Nhöõng Ngöôøi Löõ Haønh Treân Ñöôøng Hy Voïng
cuûa Ñöùc Hoàng Y Phanxicoâ Xavieâ Nguyeãn Vaên Thuaän
13- Ñöùc Tin
1. Ñöùc tin Tieân Toå
Suoát ba theá kyû lieàn, keå töø naêm 1533, Phuùc AÂm cuûa Chuùa ñeán Vieät Nam cuøng vôùi Thaùnh giaù Chuùa. Bieát bao tín höõu Chuùa bò löu ñaøy, bò chieám ñoaït taøi saûn, laån luùt soáng trong röøng saâu nöôùc ñoäc, cam chòu moïi ñau khoå ñeå trung thaønh vôùi Ñöùc tin. Cho ñeán cuoái theá kyû XIX, ta coù theå tính ñöôïc treân 130.000 ñaáng thuoäc moïi thaønh phaàn ñaõ ñöôïc dieãm phuùc Töû Ñaïo. Trong soá ñoù coù 117 vò ñaõ ñöôïc caùc Ñöùc Giaùo Hoaøng Leâoâ XIII, Pioâ X vaø Ñöùc Pioâ XII phong leân baäc Chaân phöôùc. Vaø ngaøy 19.6.1988 Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan-Phaoloâ II ñaõ toân phong caùc ngaøi leân baäc Hieån Thaùnh. Chuùng ta coù theå chia ra nhö sau:
* Ñôøi Trònh Doanh 2 vò
* Ñôøi Trònh Saâm 2 vò
* Ñôøi Caûnh Thònh 2 vò
* Ñôøi Minh Maïng 57 vò
* Ñôøi Thieäu Trò 3 vò
* Ñôøi Töï Ñöùc 51 vò.
Thaønh phaàn caùc Thaùnh aáy:
* 8 Giaùm muïc
* 50 Linh muïc
* 16 Thaày giaûng
* 1 Chuûng sinh
* 42 Giaùo daân.
Giaùo Hoäi Vieät Nam ta ngheøo naøn khoâng saùnh ñöôïc vôùi caùc Giaùo Hoäi ôû AÂu Myõ, nhöng chuùng ta cuõng haõnh dieän veà loøng trung thaønh saét son vôùi Ñaïo Chuùa cuûa Toå tieân ta: Ba theá kyû baét bôù, tuø ñaøy vaø treân 130,000 Ñaáng Töû Ñaïo.
2. Trong boùng toái giaùo ñöôøng
* Nhieàu ngöôøi noùi: "Toâi coù ñöùc tin, toâi coøn ñöùc tin." Coù leõ "ñöùc tin cuûa giaáy khai sinh" khoâng phaûi ñöùc tin cuûa ñôøi soáng; ít ngöôøi soáng theo ñöùc tin (ÑHV 274).
* Con ñöøng bao giôø maõn nguyeän vôùi moät ñöùc tin lyù thuyeát vaø hình thöùc, nhöng phaûi soáng moät ñöùc tin chaân thöïc, thieát aùi vaø trung thaønh (ÑHV 280).
* Thaønh thöïc caàu xin nhö caùc Toâng Ñoà: "Xin Thaày theâm söùc maïnh cho ñöùc tin chuùng con." (ÑHV 282).
Vaøo nhöõng buoåi chieàu taø nhaø thôø vaéng veû, thaùnh Phanxicoâ Saleâsioâ thöôøng ñeán tröôùc Chuùa Gieâsu Thaùnh Theå soát saéng caàu nguyeän.
Moät hoâm ñang luùc maõi meâ caàu nguyeän thì ngaøi nghe tieáng soät soaït trong boùng toái. Töôûng laø keû troäm, ngaøi vuït ñöùng daäy caát tieáng hoûi: "Ai?". Moät boùng laï maët tieán ñeán gaàn ngaøi vaø noùi: "Thöa Ñöùc Giaùm muïc, con khoâng coù ñaïo, con nghe Ñöùc Giaùm muïc giaûng veà Chuùa Gieâsu Thaùnh Theå, nhöng con khoâng tin. Vì theá hoâm nay, thöøa luùc chieàu toái, con leûn vaøo nhaø thôø, rình xem thöû Ñöùc Giaùm muïc vieáng Mình Thaùnh Chuùa nhö theá naøo? Con thuù thöïc: con ñaõ thaáy roõ ñöùc tin cuûa Ñöùc Giaùm muïc. Giôø ñaây con vöõng vaøng tin..."
