Nöôùc Maét vaø Haïnh Phuùc
(Nhöõng baøi Suy Nieäm Vaø Caàu Nguyeän
cuûa Linh Muïc Nguyeãn Taàm Thöôøng, SJ.)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 18 -
Töï Do
Toâi caàu mong cho toâi ñöôïc bình yeân. Cuoäc soáng coù nhieàu khi vaát vaû, neân toâi muoán gaïn loïc nhöõng giaây phuùt muoän phieàn ñeå ñöôïc thaûnh thôi. Toâi muoán queân nhöõng ñau buoàn cuûa ngaøy thaùng cuõ. Toâi khoâng muoán nhôù nhöõng chua xoùt cuûa moät laàm lôõ, nhöõng tieác nuoái cuûa moät vuïng veà. Nhöng, veát thöông loøng, khi toâi muoán queân laïi laø khi toâi caøng nhôù theâm. Toâi muoán quaù khöù rôi vaøo vuøng bieät tích hö voâ, nhöng quaù khöù vaãn buoâng caùnh ñaäu xuoáng ñôøi toâi nhöõng ñaùm möa buoàn.
Toâi caàu mong cho toâi ñöôïc bình yeân. Nhöng cuoäc soáng hoâm nay xoâ ñaåy toâi vaøo noãi lo aâu cuûa ngaøy mai. Nhöõng coâng danh chöa toaïi nguyeän. Nhöõng moäng ñôøi ñang deät dôû dang. Nhöõng tình yeâu coù khi ñang nhen nhuùm heù nuï, coù khi ñang mong manh. Hoài hoäp vaø baên khoaên, ñôïi chôø vaø baáp beânh laø nhöõng ñaùm maây ñen phuû ñi vuøng trôøi thaûnh thôi. Töông lai laø moät voøng keõm gai voâ hình laøm heùo uùa noãi vui cuûa toâi.
Toâi soáng trong hieän taïi maø bò giaêng maéc bôûi lo aâu veà töông lai. Bò raøng buoäc vì aùm aûnh cuûa quaù khöù. Nhö theá, toâi coù töï do cuûa thaân xaùc cuõng chöa haún ñaõ coù töï do cuûa taâm hoàn.
*
* *
Trôû veà vôùi toân giaùo. Toâi nghe tieáng voïng töø nghìn naêm tröôùc vaø vaãn laø lôøi kinh caàu hoâm nay. "Trôøi cao ôi, haõy ñoå söông xuoáng. Ngaøn maây hôõi, haõy möa vò cöùu tinh". Noùi ñeán vò cöùu tinh laø noùi ñeán noâ leä. Ñeà caäp ñeán giaûi thoaùt laø haøm chöùa tuø ñaøy. Nhö vaäy, muïc ñích ñaïo cuûa toâi laø ñi tìm töï do?
Töï do cuûa thaân xaùc khoâng ñoàng nghóa vôùi töï do cuûa taâm hoàn. Xeùt nhö vaäy thì töï do cao caû quaù. Töï do laø yeáu toá xaùc ñònh tình yeâu. Töï do laø giaác mô haïnh phuùc. Töï do ñi vaøo möùc ñoä saâu xa caên baûn cuûa ñaïo. Toâi bieát, nhöõng gì caøng cao caû thì caøng khoù khi noùi tôùi. Töï do lieân heä ñeán tình yeâu, töï do laø chieàu saâu thaúm cuûa toân giaùo. Toân giaùo vaø tình yeâu laø nhöõng vaán ñeà meânh moâng. Maø nhöõng gì caøng meânh moâng thì khi noùi ñeán laïi caøng hay coù nhieàu thieáu soùt.
Bôûi vaäy, nhöõng gì toâi vieát ôû ñaây chæ laø nhöõng suy tö cuûa moät ngöôøi ñang ñi tìm con ñöôøng giaûi thoaùt. Coù theå laø tìm thaáy roài nhöng chöa ñuû nghò löïc leân ñöôøng. Coù theå laø leân ñöôøng nhöng chöa troïn veïn tìm ñöôïc töï do. Vì theá, nhöõng gì toâi vieát ôû ñaây, suy tö cuõng laø öu tö.
