa ñaùng moái lieân heä ñích thöïc giöõa caùc söï kieän nhaân loaïi vôùi caùc ñoøi hoûi cuûa ñöùc coâng bình, hay noùi theá khaùc, khoù maø quy ñònh moät caùch xaùc ñaùng, caùc nguyeân taéc cuûa lyù thuyeát vaø caùc chæ thò phaûi ñöôïc aùp duïng theá naøo vaø ñeán luùc naøo, trong hieän tình cuûa xaõ hoäi.
Vieäc quy ñònh caùc phöông thöùc ñoù laïi caøng khoù khaên hôn nöõa, vì raèng: thôøi ñaïi chuùng ta, trong khi moãi ngöôøi phaûi hoaït ñoäng ñeå möu coâng ích cho toaøn theå nhaân loaïi, ñang bò loâi cuoán bôûi moät "hieáu ñoäng chuû nghóa" gheâ gôùm; bôûi theá töøng ngaøy moät, ta phaûi cöùu xeùt ñeå bieát xeáp ñaët caùc söï kieän xaõ hoäi theá naøo cho phuø hôïp vôùi caùc ñoøi hoûi cuûa coâng bình; vaø chính vieäc ñoù khoâng cho pheùp caùc hieàn töû cuûa Ta ñöôïc töôûng raèng hoï coù quyeàn ngöøng laïi, ñeå thoûa maõn vôùi quaõng ñöôøng hoï ñaõ qua.
Vaû laïi, ngöôøi ta thöôøng cuõng coù lyù khi nghó raèng nhöõng coâng trình ñaõ thöïc hieän ñöôïc cho ñeán nay, ñeàu khoâng ñuû ñeå cung caáp nhu caàu. Ngöôøi ta phaûi ra tay saùng kieán nhöõng coâng cuoäc troïng ñaïi hôn, thích hôïp hôn trong nhöõng phaïm vi cöïc kyø khaùc bieät : cô quan saûn xuaát, nghieäp ñoaøn, chöùc nghieäp toå hôïp, an ninh xaõ hoäi, coâng cuoäc vaên hoùa, cô quan phaùp lyù, chính trò, cöùu teá, theå thao vaø caùc toå chöùc töông töï khaùc. Ñoù laø nhöõng nguyeän voïng cuûa theá heä hieän taïi; nhôø söï khaûo cöùu veà nguyeân töû vaø nhöõng cuoäc thi haønh khoâng gian, theá heä naøy töï môû cho mình nhöõng con ñöôøng hoaøn toaøn môùi meû vôùi nhöõng vieãn töôïng haàu nhö voâ taän.
Nhöõng Lieân Quan Giöõa Ngöôøi Coâng Giaùo Vôùi Ngöôøi Khoâng Coâng Giaùo Trng Phaïm Vi Kinh Teá, Xaõ Hoäi Vaø Chính Trò
84. Caùc nguyeân taéc maø Ta vöøa môùi trình baøy nôi ñaây baét nguoàn trong chính baûn tính nhaân loaïi, hay thöôøng ra, trong phaïm vi luaät töï nhieân. Raát nhieàu laàn, trong khi thöïc haønh nhöõng nguyeân taéc ñoù, ngöôøi Coâng giaùo coäng taùc döôùi nhieàu hình thöùc, hoaëc vôùi nhöõng ngöôøi Kitoâ giaùo ly khai vôùi Toøa Thaùnh, hoaëc vôùi nhöõng ngöôøi soáng ngoaøi moïi tin töôûng Kitoâ giaùo, nhöng nhôø aùnh saùng cuûa lyù trí, hoï trung thaønh giöõ ñaïo luaân lyù töï nhieân.
