Nhöõng Quy Luaät Toång Quaùt
veà Naêm Phuïng Vuï vaø Nieân Lòch
UÛy Ban Phuïng Töï tröïc thuoäc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam 18/06/2009
Chöông I
Naêm Phuïng Vuï
1. Baèng vieäc töôûng nieäm linh thaùnh, vaøo nhöõng ngaøy aán ñònh trong suoát naêm, Hoäi Thaùnh cöû haønh coâng trình cöùu ñoä cuûa Chuùa Kitoâ. Moãi tuaàn leã, vaøo ngaøy goïi laø Chuùa nhaät, Hoäi Thaùnh töôûng nieäm söï Phuïc sinh cuûa Chuùa. Moãi naêm moät laàn, vaøo Ñaïi leã Phuïc sinh, Hoäi Thaùnh cuõng hoïp möøng bieán coá naøy cuøng vôùi söï Thöông Khoù hoàng phuùc cuûa Ngöôøi. Trong chu kyø moät naêm, Hoäi Thaùnh trieån khai toaøn theå maàu nhieäm cuûa Chuùa Kitoâ vaø kính nhôù ngaøy sinh treân trôøi cuûa caùc Thaùnh.
Vaøo caùc muøa khaùc nhau cuûa naêm phuïng vuï, theo nhöõng kyû luaät truyeàn thoáng, Hoäi Thaùnh thöïc hieän vieäc huaán luyeän caùc tín höõu qua nhöõng thöïc haønh ñaïo ñöùc trong taâm hoàn vaø ngoaøi theå xaùc, nhôø vieäc giaùo huaán, söï caàu nguyeän, nhôø vieäc haõm mình ñeàn toäi vaø töø thieän baùc aùi.
2. Nhöõng nguyeân taéc sau ñaây coù theå vaø phaûi ñöôïc aùp duïng cho caû Nghi leã Roâma cuõng nhö moïi Nghi leã khaùc. Nhöng nhöõng quy luaät thöïc haønh phaûi ñöôïc coi nhö chæ lieân quan ñeán Nghi leã Roâma, tröø khi lieân quan tôùi nhöõng vaán ñeà, xeùt theo baûn chaát cuûa chuùng, cuõng lieân heä ñeán nhöõng Nghi leã khaùc.
Tieát I. Nhöõng Ngaøy Phuïng Vuï
I. Nhöõng ngaøy phuïng vuï
3. Moãi ngaøy ñöôïc thaùnh hoùa nhôø nhöõng cöû haønh phuïng vuï cuûa daân Chuùa, caùch rieâng nhôø hy leã Thaùnh Theå vaø thaàn vuï.
Ngaøy phuïng vuï keùo daøi töø nöûa ñeâm cho ñeán nöûa ñeâm. Nhöng vieäc cöû haønh ngaøy Chuùa nhaät vaø caùc ngaøy leã troïng baét ñaàu töø chieàu ngaøy hoâm tröôùc.
II. Ngaøy Chuùa nhaät
4. Ngaøy ñaàu moãi tuaàn, goïi laø ngaøy cuûa Chuùa hay Chuùa nhaät, Hoäi Thaùnh hoïp möøng maàu nhieäm vöôït qua, do truyeàn thoáng caùc Toâng ñoà baét nguoàn töø chính ngaøy Chuùa Kitoâ soáng laïi. Vì theá, Chuùa nhaät phaûi ñöôïc coi laø ngaøy leã quan troïng haøng ñaàu.
5. Vì taàm quan troïng ñaëc bieät ñoù, Chuùa nhaät chæ nhöôøng choã cho caùc leã troïng vaø caùc leã kính veà Chuùa. Nhöng caùc Chuùa nhaät muøa Voïng, muøa Chay vaø muøa Phuïc sinh chieám vò trí öu tieân treân moïi leã kính Chuùa vaø moïi leã troïng. Khi gaëp caùc Chuùa nhaät naøy, caùc leã troïng seõ möøng vaøo ngaøy thöù hai, tröø khi caùc leã ñoù truøng vôùi Chuùa nhaät Leã Laù hay Chuùa nhaät Phuïc sinh.
