L
La Tinh (Ngoân Ngöõ)
(= Latin)
Tieáng La Tinh laø moät ngoân ngöõ ñöôïc söû duïng taïi Latium (moät phaàn ñaát thuoäc mieàn Trung nöôùc YÙ). Phuïng vuï cuûa Hoäi Thaùnh Roâma ñaõ söû duïng tieáng Hy Laïp trong hai theá kyû ñaàu cuûa kyû nguyeân Kitoâ giaùo. taïi Roâma, ngöôøi ta ñaõ chuyeån töø tieáng Hy Laïp sang tieáng La tinh vaøo haäu baùn theá kyû thöù III. Phi chaâu tieán haønh coâng vieäc ñoù sôùm hôn moät chuùt. Maëc duø taïi Taây Phöông, tieáng La tinh vaãn laø thöù ngoân ngöõ vieát ñöôïc söû duïng roäng raõi cho ñeán thôøi caän ñaïi, nhöng taïi xöù Gallia (Phaùp) thì vaøo cuoái theá kyû thöù VI, ngöôøi ta khoâng coøn noùi tieáng La tinh nöõa.
Cho duø vieäc söû duïng tieáng baûn xöù trong caùc cuoäc cöû haønh phuïng vuï ñaõ lan roäng vaø hôïp phaùp, nhöng tieáng La tinh vaãn coøn laø moät ngoân ngöõ rieâng cuûa phuïng vuï Roâma vaø caàn ñöôïc baûo toàn (xc. Ngoân ngöõ). Ñaëc bieät, phaûi coá döï lieäu ñeå cho caùc tín höõu coù theå cuøng ñoïc hoaëc cuøng haùt baèng tieáng La tinh caùc phaàn thöôøng daønh cho hoï trong thaùnh leã (Hieán cheá Phuïng vuï thaùnh, soá 54). Vì theá, nhaïc Gheâ-goâ-ri-oâ, loaïi nhaïc rieâng cuûa phuïng vuï Roâma, söû duïng tieáng La tinh (xc. Gheâ-goâ-ri-oâ).
Laù (Leã)
(= Rameaux)
Trong tieáng La tinh, ramus coù nghóa laø caønh, nhaùnh vaø ramellus laø nhaùnh nhoû, caønh nhoû. Chuùa nhaät tröôùc leã Phuïc Sinh goïi laø Chuùa Nhaät Leã Laù hay Chuùa Nhaät Thöông Khoù. Trong phaàn nghi thöùc tröôùc thaùnh leã, Hoäi Thaùnh long troïng cöû haønh vieäc Ñaáng Meâ-si-a tieán vaøo thaønh Gieârusalem, nhö boán saùch Tin Möøng töôøng thuaät laïi: "Daân chuùng luõ löôït tuoân ñeán möøng leã, thoaït nghe tin Ñöùc Gieâsu tôùi Gieârusalem, hoï caàm nhaønh laù thieân tueá ñi ñoùn Ngöôøi vaø reo hoø: Hoan hoâ! Vaïn phuùc Ñaáng ngöï ñeán nhaân danh Chuùa" (Ga 12,12-13). Nhöõng lôøi naøy ñöôïc haùt leân nhö ñieäp ca môû ñaàu nghi thöùc taïi moät ñòa ñieåm ngoaøi nhaø thôø, nôi caùc tín höõu tuï taäp laïi (taïi Taây Phöông, ngöôøi ta khoâng duøng laù thoát noát maø laø caønh hoaøng döông hay nguyeät queá). Thaày phoù teá, hoaëc neáu khoâng coù phoù teá thì vò linh muïc chuû teá ñoïc moät ñoaïn Tin Möøng noùi veà vieäc Ñaáng Meâ-si-a töùc laø Ñöùc Kitoâ ieán vaøo thaønh; sau ñoù ñoaøn röôùc tieán vaøo nhaø thôø. Thaùnh leã môû ñaàu baèng lôøi nguyeän ñaàu leã. Theo truyeàn thoáng Kitoâ giaùo, sau thaùnh leã caùc tín höõu ñem laù ñaõ laøm pheùp veà, trang hoaøng thaønh hình thaùnh giaù taïi tö gia: ñoù laø moät cöû chæ toân kính vaø tin caäy phoù thaùc ñoái vôùi Ñöùc Chuùa chòu ñoùng ñinh.
Laïy Cha (Kinh)
(= Notre Peøre)
Kinh Laïy Cha (Mt 6,9-13; xc. Lc 11,2-4) coù moät ví duï öu tieân trong phuïng vuï. Trong thaùnh leã, chuùng ta haùt Kinh Laïy Cha sau khi keát thuùc Kinh Taï Ôn. Sau khi ñaõ giao hoøa vôùi Chuùa Cha nhôø leã phaåm môùi laø Mình vaø Maùu Chuùa Kitoâ, coäng ñoaøn ñaõ daùm ngoû lôøi vôùi Chuùa Cha trong cuøng moät taâm tình nhö Ñöùc Gieâsu (xc. Ga 20,17) vaø theo söï thuùc ñaåy cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn (xc. Rm 8,15). Trong phuïng vuï caùc Giôø Kinh, vaøo cuoái giôø Kinh Saùng vaø Kinh Chieàu, moïi ngöôøi cuøng ñoïc Kinh Laïy Cha - rieâng ñoái vôùi caùc doøng theo luaät thaùnh Bieån Ñöùc, chæ coù vieän phuï ñoïc kinh naøy. Thöôøng thöôøng ngöôøi ta cuõng ñoïc kinh naøy khi cöû haønh caùc bí tích vaø aù bí tích.
Laïy Chieân Thieân Chuùa (Kinh)
(= Agnus Dei)
Ñaây laø lôøi tung hoâ Ñöùc Kitoâ, haùt ba laàn lieân tieáp vaøo luùc beû baùnh trong thaùnh leã. Thöïc ra, ñaây chæ laø moät caùch laëp laïi lôøi caàu khaån trong Kinh Vinh Danh: "Laïy Chieân Thieân Chuùa, Ñaáng xoùa toäi traàn gian, xin thöông xoùt chuùng con" (laàn thöù ba: "Xin ban bình an cho chuùng con").
Coâng thöùc naøy laáy laïi nhöõng lôøi oâng Gioan Taåy Giaû giôùi thieäu Ñöùc Gieâsu, khi Ngöôøi ñeán chòu pheùp röûa taïi soâng Gioñan: "Ñaây Chieân Thieân Chuùa, Ñaáng xoùa toäi traàn gian" (Ga 1,29). Ngoaøi ra, lôøi kinh naøy coøn noùi leân hy leã cuûa Ngöôøi Toâi Tôù Ñau Khoå, nhö ngoân söù Isaia ñaõ loan baùo: "Chính caùc beänh taät cuûa chuùng toâi, Ngöôøi ñaõ mang laáy; chính caùc ñau khoå cuûa chuùng toâi, Ngöôøi ñaõ gaùnh laáy. Ñöùc Chuùa laïi ñeå Ngöôøi phaûi luïy vì toäi vaï cuûa taát caû chuùng toâi. Bò tra taán, Ngöôøi ñaõ chòu ñöïng vaø khoâng môû mieäng, nhö cöøu bò daãn tôùi loø saùt sinh, nhö chieân meï ngaäm caâm, khoâng heà môû mieäng" (Is 53,4.6.7).