"Öôùc chi khi aáy ngöôøi Coâng giaùo phaûi thaän troïng aên ôû thuûy chung nhö nhaát vôùi mình vaø ñöøng nhaän moät söï hoøa giaûi naøo laøm toån thöông söï thuaàn tuùy cuûa ñaïo giaùo vaø neàn luaân lyù. Nhöng hoï cuõng ñöøng chæ bieát lo ñeán lôïi rieâng cuûa mình, traùi laïi, phaûi chaân thaønh coäng taùc trong moïi vaán ñeà töï noù chính ñaùng hoaëc coù theå ñöa ñeán choã toát ñeïp"[65].
85. Leõ coâng bình laø phaûi luoân luoân phaân bieät söï laàm laïc vôùi nhöõng keû loãi laàm, caû trong tröôøng hôïp nhöõng ngöôøi coù tö töôûng sai laïc, hay coù nhöõng yù nieäm thieáu soùt veà ñaïo giaùo hay luaân lyù. Con ngöôøi laïc ñöôøng trong laàm loãi vaãn coøn laø moät ngöôøi, vaø vaãn giöõ nhaân phaåm ñaùng ñöôïc toân troïng cuûa mình. Khoâng bao giôø con ngöôøi maát quyeàn töï giaûi phoùng mình cho khoûi laàm laïc vaø töï tìm cho mình moät con ñöôøng ñöa tôùi chaân lyù. Vaø ñeå giuùp con ngöôøi, Chuùa Quan Phoøng luoân luoân beân caïnh ñeå uûng hoä. Raát coù theå laø moät ngöôøi hoâm nay thieáu tia saùng ñöùc tin, hoaëc bò laïc trong sai laàm nhöng ngaøy mai, nhôø aùnh saùng Thieân Chuùa soi cho, ngöôøi ñoù trôû veà lónh hoäi chaân lyù. Neáu, ñeå thöïc hieän nhöõng coâng cuoäc hieän theá, caùc tín höõu giao dòch vôùi nhöõng ngöôøi, vì quan nieäm sai laïc maø khoâng tin, hoaëc khoâng tin ñaày ñuû, leõ taát nhieân nhöõng cuoäc tieáp xuùc kia coù theå laø cô hoäi, laø yeáu toá thuùc ñaåy moái caûm tình ñöa hoï veà chaân lyù.
86. Cuõng theá, ngöôøi ta khoâng theå ñoàng hoùa nhöõng thuyeát trieát hoïc sai laàm veà baûn tính, nguyeân thuûy vaø cöùu caùnh cuûa vuõ truï vaø con ngöôøi, vôùi nhöõng traøo löu lòch söû ñaõ ñöôïc xaây döïng vôùi moät muïc ñích kinh teá, xaõ hoäi, vaên hoùa vaø chính trò, daãu raèng nhöõng traøo löu naøy ñaõ baét nguoàn vaø vaãn coøn khai höùng töø caùc hoïc thuyeát noùi treân. Hoïc thuyeát moät khi ñöôïc xaùc ñònh vaø coâng thöùc hoùa seõ khoâng thay ñoåi nöõa, nhöng nhöõng traøo löu kia, laáy nhöõng ñieàu kieän cuï theå vaø hay thay ñoåi cuûa ñôøi soáng laøm ñoái töôïng seõ khoâng theá maø khoâng chòu aûnh höôûng saâu roäng cuûa cuoäc tieán hoùa ñoù ñöôïc. Vaû laïi, tuøy theo möïc ñoä phuø hôïp cuûa nhöõng traøo löu ñoù vôùi nhöõng nguyeân taéc laønh maïnh cuûa lyù trí vaø thích hôïp vôùi nhöõng nguyeän voïng chính ñaùng cuûa con ngöôøi, hoûi raèng ai coù theå caám khoâng cho nhaän, trong nhöõng traøo löu ñoù, nhöõng yeáu toá tích cöïc vaø ñaùng ñöôïc taùn thöôûng?
