Nöôùc Maét vaø Haïnh Phuùc
(Nhöõng baøi Suy Nieäm Vaø Caàu Nguyeän
cuûa Linh Muïc Nguyeãn Taàm Thöôøng, SJ.)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 19 -
Kyû Nieäm:
Haïnh Phuùc Hay Veát Thöông
Nhöõng baøi ca noùi veà ngoït ngaøo cuûa tình yeâu hay nhaéc ñeán kyû nieäm. Nhöõng baøi thô vieát veà haïnh phuùc cuõng thöôøng mang hình aûnh cuûa quaù khöù. Nhöõng tìm veà con ñöôøng cuõ veát chaân xöa. Saân ga thuûa naøo heïn hoø. Chieàu Giaùng Sinh laàn ñaàu gaëp gôõ. Taát caû laø kyû nieäm. Kyû nieäm laø haønh aûnh ghi laïi nhöõng yeâu daáu ñaõ buoâng caùnh ñaäu xuoáng ñôøi mình. Nhöng, cuõng coù nhöõng baøi thô buoàn nhaéc nhôû moät doøng nöôùc maét. Cuõng coù nhöõng noát nhaïc saàu aâm vang moät dang dôû. Nhöõng nöôùc maét, nhöõng dang dôû cuõng laø kyû nieäm. Nhö theá, kyû nieäm laø con ñöôøng hai chieàu: moät loái xuoâi haïnh phuùc, moät neûo ngöôïc ñau thöông.
Tôø thö cuõ. Taám hình naêm xöa. Kyû nieäm vaø kyû nieäm. Tuoåi hoïc troø coù kyû nieäm cuûa saân tröôøng. Tình yeâu vôï choàng coù kyû nieäm cuûa hoân nhaân. Kyû nieäm ôû khaép nôi. Ai cuõng coù kyû nieäm. Ai cuõng coù luùc soáng vôùi kyû nieäm. Ñaõ nhö theá, nôi naøo coù con ngöôøi laø coù kyû nieäm.
Kyû nieäm khoâng bao giôø nhaéc ñeán con ngöôøi nhöng con ngöôøi laïi hay nhaéc ñeán kyû nieäm. Chính con ngöôøi taïo neân kyû nieäm, chöù kyû nieäm khoâng bao giôø hieän höõu ñoäc laäp. Maëc duø con ngöôøi taïo neân kyû nieäm, nhöng söï yeáu ñuoái cuûa con ngöôøi tröôùc kyû nieäm laø khi sinh ra kyû nieäm roài thì con ngöôøi laïi bò kyû nieäm chi phoái. Moät khi kyû nieäm ra ñôøi roài thì khoù maø choái boû ñöôïc söï coù maët cuûa chuùng. Vaø kyû nieäm laïi coù quyeàn naêng khoâng ngôø: con ngöôøi khoâng gieát ñöôïc kyû nieäm, nhöng kyû nieäm laïi coù theå gieát ñöôïc con ngöôøi.
Kyû nieäm laø moät gaïch noái. Kyû nieäm laø moät loái ñi veà ñeå toâi coù theå ñeán ñöôïc vôùi ngöôøi vaø ngöôøi ñeán vôùi toâi trong khoâng gian xa caùch, trong thôøi gian chaûy xuoâi. Kyû nieäm laø loái ñi veà, laø söï nhaéc nhôû giöõa hai ngöôøi. Ñaõ laø nhaéc nhôû thì tuøy sôïi giaây lieân heä aáy thô moäng hay vuïng veà, thaân aùi hay oaùn traùch maø hai ngöôøi coù kyû nieäm ñeïp hay ñau buoàn.
Caùi kyø dieäu vaø cuõng laø bi ñaùt cuûa con ngöôøi laø con ngöôøi soáng trong hieän taïi nhöng laïi coù theå mô öôùc töông lai vaø keùo caû quaù khöù tôùi. Chính vì theá maø soáng hieän taïi, nhöng ñau noãi ñau cuûa quaù khöù vaø lo noãi lo cuûa töông lai. Chính caùi khaû naêng vöôït thôøi gian naøy maø môùi coù kyû nieäm. Neáu khoâng soáng laïi ñöôïc quaù khöù thì seõ khoâng coù kyû nieäm. Do ñaáy, kyû nieäm coù theå laø hoàng aân maø cuõng laø nguïc tuø.
