Nöôùc Maét vaø Haïnh Phuùc
(Nhöõng baøi Suy Nieäm Vaø Caàu Nguyeän
cuûa Linh Muïc Nguyeãn Taàm Thöôøng, SJ.)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 12 -
Ñoâi Maét
"Maét em laø moät doøng soâng
Thuyeàn ta bôi laëng trong doøng maét em" (L.T.Lö)
Maét laø caûm höùng cho thi só. Nhaïc só cuõng vieát thaønh cung ñaøn. Maét laø hoàn cho thô, laø soùng cho nhaïc. Coù ngöôøi nhìn ñoâi maét nhö muøa thu. Coù ngöôøi nhìn ñoâi maét nhö doøng soâng. Trong vaên chöông, ngheä thuaät, caûm höùng veà maét bao giôø cuõng laø ñoâi maét ñeïp.
Traùi laïi, khi Phuùc AÂm noùi veà maét laïi noùi ñoâi maét muø!
*
* *
Maét nhìn ñöôïc ngoaïi vaät, nhöng noù khoâng nhìn ñöôïc chính noù. Coù phaûi ñaáy laø ñieàu ñeå nhaéc nhuû toâi: toâi coù theå nhìn thaáy nhieàu thöù, nhöng söï hieåu bieát quan troïng nhaát laø bieát chính mình thì toâi laïi u meâ?
Maét laø ñeå nhìn. Ñaáy laø baûn tính cuûa maét. Cuõng nhö aùnh saùng laø ñeå soi tan boùng toái. Maét khoâng caàn trang ñieåm, maét vaãn nhìn thaáy. Maét khoâng caàn toâ hoàng, maét vaãn laø maét. Khi ngöôøi ta trang ñieåm cho maét, luùc ñoù, muïc ñích khoâng phaûi laø ñeå nhìn maø laø ñeå maét ñöôïc nhìn. Coù khi ngöôøi ta chæ vì quaù muoán maét ñöôïc nhìn, neân maét ñaõ khoâng nhìn ñöôïc.
Maét laø ñeå nhìn. Nhöng caùi nhìn cuûa maét khoâng nhö chieác maùy chuïp hình. Maét nhìn ñeå hieåu. Maét nhìn ñeå thoâng caûm. Maét nhìn ñeå cheâ bai. Nhöng ñeå hieåu, ñeå rung caûm, ñeå giaän gheùt, ñeå yeâu thöông laïi laø phaïm vi cuûa taâm hoàn. Maét thô ngaây, maét bao giôø cuõng voâ toäi. Taâm hoàn laø ngöôøi coù traùch nhieäm. Vì theá, ngöôøi ta khoâng noùi keû coù ñoâi maét ñeïp thì taâm hoàn ñeïp. Nhöng laø keû coù taâm hoàn ñeïp thì bao giôø cuõng coù ñoâi maét trong. Ñoâi maét cuûa treû thô ñaõ noùi leân ñieàu ñoù.
Nhieàu ngöôøi ñaõ sa ngaõ vì nhöõng ñoâi maét bieát doãi hôøn. Nhieàu keû ñaõ say nhöõng caëp maét bieát lieác nhìn quyeán ruõ. Sôû dó coù nhöõng ñoâi maét aáy vì phaûi coù ngöôøi yeâu nhöõng veû ñeïp ñoù neân môùi coù keû laøm khí giôùi taán coâng. Vaø, neáu nhöõng xao xuyeán rung ñoäng, nhöõng tình yeâu chæ vì ñoâi maét aáy thì cuõng gioáng nhö Evaø, chæ nhìn thaáy maàu hoàng cuûa voû traùi taùo chöù khoâng thaáy boùng saâu ôû trong.
Ngöôøi coù ñoâi maét ñeïp laø ngöôøi khoâng ñaùnh löøa keû khaùc baèng ñoâi maét cuûa mình. Keû coù ñoâi maét ñeïp cuõng khoâng ñeå mình bò ñaùnh löøa baèng ñoâi maét ngöôøi khaùc. Maét ñeïp laø maét nhaän ra giaù trò thaät vaø chæ ngaém nhìn nhöõng giaù trò ñoù.