87. Bôûi theá, raát coù theå raèng: nhöõng cuoäc gaëp gôõ thuoäc phaïm vi thöïc teá, töø tröôùc ñeán nay ngöôøi ta cho laø khoâng hôïp thôøi vaø voâ ích, ngaøy nay laïi coù theå ñem laïi nhöõng lôïi ích ñích thöïc, vaø nhöõng höùa heïn töôi ñeïp cho töông lai. Nhöng, söï xeùt ñoaùn ñaõ ñeán luùc thích thôøi hay chöa, vaø söï aán ñònh nhöõng theå thöùc vaø möïc ñoä trong vieäc phoái trí nhöõng coá gaéng veà kinh teá, xaõ hoäi, vaên hoùa hay chính trò nhaèm möu coâng ích cho toaøn theå coäng ñoàng : ñoù laø nhöõng vaán ñeà phaûi ñöôïc giaûi quyeát vaø caân nhaéc tuøy theo ñöùc khoân ngoan ñöùng treân ñeå ñieàu hoøa taát caû caùc nhaân ñöùc khaùc lieân heä ñeán cuoäc soáng caù nhaân vaø xaõ hoäi. Trong tröôøng hôïp nhöõng ngöôøi Coâng giaùo, söï quyeát ñònh nhöõng vaán ñeà ñoù thuoäc thaåm quyeàn, tröôùc heát, cuûa nhöõng ngöôøi coù uy tín nhaát trong phaïm vi chính trò, vaø nhieàu khaû naêng hôn heát trong vaán ñeà lieân heä; maëc daàu, trung thaønh vôùi nhöõng nguyeân taéc cuûa luaät thieân nhieân nhöõng ngöôøi naøy tuaân theo hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa Giaùo hoäi vaø vaâng phuïc caùc chæ thò cuûa caùc vò coù thaåm quyeàn trong Giaùo hoäi. Thöïc ra neân nhôù raèng : khoâng phaûi Giaùo hoäi chæ coù quyeàn lôïi vaø nghóa vuï baûo veä cho giaùo thuyeát veà ñöùc tin hay luaân lyù ñöôïc toaøn veïn, nhöng, ñoái vôùi nhöõng con caùi cuûa mình, quyeàn bính cuûa Giaùo hoäi coøn bao truøm caû phaïm vi theá tuïc, moãi khi caàn phaûi quyeát ñònh veà söï öùng duïng hoïc thuyeát treân vaøo nhöõng tröôøng hôïp cuï theå [66].
Hoaït Ñoäng Töøng Giai Ñoaïn
88. Khoâng thieáu nhöõng ngöôøi coù taâm hoàn quaûng ñaïi, khi gaëp nhöõng caûnh ngoä ít phuø hôïp hay traùi ngöôïc vôùi ñöùc coâng bình, hoï soát saéng khôûi xöôùng moät cuoäc caûi caùch toaøn dieän, nhöng vì ñi quaù ñaø, muoán moät luùc vöôït thaéng heát moïi giai ñoaïn, luùc aáy, coâng vieäc cuûa hoï coù hình thöùc haàu nhö caùch maïng.