3. Ba caâu hoûi cuûa giaùo daân Nhaät Baûn
* Coù gì haïnh phuùc baèng tin töôûng mình ñang ôû trong Hoäi Thaùnh, ôû ñoù nhöõng khaéc khoaûi cuûa tinh thaàn ñöôïc giaûi quyeát vaø quaû tim ñaày traøn hy voïng (ÑHV 281).
* Khoâng ai baét con choái Chuùa, nhöng coù theå baét con ñi ngöôïc laïi vôùi ñöôøng loái cuûa Chuùa, "ñeå giöõ ñöùc tin". Thöïc laø maâu thuaãn: Ñöùc tin cuûa con seõ cheát vì con sôï cheát, sôï ñau, sôï cöïc (ÑHV 286).
* Ñoái vôùi ngöôøi Kitoâ höõu, tin tröôùc heát laø chaáp nhaän ñöôïc cöùu roãi, ñöôïc tha thöù, ñöôïc yeâu thöông voâ cuøng; Chuùa khoâng phaûi laø Ñaáng baét con phaûi kính meán, noùi ñuùng hôn, Chuùa laø Ñaáng maø con phaûi ñeå cho Ngaøi yeâu thöông con voâ haïn (ÑHV 288).
* Chuùa cuûa ngöôøi coâng giaùo cao caû, khoâng phaûi vì Ngaøi "toaøn naêng", nhöng vì Ngaøi "toaøn aùi". Ngaøi sieâu vieät vì Ngaøi laø "Tình yeâu tuyeät ñoái" (ÑHV 289).
Giaùo hoäi Nhaät Baûn raát anh duõng. Hoï coù nhieàu vò Töû Ñaïo raát oanh lieät, chaúng haïn nhö thaùnh Phaoloâ Miki. Thaùnh Phaoloâ Miki vaø 25 baïn ñoàng ñoäi ñaõ bò baét vaø bò treo treân nhöõng caây thaäp töï giaù ñoái dieän vôùi bôø bieån treân moät chieác taøu... Tuy phaûi gia hình ñau ñôùn, Phaoloâ Miki vaø caùc baïn vaãn vui töôi vaø khoâng ngöøng giaûng ñaïo cho nhöõng keû ñeán xem. Caùc Ngaøi keâu goïi hoï aên naên trôû laïi, tha thöù cho nhöõng ai xæ nhuïc vaø keát aùn mình. Thaùi ñoä khieán nhieàu ngöôøi ñeán xem ñieân tieát. Hoï laáy giaùo ñaâm cheát tu só Miki vaø caùc baïn. Hoâm aáy laø ngaøy 5.2.1597, ngay giöõa moät thôøi kyø baét bôù khaù gaét gao, nhöng vaãn coøn coù tính caùch ñòa phöông.
Cuoäc baét bôù naøy, ñeán naêm 1613 thì lan ra khaép moïi nôi vaø moïi choã. Naêm ñoù chieáu chæ cuûa Daifusanna vöøa ñöôïc ban haønh, Giaùo Hoäi Nhaät Baûn lieàn rôi vaøo tình traïng nguy kòch. Daáu hieäu môû maøn laø cuoäc xöû töû coâng khai 50 Ñaáng Töû Ñaïo ôû Nagasaki ngaøy 22.9.1622. Cuoäc baùch haïi trôû neân daõ man vaø aùc lieät treân ñaát Kiu-shu vaøo nhöõng naêm 1636-1638 sau khi quaân só cuûa Shimbara, moät vieân töôùng Coâng giaùo ñöùng leân baûo veä ñöùc tin vaø sinh maïng, bò ñaùnh tan hoaøn toaøn: Gaàn 35.000 ngöôøi Coâng giaùo bò gieát trong cuoäc noåi daäy aáy. Caùc vua Nhaät töôûng ñaõ dieät ñöôïc ñaïo Coâng giaùo taän goác reå. Beân ngoaøi, caùc nöôùc cuõng nghó raèng ñöùc tin cuûa giaùo daân Nhaät coøn quaù non yeáu, khoù ñöông ñaàu noåi côn baét ñaïo gaét gao nhö vaäy, nhaát laø vôùi chính saùch beá quan toûa caûng cuûa caùc vua Nhaät, chính saùch caám caùc nhaø truyeàn giaùo ñaët chaân leân ñaát Phuø Tang. Theá nhöng thöïc teá laïi khaùc.
