Phuùt Caàu Nguyeän Cuoái Ngaøy (1)
(Nhöõng Baøi Suy Nieäm vaø Caàu Nguyeän Haèng Ngaøy
cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Chaân Lyù AÙ Chaâu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 74 -
Ñöùc Tin vaø Lyù Trí
Vaán Ñeà Thôø Cuùng OÂng Baø Toå Tieân
Thôø cuùng toå tieân khoâng phaûi laø ñoäc quyeàn cuûa ngöôøi Vieät Nam. Moät soá nôi khaùc xung quanh Vieät Nam nhö AÁn Ñoä hay Trung Quoác, Nhaät Baûn, v.v... cuõng coù thôø cuùng toå tieân, nhöng dó nhieân theo cung caùch rieâng cuûa moãi moät daân toäc, ñaùng chuù yù laø ñaïo Baø La Moân hay AÁn Ñoä giaùo bình daân.
Trong ñaïo Baø La Moân, ngöôøi ta thôø cuùng toå tieân coát ñeå cho ngöôøi cheát ñöôïc leân trôøi trôû thaønh baát töû. Ngöôøi cheát hoaëc leân trôøi tôùi maët trôøi ñeå soáng treân ñoù hoaëc laø leân cung traêng ñeå roài trôû veà traùi ñaát.
Trong AÁn Ñoä Giaùo daân gian, tuïc thôø cuùng toå tieân ñöôïc ñaåy xa hôn. Moät tín ñoà AÁn Giaùo bao giôø cuõng nghó raèng mình seõ leân trôøi chöù khoâng bao giôø bò ñaøy ñoïa xuoáng ñòa nguïc. Sau khi cheát ñi seõ coù moät söï phaùn xeùt cuûa thaàn Yama, ngöôøi cheát phaûi ñöôïc con chaùu nuoâi vaø thôø cuùng thì môùi qua khoûi söï phaùn xeùt aáy. Nhöõng nghi leã coù lieân quan ñeán ngöôøi cheát ñoù laø nhöõng nghi leã quan troïng nhaát cuûa toân giaùo bình daân naøy. Noùi chung, thôø cuùng ñeå ngöôøi cheát ñöôïc leân soáng treân trôøi. Ñoù laø nguyeân lyù thôø cuùng toå tieân trong caùc toân giaùo taïi AÁn Ñoä.
Taïi Nhaät Baûn cuõng coù tuïc thôø cuùng toå tieân ñöôïc goïi laø Sinsoâ, söï thôø cuùng naøy khoâng baét nguoàn töø Thaàn Ñaïo maø coù leõ ñöôïc du nhaäp töø Trung Quoác. Baøn thôø toå tieân khoâng ñaët ôû gian phoøng chính trong nhaø maø thöôøng ñaët ôû moät goùc trong phoøng nguû, ñieàu ñoù coù nghóa laø neáu vieäc thôø cuùng toå tieân coù laø moät tín ngöôõng ñi nöõa thì noù khoâng ñoùng moät vai troø noåi baät so vôùi Thaàn Ñaïo vaø Phaät Giaùo. Rieâng chæ coù taïi Trung Quoác vaø Vieät Nam, vieäc thôø cuùng toå tieân môùi ñöôïc ñöa vaøo vò trí quan troïng nhaát trong ñôøi soáng tinh thaàn cuûa ñaïi ña soá daân cö. Neùt ñaëc thuø trong vieäc thôø cuùng toå tieân cuûa ngöôøi Vieät Nam laø toå tieân, gia ñình vaø toå tieân cuûa caû nöôùc gaén chaët vôùi nhau trong töôûng nieäm vaø thôø cuùng. Trong yù thöùc cuûa ngöôøi Vieät Nam, thôø cuùng toå tieân caû nöôùc ñaõ khaéc saâu haøng ngaøn naêm taïo thaønh moät theá song haønh vôùi vieäc thôø cuùng toå tieân cuûa töøng hoï, töøng gia toäc, töøng gia ñình, caùi naøy nöông töïa vaøo caùi kia gaàn nhö khoâng taùch rôøi nhau.
Trong taùc phaåm: "Ñaát leà, Queâ thoùi", taùc giaû Nhaát Thanh ñaõ noùi vieäc thôø cuùng toå tieân nhö sau: Noùi veà hoï laø noùi caû heä thoáng cuøng moät gioøng maùu töø ngöôøi saùng laäp goïi laø thuûy toå trôû xuoáng caùc loaïi sau. Töø ngaøn xöa, khi chöa coù aûnh höôûng ngoaïi lai, moãi laøng coù bao nhieâu hoï laø coù baáy nhieâu nhaø thôø, hoï cuõng goïi laø nhaø thôø taïi toâng, thôø vò thuûy toå vaø caùc vò toå phaân chi, hoï coù nhieàu chi ñoâng ñuùc, laïi coù moãi chi moät nhaø thôø goïi laø nhaø thôø tö chi. Döôùi nöõa, caùc gia ñình khaù giaû cuõng coù nhaø thôø rieâng thôø töø oâng toå boán ñôøi trôû xuoáng laøm nhaø rieâng bieät ñeå thôø, khoâng ôû maø chæ môû cöûa khi cuùng leã ngaøy teát, ngaøy gioã, ngaøy coù vieäc caùo yeát. Khoâng coù töø ñöôøng rieâng thì baøn thôø ñöôïc thieát laäp nôi gian giöõa nhaø chính laø choã toân kính nhaát.
Theo taùc giaû Nhaát Thanh, vieäc thôø cuùng toå tieân cuûa ngöôøi Vieät Nam baét nguoàn töø loøng hieáu, kính nhôù, aân thaâm nghóa troïng, chaû vaäy maø ngay töø luùc coøn nhoû daïi, treû con ôû ñaâu cuõng ñöôïc hoïc thuoäc loøng caâu:
Caây coù goác môùi nôû ngaønh sanh ngoïn.
