X
Xaù Giaûi
(= Absolution)
Haønh vi linh muïc nhaân danh Thieân Chuùa thöù tha (absolvere: taåy xoùa, thaùo gôõ) caùc toäi loãi cuûa hoái nhaân. Ñaây chính laø söï aùp duïng quyeàn Chuùa Gieâsu ñaõ trao cho thaùnh Pheâroâ: "Ñieàu gì anh caàm buoäc ôû döôùi ñaát, treân trôøi cuõng caàm buoäc vaø ñieàu gì anh thaùo côûi döôùi ñaát, treân trôøi cuõng thaùo côûi" (Mt 16,19) vaø cho caùc Toâng ñoà vaøo ngaøy Phuïc Sinh: "Haõy nhaän laáy Thaùnh Thaàn, anh em tha toäi cho ai, thì toäi hoï ñöôïc tha; anh em caàm buoäc toäi ai, thì toäi hoï bò caàm buoäc" (Ga 20,22-23).
Ñaây laø coâng thöùc xaù giaûi: "Thieân Chuùa laø Cha thöông xoùt, ñaõ duøng söï soáng, söï cheát, vaø soáng laïi cuûa Con Chuùa maø giao hoøa theá gian vôùi Chuùa vaø ban Thaùnh Thaàn ñeå tha toäi. Xin Ngöôøi duøng taùc vuï cuûa Hoäi Thaùnh maø ban cho anh ôn tha thöù vaø bình an. Vaäy toâi tha toäi cho anh nhaân danh Chuùa Cha vaø Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn".
Khi ñoïc coâng thöùc treân, linh muïc giang tay veà phía hoái nhaân, ñeán ñoaïn cuoái, töùc laø phaàn quan troïng nhaát, linh muïc veõ hình thaùnh giaù treân hoái nhaân. (xc. Saùm hoái).
Cuõng caàn löu yù laø cuoái phaàn saùm hoái ôû ñaàu thaùnh leã, linh muïc cuõng ñoïc moät coâng thöùc xaù giaûi, tuy nhieân khoâng coù tính caùch bí tích: "in Thieân Chuùa toaøn naêng thöông xoùt, tha toäi vaø daãn ñöa chuùng ta ñeán cuoäc soáng muoân ñôøi."
Khi cöû haønh saùm hoái taäp theå, caàn nhaéc cho caùc tín höõu nhôù raèng hoï buoäc phaûi xöng nhöõng toäi troïng maø hoï ñaõ xeùt thaáy.
Xanh (Maøu)
(= Vert)
Maøu xanh laø maøu duøng trong muøa Thöôøng Nieân, nhaéc ñeán vieäc Hoäi Thaùnh lôùn leân nhôø nhöïa soáng Thieân Chuùa ban.
Xin Cuõng Cho Chuùng Con (Kinh)
(= Nobis quoque)
Ñaây laø nhöõng chöõ La tinh ñaàu tieân cuûa lôøi nguyeän cuoái kinh Taï Ôn I (leã qui Roâma): "Caû chuùng con nöõa, laø nhöõng ngöôøi toäi loãi..." Lôøi nguyeän naøy xin Chuùa cho coäng ñoaøn phuïng vuï ñöôïc tham döï vaøo coäng ñoaøn caùc thaùnh Toâng Ñoà vaø töû ñaïo; trong lôøi nguyeän coù neâu teân moät vaøi vò (xc. Bìa xeáp, Kinh "Cuøng hieäp thoâng...").
Xin Nhôù Ñeán (Kinh)
(= Memento)
Töø La tinh memento coù nghóa laø kinh Xin haõy nhôù ñeán. Ñaây laø nhöõng tieáng ñaàu tieân cuûa lôøi nguyeän trong kinh Taï Ôn Roâma, ñoïc tröôùc lôøi thaùnh hieán, vôùi muïc ñích trao phoù moïi ngöôøi soáng cho Thieân Chuùa. Cuoái kinh Taï Ôn naøy, cuõng coù moät lôøi nguyeän khaùc, baét ñaàu baèng tieáng Memento, ñeå trao phoù cho Thieân Chuùa nhöõng ngöôøi ñaõ qua ñôøi. Vieäc naøi xin Chuùa töôûng nhôù laø moät yeáu toá chính cuûa phuïng vuï (xc. Töôûng nhôù).
Xöùc Daàu
(= Onction)
Tieáng La tinh laø unctio, ungere. Vieäc xöùc daàu thaùnh laø moät trong nhöõng daáu chæ chính yeáu cuûa caùc haønh vi phuïng vuï. Chuû yeáu trong caùc cuoäc cöû haønh bí tích Theâm Söùc vaø bí tích Xöùc Daàu Beänh Nhaân; coøn trong nghi thöùc Thaùnh Taåy, Truyeàn Chöùc cuõng nhö Cung Hieán Ñeàn Thôø vaø Baøn Thôø, xöùc daàu coù tính caùch phuï tích.