Trong nhaïc Gheâ-goâ-ri-oâ, cuõng nhö trong truyeàn thoáng nhaïc ña aâm coå ñieån vaø trong "leã Missa" ngaøy xöa, Kinh Laïy Chieân Thieân Chuùa laø moät ñoaûn khuùc ñaày caûm kích vaø dieãn taû loøng khieâm toán chöùa chan tình yeâu meán. Caùc nhaø saùng taùc nhaïc luoân quan taâm ñeán khía caïnh ñoù. Kinh naøy ñöôïc ñöa vaøo thaùnh leã theo nghi thöùc Roâma hoài ñaàu theá kyû thöù VII.
Coù khi ngöôøi ta tröng baøy hình töôïng Chieân Thieân Chuùa treân baøn thôø hay nôi naøo khaùc ôû nhaø thôø vaøo thöù Baûy trong tuaàn leã aùo traéng (thöù Baûy trong tuaàn möøng leã Phuïc Sinh). Ñoù laø nhöõng töôïng noåi baèng saùp ñaép hình con chieân ñang naèm, moät chaân töïa vaøo caây thaùnh giaù döïng ñöùng. Ñoù laø moät tuïc leä cuûa Phuïng Vuï Roâma, gaén lieàn vôùi Neán Phuïc Sinh: Caùc tín höõu vaãn coù thoùi quen thu löôïm nhöõng maåu saùp vaøo ngaøy thöù Baûy Tuaàn Thaùnh ñeå duøng choáng laïi quæ ma. Veà sau, cöù baûy naêm moät laàn, Ñöùc Giaùo Hoaøng laøm pheùp troïng theå nhöõng töôïng Chieân Thieân Chuùa. Thoùi quen naøy laø moät hình thöùc toân kính Ñöùc Kitoâ chòu cheát vaø phuïc sinh; ñoù cuõng laø moät daáu chæ gaén boù vôùi Roâma.
Laïy Chuùa Xin Thaùnh Hoùa (Kinh)
(= Quam oblationem)
Ñaây laø nhöõng chöõ La tinh môû ñaàu phaàn xin Chuùa thaùnh hoùa leã vaät tröôùc khi truyeàn pheùp trong Kinh Taï Ôn I (leã quy Roâma). Phaàn naøy töông ñöông vôùi phaàn caàu xin ôn thaùnh hoùa cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn trong 3 Kinh Taï Ôn coøn laïi: "Laïy Chuùa, xin thaùnh hoùa, chaáp nhaän vaø chuaån y nhöõng leã vaät naøy..." (xc. Kinh Taï Ôn).
Laïy Thieân Chuùa (Kinh)
(= Te Deum)
Te Deum laø nhöõng töø ngöõ ñaàu tieân cuûa Thanh Thi Taï Ôn long troïng baèng tieáng La tinh: "Laïy Thieân Chuùa, chuùng con xin ca ngôïi haùt möøng". Thaùnh thi naøy ñöôïc saùng taùc vaøo cuoái theá kyû thöù IV hay ñaàu theá kyû thöù V do ñöùc cha Nicetas, giaùm muïc thaønh Remesiana, moät thaønh phoá ôû Dacia thuoäc Ñòa Trung Haûi (hieän nay laø bôø Ñòa Trung Haûi veà phía Rumani). Truyeàn thoáng coå xöa goïi baûn kinh ñaùng traân troïng naøy laø "Thaùnh thi cuûa thaùnh Amroâxioâ", bôûi vì coù truyeàn thuyeát cho raèng baûn kinh do thaùnh Amroâxioâ, ñöôïc Thaùnh Thaàn linh höùng, ñaõ saùng taùc vaøo chính luùc thaùnh AÂu Tinh böôùc ra khoûi gieáng Röûa Toäi.
Vinh tuïng ca long troïng naøy trieån khai lôøi ca ngôïi theo cung caùch nhöõng baøi Kinh Tieàn Tuïng (vì cuõng bao goàm caû Kinh Thaùnh Thaùnh Thaùnh): caùc Toâng Ñoà, caùc ngoân söù, vaø caùc vò töû ñaïo ñeàu ñöôïc môøi goïi hôïp tieáng vôùi Hoäi Thaùnh treân traàn gian ñeå cuøng vôùi caùc thieân thaàn ca ngôïi vinh quang Ba Ngoâi Thieân Chuùa. Baûn kinh naøy toùm taét (Coâng trình cöùu ñoä cuûa Ñöùc Kitoâ, vaø keát thuùc baèng moät chuoãi nhöõng lôøi keâu caàu laáy töø caùc thaùnh vònh.
Kinh Te Deum ñöôïc haùt vaøo cuoái giôø Kinh Saùng moãi Chuùa Nhaät vaø caùc ngaøy leã kính cuõng nhö leã troïng. Baûn kinh naøy laø baøi ca Taï Ôn trang troïng ñaëc bieät.
Leã Kính
(= Feâte)
Leã kính laø leã baäc hai trong phuïng vuï, döôùi leã troïng vaø treân leã nhôù. Trong thaùnh leã vaø trong Phuïng Vuï Caùc Giôø Kinh, baäc leã naøy coù caùc baøi ñoïc rieâng. ÔÛ ñaàu saùch leã, saùch baøi ñoïc vaø saùch caùc Giôø Kinh Phuïng Vuï, ñeàu coù lòch phuïng vuï chæ roõ nhöõng leã kính. Chaúng haïn leã Chuùa Bieán Hình, leã Ñöùc Meï Thaêm Vieáng, leã kính Caùc Thaùnh Toâng Ñoà vaø caùc Thaùnh Taùc Giaû Saùch Tin Möøng (tröø leã hai thaùnh Pheâroâ vaø Phaoloâ laø leã troïng), leã caùc Thieân Thaàn, leã kính moät soá thaùnh Töû Ñaïo.
Thaùnh leã baäc leã kính coù Kinh Vinh Danh.
Leã Nhôù
(=Meùmoire)
Leã nhôù laø baäc leã döôùi leã troïng vaø leã kính. Trong chu kyø phuïng vuï chö thaùnh, khoâng nhöõng thaùnh leã maø caû caùc Giôø Kinh Phuïng Vuï phaûi cöû haønh ñeå kính nhôù vò thaùnh. Tröôøng hôïp ñoù goïi laø leã nhôù buoäc, khaùc vôùi leã nhôù töï do, laø leã ngöôøi ta coù theå tuøy nghi cöû haønh ñeå kính vò thaùnh ñoù, caû trong kinh nguyeän phuïng vuï cuõng vaäy.