Vôùi nhöõng ngöôøi naøy Ta muoán nhaéc cho hoï nhôù raèng: nhòp tieäm tieán laø luaät cuûa moïi cuoäc soáng, vaø nhöõng cheá ñoä loaøi ngöôøi cuõng chæ coù theå caûi thieän vôùi ñieàu kieän laø bieát cheá ngöï noù töø beân trong, vaø phaûi theo luaät tieäm tieán. Ñöùc Tieân Giaùo Hoaøng Pioâ XII ñaõ chæ giaùo : "Khoâng phaûi cuoäc caùch maïng, nhöng moät cuoäc tieán hoùa ñieàu hoøa, seõ ñem laïi söï cöùu thoaùt vaø coâng bình. Coâng vieäc cuûa baïo löïc chæ luoân luoân nhaèm phaù hoaïi chöù khoâng bao giôø xaây döïng, chæ nhaèm khích ñoäng caùc ñam meâ, chöù khoâng bao giôø thaéng ñoaït noù. Laø nguyeân nhaân phaùt ñoäng söï thuø gheùt vaø tai bieán, chöù khoâng lo ñoaøn tuï con ngöôøi trong tình huynh ñeä, noù ñaåy ngöôøi ta vaø caùc ñaûng phaùi vaøo con ñöôøng cuøng, con ñöôøng phaûi kieán thieát laïi daàn daàn, sau nhöõng ngaøy thöû thaùch ñau thöông, treân nhöõng ñoå naùt chaát ñoáng bôûi baát hoøa"[67]
Coâng Vieäc Bao La
89. Heát thaûy nhöõng ngöôøi thieän chí ngaøy nay ñeàu phaûi ñaûm nhaän moät traùch vuï bao la, laø noái laïi nhöõng moái lieân quan cuûa cuoäc soáng trong xaõ hoäi treân nhöõng neàn taûng luaân lyù, coâng bình, baùc aùi vaø töï do : lieân quan giöõa caùc tö nhaân vôùi nhau, lieân quan giöõa coâng daân vaø quoác gia, lieân quan giöõa caùc quoác gia vôùi nhau, sau heát, lieân quan giöõa caùc caù nhaân, caùc gia ñình, caùc ñoaøn theå trung gian vôùi quoác gia, vôùi coäng ñoàng theá giôùi. Ñaây môùi thaät laø caùc traùch vuï cao quí hôn heát, bôûi vì muïc tieâu cuûa noù laø nhaèm môû ñöôøng thoáng trò cho neàn hoøa bình ñích thöïc, trong traät töï Thieân Chuùa ñaõ thieát laäp.
Nhöõng ngöôøi tham gia vaøo coâng vieäc ñoù quaû thöïc laø quaù ít oûi, nhöng hoï ñaõ coù coâng lao röïc rôõ ñoái vôùi xaõ hoäi loaøi ngöôøi, vaø hoâm nay ñaây, Ta ñeå lôøi ca ngôïi hoï moät caùch coâng khai. Ñoàng thôøi, Ta khuyeán khích hoï cöù gia taêng nhöõng haønh ñoäng taùc thieän cuûa hoï. Ta daùm hy voïng raèng : sau hoï seõ coù nhieàu ngöôøi khaùc keá tieáp, nhaát laø nhöõng tín höõu, giaøu loøng baùc aùi vaø coù löông taâm ñoái vôùi nghóa vuï. Moãi tín höõu, trong theá giôùi ngaøy nay, phaûi laø nhö moät tia saùng röïc rôõ, moät trung taâm baùc aùi vaø moät lôùp men cho caû toaøn khoái. Ñieàu ñoù, moãi ngöôøi seõ thöïc hieän ñöôïc, tuøy theo möùc ñoä hoï bieát keát hôïp vôùi Thieân Chuùa.
Thöïc ra, hoøa bình seõ khoâng theå vaõn hoài giöõa nhaân loaïi, neáu tröôùc heát noù khoâng vaõn hoài trong töøng caù nhaân, nghóa laø, neáu moãi ngöôøi töï mình khoâng tuaân giöõ caùc traät töï maø Thieân Chuùa ñaõ thieát laäp. "Linh hoàn ngöôi muoán thaéng caùc ñam meâ trong mình ö?" Thaùnh Augustinoâ hoûi. Vaø ngaøi traû lôøi : " Thì noù cöù tuaân phuïc Ñaáng ôû treân ñi, roài noù seõ thaéng ñöôïc keû ôû döôùi.Vaø ngöôøi seõ ñöôïc hoøa bình: hoøa bình ñích thöïc, hoøa bình khoâng maäp môø, hoøa bình ñöôïc hoaøn toaøn thieát laäp treân traät töï. Vaø traät töï rieâng bieät cuûa hoøa bình laø gì ? Laø Thieân Chuùa ñieàu khieån linh hoàn, ñieàu khieån theå xaùc. Khoâng coù gì qui cuû hôn" [68].