Töï do coù phaûi laø thoaùt moïi raøng buoäc, coù phaûi laø khoâng ñeå cho moät naêng löïc naøo aûnh höôûng treân nhöõng quyeát ñònh choïn löïa cuûa toâi? Neáu hieåu nhö theá thì toâi khoâng bao giôø coù thöù töï do naøy. Laø moät höõu theå giôùi haïn ñöôïc ñaët vaøo trong moät theá giôùi chaèng chòt nhöõng lieân heä vôùi nhöõng höõu theå khaùc. Lieân heä giöõa toâi vôùi ngöôøi chung quanh. Giöõa toâi vôùi vuõ truï. Giöõa toâi vôùi chính toâi. Toâi khoâng hieän höõu ñoäc laäp neân toâi khoâng bao giôø coù töï do tuyeät ñoái ñoäc laäp. Söï soáng cuûa toâi ñeán töø moät söï soáng khaùc. Vì theá, coù cuøng lieân heä tôùi söï soáng khaùc. Neáu chæ vì moät laàm lôõ cuûa tha nhaân gaây baát bình cho toâi maø toâi choái töø taát caû, goïi laø "ñeå soáng töï do moät mình". Thì toâi chæ ngheøo naøn hoùa ñôøi toâi chöù toâi cuõng chaúng theå thoaùt khoûi ñöôïc nhöõng raøng buoäc voâ hình. Toâi muoán coù söùc khoûe nhöng laøm sao toâi traùnh ñöôïc caûm laïnh cuûa muøa ñoâng, chieàu söông aûm ñaïm cuûa muøa thu? Toâi khoâng theå traùnh ñöôïc moïi aûnh höôûng cuûa vuõ truï, ñeå goïi laø "soáng töï do moät mình". Toâi bò chi phoái vaø luoân luoân bò chi phoái. Roài coøn chính toâi. Ñaõ bao laàn khoâng ñoàng yù vôùi mình, maø naøo toâi coù thoaùt ñöôïc chính mình. Nhö vaäy, choái töø moïi raøng buoäc ñeå ñi tìm töï do tuyeät ñoái laø trôû thaønh hö voâ.
Chæ Thieân Chuùa, Ngaøi laø höõu theå voâ giôùi haïn, Ngaøi khoâng soáng trong töï do nhöng Ngaøi laø töï do. Ngaøi khoâng bò raøng buoäc, neân Ngaøi môùi coù töï do tuyeät ñoái naøy.
Toâi laø höõu theå baát toaøn neân toâi chæ coù töï do töông ñoái. Thöù töï do trong ñoù coù nhöõng raøng buoäc lieân heä. Thöù töï do khoâng coù nghóa laø muoán laøm gì thì laøm maø chæ coù nghóa laøm nhöõng gì xaây döïng theâm giaù trò cho söï hieän höõu cuûa toâi vaø nhöõng hieän höõu chung quanh toâi.
*
* *
Noùi ñeán töï do, ngöôøi ta thöôøng nghó ngay ñeán khaû naêng choïn löïa. Choïn thì coù theå choïn ñuùng, coù theå choïn sai. Sai, laïi coù nhieàu thöù sai khaùc nhau. Coù thöù sai ít, coù thöù sai nhieàu. Coù thöù sai ngöôøi ta coù theå laøm laïi ñöôïc. Coù thöù sai moät laàn laø maõi maõi mang nieàm tuûi haän. Ñi loän moät khuùc ñöôøng thì maát giôø ñi laïi. Nhöng ñi loän lyù töôûng cuoäc soáng laø maát caû cuoäc ñôøi. Mua laàm caùi aùo thì toâi coù theå mua caùi khaùc. Cöôùi laàm moät tình yeâu thì vaán ñeà laïi khaùc roài. Nhöng caùi sai laàm lôùn nhaát laø choái töø Chuùa. Neáu tröôùc giôø cheát maø toâi vaãn xa Ngaøi thì toâi seõ vónh vieãn ñi veà coâ ñôn maø chaúng bao giôø coù theå laøm laïi ñöôïc. Ñaáy laø thaûm caûnh cuûa töï do trong vaán ñeà choïn löïa.
Soáng laø ñi tìm haïnh phuùc. Choïn löïa sai laàm laø laøm hao moøn haïnh phuùc ñoù. Vì theá, khi bieát giöõa caùi sai vaø caùi ñuùng thì ngöôøi ta khoâng coøn töï do ñeå choïn caùi sai maø phaûi choïn caùi ñuùng. "Ngaøi chính laø Thaàn Khí, nôi ñaâu coù Thaàn Khí cuûa Chuùa thì coù töï do" (2Cor 3,17). Bôûi ñoù, töï do chaân chính laø ñònh höôùng cuoäc soáng ñi tìm söï thaät, tìm Chuùa.