Vì caùc Kitoâ höõu khoâng coù linh muïc, khoâng Thaùnh leã, khoâng thaùnh ñöôøng ñoù ñaõ anh duõng ngoan cöôøng soáng ñaïo tôùi 200 naêm sau, ñeán khoaûng giöõa theá kyû XIX, thôøi Minh Trò Thieân hoaøng, khi caùc nhaø truyeàn giaùo laïi ñöôïc ñaët chaân leân ñaát Nhaät. Sau ñaây laø moät chöùng tích huøng hoàn cuï theå:
Moät hoâm, cha Petitjean ñi ñeán giaûng ñaïo taïi Nagasaki tröôùc maët moät soá ñoâng ngöôøi Nhaät. Nghó raèng hoï toaøn laø löông daân neân sau baøi giaûng, ngaøi töôi cöôøi hoûi: "Coù ai thaéc maéc gì khoâng?" Moät ngöôøi ñöa tay chaát vaán:
- Chuùng toâi muoán ñöôïc hoûi oâng ba ñieàu, yeâu caàu oâng traû lôøi cho chuùng toâi coù hay khoâng?
- Toát laém, xin quí vò cöù ñaët caâu hoûi.
- Caâu hoûi thöù nhaát: Caùc oâng coù tin Ñöùc Meï ñoàng trinh khoâng?
- Coù.
- Caâu hoûi thöù hai: Caùc oâng coù vaâng lôøi vaø thoâng hieäp vôùi Ñöùc Thaùnh Cha khoâng?
- Coù
- Caâu hoûi thöù ba: Laø linh muïc, caùc oâng coù giöõ mình ñoàng trinh vaø soáng ñoäc thaân khoâng?
- Coù
- Vaäy thì maáy traêm ngöôøi chuùng toâi ñaây vôùi oâng laø ñoàng ñaïo. Chuùng toâi toaøn laø Coâng giaùo caû!
Cha Petitjean heát söùc baøng hoaøng, ngaïc nhieân, nhö töø cung traêng rôi xuoáng. Cha con aâu yeám oâm nhau, khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét vì quaù sung söôùng caûm ñoäng. Nhaø truyeàn giaùo hoûi:
- Baáy laâu nay coù ai giaûng daïy cho anh chò em khoâng?
- Thöa cha, khoâng coù ai suoát hai theá kyû roài!
- Vaäy thì sao anh chò em coøn soáng ñaïo soát saéng ñeán theá?
- Thöa Cha, ñoù laø nhôø oâng baø Toå tieân chuùng con truyeàn laïi, sau laø nhôø chuùng con bieát aâm thaàm caàu nguyeän, daïy giaùo lyù cho con em, ñoaøn keát yeâu thöông ñuøm boïc nhau töø theá heä naøy sang theá heä khaùc.
- Nhöng taïi sao anh chò em laïi ñaët cho cha ba caâu hoûi vöøa roài?
- Thöa cha, vì oâng baø chuùng con tröôùc khi cheát coù nhaén nhuû: sau naøy coù ai ñeán giaûng ñaïo, chuùng con phaûi caûnh giaùc, phaûi laáy ba tieâu chuaån aáy maø ñaùnh giaù xem hoï coù phaûi laø nhöõng nhaø thöøa sai chaân chính khoâng. Nay chuùng con quaù ñoãi vui möøng vì caùc cha ñích thöïc laø nhöõng ngöôøi ñöôïc Hoäi Thaùnh sai ñeán. Chuùng con seõ nghe lôøi caùc cha vaø giöõ vöõng ñöùc tin Toå tieân chuùng con truyeàn laïi.
4. Göông soáng ñaïo cuûa Toå tieân chuùng ta
* Naém vöõng ñöùc tin, con phaân bieät ñaâu laø ñöôøng hy voïng cuûa taâm hoàn toâng ñoà, ñaâu laø loái cheát cuûa theá gian (ÑHV 273).
