Nhöõng Ngöôøi Löõ Haønh Treân Ñöôøng Hy Voïng
cuûa Ñöùc Hoàng Y Phanxicoâ Xavieâ Nguyeãn Vaên Thuaän
27- Canh Taân
1. Chöông trình canh taân cuûa Ñöùc Phaoloâ VI
* Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ vaïch roõ muoán canh taân theá giôùi ngaøy nay phaûi loaïi boû:
1) Thuyeát theá gian hoùa: chæ xem haïnh phuùc traàn theá laø cuøng ñích, toân thôø khoaùi laïc, cuûa caûi, quyeàn theá...
2) Thuyeát tuïc hoùa: Khoâng coøn chaáp nhaän giaù trò cuûa hy sinh, khieâm nhöôïng, nhaãn naïi...
3) Thuyeát chính trò hoùa: chuû tröông chæ coù chính trò môùi giaûi quyeát ñöôïc moïi vaán ñeà: hoøa bình, phaùt trieån, gia ñình, huynh ñeä, coâng lyù... (ÑHV 655).
* Cuoäc ñôøi con chæ laø moät chuoãi lieân tuïc: giôø nguû, giôø thöùc daäy, giôø aên, giôø hoïc, giôø coâng sôû, giôø lao taùc, giôø giaûi trí, giôø tivi, giôø ñoïc baùo... Neáu khoâng coù moät yeáu toá gì thoáng nhaát ñôøi con, moät yeáu toá caàn thieát ñoäc nhaát, thì ñôøi con thaät laø nhaøm chaùn rôøi raïc. Yeáu toá aáy laø Tình Yeâu Thieân Chuùa. Ñôøi con seõ ñoåi môùi haún. Taát caû hoaït ñoäng cuûa con töø ñaây laø nhöõng neùt bieåu loä chöùng tích cuûa Thieân Chuùa trong con (ÑHV 656).
Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ nhieàu laàn keâu goïi canh taân qua caùc lôøi giaûng daïy cuõng nhö caùc vaên kieän cuûa ngaøi. Ngaøi noùi coù ba ñieàu caàn phaûi tieâu dieät trong taâm hoàn ngöôøi Coâng giaùo tröôùc khi canh taân Hoäi Thaùnh vaø xaõ hoäi:
a- Thuyeát theá gian hoaù (mondanisation) chæ xem haïnh phuùc traàn theá laø cuøng ñích cuûa cuoäc ñôøi. Nhieàu ngöôøi Coâng giaùo vaãn döï leã, ñoïc kinh, vaãn ñoùng goùp vaøo caùc vieäc baùc aùi, nhöng cuoäc soáng cuûa hoï raát xa laï vôùi Tin Möøng. Troïng taâm cuûa ñôøi hoï laø quyeàn haønh, laïc thuù, tieàn cuûa. Baïn höõu cuûa hoï laø nhöõng ngöôøi giaøu sang, ngay caû nhöõng keû boùc loät, tham nhuõng, nhöõng keû naém chöùc quyeàn trong tay moät caùch ñoäc taøi khaùt maùu... Hoï khoâng nghó ñeán ñôøi sau, hoï bình thaûn nhö theå seõ soáng muoân ñôøi treân coõi theá naøy vaø thieân ñaøng ñoái vôùi hoï chính laø traàn gian.
b- Thuyeát tuïc hoaù (seùcularisation): gaït haún söï sieâu nhieân ra khoûi cuoäc ñôøi cuûa ngöôøi Kitoâ höõu, khoâng coøn tìm thaùnh yù Chuùa; cho raèng hy sinh, khieâm nhöôøng, nhòn nhuïc laø daïi doät, chæ vaâng phuïc khi naøo mình thaáy hôïp lyù, coù lôïi cho baûn thaân. Con ngöôøi tu só, con ngöôøi Kitoâ höõu giôø ñaõ hoaù neân con ngöôøi theá tuïc luoân luoân thoát leân: "Daïi gì laøm theá cho khoå caùi ñôøi!"
c- Thuyeát chính trò hoaù (politisation): ñaët moïi vaán ñeà döôùi khía caïnh chính trò; chuû tröông raèng coâng lyù, huynh ñeä, hoaø bình, phaùt trieån... chæ ñöôïc giaûi quyeát baèng chính trò. Loaøi ngöôøi chæ ñoái thoaïi vôùi nhau baèng söùc maïnh, chæ giao tieáp baèng saùch löôïc. Loaïi haún Thieân Chuùa ra khoûi xaõ hoäi, khoâng bao giôø chaáp nhaän, nhìn xem hoaëc giaûi quyeát moät vaán ñeà döôùi aùnh saùng Phuùc AÂm. Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ noùi raèng, nhöõng chöùng beänh naøy khoâng nhöõng chæ laø ngöôøi ngoaøi, maø coøn laø cuûa nhöõng ngöôøi con Hoäi Thaùnh. Chuùng laø nhöõng nguyeân nhaân caên baûn ñöa ñeán söï "töï huûy dieät".
2. Nguyeân nhaân khuûng hoaûng hieän taïi
* Ngöôøi ta thöôøng ñoå toäi cho Hoäi Thaùnh uø lì, coå xöa, naëng neà cô caáu, neân khoâng laï gì phaûi coù khuûng hoaûng. Khoâng ñuùng vaäy ñaâu. Con ñöøng la laøng vaø ñoå loãi cho Hoäi Thaùnh ñeå chuaån cho con xeùt mình vaø suy nghó. Hoäi Thaùnh laø taát caû daân Chuùa, trong ñoù coù con. Ñaây laø nguyeân do khuûng hoaûng:
1) Haï giaù trò söï caàu nguyeän.
2) Ngöôøi Coâng Giaùo cuõng noùi, cuõng nghó nhö keû khaùc (khoâng coøn gì laø sieâu nhieân).
3) Khoâng chaáp nhaän söï ñieân daïi cuûa thaùnh giaù Chuùa (ÑHV 636).