Trong cuoäc soáng gia ñình, nhieàu ñoâi maét khoâng nhìn ra neùt ñeïp nôi ngöôøi yeâu cuûa mình. Nhöng laïi thaáy veû ñeïp nôi ngöôøi yeâu cuûa keû khaùc. Thaáy theøm muoán nhöng khoâng thaáy giôùi haïn. Nhieàu ñoâi maét chaúng nhaän ra ñaâu laø haïnh phuùc mình phaûi ñem ñeán cho ngöôøi baïn ñôøi. Nhöng laïi nhìn ra nhöõng nhu caàu cuûa mình ñeå baét tha nhaân mang tôùi. Thaáy ñoøi hoûi nhöng khoâng thaáy boån phaän.
*
* *
Maét giöõ vai troø quan troïng trong lòch söû cöùu roãi cuûa loaøi ngöôøi. Ngay nhöõng chöông ñaàu cuûa saùch Khaûi Nguyeân ñaõ noùi veà maét:
Raén ñaõ noùi vôùi ngöôøi ñaøn baø: chaúng cheát choùc gì ñaâu! Quaû nhieân Thieân Chuùa bieát, ngaøy naøo caùc ngöôi aên noù, maét caùc ngöôi seõ môû ra, vaø caùc ngöôi seõ neân nhö Thieân Chuùa, bieát caû toát xaáu. Vaø ngöôøi ñaøn baø ñaõ nhìn: quaû laø caây aên phaûi ngon.
Sau khi nhìn roài, Kinh Thaùnh keå tieáp caùi nhìn cuûa Eva:
Maø nhìn thì ñaõ söôùng maét. Noù ñaùng quyù thöïc, caùi caây aáy ñeå ñöôïc tinh khoân. Vaø baø ñaõ aên.
Sau khi aên roài, Kinh Thaùnh keát luaän veà ñoâi maét cuûa caû hai ngöôøi nhö sau:
Vaø maét caû hai ngöôøi môû ra. Vaø chuùng bieát laø chuùng traàn truoàng. (Kn 3,4-7).
Ñoaïn Kinh Thaùnh noùi veà lòch söû sa ngaõ cuûa loaøi ngöôøi ñaõ ñeà caäp ñeán maét qua ba tieán trình:
- Raén höùa laø maét Adong, Evaø seõ môû ra.
- Evaø ñaõ nhìn traùi taùo vaø thaáy söôùng maét.
- Maét hai ngöôøi ñaõ môû ra vaø thaáy mình traàn truoàng.
Raén höùa laø maét hai ngöôøi seõ môû ra ñeå nhìn thaáy moïi söï nhö Thieân Chuùa. Nhöng maét ñöùc tin cuûa caû hai ñaõ nhaém laïi neân khoâng nhìn thaáy ñieàu mình muoán nhìn seõ ñem ñoå vôõ cho cuoäc ñôøi. Hoï ñang thaáy chung quanh hoï laø muøa hoa roä nôû, laø nhöõng ñoài coû bình yeân, laø nhöõng giaûi naéng hieàn, doøng suoái eâm. Nhöng chæ vì muoán nhìn nhö Thieân Chuùa, neân coû bình yeân thaønh coû daïi, suoái hieàn caïn khoâ, naéng thaønh vaát vaû, hoa thoâi leân maàu.
Chæ vì muoán nhìn nhöõng ñieàu khoâng theå nhìn ñöôïc neân maét hoï ñaõ chaúng coøn nhìn thaáy nhöõng ñieàu hoï ñaõ thaáy nöõa.
"Maø nhìn thì ñaõ söôùng maét". Ñoù laø taâm traïng cuûa Evaø. Caùi nhìn aáy phaûi laø ñaém ñuoái. Baèng caùi nhìn "söôùng maét" aáy toäi loãi ñaõ vaøo theá gian. Qua moät caùi nhìn maø haïnh phuùc thaønh raùch naùt. Lòch söû vuõ truï thay ñoåi. Tang thöông.