Leã Nhôù Töï Do
(= Votif)
Tính töø La tinh votivus phaùt xuaát töø danh töø votum coù nghóa laø söï khaán höùa (xem töø ngöõ naøy). Leã nhôù töï do laø moät thaùnh leã ñöôïc cöû haønh theo loøng soát saéng cuûa linh muïc hay cuûa coäng ñoaøn, vaøo nhöõng ngaøy phuïng vuï töï do, töùc laø nhöõng ngaøy khoâng phaûi laø leã troïng, Chuùa Nhaät, leã kính hay leã nhôù buoäc (xc. Cöû haønh). Caùc leã nhôù töï do ñeàu ñöôïc cöû haønh ñeå kính nhôù caùc maàu nhieäm cuûa Chuùa Kitoâ, kính Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñöùc Trinh Nöõ Maria vaø caùc Thaùnh. Leã nhôù töï do cuõng bao goàm caùc thaùnh leã theo nhöõng yù nguyeän khaùc nhau: trong saùch leã Roâma, coù soaïn saün nhöõng baûn vaên, coâng thöùc ñaày ñuû hoaëc töøng phaàn daønh cho nhöõng dòp ñoù.
Leã Qui
(= Canon)
Trong tieáng Hy Laïp, kanoân coù nghóa laø qui taéc. Nhöõng khoaûn luaät cuûa moät coäng ñoàng laø nhöõng qui luaät veà ñaïo lyù hay kyû luaät ñöôïc coäng ñoàng ban boá. Trong phuïng vuï Roâma, Leã Qui laø tieáng thöôøng ñöôïc duøng nhaát ñeå chæ Kinh Taï Ôn, töùc laø phaàn troïng taâm cuûa thaùnh leã, baét ñaàu töø lôøi tieàn tuïng cho ñeán heát caâu Per Ipsum (Chính nhôø Ngöôøi). Leã Qui laø qui taéc phaûi giöõ khi cöû haønh thaùnh leã: ñaây khoâng phaûi chæ laø moät qui luaät veà caáu truùc, nhöng laø moät coâng thöùc baét buoäc. Trong phuïng vuï Ñoâng Phöông, caùc coâng thöùc Thaùnh Theå naøy coøn ñöôïc goïi laø kinh Anaphora. Cuõng töø ñoù maø nhöõng taám bìa cöùng ñaët thaúng ñöùng giöõa baøn thôø, treân ñoù ghi nhöõng coâng thöùc truyeàn pheùp cuõng nhö nhöõng kinh nguyeän chính vaø coá ñònh cuûa thaùnh leã, ñöôïc goïi laø nhöõng Qui Taéc baøn thôø.
Veà vieäc ghi teân vaøo soå boä caùc thaùnh hoaëc phong thaùnh, xin coi Thaùnh Nhaân, Bìa Xeáp.
Leã Rieâng
(= Propre)
Leã rieâng goàm toaøn boä caùc cöû haønh phuïng vuï rieâng cuûa coäng ñoaøn naøy hay coäng ñoaøn kia: nhaát laø caùc leã kính thaùnh. Taäp saùch bao goàm caùc baûn vaên töông öùng vôùi lòch möøng caùc leã rieâng cuõng ñöôïc goïi laø phaàn leã rieâng. Coù nhieàu leã rieâng vôùi nhöõng caáp ñoä khaùc nhau: leã rieâng cuûa moät nöôùc, moät tænh, moät giaùo phaän, moät thaønh phoá, moät nhaø thôø hoaëc moät nhaø nguyeän; leã rieâng cuûa moät doøng tu, moät hoäi doøng hoaëc moät coäng ñoaøn tu só.
Caùc leã rieâng möøng theo baäc ñaïi leã nhöõng leã sau ñaây: leã thaùnh boån maïng rieâng cuûa moät vuøng, moät thaønh phoá; leã cung hieán vaø kyû nieäm cung hieán moät thaùnh ñöôøng; leã möøng thaùnh hieäu cuûa moät nhaø thôø; leã möøng thaùnh hieäu, thaùnh saùng laäp hoaëc thaùnh boån maïng chính cuûa moät doøng hay cuûa moät hoäi doøng.
Caùc leã rieâng möøng theo baäc leã kính laø nhöõng leã sau: leã thaùnh boån maïng chính cuûa giaùo phaän; leã kyû nieäm cung hieán vöông cung thaùnh ñöôøng; leã thaùnh boån maïng chính cuûa moät mieàn hoaëc moät tænh, moät nöôùc, moät mieàn ñaát khaù roäng; leã thaùnh hieäu, thaùnh saùng laäp, thaùnh boån maïng chính cuûa moät doøng hay moät hoäi doøng, moät tænh doøng (neáu nhöõng leã naøy khoâng phaûi laø leã troïng nhö vöøa noùi treân kia). Coù theå keå theâm nhöõng leã kính rieâng khaùc cuûa moät nhaø thôø, nhöõng leã kính khaùc ñaõ ñöôïc ghi trong lòch rieâng cuûa moät giaùo phaän, moät doøng hoaëc moät hoäi doøng.
Caùc leã rieâng möøng theo baäc nhôù buoäc laø nhöõng leã sau: leã thaùnh boån maïng ñöôïc choïn theâm cuûa moät nôi, moät giaùo phaän, moät mieàn hay moät tænh, moät nöôùc, moät mieàn ñaát khaù roäng, moät doøng, moät hoäi doøng hoaëc moät tænh doøng; caùc leã nhôù buoäc khaùc ñaõ ñöôïc ghi trong lòch rieâng cuûa moät giaùo phaän, moät doøng hoaëc moät hoäi doøng.
Caùc leã rieâng möøng theo baäc nhôù töï do laø leã caùc thaùnh ñöôïc moät ñòa phöông naøo ñoù toân kính ñaëc bieät hôn. Taát caû nhöõng ai theo lòch ghi caùc leã keå treân, ñeàu ñöôïc möøng caùc leã naøy.
Leã Troïng
(= Solemniteù)
Trong tieáng La tinh, solemnitas coù nghóa laø leã troïng, gheùp bôûi sollus (taát caû) vaø annus (naêm); vì theá leã troïng laø moät ngaøy troïng ñaïi lieân quan ñeán caû naêm. Trong phuïng vuï, töø ngöõ leã troïng chæ baäc cao nhaát trong vieäc cöû haønh caùc ngaøy leã: leã naøy baét ñaàu töø chieàu hoâm tröôùc vôùi Kinh Chieàu 1 vaø ñoâi khi coù thaùnh leã voïng rieâng. Leã Phuïc Sinh laø leã troïng nhaát trong caùc leã troïng (xc. Cöû haønh).
Leã Vaät
(= Offrandes)
Trong tieáng La tinh, offeranda coù nghóa laø ñieàu phaûi daâng. Leã vaät trong thaùnh leã chuû yeáu laø nhöõng teá phaåm daønh ñeå daâng hy leã Thaùnh Theå: baùnh vaø röôïu. Trong moät vaøi tröôøng hôïp, ñeán phaàn coù tieán leã, coù theå ñem caùc leã vaät khaùc leân baøn thôø: saûn phaåm cuûa thieân nhieân, ít nhieàu mang tính caùch bieåu töôïng, hay ñoâi khi moät thaønh quaû tìm kieám ñöôïc. Lôøi nguyeän treân leã vaät hoaøn taát vieäc chuaån bò leã phaåm vaø ñi lieàn tröôùc phaàn ñoái ñaùp daãn vaøo lôøi Tieàn Tuïng cuûa Kinh Taï Ôn.