* Con phaûi canh taân taâm hoàn quaûng ñaïi, ñôn sô ñoái vôùi Chuùa: "Chuùa muoán gì, con cuõng cho heát", vaø ñöøng queân ñieàu thöù hai: "Chuùa cho con gì con cuõng nhaän heát" (ÑHV 642).
* Khi con taät beänh, cha meï tieáp maùu, chuyeån sang cho con, ñeå ñoåi môùi con, laøm cho con soáng laïi töôi taén hoàng haøo hôn. Con chæ canh taân ñöôïc ñôøi soáng con, canh taân Hoäi Thaùnh, neáu con lieân læ chuyeån maùu Chuùa vaøo huyeát quaûn, vaøo tim con, tieáp cöùu cho con, thay theá maùu xaáu cuûa con (ÑHV 643).
* Vôùi taát caû noã löïc cuûa chuùng ta ñeå canh taân, Vôùi taát caû saùch vôû, toå chöùc, uûy ban, hoaït ñoäng, hy sinh, Vôùi taát caû con ngöôøi, cô khí, nhaø maùy, xa loä, phi thuyeàn, veä tinh, khoa hoïc,... Chuùng ta seõ laø gì? Ñôøi chuùng ta coù yù nghóa gì? (ÑHV 647).
* Neáu chuùng ta khoâng nhìn leân Chuùa laø nguoàn hy voïng cho ñôøi ta luoân luoân môùi meû, an vui. Ai giaûi ñaùp ñöôïc? (ÑHV 648).
Laø moät nhaø thaàn hoïc Tin laønh, muïc sö Oscar Cullmann ñaõ giaûng daïy nhieàu naêm taïi nöôùc AÙo, ñeå laïi nhieàu taùc phaåm raát giaù trò veà Thaàn hoïc, Thaùnh Kinh vaø Phuïng vuï.
Giöõa luùc AÂu chaâu ñang chìm ñaém trong khuûng hoaûng sau Coâng ñoàng Vatican II, ngöôøi ta ñaõ môøi oâng sang dieãn thuyeát cho moät soá nhaø trí thöùc Coâng giaùo hoïp taïi Strasbourg, nöôùc Phaùp. OÂng thaønh thöïc ñi thaúng vaøo vaán ñeà vaø trình baøy ñaïi khaùi nhö sau:
"Cuoäc khuûng hoaûng hieän nay khoâng phaûi chæ xaûy ra trong Hoäi Thaùnh Coâng giaùo; chính Giaùo Hoäi Tin laønh cuûa chuùng toâi cuõng khoâng thoaùt khoûi.
"Sau khi nhìn moät caùch toång quaùt vaø nghieân cöùu nhieàu tröôøng hôïp ñòa phöông, chuùng toâi thieát nghó: nguoàn goác sinh ra khuûng hoaûng coù theå toùm taét nhö sau:
a- Haï giaù söï caàu nguyeän, ñang luùc maø söï caàu nguyeän phaûi chieám ñòa vò toái thöôïng trong cuoäc soáng cuûa chuùng ta. Chuùng ta khoâng baùm víu vaøo Chuùa thì chuùng ta khoâng coøn söùc maïnh nöõa.
b- Ngöôøi Kitoâ höõu cuõng noùi, cuõng nghó nhö ngöôøi khaùc, khoâng nhìn söï kieän vôùi con maét Thieân Chuùa, khoâng phaûn öùng vôùi thaùi ñoä Phuùc AÂm. Treân lyù thuyeát vaø danh nghóa thì hoï laø moät Kitoâ höõu, nhöng ra giöõa xaõ hoäi, ñi saâu vaøo thöïc haønh thì hoï laø moät ngöôøi ngoaïi ñaïo, moät keû voâ thaàn.
c- Ngöôøi Kitoâ giaùo khoâng chaáp nhaän söï ñieân daïi cuûa Thaäp giaù Chuùa, nhö thaùnh Phaoloâ ñaõ daïy. Hoï muoán ñua ñoøi khoân ngoan theo kieåu theá gian. Hoï traùnh hy sinh, traùnh khoù ngheøo. Hoï tìm lôøi khen, hoï muoán töï do theo yù rieâng hoï. Hoï muoán theo Chuùa Gieâsu luùc Ngöôøi bieán hình treân nuùi Taboreâ, nhöng döøng laïi beân ngoaøi vöôøn Gieâtseâmani, vaø khoâng treøo leân nuùi Thaäp giaù".
YÙ kieán cuûa Muïc sö Oscar Cullmann treân ñaây quaû phuø hôïp vôùi tö töôûng cuûa Ñöùc Phaoloâ VI vaäy.
3. Gioan cuï giaø raát treû
* Phaûi canh taân bao laâu? - Phaûi luoân luoân khôûi söï laïi. - Phaûi luoân luoân tu chænh theâm. Con ñöøng an nghæ, bao laâu hoâm nay con chöa tieán hôn hoâm qua moät böôùc trong söï hieäp nhaát vôùi Chuùa. Con phaûi ñinh ninh raèng, luùc con khôûi söï ñöùng laïi laø khôûi söï thuït lui xuoáng doác, khôûi söï coå huû (ÑHV 640).
* Theá kyû naøo cuõng coù nhöõng "bieán coá Phuùc AÂm" vôùi nhöõng ngöôøi Chuùa Quan Phoøng ban cho theá giôùi, cho lòch söû: Beâneâñictoâ, Augustinoâ, Phanxicoâ, Beânañoâ, Vinh-sôn, Avila, Inhaxioâ, Gioan Boscoâ, Teâreâxa Haøi Ñoàng... vaø moãi laàn caùc ngaøi laïi khaùm phaù moät khía caïnh môùi meû, thoåi moät luoàng sinh khí môùi cuûa Phuùc AÂm ñaùp laïi ñoøi hoûi cuûa thôøi ñaïi (ÑHV 645).