Xöùc Daàu Beänh Nhaân (Bí Tích)
(= Sacrement des malades)
Bí tích Xöùc Daàn Beänh Nhaân nhaèm tieáp tuïc trong Hoäi Thaùnh coâng vieäc töø bi baùc aùi Chuùa ñaõ thöïc hieän. Ngöôøi ñaõ ñaët tay treân nhöõng beänh nhaân ñeå chöõa hoï (Mt 8,3.15; Mc 6,5; xc. Cv 4,30). Ngay khi coøn soáng treân traàn gian, Ñöùc Gieâsu ñaõ phaùi caùc moân ñeä ñi truyeàn giaùo: Caùc oâng tröø ñöôïc nhieàu quæ, xöùc daàu cho nhieàu ngöôøi ñau oám vaø chöõa hoï khoûi beänh (Mc 6,13). Ñeán luùc xa caùc moân ñeä. Ñöùc Gieâsu cho thaáy nhöõng daáu laï seõ ñi keøm theo nhöõng ngöôøi tin (Mc 16,17), trong soá ñoù hoï ñaët tay treân nhöõng ngöôøi beänh hoaïn yeáu ñau thì nhöõng ngöôøi naøy seõ ñöôïc an laønh maïnh khoûe (c. 18). Theá neân, ta khoâng ngaïc nhieân khi ñoïc thaáy trong thö Giacoâbeâ: "Ai trong anh em ñau yeáu ö? Ngöôøi aáy haõy môøi caùc kyø muïc cuûa Hoäi Thaùnh ñeán; hoï seõ caàu nguyeän cho ngöôøi aáy, sau khi xöùc daàu nhaân danh Chuùa. Lôøi caàu nguyeän do loøng tin seõ cöùu ngöôøi beänh; ngöôøi aáy ñöôïc Cuùa naâng daäy, vaø neáu ñaõ phaïm toäi, thì seõ ñöôïc Chuùa thöù tha" (5,14-16).
Bí tích Xöùc Daàu Beänh Nhaân chuû yeáu goàm: phaàn saùm hoái vaø kinh caàu (xc. Kinh caàu). Tieáp theo, linh muïc thinh laëng ñaët tay treân ñaàu beänh nhaân, roài xöùc daàu beänh nhaân (daàu ñaõ ñöôïc ñöùc giaùm muïc laøm pheùp trong ngaøy thöù Naêm Tuaàn Thaùnh) treân traùn vaø treân hai tay beänh nhaân. rong khi xöùc daàu, linh muïc ñoïc: "T..., nhôø vieäc xöùc daàu thaùnh naøy, xin Chuùa toû loøng nhaân töø voâ bieân ñoái vôùi con vaø xin Ngöôøi tha moïi söï döõ con ñaõ phaïm". Sau ñoù laø lôøi nguyeän,kinh Laïy Cha vaø pheùp laønh keát thuùc nghi thöùc.
Cuõng töông töï nhö ñoái vôùi moät soá beänh, ngöôøi ta xöùc moät thöù daàu naøo ñoù ñeå cho dòu côn beänh, thì vieäc xöùc daàu naøy cuõng laøm cho dòu côn beänh moät caùch sieâu nhieân, nhöng nhaát laø laøm cho linh hoàn ñöôïc bình an, cuõng nhö tha thöù toäi loãi vaø haäu quaû cuûa toäi. Vieäc xöùc daàu khoâng chuaån mieãn bí tích Saùm Hoái, nhöng ñoù laø moät caùch hoaøn taát bí tích Saùm Hoái. Bí tích Xöùc Daàu beänh nhaân khoâng phaûi laø bí tích Xöùc Daàu sau heát, daønh cho nhöõng ngöôøi saép cheát. Baát cöù ai beänh naëng ñeàu coù ñuû lyù do ñeå ñoùn nhaän aân suûng rieâng, thuoäc hoaøn caûnh rieâng trong ñôøi cuûa ngöôøi Kitoâ höõu, hoaëc ñôn giaûn chæ vì tuoåi giaø söùc yeáu.
Xöôùng Cung
(Intonation)
Laø caát tieáng haùt, caát gioïng, baét gioïng (intonare trong tieáng La tinh coù nghóa laø laøm vaøng doäi). Ñaây laø vieäc caát leân nhöõng chöõ ñaàu hoaïc nhöõng noát nhaïc ñaàu cuûa moät baûn vaên phuïng vuï. Coù theå laø do chuû teá, caùc ca xöôùng vieân, hoaëc nhöõng ngöôøi tham döï nghi leã. Kinh Vinh Danh, Kinh Tin Kính, Kinh Te Deum, ñieäp ca, moät thaùnh vònh, moät thaùnh thi... laø nhöõng choã thöôøng coù ngöôøi baét nhöõng caâu ñaàu (xc. Ñaët tay).
Xöôùng Ñaùp
(= Responsorial)
Saùch haùt Gheâ-goâ-ri-a-noâ duøng trong phuïng vuï, goàm nhöõng ñaùp ca coù ghi noát nhaïc duøng trong giôø kinh Ñeâm, cuõng nhö caùc ñieäp ca caùc giôø kinh Ñeâm vaø baûn vaên Giaùo ñaàu coù ghi noát nhaïc.