Nöôùc coù nguoàn môùi coù beå roäng soâng saâu.
Ngöôøi ta nguoàn goác töø ñaâu?
Coù cha coù meï roài sau coù mình.
Taâm töø con ngöôøi töï nhieân nhö vaäy, ngöôøi Vieät Nam töï ngaøn xöa vaãn xem vieäc thôø cuùng toå tieân laø vieäc raát töï nhieân, nhöng vieäc thôø cuùng aáy laø moät ñaïo lyù hay moät tín ngöôõng? Caâu hoûi aáy thaät khoâng deã traû lôøi. Coù leõ ñoái vôùi ngöôøi Vieät coå, thôø cuùng toå tieân vöøa laø ñaïo lyù vöøa laø moät tín ngöôõng, nhöng ñoái vôùi ñaïi ña soá ngöôøi Vieät Nam hieän nay thì ñaïo lyù laø yeáu toá haøng ñaàu. Ñaây chính laø maãu soá chung cuûa taát caû moïi ngöôøi Vieät Nam coù toân giaùo.
Tín ñoà Phaät Giaùo, AÁn Giaùo, Laõo Giaùo hay Kitoâ Giaùo taát caû ñeàu laáy vieäc kính nhôù hay thôø cuùng toå tieân laøm caùi goác chung cho con ngöôøi. Duø thuoäc toân giaùo naøo, ngöôøi Vieät Nam naøo cuõng luoân taâm nieäm: Söï Töû nhö Söï Sinh, Söï Vong nhö Söï Toàn, nghóa laø thôø luùc cheát cuõng nhö thôø luùc coøn soáng, thôø luùc ñaõ khuaát boùng cuõng nhö luùc haõy coøn. Chính vì theá maø treân nhieàu baøn thôø toå tieân trong caùc gia ñình Vieät Nam chuùng ta thöôøng thaáy treo böùc hình coù hai chöõ: "Nhö Taïi", töùc laø nhö ñang coù maët taïi ñaây. OÂng baø toå tieân duø ñaõ khuaát boùng nhöng vaãn nhö hieän dieän beân caïnh ngöôøi coøn soáng. Ñaây chính laø caùi coát loõi cuûa ñaïo lyù vaø neùt ñaëc tröng neàn vaên hoùa Vieät Nam vaø ñaây cuõng chính laø caùi cao quí trong vieäc kính nhôù toå tieân cuûa ngöôøi Vieät Nam, maø bôûi leõ khoâng coù gì cao quí trong vaên hoùa cuûa caùc daân toäc vaø xa laï hay xung khaéc vôùi Tin Möøng, cho neân khi ñöôïc truyeàn baù vaøo Vieät Nam, Kitoâ Giaùo khoâng baøi xích hay choáng laïi vieäc thôø cuùng toå tieân cuûa ngöôøi Vieät Nam.
Trong kyø ñaïi hoäi hoài thaùng 10 naêm 1682 taïi Hoäi An Ñaø Naüng, hai vò Giaùm Muïc ngöôøi Phaùp vaø gaàn 100 Linh Muïc cuõng nhö nhieàu giaùo daân ñaõ gaëp nhau ñeå thaûo luaän veà vaán ñeà coù neân hay khoâng neân caám caùc tín höõu Kitoâ Vieät Nam thieát laäp baøn thôø gia tieân trong nhaø, thay ñoåi vaø haïn cheá nhöõng leã nghi trong ñaùm tang oâng baø cha meï cuõng nhö thôø cuùng toå tieân. Vaøo thôøi kyø ñaõ coù nhieàu giaùo só nhaát laø caùc giaùo só doøng Teân ñaõ nhaän thaáy raèng: thôø cuùng toå tieân khoâng phaûi laø meâ tín dò ñoan. Hôn 100 naêm sau; moät Ñöùc Cha noåi tieáng laø Ñöùc Cha Baù Ña Loäc ngöôøi Phaùp cuõng ñaõ neâu leân thaéc maéc veà vaán ñeà naøy. Theo vò Giaùm Muïc naøy, vieäc thôø cuùng toå tieân phaûi ñöôïc coi nhö laø vieäc toû tình kính meán ñoái vôùi ngöôøi ñaõ khuaát, chính vì theá maø nhaân dòp trôû veà Roma, Ñöùc Cha Baù Ña Loäc ñaõ trình baøy vaán ñeà naøy vaø xin nhìn nhaän vieäc thôø cuùng toå tieân cuûa caùc tín höõu Kitoâ Vieät Nam vaøo thôøi ñoù laø vieäc laøm chính ñaùng.
Ngaøy nay, ñoái vôùi caùc tín höõu Kitoâ Vieät Nam, vieäc kính nhôù oâng baø toå tieân khoâng coøn laø moät vaán ñeà baøn caõi nöõa. Beân caïnh baøn thôø Chuùa vaãn coù moät choã ñöùng daønh cho baøn thôø oâng baø toå tieân. Trong lôøi caàu daâng leân Thieân Chuùa vaãn loàng vaøo vieäc kính nhôù oâng baø toå tieân. Nieàm tin nuoâi döôõng vaø coå voõ loøng kính nhôù oâng baø toå tieân cuõng cuûng coá nieàm tin. Nieàm tin khoâng bao giôø choái boû hay ñi ngöôïc laïi vôùi ñaïo lyù con ngöôøi. Suy roäng ra, lyù trí vaø nieàm tin khoâng heà maâu thuaãn hay choái boû nhau.
Ñoù laø nieâm xaùc tín maø chuùng ta chia seû vôùi nhau.
Thaân meán chaøo caùc baïn.