Lòch Cöû Haønh
(= Ordo)
Trong tieáng La tinh, ordo coù nghóa laø saép xeáp, traät töï. Ordo laø lòch phuïng vuï haèng naêm, daønh cho moät giaùo phaän hay moät tu hoäi, trong ñoù caùc chæ daãn ñeå cöû haønh thaùnh leã vaø caùc Giôø Kinh Phuïng Vuï cho moãi ngaøy trong naêm. Cuoán lòch naøy cuõng goàm coù nhöõng giaùo huaán höõu ích cho ñôøi soáng phuïng vuï, sinh hoaït cuûa giaùo phaän hay cuûa tu hoäi.
Lòch Phuïng Vuï
(= Calendrier)
Ngaøy soùc (calendes) theo ngöôøi Roâma laø ngaøy ñaàu tieân trong moät thaùng, ngaøy trieäu taäp, ngaøy cuûa nhöõng kyø haïn. Calo trong tieáng La tinh vaø Kaleøs trong tieáng Hy Laïp coù nghóa laø keâu goïi hay trieäu taäp. Nhö vaäy, lòch laø cuoán saùch ghi nhöõng kyø haïn, laø cuoán soå ghi caùc khoaûn vieäc, nhöng noù coøn laø danh muïc caùc ngaøy maø ngöôøi ta ñöôïc trieäu veà ñeå thanh toaùn soå saùch; noù laø pheùp tính lòch trong naêm.
Lòch phuïng vuï laø danh saùch caùc laàn khaùc nhau trieäu taäp coäng ñoàng Kitoâ höõu trong moät naêm. Thieát töôûng caàn nhôù laïi raèng chöõ Ecclesia (Hoäi Thaùnh) coù goác töø kaleâoâ cuûa tieáng Hy Laïp. Vaøo nhöõng ngaøy aán ñònh, Hoäi Thaùnh ñöôïc qui tuï bôûi Thieân Chuùa vaø cho Thieân Chuùa, ñeå cöû haønh giao öôùc moät caùch troïn veïn hôn.
Phaàn phuïng vuï theo muøa ñöôïc aùp duïng chung cho Hoäi Thaùnh toaøn caàu: goàm coù chu kyø giaùng sinh vaø phuïc sinh, xen giöõa hai chu kyø naøy laø caùc Chuùa Nhaät thöôøng nieân. Phuïng Vuï Chö Thaùnh, moät phaàn lôùn ñöôïc aùp duïng chung cho toaøn Hoäi Thaùnh.
Lòch phuïng vuï rieâng cuûa moät Hoäi Thaùnh ñòa phöông hay moät doøng tu (xc. Leã Rieâng) theâm vaøo lòch chung ngaøy leã kyû nieäm cung hieán thaùnh ñöôøng, leã caùc thaùnh boån maïng, caùc thaùnh hieäu vaø caùc thaùnh saùng laäp doøng, caùc thaùnh ñòa phöông hoaëc caùc thaùnh doøng (xc. naêm Phuïng Vuï; Cöû Haønh).
Lòch Söû Cöùu Ñoä
(= Histoire de salut)
Lòch söû cöùu ñoä laø yù ñònh nhaân laønh cuûa Chuùa Cha (Ep 1,9-14) dieãn ra trong thôøi gian, tröôùc khi hoaøn taát trong vinh quang. Xeùt cho cuøng, ñoù laø lòch söû cuûa nhöõng giao öôùc (xc. Kinh Taï Ôn IV).
Vieäc saùng taïo laø khôûi ñieåm, chaúng bao laâu bò phaù huûy bôûi toäi nguyeân toå, vaø ñoù laø söï töø choái giao öôùc ñaàu tieân. Coù theå noùi giao öôùc vôùi oâng Noâe ñaët neàn treân nhöõng giaù trò tích cöïc cuûa caùc toân giaùo töï nhieân vaø caû neàn phuïng töï cuûa caùc toân giaùo naøy nöõa, baát chaáp nhöõng söï thoaùi hoùa haàu nhö traàm troïng cuûa nhöõng toân giaùo ñoù. Veà maët lòch söû, giao öôùc vôùi oâng AÙpraham laø ñieåm xuaát phaùt ñích thöïc cuûa nhöõng töông quan thaân höõu giöõa Thieân Chuùa vaø loaøi ngöôøi. Töø ñoù ñöa ñeán giao öôùc Xinai, laøm phaùt sinh Daân Thieân Chuùa, trong khung caûnh moät neàn phuïng vuï kyø vó giöõa sa maïc. Nhöõng söï baát tín cuûa daân Israel, töø chuyeän con boø vaøng vaø traûi daøi suoát lòch söû cuoäc xuaát haønh cuõng nhö trong lòch söû caùc quan aùn vaø caùc vua, ñaõ khieán caùc ngoân söù phaûi loan baùo moät giao öôùc môùi maø Con Thieân Chuùa nhaäp theå seõ ñoùng aán trong maùu cuûa Ngöôøi.
Sau bieán coá Canveâ, Lòch Söû Cöùu Ñoä khoâng ngöøng keát naïp caùc nghóa töû ñöôïc Hoäi Thaùnh sinh ra, nhôø Chuùa Thaùnh Thaàn, vaø ñöa hoï vaøo trong ñôøi soáng cuûa Thieân Chuùa, cho tôùi khi Gieârusalem thieân quoác ñöôïc thaønh toaøn: "Luùc muoân loaøi ñaõ qui phuïc Ñöùc Kitoâ thì chính Ngöôøi, vì laø Con, cuõng seõ qui phuïc Ñaáng baét muoân loaøi phaûi qui phuïc Ngöôøi; vaø nhö vaäy, Thieân Chuùa coù toaøn quyeàn treân moïi loaøi" (1Cr 15,28).
Xinai, Canveâ vaø Gieârusalem thieân quoác laø nhöõng moác chính yeáu cuûa lòch söû cöùu ñoä. Trong moãi giai ñoaïn lòch söû cöùu ñoä maø ta ñang soáng, phuïng vuï hieän taïi hoùa giao öôùc tröôùc ñoàng thôøi chuaån bò giao öôùc tieáp theo. Nhö vaäy, phuïng vuï taïo ra moät moái giaây ñan keát thôøi gian. Ñoù laø yù nghóa cuûa leã töôûng nieäm trong daân Israel, ñoù laø yù nghóa cuûa vieäc töôûng nieäm hieán leã Taï Ôn maø Chuùa Kitoâ ñaõ ñeå laïi cho chuùng ta tröôùc khi Ngöôøi chòu cheát treân thaäp giaù (xc. Taï Ôn). Moãi giai ñoaïn môùi cuûa lòch söû cöùu ñoä "thöïc hieän" vaø hoaøn taát nhöõng giai ñoaïn tröôùc. Do ñoù trong phuïng vuï, Hoäi Thaùnh coøn laéng nghe Thaùnh Kinh Cöïu Öôùc, ñang khi chôø ñôïi söï hoaøn taát cuûa Taân Öôùc nôi Gieârusalem thieân quoác, chôø ñôïi söï "höôûng kieán trong bình an", nôi ñoù khoâng coøn ñeàn thôø, vì ñeàn thôø cuûa thaønh laø Ñöùc Chuùa, Thieân Chuùa toaøn naêng vaø Con Chieân (kh 21,22). Trong vinh quang, lòch söû khoâng bò tieâu tan, nhöng ñaït ñöôïc söï hoaøn taát cuûa mình; coøn phuïng vuï thì trôû thaønh ñích ñieåm hoaøn haûo: ñoù laø söï tham döï vaøo ñôøi soáng Thieân Chuùa Ba Ngoâi cuûa moät daân toäc "ñöôïc cöùu chuoäc ñeå ngôïi khen vinh quang Thieân Chuùa" (xc. Ep 1,14) (xc. Giao Öôùc; Coäng ñoaøn phuïng vuï; Chu kyø; Töôûng nhôù).