Vì khaû naêng coù theå keùo quaù khöù tôùi hieän taïi neân ngöôøi ta coù theå ñem nhöõng kyû nieäm ñeïp naêm xöa laøm haønh trang cho hoâm nay. Vaø cuõng coù theå laø nguïc tuø neáu kyû nieäm ñoù laø nhöõng kyû nieäm buoàn. Con ngöôøi khoâng theå chæ soáng höôùng tôùi töông lai. Quaù khöù ñaõ laøm neân ñôøi hoï, luoân luoân nhaéc nhôû hoï. Caùnh cöûa thôøi gian vaät lyù ñaõ ñoùng kín, nhöng caùnh cöûa taâm lyù cuûa con tim chaúng chòu im lìm. Noù khoâng oàn aøo nhöng vaãn thaêm thaúm saâu. Khi quay veà quaù khöù, hoï seõ khoâng saùng taïo ñöôïc kyû nieäm nöõa, maø chæ nhìn ngaém kyû nieäm vaø ñeå kyû nieäm tham döï vaøo ñôøi mình maø thoâi. Con ngöôøi baát löïc tröôùc quaù khöù. Nhöng quaù khöù khoâng haún laø baát löïc tröôùc con ngöôøi. Chaúng theå laån traùnh ñöôïc kyû nieäm thì chæ coøn loái ñi ñeïp nhaát laø haõy xaây döïng nhöõng kyû nieäm ñeïp.
Moät caùnh thö vieát thaêm meï. Moät moùn quaø taëng nhau. Moät doøng chöõ caùm ôn thaày, coâ daïy cuõ. Ñôn sô nhöng ñeàu laø nhöõng kyû nieäm hoàng coù giaù trò haïnh phuùc doïc theo thôøi gian cuûa moät coõi loøng. Coù nhöõng kyû nieäm eâm ñeàm cho nhau boùng maùt thì cuõng coù nhieàu kyû nieäm ñaõ gieát cheát bao taâm hoàn. Ñöa daèn vaët caâm nín ñeán ñôøi nhau. Hoái tieác phuõ phaøng. Doïc theo thôøi gian coøn laïi cuûa hoï laø noãi ñaéng. Kyû nieäm laø nhöõng haït maàm ñaõ gieo xuoáng hoâm nay seõ troå sinh ngaøy mai. Coù theå laø quaû ngoït, coù khi laø traùi ñaéng.
Khoù maø xoùa nhoøa ñöôïc kyû nieäm. Noù coù theå haèn saâu ñôøi ñôøi. Bôûi ñoù, gieo kyû nieäm ñau buoàn cho nhau laø coù theå haønh haï nhau caû moät töông lai. Taëng nhau nhöõng kyû nieäm ñeïp laø saém saün cho nhau boùng maùt haïnh phuùc trong nhöõng ngaøy saép tôùi. Vì kyû nieäm coù quyeàn naêng nhö vaäy, neân khi trao taëng nhau kyû nieäm, nhöõng kyû nieäm ñoù phaûi laø nhöõng kyû nieäm hoàng.
*
* *
Thaùnh Kinh coù noùi ñeán kyû nieäm. Con ngöôøi mong muoán nhöõng kyû nieäm ñeïp. Nhöng Chuùa laïi laø ngöôøi yeâu thích kyû nieäm hôn ai heát. Tröôùc khi chia ly, böõa côm chieàu hoâm aáy Chuùa ñaõ trao kyû nieäm cho caùc moân ñeä cuûa Ngaøi. "Naøy laø mình Ta, caùc con haõy laõnh nhaän ... ñeå nhôù ñeán Ta" (Lc 22,19). Cho kyû nieäm ñeå nhôù nhau. Kyû nieäm laø moät nhaéc nhôû ñeå tình thaân aáy ñeïp maõi, ñeïp theâm. Chuùa cuõng yeâu quyù kyû nieäm thì con ngöôøi cuõng caàn kyû nieäm ñeå giöõ aám ñôøi nhau.
Chuùa ñaõ chuaån bò bao nhieâu naêm trôøi ñeå trao taëng kyû vaät cho con ngöôøi. Chuùa ñaõ coi taëng vaät nhö moät giaù trò voâ cuøng thieâng lieâng neân ñaõ daønh vaøo giôø quan troïng nhaát laø giôø tröôùc khi Chuùa cheát. Chuùa cuõng ñaõ choïn moät taëng vaät cao quyù nhaát ñeå taëng con ngöôøi, ñoù laø böõa Tieäc Ly, Chuùa laäp pheùp Thaùnh Theå.