6. Thoâng thöôøng, khoâng ñöôïc chæ ñònh moät cöû haønh vónh vieãn naøo trong caùc Chuùa nhaät. Tuy nhieân:
1. Chuùa nhaät trong tuaàn Baùt nhaät Giaùng sinh, möøng leã Thaùnh Gia Thaát;
2. Chuùa nhaät sau moàng 6 thaùng gieâng, möøng leã Chuùa Gieâsu chòu pheùp Röûa;
3. Chuùa nhaät sau leã Chuùa Thaùnh Thaàn hieän xuoáng, möøng leã troïng kính Chuùa Ba Ngoâi;
4. Chuùa nhaät cuoái cuøng muøa Thöôøng nieân, möøng leã troïng kính Ñöùc Gieâsu Kitoâ, Chuùa chuùng ta, Vua vuõ truï.
7. Nôi naøo caùc leã Hieån Linh, Thaêng Thieân, Mình vaø Maùu Thaùnh Chuùa Kitoâ khoâng phaûi laø leã buoäc, thì möøng vaøo Chuùa nhaät nhö ngaøy rieâng cuûa caùc leã ñoù nhö sau:
1. Leã Hieån Linh möøng vaøo Chuùa nhaät töø moàng 2 ñeán moàng 8 thaùng gieâng;
2. Leã Thaêng Thieân möøng vaøo Chuùa nhaät VII Phuïc sinh;
3. Leã troïng kính Mình vaø Maùu Thaùnh Chuùa Kitoâ vaøo Chuùa nhaät sau leã Chuùa Ba Ngoâi.
III. Caùc leã troïng, leã kính vaø leã nhôù
8. Trong chu kyø moät naêm, khi hoïp möøng maàu nhieäm Chuùa Kitoâ, Hoäi Thaùnh cuõng möøng kính Ñöùc Maria, Meï Thieân Chuùa, vôùi loøng yeâu meán ñaëc bieät, vaø cuõng thuùc giuïc caùc tín höõu soát saéng kính nhôù caùc thaùnh Töû Ñaïo vaø caùc Thaùnh khaùc.
9. Seõ kính nhôù baét buoäc trong Hoäi Thaùnh toaøn caàu caùc vò Thaùnh coù taàm quan troïng phoå quaùt; caùc vò Thaùnh khaùc thì ñöôïc ghi trong lòch nhöng ñeå töï do kính nhôù, hoaëc ñöôïc toân kính rieâng trong Hoäi Thaùnh ñòa phöông trong moät quoác gia hay moät gia ñình doøng tu.
10. Tuøy theo taàm quan troïng, caùc leã cöû haønh seõ ñöôïc phaân bieät vôùi nhau vaø phaân chia thaønh: leã troïng, leã kính vaø leã nhôù.
11. Leã troïng laø nhöõng ngaøy ñaëc bieät, ñöôïc cöû haønh töø Kinh Chieàu I ngaøy hoâm tröôùc. Moät soá leã troïng coù leã voïng rieâng, cöû haønh vaøo chieàu hoâm tröôùc, neáu cöû haønh thaùnh leã vaøo caùc giôø ban chieàu.
12. Coù hai leã troïng ñaëc bieät laø leã Phuïc sinh vaø leã Giaùng sinh. Hai leã naøy keùo daøi trong taùm ngaøy lieân tuïc. Caû hai tuaàn Baùt nhaät ñeàu ñöôïc toå chöùc theo nhöõng quy luaät rieâng.
13. Leã kính seõ möøng trong giôùi haïn moät ngaøy; vì theá, khoâng coù kinh Chieàu I, tröø khi nhöõng leã kính veà Chuùa gaëp Chuùa nhaät thöôøng nieân vaø Chuùa nhaät muøa Giaùng sinh thì thaàn vuï caùc leã kính ñoù thay theá thaàn vuï caùc Chuùa nhaät vöøa keå.
14. Leã nhôù goàm coù leã nhôù baét buoäc vaø leã nhôù khoâng baét buoäc. Vieäc cöû haønh caùc leã nhôù ñöôïc dung hoøa vôùi vieäc cöû haønh caùc ngaøy trong tuaàn, theo nhöõng quy luaät trình baøy trong Quy cheá toång quaùt veà Saùch leã Roâma vaø trong Quy cheá toång quaùt veà caùc giôø Kinh Phuïng vuï.