* Con haõy hôïp taùc ñeå taïo neân "Muøa Xuaân Môùi" cho Hoäi Thaùnh. Con haõy chuaån bò caùc taâm hoàn ñoùn nhaän "Moät leã Hieän Xuoáng môùi" trong Hoäi Thaùnh. Con haõy neân caùnh cuûa môû ra ñeå ñoùn laøn gioù maùt dòu ngaäp traøn, laøm töôi saùng Hoäi Thaùnh (ÑHV 657).
* Ñoäng löïc vaø taùc giaû moïi cuoäc canh taân trong Hoäi Thaùnh laø Chuùa Thaùnh Thaàn, "Ñaáng canh taân maët ñaát". Moãi cuoäc canh taân phaûi laø moät leã Hieän Xuoáng môùi vaø khoâng theå coù leã Hieän Xuoáng môùi ngoaøi Chuùa Thaùnh Thaàn. Con khoâng theå canh taân ngoaøi Chuùa Thaùnh Thaàn (ÑHV 660).
Chieàu ngaøy 28.10.1958, sau khi laõnh pheùp laønh ñaàu tieân cuûa Ñöùc Taân Giaùo Hoaøng Gioan XXIII, nhieàu ngöôøi ñaõ toû veû thaát voïng thoát leân lôøi: "Phaûi maø ñöôïc Ñöùc Hoàng Y Agsgianian laøm Giaùo Hoaøng thì hay bieát maáy, Ñöùc Giaùo Hoaøng môùi giaø quaù! 78 tuoåi roài coøn laøm gì ñöôïc nöõa!"
Chính Ñöùc Taân Giaùo Hoaøng cuõng bieát nhö vaäy. Nhöng, ai coù ngôø ñaâu, trong khoaûng thôøi gian khoâng ñaày 5 naêm, bieát bao cuoäc canh taân ñaõ ñöôïc thöïc hieän trong loøng cuoäc soáng Vatican cuõng nhö treân toaøn theå Hoäi Thaùnh vaø theá giôùi.
Ngaøy tröôùc, Ñöùc Giaùo Hoaøng khoâng bao giôø böôùc chaân ra khoûi Vatican, tröø dòp heø, ñi nghæ taïi Castelgandolfo, vì ñoù laø thoâng leä, cuõng nhö vì moãi laàn Ñöùc Giaùo Hoaøng ra khoûi Vatican thì nöôùc YÙ phaûi ñoùn tieáp vaø gìn giöõ an ninh traät töï nhö moät vò Quoác tröôûng. Theá maø Ñöùc Gioan XXIII môùi leân ngoâi Giaùo Hoaøng chöa ñöôïc hai thaùng ñaõ coù yù ñònh ñi thaêm vieáng nhaø tuø Ara coeli vaø beänh vieän nhi ñoàng Gesuø Bambino trong thaønh Roma vaøo dòp leã Giaùng Sinh. Ngöôøi ta trình ngaøi:
- Taâu Ñöùc Thaùnh Cha, xöa nay caùc Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaâu coù ñi ra ngoaøi nhö theá!
- Xöa khoâng ra thì nay cha ra thöû xem sao!
- Bieán coá naøy ñoái vôùi naêm 1958 thöïc laø môùi meû taùo baïo; caùc baùo cho chaïy tít lôùn ñaêng hình aûnh vaø heát loøng ca ngôïi cuï giaø treû trung aáy.
Hoâm khaùc, ngaøi goïi xe ñi thaêm moät linh muïc thaân thieát giaø caû ñang laâm beänh naëng ôû xa thuû ñoâ Roma caû traêm caây soá. Moät luùc sau, caû Vatican baùo ñoäng: "Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ maát tích" roài thoâng baùo cho chính phuû YÙ hay. Caûnh saùt ñöôïc huy ñoäng toái ña maø cuõng khoâng sao tìm ra boùng daùng vò Giaùo Hoaøng laï luøng aáy. Chieàu toái, xe hôi chôû Ñöùc Giaùo Hoaøng trôû veà nhaø, ngaøi töôi cöôøi choáng gaäy böôùc leân taàng caáp!
Moät böõa khaùc nöõa, ngaøi baûo ñi môøi moät oâng baïn ñeán duøng böõa vôùi ngaøi. Ngöôøi ta lieàn taâu:
- Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, xöa nay caùc Ñöùc Giaùo Hoaøng chæ duøng böõa moät mình thoâi aø!
- Cha thaáy coù luaät naøo caám Ñöùc Giaùo Hoaøng môøi khaùch aên côm thaân maät ñaâu! AÊn côm vôùi ngöôøi khaùc ñaâu phaûi laø toäi!
Moät buoåi saùng noï, caùc coâng nhaân ñang laøm vieäc trong nhaø in Vatican thaáy Ñöùc Gioan XXIII töø töø tieán vaøo, chaúng coù moät lôøi baùo tröôùc... Hoï heát söùc ngaïc nhieân vaø luùc ñaàu hoaûng hoát, nhöng roài hoï sung söôùng vaây quanh ngaøi, nghe ngaøi hoûi han thaân maät.
Chieàu chieàu, ngaøi hay xuoáng baùch boä trong vöôøn Vatican, vaø thöôøng luùc aáy caùc ngöôøi laøm vöôøn phaûi ñi choã khaùc hay phaûi nghæ vieäc; nhöng ngaøi ra leänh cöù ñeå hoï laøm vieäc töï nhieân, coù luùc ngaøi döøng chaân noùi chuyeän vôùi hoï.
Chöa trò vì ñöôïc bao laâu maø Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñoåi haún baàu khí ôû Vatican nhö theá, khieán ai ai cuõng trìu meán ngaøi, vaø nhaát laø caûm thaáy bôõ ngôõ veà tính ñôn sô nhaân haäu cuûa vò Giaùo Hoaøng ñaõ ngoaøi 80 tuoåi.