Lôøi höùa cuûa raén ñaõ hieäu nghieäm. Maét cuûa caû hai ngöôøi ñaõ môû ra. Nhöng khoâng phaûi môû ra ñeå nhìn thaáy veû ñeïp maø ñeå nhìn thaáy mình traàn truoàng. Traàn truoàng laø bieåu töôïng cuûa heøn haï, cuûa ngheøo ñoùi, cuûa nhuïc nhaèn. "Maét hai ngöôøi ñaõ môû ra". Caâu Kinh Thaùnh thaät ngaén nguûi, nhöng söï tinh teá vaø ñau thöông naèm ôû ñoù. "Maét hai ngöôøi ñaõ môû ra". Nhöng ñoàng thôøi cuõng laø giaây phuùt ñoùng laïi. Môû maét ñeå thaáy tröôùc maët laø tan taùc, chia phoâi. Môû maét ñeå thaáy tröôùc maét laø heä luïy. Môû maét ñeå bieát mình trô truïi. Môû maét ñeå bieát raèng mình khoâng coøn thaáy nhöõng gì mình muoán thaáy.
Adong-Evaø ñaõ môû maét. Nhöng hoï laån troán khoâng daùm nhìn Chuùa. Caû hai ñaõ môû maét. Nhöng ñeå tìm laù che thaân, khoâng daùm nhìn nhau. Nhö theá, môû maét coù ích gì? Coù nhöõng môû maét nguy hieåm. Coù nhöõng môû maét gieo khoå aûi. Khoâng nhìn nhöõng ñieàu phaûi nhìn laø thieät thoøi. Nhìn nhöõng ñieàu khoâng neân nhìn cuõng laø maát maùt nhö theá. Khôûi ñaàu lòch söû nhaân loaïi ñaõ khoâng phaûi laø lòch söû coù ñoâi maét thô moäng, maø laø ñoâi maét muø loøa.
*
* *
Roài söï muø loøa aáy chaûy doïc theo thôøi gian. Chuùa Kitoâ ñaõ ñeán trong Taân Öôùc ñeå haøn gaén söï muø loøa xaåy ra töø nhöõng trang ñaàu cuûa Cöïu Öôùc ñoù. Chuùa khoâng bao giôø töø choái chöõa ngöôøi muø. Trong cuoäc ñôøi rao giaûng Tin Möøng, neáu coù ngöôøi muø keâu xin laø Chuùa ñoäng loøng xoùt thöông vaø chöõa hoï ngay. Söï muø loøa noùi ñeán trong Taân Öôùc ñaõ coù nguyeân do töø söï muø loøa khôûi nguyeân ngay ôû vöôøn ñòa ñaøng. Chuùa ñeán ñeå chöõa veát thöông keùo daøi töø bieán coá ñoù. Ñaët nhöõng pheùp laï Chuùa chöõa ngöôøi muø trong Taân Öôùc vôùi boái caûnh muø loøa khôûi nguyeân cuûa Adong-Evaø ta môùi thaáy yù nghóa saâu xa vì sao Chuùa ñaõ ñeán trong theá gian. Vaø neáu yù thöùc ñöôïc raèng, töø baét ñaàu, doøng suoái ñaõ muø loøa thì nöôùc ôû cuoái doøng laøm sao trong, ta seõ nhaän ra moät yù nghóa khaùc, ñoù laø ta phaûi chaáp nhaän raèng mình muø loøa, vaø caàn Chuùa chöõa söï muø loøa aáy.
Phuùc AÂm thaùnh Yoan coù thuaät laïi pheùp laï Chuùa chöõa moät ngöôøi muø. Ñaëc bieät Yoan keå roõ chi tieát laø "muø töø luùc môùi sinh". Caùc Phuùc AÂm khaùc chæ noùi chöõa ngöôøi muø, khoâng noùi chi tieát muø nhö theá naøo. Vì sao thaùnh Yoan laïi nhaán maïnh ñieåm ñoù? Phaûi chaêng "muø töø luùc môùi sinh" laø muø töø thuûa xa xöa laém roài, laø muø töø thuûa ñòa ñaøng. Laø muø goác reã trong taâm hoàn toâi. "Töø trong taø aùc toâi ñaõ sinh ra" (Tv 51,7).