Linh Hoàn Toâi (Thaùnh Ca)
(= Magnificat)
Töø La tinh ñaàu tieân cuûa baøi thaùnh ca taï ôn trong dòp Ñöùc Maria thaêm vieáng baø Elisabeùt: "Linh hoàn toâi ngôïi khen Ñöùc Chuùa" (Lc 1,46-55). Baøi ca naøy goàm toùm ñieåm coâ ñoïng tuyeät vôøi trong linh ñaïo thaùnh vònh veà "nhöõng ngöôøi ngheøo cuûa Giaveâ", ñoù laø nhöõng ngöôøi yù thöùc ñöôïc giôùi haïn cuûa mình ñeå Thieân Chuùa thöïc hieän nhöõng coâng trình cuûa Ngöôøi nôi hoï vaø vôùi hoï. Ngöôøi Toâi Tôù khieâm haï cuûa Thieân Chuùa cuõng bieát raèng mình laø Meï cuûa Ngöôøi Con. Nhö toaøn theå phuïng vuï laø taùc ñoäng cuûa coäng ñoaøn Kitoâ höõu ñeå Thieân Chuùa "taùc ñoäng" nôi mình, thì ngöôøi ta cuõng hieåu raèng baøi ca Magnificat chieám vò trí öu tieân trong caùc Giôø Kinh Phuïng Vuï: haèng ngaøy, baøi ca naøy laø troïng taâm cuûa giôø Kinh Chieàu; sau khi laøm daáu thaùnh giaù, coäng ñoaøn haùt Kinh Magnificat, trong luùc vò chuû söï xoâng höông baøn thôø khi coù theå.
Linh Muïc
(= Preâtre)
Trong tieáng Hy Laïp, presbuteros, cuõng gioáng töø presbus hay presbutos, coù nghóa laø nieân tröôûng, söù giaû. Nhö vaäy, töø ngöõ linh muïc bao haøm moät tö caùch ñaùng kính troïng laãn moät taùc vuï trung gian. Trong Taân Öôùc, khoù maø phaân bieät giöõa chöùc linh muïc (presbuteroi) vaø chöùc giaùm muïc (episkopoi). Tuy nhieân, moät vaøi chæ daãn daàn daàn cho thaáy giaùm muïc (episcope) laø ngöôøi coù nhieäm vuï coi soùc giaùo ñoaøn vôùi söï trôï giuùp cuûa linh muïc ñoaøn (presbutres) (1Tm 5,17; Tt 1,5). Vaøo ñaàu theá kyû II, söï phaân bieät veà phaåm traät giöõa giaùm muïc vaø linh muïc ñöôïc aán ñònh roõ raøng hôn. Linh muïc laø moät vò nieân tröôûng, nghóa laø moät ngöôøi khoân ngoan ñöôïc Giaùm Muïc choïn laøm coäng taùc vieân trong vieäc thi haønh chöùc tö teá. Ñeå hieåu vai troø vaø söù vuï cuûa linh muïc, phaûi khôûi ñi töø traùch vuï cuûa giaùm muïc maø linh muïc tham gia vaøo ñoù nhôø chöùc vuï tö teá (xc. Giaùm muïc; Chöùc thaùnh).
Vì oâng Moâseâ ñaõ choïn caùc vò nieân tröôûng laøm nhöõng ngöôøi phuï taù ñeå hoï coù theå trôï giuùp oâng trong traùch vuï laõnh ñaïo daân, vaø traùch vuï trung gian (Xh 18,21), theá neân caùc nieân tröôûng cuõng tham döï vaøo ñaëc aân cuûa oâng Moâseâ laø ñöôïc soáng thaân maät vôùi Thieân Chuùa (Xh 24,1.9), vaø nhaän ñöôïc moät "phaàn" Thaàn Khí cuûa oâng (Ds 11,24-25); töông töï nhö vaäy, caùc giaùm muïc cuõng chia seû chöùc tö teá cuûa mình cho "nhöõng ngöôøi ñaày khoân ngoan" maø caùc ngaøi ñaõ choïn vaø ñaët tay treân hoï (xc. Lôøi nguyeän thaùnh hieán trong leã nghi truyeàn chöùc linh muïc).
Nhö vaäy, linh muïc laø ngöôøi trôï giuùp hay laø coäng taùc vieân cuûa vò Tröôûng Teá töùc laø giaùm muïc. Linh muïc laø ñaïi dieän (söù giaû) cuûa giaùm muïc taïi baát cöù nôi naøo oâng ñöôïc giaùm muïc sai ñeán, vaø vì theá, linh muïc cuõng coù ñuû quyeàn haønh ñeå coù theå thöïc söï trôï giuùp ñaáng keá vò caùc Toâng Ñoà.
Döôùi quyeàn caùc giaùm muïc, caùc linh muïc cuõng thöïc thi ba vai troø cuûa chöùc vuï tö teá nhö caùc giaùm muïc, ñoù laø chaên daét, giaùo huaán vaø thaùnh hoùa. Vì ñöôïc tham gia vaøo traùch vuï cuûa Ñaáng Trung Gian duy nhaát laø Ñöùc Kitoâ (1Tm 2,5), neân theo caáp ñoä taùc vuï rieâng, caùc linh muïc coâng boá Lôøi Chuùa cho moïi ngöôøi. Nhöng caùc ngaøi thöïc thi thaùnh vuï cuûa mình caùch hoaøn haûo nhaát trong vieäc phuïng töï hay trong coäng ñoaøn cöû haønh Thaùnh Theå: trong ñoù, caùc ngaøi haønh ñoäng vôùi tö caùch cuûa Ñöùc Kitoâ vaø coâng boá maàu nhieäm cuûa Ngöôøi, caùc ngaøi keát hôïp leã vaät cuûa caùc tín höõu vôùi hy teá cuûa vò Thuû Laõnh; vaø trong hy teá thaùnh leã, caùc ngaøi hieän thöïc hoùa vaø chuyeån thoâng hieäu löïc cuûa hy leã duy nhaát trong Taân Öôùc, laø hy teá cuûa Ñöùc Kitoâ ñaõ moät laàn döùt khoaùt thaùnh hieán mình cho Chuùa Cha laøm leã vaät hy sinh tinh tuyeàn (Dt 9,11-18) (Coâng ñoàng Vaticanoâ II, Hieán cheá Hoäi Thaùnh, soá 28).