Nhöng trong giaùo trieàu cuõng nhö ñoái vôùi toaøn theå Giaùo Hoäi, Ñöùc Gioan XXIII laïi coøn ñem ñeán raát nhieàu bôõ ngôõ nöõa:
Môùi hai thaùng sau khi nhaäm chöùc, ngaøy 15.12.1958, ngaøi ñaõ phong moät luùc 23 vò Hoàng Y môùi vaø baõi boû taäp tuïc ñaõ coù töø ñôøi Ñöùc Sixtoâ V (1586) laø giöõ soá hoàng y nhaát ñònh laø 70 vò (raäp theo truyeàn thoáng 70 vò kyø laõo trong Thaùnh Kinh); ngaøi ñöa daàn con soá Hoàng y leân ñeán 90 vò ñeå nhieàu quoác gia ñöôïc coù ñaïi dieän trong Hoàng y ñoaøn.
Ngaøy 25.1.1959, ngaøi ñeán daâng leã möøng kính "Thaùnh Phaoloâ trôû laïi" taïi Vöông Cung Thaùnh ñöôøng Thaùnh Phaoloâ ngoaïi thaønh. Sau leã, moïi ngöôøi xeáp haøng chaøo hai beân ñöôøng thaáy ngaøi böôùc leân xe vöøa mæm cöôøi vöøa ñöa tay ban pheùp laønh cho hoï, chaúng moät ai hay bieát caùch ñoù maáy phuùt, luùc caùc Hoàng y vaø Giaùm muïc ñöa ngaøi veà phoøng thaùnh ngaøi ñaõ noùi chuyeän thaân maät vaø ñoät nhieân coâng boá: "Toâi seõ trieäu taäp Coâng ñoàng chung Vatican II". Maõi ñeán 12 giôø ngaøy hoâm aáy, luùc ñaøi phaùt thanh Vatican loan tin, moïi ngöôøi môùi chöng höûng ngaïc nhieân tröôùc bieán coá lòch söû lôùn lao aáy. Theá roài sau ñoù, ngaøi baét ñaàu ñaët UÛy Ban trung öông, caùc tieåu ban, vaên phoøng... ñeå chuaån bò cho ñaïi coâng ñoàng seõ khai maïc vaøo ngaøy 11.10.1962 taïi Vöông Cung Thaùnh Ñöôøng Thaùnh Pheâroâ. Tröôùc ñoù, ngaøi ñaõ ñi haønh höông ôû Loretto, nôi tuïc truyeàn coù nhaø cuûa Ñöùc Meï ñeå xin Ñöùc Meï daãn daét Coâng ñoàng ñaït ñöôïc thaønh quaû toát ñeïp.
Coâng ñoàng Vatican II, moät bieán coá vó ñaïi cuûa Hoäi Thaùnh cuõng nhö cuûa nhaân loaïi trong theá kyû XX vaø coøn aûnh höôûng saâu xa ñeán caùc theá heä mai sau chính laø do saùng kieán vaø coâng lao cuûa Ñöùc Gioan XXIII vaäy. Theá nhöng, vôùi moät gioïng khieâm toán vaø hoàn nhieân, ngaøi ñaõ thuaät laïi nhö sau: "Moät ñeâm kia, toâi thao thöùc khoâng nguû, ñaàu oùc choàng chaát khoâng bieát bao nhieâu vaán ñeà caàn giaûi quyeát, töï nhieân, nhö moät ôn linh öùng cuûa Chuùa Thaùnh Linh, toâi töï baûo: Phaûi trieäu taäp Coâng ñoàng! Coâng ñoàng Vatican II, nhaát ñònh seõ laø caùnh cöûa môû ñeå laøn gioù maùt trong vaø môùi meû thoåi vaøo loøng Hoäi Thaùnh".
Ngaøi raát tin töôûng vaø laïc quan veà Coâng ñoàng, nhöng khoâng bao giôø ñaùnh maát neùt thöïc teá. Khi nghe ngaøi tuyeân boá seõ thöïc hieän coâng trình vó ñaïi aáy, coù nhieàu la loái ruøm beng: "Hoäi Thaùnh ñaõ canh taân roài!" Ngaøi traû lôøi baèng moät caâu noùi raát thaâm saâu: "Hoäi Thaùnh khoâng bao giôø canh taân xong, nhöng luoân töï canh taân maõi" (L'Eglise n'est jamais reùformeùe, mais elle est toujours reùformants). Chính ngaøi laø ngöôøi ñaàu tieân ñaõ duøng danh töø "caäp nhaät hoaù" ñeå noùi leân tinh thaàn vaø chieàu höôùng aáy.
4. Hoaït ñoäng canh taân cuûa Ñöùc Phaoloâ VI
* Tình yeâu nhaân loaïi giôùi haïn moät nhoùm ngöôøi.
- Tình yeâu thaàn linh tieáp ñoùn moïi ngöôøi.
- Tình yeâu nhaân loaïi ñaùp traû sau,
- Tình yeâu thaàn linh tình nguyeän böôùc tröôùc.
- Tình yeâu nhaân loaïi keùo rieâng veà mình,
- Tình yeâu thaàn linh hôïp nhaát vôùi keû khaùc.
- Tình yeâu nhaân loaïi chæ ñoäng ñeán con ngöôøi.
- Tình yeâu thaàn linh bieán ñoåi caû con ngöôøi.
- Moät khi con ngöôøi ñöôïc bieán ñoåi, xaõ hoäi seõ bieán ñoåi, luaät leä seõ bieán ñoåi, lieân laïc giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi seõ bieán ñoåi: Canh taân toaøn dieän (ÑHV 638).
* Moãi ngaøy baùo chí chaïy baèng haøng tít lôùn nhöõng caâu chuyeän giaät gaân, nhöõng bieán coá buøng noå giöõa loaøi ngöôøi. Con phaûi hieän dieän, phaûi hoài hoäp thao thöùc vôùi nhaân loaïi. Nhöõng thôøi hieäu aáy thuùc ñaåy con xaây döïng moät xaõ hoäi môùi meû maø baùo chí khoâng saên tin noåi: Xaây döïng Nöôùc Thieân Chuùa, ngay töø traàn gian vôùi phöông tieän coù giöõa traàn gian (ÑHV 644).