Chuùa Cuûa Hoaø Bình
90. Lôøi giaùo huaán maø Ta vöøa môùi daønh rieâng cho nhöõng vaán ñeà giôø ñaây ñang laø moái aâu lo vó ñaïi cho nhaân loaïi vaø lieân heä tröïc tieáp ñeán möùc thaêng tieán cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi, ñaõ ñöôïc boäc phaùt trong Ta bôûi moät ngöôõng voïng saâu xa, maø Ta bieát raèng noù cuõng laø ngöôõng voïng cuûa taát caû nhöõng ngöôøi thieän chí : töùc laø ñöôïc troâng thaáy treân theá giôùi, moät neàn hoøa bình vöõng chaéc hôn.
Maëc daàu baát xöùng, nhöng Ñaïi dieän cho Ñaáng maø tieân tri ñaõ baùo tröôùc laø "Chuùa Hoøa Bình"[69], Ta nghó raèng Ta coù nghóa vuï phaûi coáng hieán taát caû noãi lo laéng, cuõng nhö caùc nghò löïc cuûa Ta ñeå coá ñem lai ñaëc aân naøy cho toaøn theå nhaân loaïi. Nhöng hoøa bình chæ laø moät tieáng troáng roãng, khoâng coù nghóa, neáu noù khoâng ñöôïc xaây treân "traät töï" maø, vôùi moät nieàm hy voïng noàng nhieät, Ta ñaõ phaùc hoïa nhöõng neùt chính trong Thoâng ñieäp naøy: Traät töï ñaët treân chaân lyù, xaây theo ñöùc coâng bình, lónh nhaän töø ñöùc baùc aùi söùc soáng vaø möùc sung maõn, vaø sau cuøng, ñöôïc bieåu thò, moät caùch sung maõn trong töï do.
Thöïc ra, ñaây laø moät coâng trình sieâu vieät, cao quyù: con ngöôøi vôùi söùc rieâng mình khoù maø thöïc hieän noåi, cho duø coù thieän chí ñaùng phuïc ñeán ñaâu ñi nöõa. Nhöng, ñeå xaõ hoäi loaøi ngöôøi coù theå taùi dieãn nôi mình, moät caùch y heät caùi hình aûnh cuûa Nöôùc Thieân Chuùa, leõ coá nhieân caàn phaûi coù ôn treân.
91. Ñoù chính laø lyù do khieán cho, trong nhöõng ngaøy thaùnh naøy, lôøi caàu nguyeän cuûa Ta daâng leân, caùch soát saéng hôn, tröôùc toân nhan Ñaáng maø hoài xöa ñaõ duøng cuoäc khoå naïn vaø caùi cheát cuûa mình ñeå thaéng toäi loãi, nguoàn maïch thöù nhaát sinh ra taát caû caùc moái baát hoøa, caùc noãi cuøng cöïc vaø caùc caûnh cheânh leäch: vôùi Maùu cöïc thaùnh, Ngaøi ñaõ hoøa giaûi nhaân loaïi vôùi Cha Ngaøi ngöï treân trôøi. "Chính Ngaøi laø Hoøa Bình cuûa ta, Ngaøi laø Ñaáng, töø hai daân toäc ñaõ qui tuï thaønh moät# Ngaøi ñaõ ñeán ñeå coâng boá Hoøa Bình, Hoøa Bình cho caùc ngöôøi ôû nôi xa, cuõng nhö Hoøa Bình cho caùc ngöôøi ôû gaàn" [70]. Cuõng moät tín ñieäp hoøa bình noùi ñaây hieän coøn vang doäi trong Phuïng Vuï cuûa nhöõng ngaøy Tuaàn Thaùnh : "Chuùa Gieâsu, phuïc sinh, ngöï giöõa caùc moân ñeä, vaø noùi cho hoï : Bình an cho chuùng con, Alleluia. Vaø