Thaùnh leã, ñöôïc cöû haønh nhaân danh giaùm muïc vaø trong söï hieäp thoâng vôùi giaùm muïc - söï hieäp thoâng ñöôïc bieåu loä moät caùch ñaëc bieät qua vieäc ñoàng teá vôùi giaùm muïc, cuõng nhö trong thaùnh leã ñaàu tieân töùc laø leã truyeàn chöùc - laø trung taâm cuûa ñôøi soáng vaø söù vuï linh muïc.
Khi ban caùc bí tích Thaùnh Taåy, Theâm Söùc, chuùc laønh cho caùc ñoâi hoân phoái, Giaûi Toäi, Xöùc Daàu beänh Nhaân, caùc ngaøi nhaèm höôùng hoï ñeán bí tích Thaùnh Theå. Chæ coù bí tích Truyeàn Chöùc laø linh muïc khoâng ñöôïc cöû haønh, vì duy coù caùc giaùm muïc laø nhöõng vò ñaõ ñaït ñeán söï vieân maõn cuûa chöùc thaùnh môùi ñöôïc quyeàn trao ban caùc chöùc thaùnh. Tuy nhieân, ñeå laøm noåi baät yù nghóa cuûa söï hieäp thoâng trong chöùc tö teá, taát caû caùc linh muïc hieän dieän trong leã truyeàn chöùc, tieáp theo sau giaùm muïc, ñeàu laàn löôït ñaët tay treân caùc tieán chöùc, tröôùc lôøi nguyeän phong chöùc. Ngöôøi ta bieát raèng cöû chæ ñaët tay cuûa giaùm muïc vaø lôøi nguyeän phong chöùc laøm neân thaønh phaàn coát yeáu cuûa nghi thöùc truyeàn chöùc linh muïc. Trao phaåm phuïc (daây caùc pheùp, aùo leã); xöùc daàu hai baøn tay, trao dóa thaùnh ñöïng baùnh, vaø cheùn thaùnh ñöïng röôïu laø nhöõng nghi thöùc phuï thuoäc (xc. Tö teá; Giaùo só).
Linh Muïc Ñoaøn
(= Presbyterium)
Tieáng La tinh presbyterium coù goác töø tieáng Hy Laïp pres buterion, nghóa laø hoäi ñoàng caùc linh muïc tuï hoïp quanh vò giaùm muïc. Linh muïc ñoaøn laø coäng ñoaøn caùc linh muïc coäng taùc vôùi vò giaùm muïc trong söù vuï toâng ñoà vaø trong vieäc cöû haønh caùc bí tích. Moái lieân heä coù tính caùch bí tích treân ñaây giöõa giaùm muïc vaø caùc linh muïc thuoäc quyeàn, ñöôïc dieãn taû chuû yeáu vaø roõ neùt nhaát trong thaùnh leã ñoàng teá. Ngoaøi ra, töø naøy coøn ñöôïc duøng ñeå chæ nôi caùc linh muïc cöû haønh thaùnh leã ñoàng teá hoaëc caùc nghi thöùc phuïng vuï khaùc.
Linh Thaùnh
(= Sacreù)
Trong tieáng La tinh, sacrum vöøa coù nghóa laø ñoái töôïng ñöôïc toân kính vöøa coù nghóa laø moät haønh vi toân giaùo. Sacrum xuaát phaùt töø ñoäng töø sancire, coù nghóa laø laøm cho moät vaät naøo ñoù trôû thaønh baát khaû xaâm phaïm nhôø vaøo moät haønh vi toân giaùo. Cuõng nhö sanctum, sacrum laø caùi baát khaû xaâm phaïm bôûi vì coù moái lieân laïc vôùi giôùi thaàn thieâng. Goác cuûa töø sacrite laø sac hoaëc sak ñöôïc duøng ñeå chæ nhöõng gì gaàn guõi hoaëc phaùt xuaát töø thaàn linh. Do ñoù tieáng Vieät Nam goïi laø linh thaùnh.
Neáu nhö linh thaùnh laø ñaëc tính cuûa moät caùi gì ñaõ trôû neân baát khaû xaâm phaïm vì coù lieân heä vôùi Thieân Chuùa, ta coù theå hieåu linh thaùnh theo hai caùch boå tuùc laãn nhau: moät ñaøng, taát caû nhöõng gì töï noù xuaát phaùt töø Thieân Chuùa vaø lyù do hieän höõu cuûa noù chæ laø vì ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa ñuïng ñeán; ñaøng khaùc, taát caû nhöõng gì ñaõ xuaát phaùt töø Thieân Chuùa vaø ñang höôùng veà Ngöôøi. Caùch nhìn thöù nhaát, theo höôùng töø treân xuoáng döôùi, cho thaáy moät quan nieäm noäi taïi veà linh thaùnh: moïi thuï taïo, sôû dó laø linh thaùnh, vì ñöôïc hieän höõu trong töông quan vôùi Ñaáng taïo Hoùa. Caùch nhìn thöù hai, theo höôùng töø döôùi leân treân, laïi ñaët linh thaùnh - sieâu vöôït treân nhöõng höõu theå giôùi haïn voán ñaõ ñöôïc chia seû phaàn naøo tính caùch linh thaùnh - leân ñeán laõnh vöïc thaàn linh ñuùng nghóa; vaø muoán noái keát laïi vôùi laõnh vöïc ñoù ñoøi phaûi coù moät chuoãi nhöõng söï thoaùt li, nhöõng cuoäc "vöôït qua". ÔÛ ñaây, caàn ñaëc bieät chuù yù ñeán yù nieäm sieâu vieät.
Moãi daáu veát cuûa Thieân Chuùa löu laïi treân caùc höõu theå laøm cho chuùng thaønh linh thaùnh, nhöng tuøy thuoäc möùc ñoä ñöôïc nhaän thöùc vaø ñöôïc soáng tính caùch linh thaùnh cuûa caùc vaät hay caùc haønh vi (xc. Bí tích; Hy teá) höôùng ñeán ñieàu linh thaùnh tuyeät haûo, töùc laø söï soáng cuûa Thieân Chuùa, thuoäc laõnh vöïc sieâu vieät. Hai chieàu kích cuûa linh thaùnh nhö treân - töø Thieân Chuùa ñeán caùc thuï taïo cuûa Ngöôøi vaø töø caùc thuï taïo leân Thieân Chuùa - chính laø caáu truùc cuûa phuïng vuï, höôùng ñeán choã hoaøn haûo nhôø maàu nhieäm Nhaäp Theå cöùu chuoäc: Ñöùc Gieâsu, laø Thieân Chuùa vaø laø ngöôøi, laø höõu theå linh thaùnh (xc. Lc 1,35), traøn ñaày söï soáng Thieân Chuùa ñeán möùc tuyeät haûo; Ngöôôø coù theå ñöa chuùng ta ñi theo Ngöôøi vaøo cung loøng Chuùa Cha. Phuïng vuï laø caùch Hoäi Thaùnh theå hieän ñieàu linh thaùnh, nhôø chöùc tö teá cuûa Chuùa Kitoâ.