* Caùc Toàng Ñoà ñaõ khieâm toán thuaät laïi trong Phuùc AÂm ñöùc tin yeáu heøn cuûa hoï, ñeå chuùng ta maïnh tin hôn (ÑHV 279).
* Con ñöøng giaû vôø ñeå thoaùt khoù nguy. Con nhôù göông EÂleâazaroâ: "Vì ôû tuoåi chuùng toâi khoâng neân giaû vôø, keûo nhieàu thanh nieân töôûng raèng EÂleâazaroâ ñaõ 90 tuoåi ñaàu maø coøn theo loái soáng cuûa daân ngoaïi. Roài söï giaû vôø cuûa toâi ñeå soáng theâm moät ít laâu nöõa, toâi cuõng laøm cho chính hoï laàm laïc, vaø vì theá, toâi seõ chuoác laáy nhô nhôùp vaø oâ danh cho tuoåi giaø cuûa toâi..." (ÑHV 285).
* Con phaûi can ñaûm ñeå soáng ñöùc tin haøng ngaøy, baèng caùc thaùnh töû ñaïo can ñaûm ñeå giöõ ñöùc tin (ÑHV 287).
* Söï cöùu roãi cuûa nhaân loaïi khoâng phaûi laø moät "toå chöùc", maø laø moät "maàu nhieäm", maàu nhieäm Chuùa Gieâsu chòu cheát soáng laïi (ÑHV 290).
Treân ñaây cha ñaõ nhaéc sô ñeán söï hy sinh vì ñöùc tin cuûa oâng baø toå tieân chuùng ta, noùi ñeán soá löôïng vaø thaønh phaàn cuûa caùc thaùnh Töû Ñaïo. Nay moâ taû chi tieát caùc hình khoå ñaõ daønh cho caùc ngaøi. Nhö naøo laø coù nhöõng giaùo xöù (ôû Quaûng Trò) bò lính luøa vaøo nhaø thôø roài chaát rôm chung quanh ñoát chaùy taát caû. Naøo laø caû Nhaø Doøng Meán Thaùnh giaù Phan Rang bò vöùt xuoáng gieáng vaø laáp ñaát choân soáng ñi. Naøo laø coù nhöõng thieáu nöõ Coâng giaùo non yeáu bò ñöa veà Hueá phaït gia hieäu, phôi naéng ngaøy naøy sang ngaøy khaùc roài chaët moät ngoùn tay tröôùc khi ñaùnh ñaäp vaø tha veà. Naøo laø göông 12 vò Chaùnh tröông, truøm tröôûng khaép nôi bò ñöa veà Hueá, giam treân thaønh Loài (böùc thaønh ngöôøi Chaøm xöa ñaép leân ñeå ñaùnh vôùi ngöôøi Vieät Nam, xa thò xaõ ñoä 10 caây soá). Caùc oâng phaûi böùt coû nuoâi voi cho nhaø vua cho ñeán khi cheát daàn cheát moøn taát caû; nay 12 ngoâi moä cuûa caùc oâng vaãn coøn nguyeân veïn döôùi chaân thaønh aáy.
Vaø sau ñaây, cha xin ghi laïi vaén taét göông soáng cuûa moät vaøi vò ñeå soi chieáu cho chuùng ta:
Nhöõng vò coù chöùc vuï trong nhaø nöôùc hoaëc quaân ñoäi nhö:
- Thaùnh Micae Hoà Ñình Hy, ngaøi laøm quan Thaùi boäc tôùi Haøm- tam- phaåm vaø ñaõ chòu traûm quyeát thôøi Töï Ñöùc taïi Hueá 22.5.1857.
- Thaùnh Phaoloâ Toáng Vieát Böôøng, chöùc Thò veä. Ñaõ chòu traûm quyeát ngay tröôùc coång nhaø ngöôøi con gaùi ngaøi, ngaøy 23.10.1833, taïi Hueá, trieàu vua Minh Maïng.
- Thaùnh Phanxicoù Traàn Vaên Trung, Cai ñoäi. Ñaõ chòu traûm quyeát taïi Hueá ngaøy 6.10.1858, döôùi trieàu Vua Töï Ñöùc.