* Canh taân ñoøi hoûi can ñaûm. Canh taân ñoøi hoûi quyeát ñònh: Tröôùc bao nhieâu ñau khoå, Tröôùc tieáng goïi cuûa Thieân Chuùa, Con ñöøng höõng hôø giaû lôø, Haõy neân moät toâng ñoà daán thaân cho coâng cuoäc canh taân, dó nhieân vôùi nhaãn naïi hy sinh vaø chæ vì meán yeâu Hoäi Thaùnh (ÑHV 659).
Tieáp tuïc söï nghieäp cuûa Ñöùc Gioan XXIII, Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ trung kieân thi haønh söù meänh thöïc hieän Coâng ñoàng Vatican II duø phaûi traûi qua muoân nghìn gian truaân, thöû thaùch, khuûng hoaûng, ra ñi trong cuõng nhö ngoaøi Hoäi Thaùnh.
Chieác muõ "Ba taàng" cuûa giaùo phaän Milanoâ daâng cho ngaøi coù naïm nhieàu vieân ngoïc quyù saùng ngôøi ñaõ ñöôïc ngaøi ñem baùn ngaøy 18.11.1964 ñeå laáy tieàn giuùp keû ngheøo vaø töø ñaây ngaøi chæ ñoäi muõ nhö caùc Giaùm muïc.
Ngaøy 15.9.1970, ngaøi ñaõ giaûi taùn caùc ñoäi lính haàu trong Vatican vaø chæ ñeå laïi veä binh Thuïy Só ñeå gaùc coång.
Nhöng ngoaøi nhöõng vieäc noùi ñöôïc laø nhoû nhaát aáy, Hoäi Thaùnh vaø theá giôùi coøn chöùng kieán khoâng bieát bao nhieâu laø coâng cuoäc caûi caùch ñöôïc thöïc hieän döôùi trieàu ñaïi cuûa ngaøi, moät trieàu ñaïi keùo daøi 15 naêm giöõa loøng moät theá kyû coù nhieàu thay ñoåi lôùn lao kyø dieäu xen laãn vôùi nhöõng khoù khaên, khuûng hoaûng thaät traàm troïng.
Chaúng haïn ngaøi ñaõ naâng toång soá Hoàng Y Ñoaøn leân ñeán 120 vò vaø quyeát ñònh caùc vò Hoàng Y töø 80 tuoåi trôû leân khoâng ñöôïc quyeàn öùng cöû vaø baàu cöû Taân Giaùo hoaøng nöõa. Ngaøi ñaõ quoác teá hoaù giaùo trieàu: tröôùc ñaây, caùc Toaø Boä thöôøng do nhöõng vò coù quoác tòch YÙ ñieàu khieån, nay ngaøi quyeát ñònh choïn nhieàu vò xuaát saéc trong haøng giaùo phaåm khaép nôi ñöa veà Roma phuïc vuï Toaø Thaùnh phuï traùch caùc Toaø Boä coù tính caùch then choát ôû Vatican, chaúng haïn:
* Ñöùc Hoàng Y Villot (Phaùp): Quoác Vuï Khanh Toaø Thaùnh.
* Ñöùc Hoàng Y Franje Seper (Nam Tö): Thaùnh Boä Ñöùc Tin.
* Ñöùc Hoàng Y Agnelo Rossi (Braxin): Thaùnh Boä Phuùc AÂm hoaù.
* Ñöùc Hoàng Y Bernadin Gantin (Dahomey): UÛy ban Toâng toaø Corunum vaø Coâng lyù Hoøa bình.
* Ñöùc Hoàng Y Jan Willebrands (Hoaø Lan): Vaên phoøng Giaùo hoäi Hieäp nhaát.
* Ñöùc Hoàng Y Eduard Pironie (Achentina): Thaùnh Boä Tu só.
* Ñöùc Hoàng Y Gabriel Carrone (Phaùp): Thaùnh Boä Chuûng vieän vaø Ñaïi hoïc.
* Ñöùc Hoàng Y R. Knox (UÙc ñaïi Lôïi): Thaùnh Boä Bí tích.
* Ñöùc Hoàng Y Maurice Roy (Canada): Hoäi ñoàng Giaùo daân.
* Ñöùc Hoàng Y J. Lourdasamy (AÁn Ñoä): Toång thô kyù Thaùnh boä Phuùc AÂm hoaù.
* Ñöùc Hoàng Y L. Rubin (Ba Lan): Toång thô kyù Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc.
Ñeå hoûi yù kieán daân Chuùa, ngaøi ñaõ thieát laäp Thöôïng hoäi ñoàng Giaùm muïc goàm caùc thaønh vieân do Hoäi ñoàng Giaùm muïc moãi nöôùc ñeà cöû vaø moät soá do chính Ñöùc Giaùo Hoaøng chæ ñònh; Hoäi ñoàng naøy ba naêm hoïp moät laàn ñeå goùp yù kieán cho Ñöùc Giaùo Hoaøng veà caùc vaán ñeà ñang soâi boûng treân theá giôùi hoaëc quan troïng trong Hoäi Thaùnh.