Söï vieäc Chuùa laäp pheùp Thaùnh Theå ñöôïc coi nhö moät trong nhöõng cao ñieåm quan troïng cuûa Phuùc AÂm. So saùnh boán Phuùc AÂm, ta thaáy moät söï khaùc bieät raát lôùn. Caû ba Phuùc AÂm Maùccoâ, Maùttheâu, Luca ñeàu noùi tôùi böõa Tieäc Ly, nhöng laïi khoâng ñeà caäp ñeán vieäc Chuùa röûa chaân. Coøn Phuùc AÂm Yoan, traùi laïi, chæ noùi ñeán vieäc Chuùa röûa chaân cho moân ñeä, nhöng laïi khoâng ñeà caäp tôùi bieán coá Chuùa laäp pheùp Thaùnh Theå.
Yoan muoán laøm noåi baät moät tö töôûng khaùc. Khoâng ñeà caäp ñeán böõa Tieäc Ly, nhöng ngöôøi moân ñeä naøy môû ñaàu cuoäc loan baùo Thöông Khoù baèng kyû nieäm Chuùa röûa chaân cho caùc moân ñeä. Yoan duøng bieán coá röûa chaân ñeå chuaån bò cho giaây phuùt trao taëng kyû vaät xaåy ra keá tieáp. Ngay khi röûa chaân xong, Chuùa long troïng tuyeân boá gôûi gaém laïi di saûn cuoái cuøng tröôùc khi cheát: "Cha chæ ôû laïi vôùi caùc con moät ít nöõa... nôi Cha ñi caùc con chaúng theå ñeán ñöôïc, thì naøy Cha noùi vôùi caùc con, Cha trao cho caùc con moät kyû vaät môùi laø: caùc con haõy thöông meán nhau" (Yn 13,33). Ñoái vôùi Yoan, kyû vaät laø tình yeâu.
Yoan ñaõ boû qua, khoâng noùi ñeán böõa Tieäc Ly ñeå heát söùc thaâm thuùy dieãn taû yù nghóa lieân heä giöõa tình yeâu vaø kyû vaät. Khoâng coù tình yeâu, böõa Tieäc Ly khoâng coøn yù nghóa. Böõa Tieäc Ly chæ laø keát quaû cuûa tình yeâu. Khoâng coù tình yeâu kyû vaät trôû neân toäi nôï. (Cor 11,26-29).
Trong yù nghóa ñoù, tình yeâu phaûi luoân luoân ñi vôùi kyû vaät. Chính vì coù tình yeâu neân kyû vaät trôû thaønh kyû nieäm cuûa quaù khöù vaãn coøn söùc saùng taïo cho haïnh phuùc hieän taïi vaø noái tieáp ñi vaøo töông lai. Cuõng trong yù nghóa ñoù, khoâng coù tình yeâu, kyû vaät chæ laø nôï naàn, kyû nieäm seõ laø gaùnh naëng, laø ngoät ngaït khoù thôû. Ngöôøi nhaän kyû nieäm maø khoâng coù tình yeâu laø voâ ôn. Keû taëng kyû vaät maø khoâng coù loøng meán thì kyû nieäm laø thöøa, hoaëc ñaùnh löøa.