caùc moân ñeä ñöôïc troâng thaáy Chuùa ñaõ vui möøng khoân xieát"[71]. Cuõng moät Chuùa Kitoâ ñem laïi cho ta söï hoøa bình :"Cha ñeå laïi cho chuùng con söï hoøa bình, söï hoøa bình cuûa Cha. Hoøa bình cuûa Cha ban xuoáng khaùc vôùi hoøa bình cuûa theá gian"[72]. Chính söï hoøa bình do Chuùa Cöùu Theá ñem laïi laø ôn Ta khaån khoaûn caàu xin trong caùc kinh nguyeän cuûa Ta. Xin Ngaøi xua ñuoåi ra khoûi taâm hoàn nhöõng gì coù theå nguy haïi cho hoøa bình, xin Ngaøi bieán ñoåi heát moïi ngöôøi thaønh nhöõng chöùng nhaân cuûa chaân lyù, coâng bình vaø tình yeâu huynh ñeä. Xin Ngaøi soi saùng cho nhöõng ngöôøi naém trong tay vaän meänh caùc daân toäc, ñeå hoï lo möu haïnh phuùc chính ñaùng cho daân chuùng, hoï baûo toàn aân hueä voâ giaù cuûa hoøa bình, sau heát, xin Chuùa Kitoâ ñoát chaùy loøng heát moïi ngöôøi vaø thuùc hoï ñaäp tan caùc haøng raøo chia reõ, thaét chaët daây töông thaân töông aùi, bieát am hieåu ngöôøi khaùc vaø tha thöù cho nhöõng ai ñaõ gaây thieät haïi cho mình. Vaø nhö theá, nhôø Chuùa, taát caû caùc daân toäc treân maët ñaát keát thaønh moät coäng ñoàng huynh ñeä thöïc söï, vaø giöõa hoï vôùi nhau hoøa bình seõ töôi nôû vaø toàn taïi vónh vieãn.
Ñeå hoøa bình treân ñaây coù theå doäi xuoáng treân taát caû ñoaøn chieân maø Chö Huynh coù nhieäm vuï chaên daét, nhaát laø treân caùc lôùp ngöôøi ngheøo khoù caàn ñöôïc giuùp ñôõ vaø che chôû caùch rieâng, Ta roäng tay ban xuoáng cho Chö Huynh ñaùng kính, cho caùc Linh Muïc trieàu vaø doøng, cho caùc Tu só vaø Nöõ tu, cho toaøn theå giaùo höõu, nhaát laø cho nhöõng ai nhieät taâm ñaùp laïi lôøi Ta khuyeân nhuû, Pheùp laønh Toøa Thaùnh. Vôùi taát caû nhöõng ngöôøi thieän chí seõ ñoïc böùc Thoâng ñieäp naøy, Ta nguyeän xin Thieân Chuùa Toái Cao ban xuoáng cho hoï nieàm haïnh phuùc vaø höng thònh.
Ban haønh taïi Roâma, gaàn ñieän Thaùnh Pheâroâ,
ngaøy 11 thaùng 04 naêm1963,
naêm thöù 5 Trieàu ñaïi cuûa Ta.
+ Gioan XXIII
Giaùo Hoaøng
- - - - - - - - - - - - - -
[1] Tv. 8,1
[2] Tv. 103, 24
[3] Tc. Kn.1,26
[4] Tv. 8, 5-6
[5] Rom. 2, 15
[6] Tv. 18, 8-11
[7] Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh nhaät 1942 vaø Gioan XXIII, Huaán töø ngaøy 4.01.1963
[8] Pioâ XI, Thoâng ñieäp Divini Redemptoris, vaø Pioâ XII, Ñieän vaên leã Hieän Xuoáng 1941
[9]Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh Nhaät 1942
[10] Divinae Institutiones, quyeån IV, chöông 28,2.