Vaø chaéc khoâng ai queân ñöôïc nhöõng chuyeán coâng du trong ñôøi ngaøi:
Sau saùu thaùng khi nhaäm chöùc, ngaøy 4.1.1964, ngaøi ñaõ ñi haønh höông Thaùnh ñòa kính vieáng nôi Chuùa Gieâsu Thaày Chí Thaùnh ñaõ soáng, ñaõ hy sinh ñeå thaønh laäp Hoäi Thaùnh, vaø cuõng laø nôi soâi boûng nhaát ôû Trung Ñoâng. Ñaây laø laàn ñaàu tieân haøng raøo thuø ñòch giöõa Jordanie vaø Israel ñaõ môû cho moät vò Quoác khaùch ñi beân naøy sang beân kia. Cuõng naêm aáy ngaøi sang Bombay (AÁn Ñoä) döï Hoäi nghò Thaùnh Theå quoác teá laàn thöù 38. Ngaøy 4.10. naêm sau, ngaøi qua Lieân Hieäp Quoác ñoïc dieãn vaên keâu goïi hoaø bình tröôùc 117 phaùi ñoaøn ñaïi dieän cho 117 quoác gia hoäi vieân. Naêm 1967, ngaøi sang Fatima dòp kyû nieäm 50 naêm Ñöùc Meï hieän ra. Naêm 1968, ngaøi laïi ñeán Bogota (Colombia) tham döï Ñaïi Hoäi caùc Giaùm muïc Chaâu Myõ Latinh toå chöùc taïi Medelli. Sang naêm 1969, ngaøi ñaõ lieân tieáp thöïc hieän hai chuyeán coâng du vieáng thaêm Geneøve (Thuïy só) vaø Ouganda (Chaâu Phi). Trong cuoäc vieáng thaêm Geneøve ngaøy 10.6, ngaøi ñoïc dieãn vaên taïi hoäi nghò thöù 50 cuûa Toå chöùc Lao ñoäng Quoác teá thuoäc Lieân Hieäp Quoác. Roài töø ngaøy 31.7 ñeán 2.8, giöõa luùc bieán cuoäc tang thöông Biafra ñang tieáp dieãn, ngaøi ñaõ ñeán Kampala, thuû ñoâ Ouganda, tham döï Ñaïi Hoäi ñoàng Giaùm muïc Phi Chaâu. Ñeán ñaâu ngaøi cuõng thöïc hieän söù meänh cuûa moät vò toâng ñoà ñi rao giaûng Tin Möøng theo nhö lôøi ngaøi ñaõ taâm söï: "Toâi muoán thaáy taän maét, sôø taän tay nhöõng ñau khoå cuûa con ngöôøi". Noåi baät nhaát laø chuyeán coâng du daøi 46.400 khi sang AÙ chaâu vaø Ñaïi Döông Chaâu vaøo naêm 1970. Cuoäc du haønh naøy baét ñaàu töø saùng sôùm ngaøy 26.11 taïi YÙ. Ngaøi ñaõ gheù thaêm Teùheùran (Ba Tö), Dacca (Pakistan), bay qua voøm trôøi Vieät Nam, ñeán Manila (Phi luaät Taân), tham döï Ñaïi Hoäi caùc Giaùm muïc AÙ chaâu. Sau ñoù ngaøi ñi thaêm Samca, gheù thaêm Sydney (UÙc) vaø chuû toaï phieân hoïp Hoäi ñoàng Giaùm muïc Chaâu Ñaïi Döông ñöôïc toå chöùc taïi ñaây. Ngaøi cuõng ñi vieáng thaêm Djakarta (Nam Döông), Hoàng Koâng vaø Colomboâ. Ngaøy 5.12 ngaøi trôû veà Roma. Treân suoát quaõng ñöôøng haønh trình ngaøi ñaõ tieáp xuùc vôùi daân chuùng, chia seû nhöõng ñau khoå vaø hy voïng cuûa hoï; ngaøi ñaõ noùi leân tieáng noùi cuûa baùc aùi vaø coâng bình vaø keâu goïi söï töông trôï quoác teá.
Chính ngaøi ñaõ laäp neân quyõ Phaùt trieån quoác teá vaø baùn caùc dinh thöï cuûa Toaø Thaùnh ñeå boû vaøo ñoù haàu giuùp nhöõng ngöôøi ngheøo khoå trong theá giôùi thöù ba ñöôïc phaùt trieån toaøn dieän. Taát caû nhöõng ñöôøng höôùng aáy ñaõ ñöôïc ngaøi ñuùc keát trong thoâng ñieäp: "Phaùt trieån caùc daân toäc" coâng boá vaøo ngaøy leã Chuùa Phuïc Sinh 26.3.1967.
Laø moät Giaùo Hoaøng cuûa hoøa bình, ngaøi ñaõ bieán ngaøy 1.1 döông lòch haèng naêm thaønh ngaøy Quoác teá Hoaø bình, coù muïc ñích giaùo duïc, hoïc taäp, caàu nguyeän vaø haønh ñoäng cho hoaø bình (keå töø naêm 1968); saùng kieán naøy ñaõ ñöôïc toå chöùc Lieân Hieäp quoác taùn ñoàng vaø treân 50 quoác gia tích cöïc höôûng öùng. Roài suoát cuoäc ñôøi, ngaøi ñaõ tích cöïc noã löïc vaän ñoäng hoøa bình cho nhieàu quoác gia treân theá giôùi, trong soá ñoù coù daân toäc Vieät Nam chuùng ta.
Laø moät Giaùo Hoaøng cuûa söï hieäp nhaát, ngaøi ñaõ thaønh laäp vaên phoøng lieân laïc vôùi caùc Kitoâ höõu ngoaøi Coâng giaùo. Ai coù theå töôûng töôïng ñöôïc nhöõng nghi thöùc long troïng vaø caûm ñoäng taïi Vöông Cung Thaùnh ñöôøng Thaùnh Phaoloâ ngoaïi thaønh luùc Ñöùc Phaoloâ VI oâm hoân Thöôïng phuï Giaùo chuû Atheùnagoras. Töôûng cuõng neân bieát raèng tröôùc ñoù vaøo ngaøy 7.12.1965, Ñöùc Phaoloâ VI ôû Roma vaø Ñöùc Atheùnagoras I ôû Istabum cuøng moät luùc ñaõ tuyeân boá xoùa boû aùn "vaï tuyeät thoâng" laãn nhau, moät nguyeân do phaùt sinh söï ly khai naêm 1054, khieán cho hôn 900 naêm chia reõ oaùn haän nhau ñöôïc xoùa nhoaø. Naêm 1973, khi Ñöùc Thöôïng phuï Shenouda cuûa Hoäi Thaùnh Marcoâ, Ai Caäp ñeán thaêm Toaø Thaùnh thì ñieàu ñoù coù nghóa 1500 naêm caùch trôû ñaõ ñöôïc vöôït qua. Môùi ñaây vaøo naêm 1976, Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ gaây chaán ñoäng khaép nôi baèng cöû chæ quøy xuoáng hoân chaân vò Ñaïi dieän Giaùo hoäi Chính thoáng trong leã kyû nieäm 10 naêm huûy boû saéc leänh tuyeät thoâng.