*
* *
Vì thöïc teá laém luùc ngheøo naøn neân con ngöôøi muoán tìm veà kyû nieäm, mong gaëp ñöôïc boùng hình haïnh phuùc ñeå xoùa bôùt ñi noãi khoâ caèn hieän taïi. Nhöng ñaõ coù bieát bao taâm hoàn thôû daøi vì moät quaù khöù chæ toaøn kyû nieäm u uaån. Coù bieát bao coõi loøng phaûi chaïy troán kyû nieäm, moãi laàn nhôù veà kyû nieäm laø veát thöông caøng saâu vaø böôùc chaân vaøo töông lai caøng ngaàn ngaïi. Soáng trong hieän taïi, con ngöôøi khoâng theå trôû veà quaù khöù ñeå thay ñoåi nhöõng gì ñaõ xaûy ra. Ñoù laø söï yeáu ñuoái cuûa con ngöôøi tröôùc quaù khöù. Traùi laïi nhöõng gì ñaõ xaåy ra ôû quaù khöù vaãn tieáp tuïc caén röùt hay an uûi con ngöôøi trong hieän taïi. Ñoù laø söï yeáu ñuoái cuûa con ngöôøi tröôùc quaù khöù. Traùi laïi nhöõng gì ñaõ xaåy ra ôû quaù khöù vaãn tieáp tuïc caén röùt hay an uûi con ngöôøi trong hieän taïi. Ñoù laø söùc maïnh cuûa quaù khöù. Tuy nhieân, ñaây chæ laø ñònh luaät töông ñoái ñeå con ngöôøi yù thöùc thaùi ñoä soáng cuûa mình haàu caån troïng gieo troàng kyû nieäm ñeïp, traùnh nhöõng kyû nieäm ñau thöông. Trong cuoäc soáng, nhieàu tröôøng hôïp ñaõ xaåy ra, toâi khoâng gieo kyû nieäm gai goùc nhöng noù vaãn xaåy tôùi do sai laàm cuûa tha nhaân, hay söï khôø daïi cuûa chính toâi.
Nhö vaäy, toâi baát löïc tröôùc taøn phaù cuûa kyû nieäm u buoàn?
*
* *
Trong thöïc teá, coù phaàn ñuùng, nhieàu ngöôøi ñaõ baát löïc tröôùc kyû nieäm ñau ñôùn. Vì khoâng troán noåi, kyû nieäm ñaõ gieát cheát hoï baèng con ñöôøng töï töû. Yuña hoân Chuùa. Nuï hoân phaûn boäi ñaõ laø kyû nieäm baát haïnh daãn ñeán coõi cheát. Con ngöôøi khoâng thay ñoåi ñöôïc söï kieän cuûa quaù khöù. Moät muøa thu qua roài laø moät muøa thu khoâng theå theâm moät caùnh laù rôi. Kyû nieäm laø kyû nieäm. Troïn veïn. Döùt khoaùt. Kyû nieäm trong quaù khöù aûnh höôûng ñeán hieän taïi cuûa toâi. Nhöng, töï noù, kyû nieäm khoâng hieän höõu ñoäc laäp maø phaûi coù con ngöôøi döïng neân noù. Thì cuõng vaäy, noù khoâng theå aûnh höôûng ñeán toâi nhö moät söùc maïnh toaøn naêng, maø vaãn chòu söï chi phoái cuûa suy tö vaø töï do cuûa toâi ñoái vôùi noù. Ñôøi soáng toäi loãi cuûa Augustino trong nhöõng ngaøy aên chôi ôû kinh thaønh Paris khoâng phaûi laø nhöõng kyû nieäm ñeïp. Nhöng Augustino ñaõ thaønh thaùnh nhaân. Trong thöïc teá, nhieàu ngöôøi khoâng chòu ñöïng noåi söï taøn phaù cuûa kyû nieäm buoàn. Nhöng, cuõng trong thöïc teá, nhieàu taâm hoàn ñaõ vöôït thaéng.
Laøm sao ñeå xoùa nhoøa nhöõng kyû nieäm buoàn?
*
* *
Söï khaùc nhau giöõa moät taâm hoàn ñaõ vöôït thaéng ñöôïc nhöõng kyû nieäm thöông tích veà keû ñeå cho thöông tích daèn vaët laø moät coõi loøng ñi tìm nhöõng kyû nieäm ñeïp hôn, laø moät coõi loøng môû roäng cho moät kyû nieäm môùi. Toâi khoâng theå traùnh ñöôïc nhöõng kyû nieäm ñau buoàn. Nhöng maàu nhieäm trong cuoäc ñôøi laø toâi coù khaû naêng ñeå mô nhöõng kyû nieäm ñeïp hôn vaø khaû naêng saùng taïo nhöõng kyû nieäm môùi. Khi ñaït ñöôïc nhöõng kyû nieäm ñeïp hôn roài thì nhöõng kyû nieäm buoàn trong quaù khöù, khoâng haún laø maát, nhöng phai môø. Khi chöa ñaït ñöôïc thì toâi cuõng ñaõ treân ñöôøng ñi tìm kyû nieäm ñeïp, ñieàu ñoù cuõng coù nghóa toâi ñang treân ñöôøng töø giaõ nhöõng quaù khöù u uaån. Treân con ñöôøng töø giaõ nhöõng kyû nieäm u uaån cuõng haøm yù laø toâi khoâng hoaøn toaøn bò noâ leä quaù khöù.