Loï Ñöïng Röôïu, Nöôùc
(= Burettes)
Caùch goïi naøy chæ veà loï ñöïng röôïu hoaëc nöôùc duøng trong vieäc cöû haønh thaùnh leã. Caùc loï naøy ñöôïc laøm baèng thuûy tinh ñeå deã phaân bieät beân trong laø röôïu hay nöôùc. Ngöôøi ta ñaët treân moät khay nhoû baèng thuûy tinh, khay naøy cuõng ñöôïc duøng trong luùc chuû teá röûa tay.
Loøng Thaùnh Ñöôøng
(= Nef)
Trong tieáng La tinh, navis coù nghóa laø taøu, thuyeàn. Ñaây laø phaàn loøng nhaø thôø, tính töø cöûa chính tôùi cung thaùnh, thöôøng daønh cho caùc tín höõu hoïp thaønh coäng ñoaøn khi cöû haønh phuïng vuï. Trong caùc nhaø thôø coå, phaàn naøy thöôøng coù hình voøm, gôïi leân hình daùng chieác voû taøu, do ñoù coù töø navis. Khoa nghieân cöùu bieåu töôïng cuûa Hoäi Thaùnh cuõng caét nghóa ñoù laø chieác taøu cuûa thaùnh Pheâroä vaø caùc ñaáng keá vò ñang leânh ñeânh giöõa bieån ñôøi soùng gioù.
Loïng
(= Ombrelle)
Tieáng La tinh umbrella hay umbella: Vaät duïng taïo boùng raâm. Loïng laø caùi duøng ñeå che treân Mình Thaùnh Chuùa trong caùc cuoäc röôùc. Loïng laø moät daïng phöông du ñôn giaûn.
Lôøi
(= Parole)
Lôøi töùc laø Lôøi Chuùa, Lôøi maø trong cöû haønh phuïng vuï, chuùng ta duøng lôøi cuûa mình ñeå ñaùp laïi. (xc. Linh thaùnh).
Lôøi Daãn
(= Monition)
Trong tieáng La tinh, monitio coù nghóa laø caûnh tænh, yù kieán khuyeân nhuû (ñoäng töø monere nghóa laø caûnh tænh). Lôøi daãn laø lôøi do ngöôøi chuû söï hay moät thaønh vieân cuûa coäng ñoaøn noùi leân ñeå giaûi thích vaén taét yù nghóa caùc baøi ñoïc hoaëc nghi thöùc saép dieãn ra, vaø cuõng ñeå taïo ra baàu khí thích hôïp cho vieäc tham döï tích cöïc cuûa caùc tín höõu. Trong moät ñaïi leã, thöøa taùc vieân giöõ nhieäm vuï giaûi thích cho coäng ñoaøn yù nghóa cuûa nghi thöùc vaø caùc baøi ñoïc baèng nhöõng lôøi daãn giaûi thích hôïp, ñöôïc goïi laø ngöôøi daãn leã.
Lôøi Nguyeän
(= Oraison)
Tieáng La tinh oratio: lôøi, lôøi noùi, kinh nguyeän (do ñoäng töø orare: noùi, caàu xin). Lôøi nguyeän laø lôøi thaân thöa vôùi Chuùa, lôøi caàu nguyeän daâng leân tröôùc nhan Chuùa. Neáu lôøi caàu nguyeän laø moät cuoäc ñoái thoaïi cuûa taâm hoàn chìm ñaém trong Chuùa, moät kinh nguyeän noäi taâm (xc. Chieâm nieäm; Kinh nguyeän), thì lôøi nguyeän phuïng vuï laø söï dieãn taû chung vaø coâng khai cuûa coäng ñoaøn ñang caàu nguyeän; lôøi nguyeän do vò chuû söï vôùi tö caùch laø ngöôøi thu thaäp vaø "toùm keát" yù nguyeän cuûa caû coäng ñoaøn, ñoïc theo coâng thöùc ñaõ ñöôïc soaïn saün.
Caáu truùc cuûa moät lôøi nguyeän thöôøng goàm coù:
1. lôøi keâu caàu Thieân Chuùa;
2. moät hay nhieàu lyù do;
3. moät yù nguyeän ñuùng nghóa;
4. muïc ñích;
5. caâu keát.
Theo maãu ñoù, chuùng ta coù theå phaân tích lôøi nguyeän nhaäp leã Chuùa Nhaät 11 thöôøng nieân: "Laïy Thieân Chuùa toaøn naêng, laø söùc maïnh cuûa nhuõng keû troâng caäy Chuùa, xin ñoaùi thöông nhaän lôøi chuùng con caàu khaån (1). Vì khoâng coù Chuùa, loaøi phaøm heøn yeáu ñuoái khoâng laøm ñöôïc vieäc gì (2). Xin haèng ban ôn thaùnh phuø trôï (3); ñeå khi tuaân giöõ caùc giôùi raên Chuùa, chuùng con coù theå duøng yù chí vaø haønh ñoäng laøm ñeïp loøng Chuùa (4). Nhôø Ñöùc Gieâsu Kitoâ..." (5).
Ba lôøi nguyeän trong thaùnh leã laø lôøi toång nguyeän, lôøi nguyeän treân leã vaät (xc. Teá phaåm), lôøi nguyeän hieäp leã. Cuõng coù theå noùi ñeán lôøi nguyeän keát thuùc phaàn lôøi nguyeän coäng ñoàng (lôøi nguyeän giaùo daân), caùc lôøi nguyeän thaàm cuûa linh muïc tröôùc khi hieäp leã... Ngoaøi ra, cuõng phaûi keå ñeán Kinh Laïy Cha, lôøi caàu nguyeän cuûa Chuùa; vaø Kinh Taï Ôn, moät lôøi caàu nguyeän daøi vaø ñaày yù nghóa. Trong caùc Giôø Kinh Phuïng Vuï, lôøi nguyeän keát thuùc thöôøng laáy theo lôøi nguyeän ñaàu leã (Toång nguyeän). Saùch caùc nghi thöùc (saùch caùc pheùp) coù qui ñònh nhieàu lôøi nguyeän ñeå cöû haønh caùc bí tích vaø caùc phuï tích.