Nhöõng leã nhôù baét buoäc gaëp ngaøy thöôøng trong muøa Chay thì chæ coù theå möøng nhö leã nhôù khoâng baét buoäc thoâi.
Neáu trong moät ngaøy coù ghi trong lòch nhieàu leã nhôù khoâng baét buoäc, thì chæ möøng moät leã nhôù thoâi vaø boû caùc leã nhôù khaùc.
15. Caùc ngaøy Thöù Baûy muøa Thöôøng nieân khoâng coù leã nhôù baét buoäc, coù theå tuøy nghi laøm leã nhôù veà Ñöùc Thaùnh Trinh Nöõ Maria.
IV. Nhöõng ngaøy trong tuaàn
16. Nhöõng ngaøy sau Chuùa nhaät cuûa moãi tuaàn goïi laø ngaøy trong tuaàn. Nhöõng ngaøy ñoù ñöôïc cöû haønh khaùc nhau, tuøy taàm quan troïng rieâng cuûa moãi ngaøy:
1. Ngaøy thöù Tö Leã Tro vaø caùc ngaøy trong Tuaàn Thaùnh töø thöù Hai ñeán chieàu thöù Naêm chieám vò trí öu tieân treân moïi cöû haønh khaùc.
2. Caùc ngaøy trong tuaàn thuoäc muøa Voïng töø ngaøy 17 ñeán ngaøy 24 thaùng 12, vaø moïi ngaøy trong tuaàn thuoäc muøa Chay chieám vò trí öu tieân treân caùc leã nhôù baét buoäc.
3. Caùc ngaøy trong tuaàn thuoäc caùc muøa khaùc seõ nhöôøng böôùc cho caùc leã troïng, leã kính vaø keát hôïp haøi hoøa vôùi caùc leã nhôù.
Tieát II. Chu Kyø Naêm Phuïng Vuï
17. Trong chu kyø naêm phuïng vuï, Hoäi Thaùnh töôûng nieäm toaøn theå maàu nhieäm cuûa Chuùa Kitoâ, töø luùc Chuùa nhaäp theå cho ñeán ngaøy leã hieän xuoáng vaø coøn troâng ñôïi ngaøy Chuùa quang laâm.
I. Tam Nhaät Phuïc sinh
18. Chuùa Kitoâ ñaõ hoaøn taát coâng trình cöùu chuoäc nhaân loaïi vaø toân vinh Thieân Chuùa caùch hoaøn haûo, nhaát laø nhôø maàu nhieäm Phuïc sinh cuûa Ngöôøi. Nhôø ñoù, Ngöôøi ñaõ cheát ñeå tieâu dieät söï cheát cuûa chuùng ta vaø soáng laïi ñeå khoâi phuïc söï soáng cho chuùng ta. Chính Tam nhaät Vöôït qua, nhaèm töôûng nieäm cuoäc Thöông khoù vaø Phuïc sinh cuûa Chuùa, saùng choùi leân nhö toät ñænh cuûa caû naêm phuïng vuï. Cuõng nhö trong tuaàn leã, Chuùa nhaät laø ngaøy troïng ñaïi, thì trong naêm phuïng vuï, leã Phuïc sinh laø leã troïng ñaïi nhaát.
19. Tam nhaät Vöôït qua töôûng nieäm cuoäc Thöông khoù vaø Phuïc sinh cuûa Chuùa, baét ñaàu töø Thaùnh leã chieàu ngaøy Thöù Naêm Tuaàn Thaùnh, töôûng nieäm böõa Tieäc Ly cuûa Chuùa vaø keát thuùc baèng giôø kinh Chieàu Chuùa nhaät Phuïc sinh; trung taâm cuûa Tam nhaät laø ñeâm Canh Thöùc Vöôït Qua.
20. Trong ngaøy Thöù Saùu töôûng nieäm cuoäc Thöông khoù cuûa Chuùa vaø neáu hoaøn caûnh thuaän tieän, thì caû ngaøy Thöù Baûy thaùnh cho tôùi leã Canh thöùc vöôït qua, khaép nôi phaûi giöõ chay thaùnh vöôït qua.