*
* *
Toäi vaø ñam meâ ñoái nghòch vôùi Thaàn Khí cuûa Chuùa neân nôi naøo coù toäi thì khoâng coù töï do. "Tieàn coâng cuûa toäi loãi laø söï cheát" (Rom 6,23). Con ñöôøng cuûa ñam meâ daãn tôùi baên khoaên vaø lo aâu. Toâi nhôù tôùi Yuña. Coù leõ Yuña laø con ngöôøi coâ ñôn nhaát. Yuña khoâng bò baét nhö Pheâroâ. Yuña coù töï do, nhöng taâm hoàn Yuña laø moät coõi vaéng meânh moâng, laø lo aâu chaäp chuøng. "Tieàn coâng cuûa toäi loãi laø söï cheát" (Rom 6,23). Caâu chuyeän ngöôøi thanh nieân giaøu coù cuõng noùi roõ giaù trò choïn löïa cuûa töï do.
- Thöa Thaày, toâi phaûi laøm gì ñeå neân troïn laønh?
- Haõy cho heát nhöõng gì ngöôi ñang coù, roài ñeán theo Ta.
Nghe xong, ngöôøi thanh nieân buoàn baõ, laëng leõ boû ñi (Mt 18,21-22).
Anh coù moät giaác mô nhöng anh chaúng bao giôø ñaït ñöôïc. Anh coù moät chaân trôøi ñeå ñi tôùi, nhöng anh khoâng bao giôø leân ñöôøng noåi. Coù löïa choïn laø coù töø boû. Töø boû naøo cuõng coù chieán ñaáu. Vì theá, töï do khoâng phaûi laø söï giaûi thoaùt töï nhieân maø coù. Bình an cuûa töï do laø moät cuoäc chieán ñôùn ñau. "Xaùc thòt coù ñam meâ choáng laïi thaàn khí. Thaàn khí choáng laïi xaùc thòt. Khieán anh em khoâng theå heã muoán gì laø laøm ñöôïc" (Gal 5,17).
Ñam meâ vaø toäi loãi laø moät thöù maät ngoït ngaøo. Ñam meâ ñeïp nhö lôøi môøi eâm aùi. Trong ñôøi coù nhieàu vaát vaû, coù laém luùc thieáu vaéng haïnh phuùc, neân toâi böôùc xuoáng, gaëm nhöõng ñaùm coû xanh maø khoâng nhìn thaáy ñaùm coû moïc treân vuõng buøn. Khi ñam meâ ñaõ trôû thaønh caên nhaø roài thì ngaïi nguøng töø boû noù. Bôûi, neáu toâi neâu leân vaán ñeà laø chaïm tôùi caû moät cuoäc chieán. Cuoäc chieán cuûa löïa choïn. Nhieàu khi bieát mình phaûi choïn gì. Tìm con ñöôøng mình phaûi ñi khoâng phaûi laø ñieàu khoù. Nhöng coù leân ñöôøng veà chaân trôøi mô öôùc cuûa lyù töôûng khoâng, ñaáy môùi laø thaûm caûnh bi ñaùt vaø huøng traùng cuûa moät taâm hoàn. Môùi laø laèn möùc xaùc ñònh giaù trò. Môùi laø hoa traùi cuûa töï do hay laø baát haïnh cuûa töï do. Ñöùc Kitoâ ñaõ chæ cho ngöôøi thanh nieân con ñöôøng cuûa töï do laø theo Ngaøi. Nhöng ngöôøi thanh nieân buoàn baõ, laëng leõ boû ñi.
"Toäi ngöï trong thaân xaùc cheát dôû cuûa toâi khieán toâi phaûi theo noù" (Rom 6,2). Nhö vaäy, laøm sao toâi coù theå caát böôùc leân ñöôøng. Trong caùi ñeâm toái cuûa yeáu ñuoái, giöõa nieàm thao thöùc ñi veà moät neûo sôùm mai coù naéng reo vui, coù an hoøa cuûa coõi loøng. Trong caùi chaùn naûn cuûa linh hoàn giöõ boùng toái. Phaoloâ ñaõ töï hoûi nhö moät lôøi kinh thaàm laëng töï thuù noãi ñau thöông baát löïc cuûa mình: "Voâ phuùc thay con ngöôøi toâi, ai seõ giaûi cöùu toâi khoûi caùi xaùc cheát naøy?"