Lôøi Nguyeän Coäng Ñoàng
(= Prieøre universelle)
Lôøi nguyeän coäng ñoàng hay lôøi nguyeän giaùo daân laø lôøi nguyeän maø coäng ñoaøn phuïng vuï daâng leân ñeå xin Thieân Chuùa ñaùp öùng nhöõng nhu caàu cuûa theá giôùi vaø cuûa moïi thaønh phaàn trong coäng ñoaøn, coøn soáng hay ñaõ qua ñôøi. Truyeàn thoáng phuïng vuï coå xöa ñaõ coù lôøi nguyeän naøy (Saùch leã - Eucologe - cuûa Serapion, giaùm muïc thaønh Thmuis, theá kyû IV; Qui cheá caùc toâng ñoà - Constitutions Apostoliques, khoaûng naêm 380). Lôøi nguyeän coäng ñoàng coù leõ phaùt sinh do aûnh höôûng cuûa phuïng vuï Do Thaùi vaø chieáu theo leänh truyeàn cuûa thaùnh Phaoloâ göûi cho oâng Timoâtheâu: "Tröôùc heát, toâi khuyeân ai naáy daâng lôøi caàu xin, khaån nguyeän, naøi van, taï ôn cho taát caû moïi ngöôøi, cho vua chuùa vaø taát caû nhöõng ngöôøi caàm quyeàn, ñeå chuùng ta ñöôïc an cö laïc nghieäp maø soáng thaät ñaïo ñöùc vaø nghieâm chænh. Ñoù laø ñieàu toát ñeïp loøng Thieân Chuùa, Ñaáng cöùu ñoä chuùng ta, Ñaáng muoán cho moïi ngöôøi ñöôïc cöùu ñoä vaø nhaän bieát chaân lyù" (1Tm 2,1-4).
Lôøi nguyeän coäng ñoàng goàm coù lôøi keâu goïi cuûa linh muïc, tieáp ñeán laø nhöõng yù caàu nguyeän ñöôïc thaày phoù teá xöôùng leân, hoaëc neáu khoâng coù phoù teá, thì do moät hay nhieàu ngöôøi tieâu bieåu cho caùc thaønh phaàn cuûa coäng ñoaøn. Taát caû coäng ñoaøn baøy toû öôùc nguyeän cuûa mình baèng moät lôøi tung hoâ hay moät caâu ñaùp sau moãi yù caàu nguyeän. Cuoái cuøng, linh muïc keát thuùc baèng moät lôøi nguyeän. Dieãn tieán thoâng thöôøng cuûa caùc yù caàu nguyeän hôn keùm nhö nhau: caàu cho Hoäi Thaùnh, caùc chuû chaên vaø caùc tín höõu; caàu cho caùc nhaø caàm quyeàn treân theá giôùi, ñeå hoï ñem laïi cho theá giôùi söï bình an ñích thöïc trong coâng lyù; caàu cho nhöõng ngöôøi ñau khoå, cho nhöõng ngöôøi quaù coá, cho caùc nhu caàu rieâng cuûa caùc thaønh phaàn trong coäng ñoaøn vaø cho toaøn theå coäng ñoaøn.
Trong thaùnh leã, lôøi nguyeän coäng ñoàng laø phaàn chuyeån tieáp giöõa phaàn phuïng vuï Lôøi Chuùa, voán gôïi leân nhöõng yù nguyeän caàu, vaø phaàn phuïng vuï Thaùnh Theå. Ñuùng hôn, lôøi nguyeän aáy tieáp lieàn sau baøi Tin Möøng, thöôøng thì sau baøi giaûng hoaëc Kinh Tin Kính. Trong kinh nguyeän phuïng vuï, Kinh Saùng vaø Kinh Chieàu, coù lôøi nguyeän coäng ñoàng hay lôøi caàu, ñöôïc xeáp vaøo phaàn keát thuùc, tröôùc Kinh Laïy Cha vaø lôøi nguyeän. Phaàn lôùn caùc nghi leã cöû haønh bí tích ñeàu coù lôøi nguyeän coäng ñoàng.
Lôøi Nguyeän Treân Daân Chuùa
(= Prieøre sur le peuple)
Trong nghi thöùc giaûi taùn coäng ñoaøn, tröôùc khi ban pheùp laønh, linh muïc coù theå ñoïc moät lôøi nguyeän treân daân chuùng. Sau khi keâu goïi coäng ñoaøn cuùi ñaàu, linh muïc ñoïc lôøi nguyeän, giô tay leân höôùng veà phía coäng ñoaøn. Saùch leã Roâma coù ñeà nghò moät soá coâng thöùc veà lôøi nguyeän naøy.
Lôøi Than Traùch
(= Impropeøres)
Trong tieáng La tinh, improperium coù nghóa laø lôøi than traùch. Baøi thaùn ca laø lôøi than traùch thoáng thieát cuûa Ñöùc Kitoâ ñoái vôùi daân ñaõ phuï baïc Ngöôøi. Trong ngaøy thöù Saùu Tuaàn Thaùnh, coäng ñoaøn haùt baøi ca naøy ñang khi toân thôø Thaùnh Giaù. Cöù moãi aân hueä Thieân Chuùa ban cho daân trong cuoäc Xuaát Haønh xöa, laïi ñöôïc ñoái chieáu vôùi moät caûnh töôïng cuûa cuoäc khoå naïn. Ñeå ñeàn taï, coäng ñoaøn laëp laïi nhieàu laàn caâu ñieäp khuùc tung hoâ baèng tieáng Hy Laïp laø Hagios o Theos (OÂi Thieân Chuùa chí thaùnh).
Löûa
(= Feu)
Ñeâm canh thöùc Phuïc Sinh baét ñaàu baèng nghi thöùc laøm pheùp löûa, löûa ñoù seõ duøng ñeå thaép saùng caây neán Phuïc Sinh. Trong Tin Möøng, Ñöùc Gieâsu tuyeân boá Ngöôøi ñeán ñoát leân moät ngoïn löûa treân traàn gian (Lc 12,49). Chæ mình Ngöôøi môùi coù theå laøm pheùp röûa trong Thaùnh Thaàn vaø trong löûa (Mt 3,11). Daàu sao, ngöôøi ta khoâng nhaán maïnh yù nghóa bieåu töôïng cuûa löûa vì chính noù, nhöng vì aùnh saùng maø löûa laøm phaùt sinh moät caùch soáng ñoäng. Thöïc vaäy, lôøi nguyeän laøm pheùp löûa môû ñaàu nhö sau: "Laïy Chuùa laø Thieân Chuùa chuùng con, nhôø Con Chuùa laø aùnh saùng theá gian, Chuùa ñaõ ban cho nhaân loaïi aùnh saùng töø aùnh saùng cuûa Ngaøi. Xin thöông chuùc laønh cho ngoïn löûa naøy ñang chieáu saùng trong ñeâm toái". Ngoïn löûa môùi töôïng tröng Chuùa Kitoâ phuïc sinh, laø aùnh saùng böøng leân töø ñeâm toái, nhöng caây neán phuïc sinh seõ laø bieåu töôïng cuûa Chuùa Kitoâ phuïc sinh moät caùch laâu beàn hôn.
Trong phaàn lôùn nhöõng cöû haønh phuïng vuï cuûa Hoäi Thaùnh, ngöôøi ta thaép nhöõng caây neán, ngaàm noùi leân söï lan truyeàn cuûa ngoïn löûa tình yeâu Thieân Chuùa trong Chuùa Thaùnh Thaàn vaø cuûa söï soáng Chuùa Kitoâ phuïc sinh, aùnh saùng theá gian.
Löu Tröõ
(= Reùserve)
Trong tieáng La tinh, servare coù nghóa laø giöõ laïi vaø tieáp ñaàu ngöõ re coù taùc duïng nhaán maïnh. Cuûa löu tröõ thaùnh laø Thaùnh Theå ñöôïc caát giöõ trong nhaø taïm.