21. Leã Canh thöùc vöôït qua, trong ñeâm thaùnh Chuùa soáng laïi, ñöôïc coi laø "Meï cuûa moïi leã Canh Thöùc". Trong leã naøy, Hoäi Thaùnh canh thöùc ñeå mong ñôïi Chuùa Kitoâ soáng laïi vaø cöû haønh söï phuïc sinh cuûa Chuùa trong caùc bí tích. Vì theá, toaøn theå buoåi leã Canh thöùc phaûi ñöôïc cöû haønh ban ñeâm: khôûi söï khi ñeâm toái ñaõ baét ñaàu vaø keát thuùc tröôùc raïng ñoâng ngaøy Chuùa nhaät.
II. Muøa Phuïc sinh
22. Naêm möôi ngaøy töø Chuùa nhaät Phuïc sinh ñeán Chuùa nhaät Hieän xuoáng, ñöôïc cöû haønh trong nieàm haân hoan phaán khôûi, nhö moät ngaøy leã duy nhaát, hôn theá, nhö moät "Ñaïi leã Chuùa nhaät".
Ñaây laø nhöõng ngaøy chuû yeáu phaûi haùt Alleluia.
23. Caùc Chuùa nhaät muøa naøy ñöôïc coi laø nhöõng Chuùa nhaät Phuïc sinh, vaø caùc ngaøy Chuùa nhaät sau Chuùa nhaät Phuïc sinh goïi laø Chuùa nhaät II, III, IV, V, VI, VII Phuïc sinh. Ngaøy Chuùa nhaät Hieän xuoáng keát thuùc thôøi gian naêm möôi ngaøy thaùnh naøy.
24. Taùm ngaøy ñaàu muøa Phuïc sinh laø tuaàn Baùt nhaät Phuïc sinh vaø ñöôïc cöû haønh nhö caùc leã troïng kính Chuùa.
25. Leã Thaêng thieân cöû haønh ngaøy thöù boán möôi sau leã Phuïc sinh; nôi naøo leã naøy khoâng phaûi leã buoäc, thì cöû haønh vaøo Chuùa nhaät VII Phuïc sinh (x. soá 7).
26. Nhöõng ngaøy sau leã Thaêng thieân cho ñeán heát ngaøy Thöù Baûy tröôùc leã Hieän xuoáng laø nhöõng ngaøy chuaån bò ñoùn möøng Chuùa Thaùnh Thaàn ngöï ñeán.
III. Muøa Chay
27. Muøa Chay nhaèm chuaån bò cöû haønh leã Phuïc sinh. Phuïng vuï muøa Chay giuùp caùc döï toøng vaø caùc tín höõu cöû haønh maàu nhieäm Phuïc sinh. Caùc döï toøng ñöôïc chuaån bò qua nhöõng giai ñoaïn khaùc nhau cuûa vieäc nhaäp ñaïo; coøn caùc tín höõu thì qua vieäc töôûng nieäm bí tích Thanh taåy vaø vieäc saùm hoái.
28. Muøa Chay baét ñaàu töø thöù Tö leã Tro vaø keát thuùc ngay tröôùc Thaùnh leã Tieäc ly.
Khoâng ñoïc Alleluia töø ñaàu muøa Chay cho tôùi leã Canh thöùc Phuïc sinh.
29. Ngaøy Thöù Tö ñaàu muøa Chay coù xöùc tro; ngaøy ñoù khaép nôi aên chay.
30. Caùc Chuùa nhaät muøa naøy goïi laø Chuùa nhaät I, II, III, IV, V muøa Chay. Chuùa nhaät thöù saùu, baét ñaàu Tuaàn Thaùnh, goïi laø Chuùa nhaät Leã Laù töôûng nieäm cuoäc Thöông khoù cuûa Chuùa.
31. Tuaàn Thaùnh nhaèm töôûng nieäm cuoäc Thöông khoù cuûa Chuùa Kitoâ töø luùc Ngöôøi vaøo thaønh Gieârusalem vôùi tö caùch laø Ñaáng Meâsia.
Saùng Thöù Naêm Tuaàn Thaùnh, Ñöùc Giaùm muïc ñoàng teá vôùi linh muïc ñoaøn, laøm pheùp Daàu thaùnh vaø cung hieán Daàu hieán thaùnh.