Moät chi tieát quan troïng khaùc maø thaùnh Yoan ñaõ noùi ñeán laø Chuùa chöõa ngöôøi muø "töø thuûa môùi sinh" trong ngaøy sabath. Ngaøy sabath laø ngaøy khoâng ñöôïc pheùp laøm gì caû. Ñaây laø luaät raát ngaët cuûa ngöôøi Do Thaùi. Chính vì theá Chuùa ñaõ bò keát aùn. Coù phaûi Chuùa ñaõ chöõa muø, cho duø laø ngaøy sabath vì muø laø moät baát haïnh gheâ gôùm, moät thieät thoøi nguy hieåm? Chuùa khoâng theå chaáp nhaän muø! Duø bò choáng ñoái, Chuùa vaãn chöõa muø! Nhö vaäy chaúng coù lyù do naøo Chuùa laïi chaäm treã chöõa söï muøa loøa cuûa taâm hoàn toâi. Söù maïng cuûa Chuùa laø: "Ngöôøi ñaõ sai Lôøi Ngöôøi ñeán chöõa hoï, vaø giaät sinh maïng hoï ra khoûi moà choân" (Tv 107,20).
Trong caâu chuyeän chöõa ngöôøi muø, ta thaáy söï khaùc bieät taøn nhaãn giöõa ñoâi maét cuûa ngöôøi muø vaø ñoâi maét cuûa caùc thaày Pharisieâu. Ñoâi maét thaân xaùc cuûa ngöôøi naøy muø, nhöng maét taâm hoàn oâng ta laïi saùng. OÂng nhaän ra Chuùa laø ngöôøi coù theå chöõa cho oâng, neân oâng ñaõ ñeán suoái Siloam röûa maét nhö lôøi Chuùa daïy. Caùc thaày Bieät Phaùi ñaõ coù ñoâi maét thaân xaùc khoâng muø loøa, nhöng ñoâi maét taâm hoàn ñaõ cheát. Hoï ñaõ noùi vôùi ngöôøi muø veà Chuùa nhö sau: "Chuùng ta bieát teân ñoù laø moät ngöôøi toäi loãi" (Yn 9,24).
Khoâng coù söï toái naøo laïi muø loøa hôn söï muø loøa cuûa nhöõng ñoâi maét saùng aáy. Bôûi ñoù, thaáy maët trôøi vaãn coù theå laø soáng trong boùng ñeâm. Trong baát haïnh cuûa thaân xaùc vaãn coù theå nhìn ra chaân lyù. Ñieàu aáy noùi cho toâi bieát trong ñau khoå taät nguyeàn, haïnh phuùc vaãn coù theå nôû hoa, keát traùi xum xueâ. Trong nhöõng hieåu bieát traàn theá, bieát ñaâu laø caû moät coõi loøng khoâ heùo aân suûng thieâng lieâng. Roài, vì theá, ñaøng sau nhöõng ñoâi maét ñeïp, coù theå laø moät moät ñeâm laïnh leõo, moät taâm hoàn troáng traûi, buoàn teânh.
Ñoâi maét deã thöông chæ coù nôi taâm hoàn duyeân daùng. Lo trang ñieåm cho maét maø khoâng laøm ñeïp taâm hoàn laø chæ muoán ngöôøi ta nhìn maét mình, chöù maét mình khoâng nhìn ñöôïc ñieàu phaûi nhìn. Coù ngöôøi toán raát nhieàu tieàn ñeå laøm ñeïp maét, nhöng tieác xoùt gôûi moät thuøng quaø cho baïn beø ngheøo khoù ôû beân nhaø. Ngaïi nguøng boû tieàn ñeå söûa chöõa moät ngoâi thaùnh ñöôøng ñang suïp ñoå. Quaù muoán maét mình ñöôïc nhìn neân ñaõ khoâng nhìn thaáy ñieàu Chuùa muoán hoï thaáy.
*
* *
"Toaøn thaân maøy, maøy sinh ra trong ñoáng toäi, maø maøy laïi laøm thaày daïy chuùng ta ö!" Sau khi maéng ngöôøi muø nhö theá, Pharisieâu truïc xuaát oâng (Yn 9,34). Ngöôøi muø ñaõ bò ñuoåi ra khoûi hoäi ñöôøng vì daùm chaáp nhaän Chuùa laø Thaày chöõa cho mình. Chuùa ñaõ hoûi ngöôøi muø: "Coøn ngöôi, ngöôi coù tin vaøo Con Ngöôøi khoâng?" OÂng ta ñaùp laïi: "Laïy Ngaøi, toâi tin" (Yn 9,35-38). Nhö vaäy, ñeå nhìn thaáy Chuùa, oâng ñaõ phaûi traû moät giaù ñaét. Nhöõng ñoâi maét daùm nhìn söï thaät nhieàu khi laø nhöõng ñoâi maét röôùm leä.