- Thaùnh Giuse Leâ Ñaêng Thò. Cuõng laø Cai ñoäi. Chòu xöû giaûo taïi Hueá, ngaøy 24.10.1860, döôùi trieàu vua Töï Ñöùc.
- Thaùnh Micae Nguyeãn Huy Myõ, moät lyù tröôûng göông maãu lieâm khieát. Ngaøi ñaõ bò xöû traûm taïi Nam Ñònh, ngaøy 12.8.1838.
Caùc vò naøy laø nhöõng coâng daân taän tuïy vôùi chöùc vuï, trung thaønh vôùi Toå quoác vaø nhaân daân, nhöng chæ vì khoâng boû ñaïo maø phaûi chòu aùn töû hình.
* Nhöõng ngöôøi giaùo daân laõnh traùch nhieäm toâng ñoà trong hoäi ñoàng giaùo xöù nhö:
- Thaùnh Giuse Nguyeãn Vaân Löu truøm hoï Maïc Baéc. Ngaøi ñaõ giuùp ñôõ vaø giaáu aån cha Thaùnh Philippheâ Minh trong nhaø neân bò baét, giaûi veà Vónh Long. Vì giaø yeáu vaø vôùi laïi chòu laém khoå hình, ngaøi ñaõ cheát ruõ tuø ngaøy 2.5.1854.
- Thaùnh Antoân Nguyeãn Höõu Quyønh, truøm xöù vaø thaày thuoác. Ngaøi ñaõ bò giam cuøng vôùi Ñöùc cha Cao, Cha Ñieåm, Cha Khoa, thaày Pheâroâ Töø vaø ñaõ chòu töû hình ngaøy 10.7.1840, taïi Ñoàng Hôùi.
- Thaùnh Anreâ Nguyeãn Kim Thoâng, truøm caû Bình Ñònh, moät trôï taù ñaéc löïc cuûa Ñöùc Cha vaø haøng giaùo só. Ngaøi ñaõ bò baét vaø phaùt löu vaøo Myõ Tho, nhöng vì quaù gian khoå neân ñaõ töø traàn luùc vöøa ñeán Myõ Tho ngaøy 15.7.1855.
- Thaùnh Emmanuel Leâ Vaên Phuïng, Caâu Phuû Hoï Ñaàu Nöôùc, tænh An Giang, raát nhieät thaønh vaø quí meán haøng linh muïc. Ngaøi ñaõ bò baét cuøng vôùi Cha Ñoaøn Coâng Quyù vaø hy sinh vì Chuùa taïi Chaâu Ñoác, ngaøy 31.7.1859.
- Thaùnh Antoân Nguyeãn Ñích, thöôøng goïi laø oâng truøm Ñích, ngaøi raát ñaïo ñöùc, yeâu ngöôøi ngheøo vaø taän tuïy giuùp ñôõ haøng giaùo só. Ngaøi ñaõ bò baét cuøng vôùi con reå laø Thaùnh Micae Leâ Myõ, vì cho linh muïc Thaùnh Giacoâbeâ Mai Naêm truù nguï taïi nhaø. Caû ba ñaõ trung kieân ñeán cuøng vaø ñaõ xöû traûm taïi Nam Ñònh ngaøy 12.8.1838.
- Thaùnh Matheâu Nguyeãn Vaên Phöôïng, moät ngöôøi noåi tieáng ñaïo ñöùc thoâng minh, ñöôïc baàu laøm truøm hoï Saùo Buøn, Quaûng Bình. Ngaøi bò baét vì toäi chöùa chaáp cha Thaùnh Gioan Hoan vaø oa tröû ñoà leã cuøng saùch vôû Coâng giaùo. Ngaøi ñaõ bò xöû traûm ngaøy 26.5.1861, taïi Ñoàng Hôùi cuøng vôùi cha Hoan.
* Nhöõng phuï nöõ Coâng giaùo Vieät Nam ñaõ anh duõng tuyeân xöng ñöùc tin nhö:
- Thaùnh Aneâ Leâ Thò Thaønh, moät baø meï Coâng giaùo göông maãu. Vì soát saéng giuùp ñôõ caùc linh muïc trong buoåi caám ñaïo neân baø ñaõ bò baét vaø vì chòu quaù nhieàu cöïc hình, thaân theå ñaày thöông tích, laïi khoâng aên uoáng ñöôïc, neân kieät söùc vaø cheát ruõ tuø ngaøy 12.7.1841.