IV. Muøa Giaùng Sinh
32. Sau vieäc cöû haønh haøng naêm maàu nhieäm Phuïc sinh, Hoäi Thaùnh khoâng coù vieäc cöû haønh naøo coå xöa baèng vieäc kính nhôù Chuùa giaùng sinh vaø kính nhôù nhöõng laàn ñaàu tieân Ngöôøi toû mình ra: ñoù laø muøa Giaùng sinh.
33. Muøa Giaùng sinh baét ñaàu töø giôø kinh Chieàu I leã Chuùa giaùng sinh cho ñeán heát Chuùa nhaät leã Hieån linh, hoaëc Chuùa nhaät sau ngaøy 6 thaùng gieâng.
34. Thaùnh leã Voïng giaùng sinh cöû haønh vaøo chieàu ngaøy 24 thaùng 12 tröôùc hoaëc sau giôø kinh Chieàu I.
Trong ngaøy leã Chuùa giaùng sinh, theo truyeàn thoáng coå xöa cuûa Roâma, coù theå cöû haønh ba Thaùnh leã nghóa laø leã ñeâm, leã raïng ñoâng vaø leã ban ngaøy.
35. Leã Chuùa giaùng sinh coù tuaàn Baùt nhaät ñöôïc saép xeáp nhö sau:
a) Chuùa nhaät trong tuaàn Baùt nhaät, hoaëc neáu khoâng coù Chuùa nhaät naøy, thì ngaøy 30 thaùng 12, laø leã Thaùnh Gia thaát Chuùa Gieâsu, Ñöùc Maria vaø thaùnh Giuse.
b) Ngaøy 26 thaùng 12 laø leã kính thaùnh Steâphanoâ, töû ñaïo tieân khôûi.
c) Ngaøy 27 thaùng 12 laø leã kính thaùnh Gioan toâng ñoà, taùc giaû saùch Tin Möøng.
d) Ngaøy 28 thaùng 12 laø leã kính caùc thaùnh Anh Haøi.
e) Caùc ngaøy 29, 30, 31 laø nhöõng ngaøy trong tuaàn Baùt nhaät giaùng sinh
f) Ngaøy 1 thaùng gieâng, Baùt nhaät leã Giaùng Sinh laø leã troïng möøng Thaùnh Maria, Ñöùc Meï Chuùa Trôøi; trong ngaøy naøy cuõng kính nhôù vieäc ñaët teân cöïc thaùnh cho Chuùa Gieâsu.
36. Chuùa nhaät töø ngaøy 2 ñeán ngaøy 5 thaùng gieâng laø Chuùa nhaät II sau leã Giaùng sinh.
37. Leã Chuùa hieån linh cöû haønh vaøo ngaøy 6 thaùng Gieâng, nôi naøo leã naøy khoâng phaûi laø leã buoäc, thì cöû haønh vaøo Chuùa nhaät töø 2 ñeán 8 thaùng Gieâng (x. soá 7).
38. Chuùa nhaät sau ngaøy 6 thaùng Gieâng laø leã kính Chuùa Gieâsu chòu pheùp Röûa.
V. Muøa Voïng
39. Muøa Voïng coù hai ñaëc tính: vöøa laø muøa chuaån bò möøng leã troïng Giaùng sinh, trong leã naøy, kính nhôù vieäc Con Thieân Chuùa ñeán laàn thöù nhaát vôùi loaøi ngöôøi; vöøa laø muøa maø qua vieäc kính nhôù naøy, caùc tín höõu höôùng loøng troâng ñôïi Chuùa Kitoâ ñeán laàn thöù hai trong ngaøy taän theá. Vì hai lyù do aáy, muøa Voïng ñöôïc coi nhö muøa soát saéng vaø haân hoan mong ñôïi.
40. Muøa Voïng baét ñaàu töø giôø kinh Chieàu I ngaøy Chuùa nhaät nhaèm ngaøy 30 thaùng 11, hoaëc nhaèm ngaøy naøo gaàn nhaát, vaø keát thuùc tröôùc giôø kinh Chieàu I leã Chuùa giaùng sinh.