Phuùc AÂm thaùnh Maùccoâ cuõng noùi veà maét. Ngöôøi muø leân tieáng: "Laïy Thaày, xin cho toâi thaáy ñöôïc". Ñöùc Kitoâ baûo haén: "Haõy ñi! loøng tin cuûa ngöôi ñaõ cöùu chöõa ngöôi". Roài, doøng chöõ cuoái cuøng cuûa moät baàu trôøi môùi, moät taâm hoàn voâ cuøng theânh thang:
Laäp töùc haén ñaõ thaáy ñöôïc
vaø theo Ngaøi leân ñöôøng (Mc 10,52).
Ngöôøi muø ñaõ khoâng trôû veà ñeå laäp nghieäp laøm aên, nhöng leân ñöôøng theo Chuùa. Luùc naøy laø luùc Chuùa ñang treân ñöôøng veà Jerusalem ñeå chòu cheát. OÂng ñaõ thaáy gì maø daùm leân ñöôøng theo moät keû saép bò ñoùng ñinh.
*
* *
Noùi veà ñoâi maét, Chuùa quôû traùch raèng: "Hoï nghe maø khoâng hieåu, nhìn maø khoâng thaáy.taâm hoàn hoï ra chai ñaù roài" (Mt 13,14). Nhö vaäy, Chuùa xaùc ñònh taâm hoàn coù traùch nhieäm veà caùi nhìn.
Hoâm nay, khoâng thieáu bao tieáng khoùc. Coù tieáng khoùc aâm thaàm. Coù tieáng khoùc lo aâu. Tieáng khoùc ngheøo ñoùi. Tieáng khoùc laïc loõng trong cuoäc soáng. Tieáng khoùc laëng leõ cuûa coõi loøng chaùn chöôøng. Tieáng khoùc che kín baèng tieáng cöôøi ôû giöõa ñaùm ñoâng. Nöôùc maét ôû khaép nôi.
Bieát bao taâm hoàn chæ vì ngheøo ñoùi maø soáng maát phaåm giaù con ngöôøi, Nhöõng ngöôøi meï beân Phi Chaâu ngoài khoùc vì ñoùi, vì ñoâi vuù khoâng coøn söõa cho con. Nhöõng ñoâi maét treû thô ruoài bu quanh. Ñaáy laø hình aûnh Chuùa Kitoâ. Ngaøi ñang lang thang vaø chaúng coù ai nhìn.
- Coù ñoâi maét lieác nhìn quyeán ruõ.
- Coù ñoâi maét trang ñieåm.
- Coù ñoâi maét rình moø.
- Coù ñoâi maét ñeå choïn quaàn aùo.
- Coù ñoâi maét ñeå ñeám tieàn.
- Coù ñoâi maét ñeå nhìn ngöôøi yeâu.
Nhöõng tieáng khoùc ñau khoå vaãn khoâng ai muoán nghe. Nhöõng ngheøo ñoùi vaãn khoâng ai muoán nhìn. Coù phaûi chæ ñoâi maét ñöùc tin môùi nhìn thaáy Chuùa Kitoâ ñang ngheøo, ñang tuùng thieáu. Chia caùi ngheøo, chia caùi tuùng thieáu, chæ coù ñoâi maét tình thöông môùi daùm nhìn.
Hai ngaøn naêm tröôùc Chuùa ñaõ than thôû: "Hoï nghe maø khoâng hieåu, nhìn maø khoâng thaáy vì taâm hoàn hoï ra chai ñaù roài" (Mt 13,14). Hoâm nay, neáu maét khoâng nhìn nhöõng ñieàu phaûi nhìn. Nhìn maø khoâng thaáy nhöõng ñieàu phaûi thaáy. Thaáy maø chaúng hieåu nhöõng ñieàu phaûi hieåu thì Chuùa cuõng chæ bieát than thôû nhö hai nghìn naêm xöa: Vì taâm hoàn hoï ra chai ñaù roài.