[11] Thoâng ñieäp Libertas praestantissimum
[12] Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh nhaät 1942
[13] Thoâng ñieäp Casti Connubii, vaø Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh nhaät 1942
[14] Pioâ XII, Ñieän vaên leã Hieän Xuoáng 01-6-1941
[15] Leâoâ XIII, Thoâng ñieäp Rerum Novarum
[16] Gioan XXIII, Thoâng ñieäp Mater et Magistra
[17] Ñieän vaên leã Hieän Xuoáng, )1-6-1941
[18] Thoâng ñieäp Mater et Magistra
[19] Thoâng ñieäp Mater et Magistra
[20] Leâoâ XIII, Thoâng ñieäp Rerum Novarum
[21] Xem A.A.S. LIII, 1961, tr.430
[22] Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh nhaät 1952
[23] Ñieän vaên Sinh nhaät 1944
[24] Ñieän vaên Sinh nhaät 1942
[25] Eph. 4,25
[26] Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh nhaät 1942
[27] Summa Theol. Ia,IIae, 9.19, a.4; cf. a.9
[28] Rm. 13, 1-6
[29] In Epist. ad Rom. c.13, vv.1-2, homil.XXIII
[30] Leâoâ XIII, Thoâng ñieäp Immortale Dei
[31] Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh nhaät 1944
[32] Leâoâ XIII, Thoâng ñieäp Diuturnum Illud
[33] Nt. vaø Thoâng ñieäp Immortale Dei
[34] Cv. 5,29
[35] Summa Theol. Ia,IIae. a.3 vaø Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh Nhaät 1944
[36] Leâoâ XIII, Thoâng ñieäp Diuturnum Illud vaø Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh Nhaät 1944.
[37] Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh nhaät 1942
[38] Pioâ XII, Thoâng ñieäp Summi Pontificatus
[39] Pioâ XII, Thoâng ñieäp Mit brennender Sorge
[40] Leâoâ XIII, Thoâng ñieäp Immortale Dei
[41] Leâoâ XII, Thoâng ñieäp Rerum novarum
[42] Pioâ XII, Summi Pontificatus
[43] AAS. LIII, 1961
[44] Pioâ XI, Thoâng ñieäp Quadragesimo Anno
[45] Pioâ XII, Dieãn vaên leã Hieän Xuoáng 01-6-1941
[46] Pioâ XI, Thoâng ñieäp Mit brennender Sorge, vaø Divini Redemptoris
[47] Pioâ XI, Tñ. Divini Redemptoris; Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh Nhaät 1942
[48] Gioan XXIII, Thoâng ñieäp Mater et Magistra
[49] Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh nhaät 1942
[50] Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh nhaät 1944
[51] Pioâ XII, Ñieänvaên Sinh nhaät 1942
[52] Leâoâ XIII, Toâng thö Annum ingressi
[53] Kng. 6, 2-4
[54] Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh nhaät 1941
[55] Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh nhaät 1940
[56] De Civitate Dei, quyeån IV, chöông 4 ; Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh nhaät 1939
[57] Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh nhaät 1941
[58] Gioan XXIII, Thoâng ñieäp Mater et Magistra
[59] Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh nhaät 1941; vaø Beâneâdictoâ XV, Adhortatio ngaøy 01-8-1917
[60] Pioâ XII, Ñieän vaên ngaøy 24 - 8 - 1939
[61] Pioâ XII, Ñieän vaên Sinh nhaät 1941
[62] Gioan XXIII, Thoâng ñieäp Mater et Magistra
[63] Pioâ XII, Baøi phaùt bieåu cho thanh nieân Coâng giaùo tieán haønh YÙ, ngaøy 12-9-1948
[64] Gioan XXIII, Thoâng ñieäp Mater et Magistra
[65] Gioan XXIII, Thoâng ñieäp Master et Magistra
[66] Gioan XXIII, MM; Leâoâ XIII, Thoâng ñieäp Immortale Dei; Pioâ XI, Thoâng ñieäp Ubi Arcanmo; Pioâ XII, baøi phaùt bieåu cho phaùi ñoaøn lieân ñôùi phuï nöõ quoác teá Coâng giaùo ngaøy 11- 9 - 1947
[67] Baøi phaùt bieåu cho coâng nhaân YÙ, ngaøy 13-6-1943
[68] Miscellanes Augustiana
[69] Is. 9,6
[70] Eph. 2, 14 - 17
[71] Resp. ad Mat. in feria VI infra oct. Paschae
[72] Yn 14, 27