Ñoái vôùi caùc Giaùo hoäi Kitoâ khaùc, ngaøi ñaõ böôùc ñöôïc nhöõng böôùc raát toát ñeïp, Ngaøy 23.3.1966 tieán só Ramsey, Toång giaùm muïc Canterbury, Giaùo chuû Anh giaùo ñaõ ñeán thaêm Toaø Thaùnh. Vaø naêm 1969, Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ ñeán Geneøve (Thuïy só) thaêm trung taâm Ñaïi keát caùc Toân giaùo, nôi quy tuï 234 Giaùo hoäi Tin laønh, Anh giaùo, Chính thoáng giaùo. Ngaøi laø vò Giaùo hoaøng ñaàu tieân ñeán thaêm Geneøve töø khi nôi naøy trôû thaønh Trung taâm Giaùo hoäi Tin laønh (theá kyû XVI). Ngaøy 2.10.1970, chính ngaøi ñaõ chuû toïa leã caàu nguyeän khai maïc Hoäi nghò Ñaïi hoäi Toân giaùo goàm: Anh giaùo, Presbyterian, Methodist, Chính thoáng.
Laø moät vò Giaùo Hoaøng cuûa ñoái thoaïi, Ñöùc Phao loâ VI ñaõ thaønh laäp vaên phoøng lieân laïc vôùi nhöõng ngöôøi voâ thaàn. Ngaøi ñaõ tieáp ñoùn nhieàu chính khaùch cao caáp cuûa caùc nöôùc Chuû nghóa xaõ hoäi nhö Chuû tòch Nikolai Podgorny cuûa Lieân Soâ (1967). Chuû tòch cuûa Roumanie (1974), oâng Janos Kadar, Bí thö thöù nhaát cuûa ban chaáp haønh Trung öông ñaûng Coâng nhaân Xaõ hoäi Chuû nghóa Hungari, vaø oâng E. Giesek, Bí thö thöù nhaát Ban chaáp haønh Trung öông ñaûng Coâng nhaân Thoáng nhaát Ba Lan (1977).
Rieâng ñoái vôùi Vieät Nam, Ñöùc Phao loâ VI ñaõ goïi laø moät "ngaøy ñaùng ghi nhôù" luùc oâng Xuaân Thuûy, ñaïi dieän Chính phuû ñaàu tieân cuûa Vieät Nam ñeán Vatican ngaøy 14.2.1973. Ba thaùng sau, Ñöùc Phaoloâ VI tieáp kieán oâng Nguyeãn vaên Hieáu, tröôûng phaùi ñoaøn cuûa Chính phuû Caùch maïng Laâm thôøi Chuû nghóa Xaõ hoäi Vieät Nam ôû Hoäi nghò La Celle-Saint-Cloud. Tröôùc ñoù vaøo thaùng 2.1971, Vatican ñaõ tieáp baø Nguyeãn thò Bình, Boä tröôûng Ngoaïi giao cuûa Chính phuû Caùch maïng Laâm thôøi vaø laø tröôûng phaùi ñoaøn cuûa Chính phuû naøy taïi Hoäi nghò Paris. Ñöùc Phaoloâ VI chæ noùi caùch khieâm toán veà "moät cuoäc daán thaân theo söùc chuùng ta" ñeå vaõn hoài hoaø bình chính ñaùng vaø laâu daøi, baûo ñaûm cho con ngöôøi ñöôïc soáng trong töï do haïnh phuùc xöùng vôùi moïi daân toäc.
Ngaøi ñaõ gôûi moät phaùi boä do Ñöùc Toång Giaùm muïc Sergioâ Pignedoli daãn ñaàu sang Ba Lan vaø Lieân Soâ naêm 1970. Thaùng 2 naêm sau, ñaëc phaùi vieân cuûa ngaøi laø Ñöùc Toång Giaùm muïc Agostinoâ Casaroli ñöôïc gôûi sang Matcova, khôûi ñaàu cuoäc Hoäi ñaøm vôùi nhaø caàm quyeàn Lieân Soâ. Cuoäc bang giao giöõa Toaø Thaùnh vôùi Coäng Hoaø Nam Tö cuõng ñaõ ñöôïc taùi laäp treân caáp baäc Söù thaàn vaø Ñaïi söù töø 15.8.1970. Moái quan heä vôùi caùc nöôùc Chuû nghóa Xaõ hoäi ôû Ñoâng AÂu vaø sinh hoaït cuûa Hoäi Thaùnh taïi caùc nöôùc aáy cuõng ñöôïc bình thöôøng hoaù...
Khuoân khoå chaät heïp ôû ñaây khoâng cho pheùp noùi leân taát caû nhöõng hoaït ñoäng canh taân cuûa Ñöùc Phaoloâ VI, nhöng lòch söû roài ñaây seõ ghi cheùp laïi taát caû moïi noã löïc, nhaãn naïi, can ñaûm vaø thaønh tín cuûa ngaøi trong söù meänh thöïc hieän Coâng ñoàng Vatican II.
5. Taïi sao ngöôøi Coâng giaùo chöa canh taân ñöôïc Hoäi Thaùnh vaø theá giôùi
* Canh taân laø trôû veà nguoàn. Coâng thöùc canh taân: Laøm cho ngöôøi coâng giaùo trôû laïi ñaïo coâng giaùo. Laøm cho ngöôøi Kitoâ höõu trôû laïi vôùi Chuùa Kitoâ. Môùi nghe, con ngaïc nhieân, nhöng ngaãm nghó laïi, con seõ thaáy ñuùng nhö vaäy. Moät caâu noùi cuûa thaùnh Gandhi nhieàu laàn khieán ta suy nghó: "Toâi meán Chuùa Kitoâ, nhöng toâi khoâng yeâu ngöôøi Kitoâ höõu, vì hoï khoâng gioáng Chuùa Kitoâ." (ÑHV 634).