Kyû nieäm ñeïp khoâng phaûi laø thaønh coâng vaät chaát maø laø söï töôi maùt cuûa taâm hoàn. Noùi veà hy voïng vaø ñi saùng taïo nhöõng kyû nieäm ñeïp hôn, thì con ngöôøi, moät laø ñaït ñöôïc, hai laø chöa ñaït ñöôïc, chöù khoâng bao giôø coù nghóa laø khoâng bao giôø ñaït ñöôïc.
Taïi sao?
*
* *
Vì thôøi gian laø tình yeâu cuûa Chuùa cö nguï. Chuùa khoâng bao giôø raûi gai trong töông lai cho toâi vaáp ngaõ. Moät taâm hoàn môû roäng coõi loøng ñeå tìm kyû nieäm môùi, hoï seõ gaëp: "Ai tìm thì seõ thaáy. Ai goõ, cöûa seõ môû cho" (Lc 11,9-10). Thôøi gian laø Nöôùc Chuùa. Trong Nöôùc aáy: "Keû muø nhìn thaáy, keû queø ñi ñöôïc, ngöôøi phong huûi ñöôïc chöõa laønh, keû ñieác nghe thaáy, ngöôøi cheát soáng laïi vaø ngöôøi ngheøo khoå ñöôïc nghe rao giaûng Tin Möøng" (Lc 7,22-23). Vì theá, trong Nöôùc Chuùa, toâi coøn caû moät vuõ truï meânh moâng ñeå saùng taïo nhöõng giaác mô ñeïp, xoùa ñi nhöõng kyû nieäm buoàn. Bieát toâi moät khi ñau khoå vì kyû nieäm ñen toái roài seõ sôï haõi vaø nghi ngôø töông lai, neân Chuùa ñaõ baûo ñaûm: "Cha ôû vôùi caùc con moïi ngaøy cho ñeán taän theá" (Mt 28,20).
Lôøi höùa treân ñaây phaûi hieåu trong toaøn maïch vaên cuûa thaùnh Maùttheâu. Trong chöông môû ñaàu Phuùc AÂm, thaùnh söû giôùi thieäu baûn tính cuûa Thieân Chuùa laø laøm ngöôøi ñeå ôû vôùi nhaân loaïi: "Moät ngöôøi nöõ seõ sinh con vaø ngöôøi ta ñaët teân laø Emmanuel, nghóa laø Thieân Chuùa ôû vôùi chuùng toâi" (Mt 1,23). Roài nhöõng doøng chöõ sau cuøng, thaùnh söû ñaõ keát thuùc Phuùc AÂm cuõng baèng tö töôûng ñoù: "Cha ôû vôùi caùc con moïi ngaøy cho ñeán taän theá". Tö töôûng môû ñaàu vaø keát thuùc cuûa moät quyeån saùch noùi leân tính caùch quan troïng ñoäc nhaát maø toaøn boä cuoán saùch nhaém tôùi. Thaùnh söû muoán laøm noåi baät chaân lyù Chuùa ñi song haønh vôùi con ngöôøi.
Bôûi ñoù, töông lai laø söï chôø ñôïi cuûa Chuùa. Nôi Ngaøi laø moät vuõ truï meânh moâng ñeå toâi môû loøng cho nhöõng kyû nieäm töôi ñeïp hôn.
*
* *
Chuùa ñaõ ñeà cao giaù trò cuûa taëng vaät vaø kyû nieäm. Chuùa ñaõ cho con taëng vaät ñeïp nhaát laø chính Chuùa. Xin giuùp con coá gaéng ñem kyû nieäm ñeïp ñeán cho ngöôøi. Moät hy sinh trao taëng nhau hoâm nay laø moät kyû nieäm coù theå naåy sinh nhieàu an uûi caàn thieát cho moät luùc troáng traûi naøo ñoù cuûa moät taâm hoàn.
Vaø, xin Chuùa cuõng haõy nhaéc nhôû con luoân luoân khoân ngoan gieo xuoáng ñôøi mình nhöõng kyû nieäm ñeïp hoâm nay ñeå ngaøy mai con khoûi daèn vaët hoái tieác.