Toâi khoâng ñi tìm töï do chæ vì töï do. Trong töï do toâi kieám tìm bình an. Bình an cuûa töï do laø ñöôïc ñi veà vuøng trôøi mô öôùc, khoâng bò ñam meâ baét quay veà maûnh vöôøn maø toâi khoâng muoán. "Toäi ngöï trong thaân xaùc cheát dôû cuûa toâi khieán toâi phaûi nghe noù". Vaäy, "ai seõ giaûi cöùu toâi khoûi caùi cheát naøy?" Qua Phuùc AÂm thaùnh Yoan, Chuùa ñaõ traû lôøi cho Phaoloâ, vaø cuõng cho ta: "Neáu ta cho ngöôi töï do thì caùc ngöôi môùi ñích thöïc töï do" (Yn 8,36). Nhö vaäy, haïnh phuùc cuûa toâi laø soáng trong töï do maø Chuùa ban.
*
* *
Töï do cuûa Chuùa laø gì?
Thöïc söï Chuùa khoâng coù töï do, nhöng Ngaøi laø töï do. Vì Ngaøi laø töï do neân toâi khoâng theå coù töï do maø laïi khoâng coù Ngaøi. Chuùa khoâng coù tình yeâu nhöng Ngaøi laø tình yeâu. Khi noùi coù laø noùi ai coù vaø coù caùi gì. Noùi ñeán lieân heä giöõa höõu chuû vaø vaät sôû höõu. Thieân Chuùa laø taát caû, khoâng coù gì hieän höõu ñoäc laäp ngoaøi ôn suûng cuûa Ngaøi. Thieân Chuùa khoâng Coù, nhöng Thieân Chuùa Laø. Vì chính Ngaøi laø haïnh phuùc neân toâi khoâng theå coù haïnh phuùc maø laïi khoâng thuoäc veà Ngaøi.
Neáu Chuùa chæ cho toâi moät moùn quaø thì tình yeâu aáy chöa phaûi laø tình yeâu tuyeät haûo. Cho moät moùn quaø chöa phaûi laø cho taát caû. Ngaøi laø tình yeâu, neân khi cho toâi tình yeâu thì Ngaøi cho toâi chính Ngaøi. Neáu Ngaøi cho toâi moät moùn quaø thì toâi cuõng coù theå ñaùp laïi baèng moät moùn quaø khaùc. Nhöng Ngaøi cho toâi chính Ngaøi thì toâi khoâng theå laáy gì ñaïi dieän ñeå caùm ôn Ngaøi. Tình yeâu saâu thaúm hay hôø höõng heä taïi cho ñi nhieàu hay ít. Nhöõng gì ñaïi dieän thì khoâng theå noùi ñöôïc laø taát caû. Chính vì theá, toâi khoâng theå noùi: Laïy Chuùa, con xin daâng hieán taát caû, tröø ñieàu naøy. Con xin hieán daâng taát caû, ngoaïi tröø ñieàu kia.
"Thaønh quaû thu löôïm ñöôïc nôi Ngaøi laø töï do, coù söùc thaùnh hoùa" (Rom 6,22). Nhöõng gì toâi giöõ laïi cho rieâng toâi, chaúng laøm toâi neân giaøu coù maø chæ caûn toâi veà vôùi töï do coù söùc thaùnh hoùa ñoù.
Toâi bieát theá, nhöng ñöôøng veà töï do khoâng deã. Lôøi vaãy goïi cuûa ñam meâ thì gôïi caûm, ngay beân toâi, ôû trong toâi. Tieáng goïi cuûa nieàm tin thì voâ hình. Vaát vaû ñeå laéng nghe, nhöng coøn gian nan hôn neáu chaáp nhaän theo tieáng goïi, vì nieàm tin khoâng bao giôø nhöôïng boä. Ñaõ hôn moät laàn trong ñôøi, toâi hoûi Ngaøi:
- Thöa Thaày, con phaûi laøm gì ñeå ñöôïc töï do?
Ngaøi cuõng chæ ñaùp:
- Haõy boû taát caû nhöõng gì thuoäc veà ngöôi roài theo Ta.
Toâi thaáy baâng khuaâng vaø thao thöùc vì boùng hình ngöôøi thanh nieân thuôû xöa. Chaøng thoâng minh. Chaøng ñaõ nhìn thaáy moät vuøng trôøi bieån roäng. Chaøng mô öôùc ñi veà vuøng bieån roäng coù gioù ngaøn töï do ñoù. Nhöng chaøng ñaõ chaúng bao giôø tôùi nôi.