* Moãi ngaøy "Phuùc AÂm hoùa" laïi trí oùc vaø quaû tim con, baèng caùch ñoïc, suy ngaém, say söa uoáng laáy lôøi haèng soáng, ñeå töø töø Phuùc AÂm thaám nhuaàn saâu xa vaøo moãi teá baøo, moãi thôù thòt cuûa con, ñoù laø canh taân, caùch maïng chaéc chaén nhaát (ÑHV 646).
* Keå töø hoâm nay, töø neùt maët con, töø cöû chæ con, töø söï thinh laëng, töø quaû tim con, töø taâm hoàn con, töø moïi haønh ñoäng, töø caùch soáng, töø caùch cheát cuûa con, phaûi toûa ra moät aùnh saùng cuûa Chuùa hieän dieän trong con, qua nhöõng nôi con ñi, vaøo nhöõng ngöôøi con gaëp (ÑHV 649).
* Neáu con chæ "giöõ ñaïo", con chöa canh taân. Ma quæ muoán ñuoåi Chuùa ra khoûi theá gian vaø loâi theá giôùi ra khoûi Chuùa. Con phaûi ñem Chuùa ñeán cho theá giôùi vaø ñöa theá giôùi veà vôùi Chuùa (ÑHV 650).
* Haøng raøo kieân coá nhaát, khoâng phaûi laø chieán luõy, khoâng phaûi haøng raøo ñieän töû, ñoù laø "haøng raøo hôø höõng" cuûa con: "Ai cheát maëc ai! Ai ñoùi khoå maëc ai" Suïp ñoå, thoaùi hoùa cuõng maëc! Nhö theá ñöôïc roài:" laøm sao vöôït noåi! (ÑHV 652).
* Canh taân xaõ hoäi baèng con ngöôøi ñaõ canh taân trung thöïc theo Phuùc AÂm. Ñöùc tin seõ ñem laïi moät giaù trò môùi cho coâng vieäc boån phaän cuûa hoï. Ngöôøi ta khoâng bieát hoï ñaâu? Khoâng nghe hoï noùi, nhöng ngöôøi ta coâng nhaän coù söï gì ñoåi môùi, töï nhieân thaáy neáp soáng ñeïp hôn, baàu khoâng khí phaûng phaát höông vò môùi laï (ÑHV 653).
* Khoâng phaûi böôùc nhanh, böôùc gaáp, nhöng böôùc vöõng, böôùc ñuùng con seõ tieán xa. Khoâng phaûi hoâ haøo thuùc ñaåy cho theá giôùi tieán, nhöng chính con phaûi khôûi söï tieán leân (ÑHV 654).
Chuùng ta neân suy nghó nhöõng lôøi sau ñaây cuûa moät caùn boä Coäng saûn vieát trong baùo "Töï Do" xuaát baûn taïi Fribourg, Thuïy só:
"Phuùc AÂm laø moät lôïi khí maïnh meõ ñeå canh taân xaõ hoäi hôn nhöõng nguyeân taéc Maùc-xít cuûa chuùng toâi; nhöng duø vaäy, sau cuøng chuùng toâi seõ laø ngöôøi chieán thaéng.
"Vì tuy chuùng toâi chæ laø moät nhoùm nhoû trong khi caùc anh, nhöõng ngöôøi Coâng giaùo caùc anh coù caû maáy trieäu ngöôøi. Nhöng caùc anh chæ soáng theo danh töø, coøn chuùng toâi nhöõng ngöôøi coäng saûn, chuùng toâi thöïc teá heát söùc. Chuùng toâi quyeát ñinh phaûi ñaït tôùi muïc ñích neân chuùng toâi bieát tìm nhöõng phöông theá ñeå ñaït tôùi muïc ñích ñoù.
"Nhöõng quyeàn lôïi vaø ñoàng löông, chuùng toâi chæ giöõ moät phaàn caàn thieát, vaø chuùng toâi hy sinh phaàn coøn laïi ñeå boû vaøo vieäc truyeàn baù chuû nghóa.
"Chuùng toâi cuõng ñeå taát caû thôøi giôø nhaøn roãi vaø moät phaàn nhöõng ngaøy nghæ vieäc daønh cho coâng cuoäc truyeàn baù aáy.
"Nhöng caùc anh, traùi laïi, chæ ñeå moät thôøi giôø heïp hoøi vaø moät chuùt ít tieàn cuûa trong vieäc phoå bieán Phuùc AÂm cuûa caùc anh.
"Ai seõ ñi vaøo nhöõng giaù trò cao sieâu cuûa Phuùc AÂm neáu chính mình caùc anh khoâng soáng theo ñoù, khoâng tuyeân truyeàn noù, neáu caùc anh quaù heïp hoøi trong vieäc xöû duïng thôøi giôø vaø tieàn baïc?
"Caùc anh haõy tin ñi, chuùng toâi seõ thaéng, bôûi vì chuùng toâi raát tin töôûng vaøo Chuû nghóa Coäng saûn cuûa chuùng toâi, vaø chuùng toâi ñang saün saøng hy sinh taát caû, ngay caû tính maïng cuûa chuùng toâi ñeå cho coâng baèng xaõ hoäi ñöôïc thieát laäp.
"Coøn caùc anh, caùc anh sôï phaûi baån tay".
Chuùng ta neân töï vaán: nhöõng lôøi naøy ñaùng ñöôïc noùi vôùi chính baûn thaân toâi. Thöû hoûi toâi ñaõ ñoïc, ñaõ hoïc taäp Coâng ñoàng Vatican II laàn naøo chöa? Ñöôïc nhieàu hay ít? vaø coá gaéng thöïc hieän ñöôïc maáy phaàn?