41. Caùc Chuùa nhaät muøa naøy goïi laø Chuùa nhaät I, II, III, IV muøa Voïng.
42. Caùc ngaøy trong tuaàn töø 17 ñeán heát 24 thaùng 12 nhaèm chuaån bò tröïc tieáp hôn möøng leã Chuùa Giaùng Sinh.
VI. Muøa Thöôøng Nieân
43. Ngoaøi nhöõng muøa coù ñaëc tính rieâng bieât, coøn laïi ba möôi ba hoaëc ba möôi boán tuaàn trong chu kyø naêm phuïng vuï. Trong caùc tuaàn leã naøy, khoâng cöû haønh moät khía caïnh ñaëc bieät naøo thuoäc maàu nhieäm Chuùa Kitoâ; nhöng laïi toân kính toaøn boä maàu nhieäm cuûa Chuùa Kitoâ, nhaát laø trong caùc ngaøy Chuùa nhaät. Thôøi gian naøy goïi laø muøa Thöôøng nieân.
44. Muøa Thöôøng nieân baét ñaàu töø thöù hai tieáp theo Chuùa nhaät sau ngaøy 6 thaùng Gieâng, vaø keùo daøi ñeán heát Thöù Ba tröôùc muøa Chay; roài laïi baét ñaàu töø Thöù Hai sau Chuùa nhaät Hieän xuoáng vaø keát thuùc tröôùc giôø kinh Chieàu I Chuùa nhaät I muøa Voïng.
Vì theá, trong saùch caùc Giôø kinh Phuïng vuï cuõng nhö trong Saùch Leã coù moät loaït maãu kinh daønh cho caùc Chuùa nhaät vaø caùc ngaøy trong tuaàn muøa naøy.
VII. Caùc ngaøy Khaån caàu vaø Boán muøa
45. Caùc ngaøy Khaån caàu vaø Boán muøa trong naêm, Hoäi Thaùnh thöôøng caàu xin Chuùa cho nhöõng nhu caàu khaùc nhau cuûa con ngöôøi, nhaát laø cho ruoäng ñaát sinh hoa quaû, cho coâng aên vieäc laøm cuûa con ngöôøi, ñoàng thôøi coâng khai taï ôn Chuùa.
46. Ñeå nhöõng ngaøy Khaån caàu vaø Boán muøa trong naêm coù theå thích öùng vôùi nhu caàu ñòa phöông vaø tín höõu, caùc Hoäi ñoàng Giaùm muïc phaûi quy ñònh thôøi gian vaø caùch thöùc cöû haønh nhöõng ngaøy ñoù.
Hoäi Ñoàng giaùm muïc Vieät Nam ñaõ chæ ñònh nhöõng ngaøy Khaån caàu muøa vaø saùm hoái trong naêm nhö sau:
a) Nhöõng ngaøy Khaån caàu
1. Moàng Moät Teát Nguyeân ñaùn: Caàu cho Naêm Môùi
2. Moàng Hai Teát Nguyeân ñaùn: Caàu cho OÂng baø Toå tieân
3. Moàng Ba Teát Nguyeân ñaùn: Caàu cho coâng vieäc laøm aên
4. Teát Trung Thu: Caàu cho Thieáu nhi
b) Nhöõng ngaøy saùm hoái
1. Thöù Saùu quanh naêm vaø muøa Chay (GL ñieàu 1250).
2. Thöù Tö leã Tro. Vì Thöù Tö Leã Tro thöôøng hay truøng vaøo dòp Teát Nguyeân ñaùn, neân Hoäi Ñoàng Giaùm muïc Vieät Nam ñaõ quyeát ñònh vaø ñaõ xin Toøa Thaùnh pheâ chuaån cho pheùp dôøi vieäc xöùc tro vaø aên chay vaøo Thöù Saùu hay Thöù Baûy tieáp theo (x. Notitiae soá 35 naêm 2000, tr. 32).
Vì theá, caùc vò coù thaåm quyeàn caàn löu taâm ñeán nhu caàu ñòa phöông, maø ñaët ra nhöõng quy taéc cho vieäc cöû haønh caùc ngaøy noùi treân: keùo daøi moät hay nhieàu ngaøy, laøm moät hay nhieàu laàn trong naêm.
47. Ñeå cöû haønh moãi leã noùi treân, neân choïn leã thích hôïp hôn vôùi yù caàu nguyeän trong nhöõng leã daønh ñeå caàu cho nhöõng nhu caàu khaùc nhau.