* Nhöõng anh huøng voâ danh maø töø Nam chí Baéc, ai ñaõ soáng trong nhöõng thaùng naêm ñaàu theá kyû 20 naøy ñeàu coù theå gaëp. Ñoù laø caùc cuï oâng, cuï baø tröôùc ñaây ñaõ bò baét bôù, giam caàm, tra taán roài bò ngöôøi ta raïch maët laáy möïc taøu xaâm leân treân maù hai chöõ "Taû ñaïo" ñeå duø ñi ñeán ñaâu, nhaân daân ai cuõng nhaän ra ñaây laø nhöõng ngöôøi theo ñaïo taû; nhöng ñoái vôùi giaùo daân, ñaây laø bieåu töôïng cuûa ñöùc tin kieân cöôøng saùng choùi.
"Chuùng ta haõy ca tuïng nhöõng baäc vó nhaân, nhöõng baäc tieàn boái cuûa chuùng ta" (Giaûng vieân 44,1).
5. Tuyeân xöng baèng maùu
* Haõy coù moät ñöùc tin saét ñaù, con seõ laøm ñöôïc taát caû, vì moãi laàn Chuùa laøm pheùp laï, Chuùa hoûi coù tin khoâng. "Ñöùc tin con laøm cho con ñöôïc laønh." (ÑHV 278).
* Chuùa toaøn naêng vaø haèng höõu, neáu con tin Chuùa, con seõ laøm nhöõng vieäc laï luøng nhö Chuùa Gieâsu ñaõ laøm, vaø coøn laøm nhöõng vieäc vó ñaïi hôn nöõa. Ngaøi ñaõ höùa! (ÑHV 284).
Ñöùc tin laø con maét thaàn, laø söùc maïnh vuõ baõo. Ngöôøi coù ñöùc tin troâng thaáy nhöõng keû khaùc khoâng theå troâng thaáy, laøm ñöôïc nhöõng caùi keû khaùc khoâng theå laøm ñöôïc.
Khi ñöùng tröôùc löôõi göôm traàn cuûa teân ñao phuû ñang ñöa leân cao, Thaùnh Pheâroâ Veren vaãn hieân ngang tuyeân boá: "toâi tin". Khi mieäng bò cheùm khoâng theå noùi ñöôïc nöõa, ngaøi vaãn bình tónh laáy ngoùn tay thaám maùu ñang chaûy raøn rua treân ngöïc vaø vieát leân maët ñaát, nôi ngaøi saép guïc ngaõ laøm cuûa leã, hai chöõ: Toâi Tin.
Ñuùng nhö lôøi Thaùnh Kinh: "Söï chieán thaéng cuûa toâi chính laø ñöùc tin kieân vöõng".
6. Ñöùc tin cuûa anh coâng nhaân
* Xem haønh ñoäng cuûa con, phaûn öùng cuûa con, ñuû bieát ñöùc tin cuûa con soáng ñoäng hay laø "ñöùc tin nhaõn hieäu"! (ÑHV 275).
OÂng aáy laø giaùm ñoác cuûa moät xöôûng kyõ ngheä chuyeân saûn xuaát noâng cuï. OÂng ta khoâng tin coù Thieân Chuùa vaø cuõng chaúng tin vaøo tinh thaàn traùch nhieäm cuûa caùc coâng nhaân trong xöôûng. Saùng hoâm aáy, hôn 1,000 coâng nhaân trong xöôûng nghe noùi oâng giaùm ñoác ñaõ leân ñöôøng ñi coâng taùc nôi xa, maø sôùm laém cuõng moät thaùng sau môùi trôû veà, nhöng ñeán toái oâng aâm thaàm veà laïi xöôûng. Saùng ngaøy hoâm sau, oâng ñöùng treân vaên phoøng ôû laàu hai quan saùt caùc coâng nhaân laøm vieäc. Boä maët thöïc cuûa moãi ngöôøi ñeàu bò loä: ai ai cuõng löôøi bieáng, nhaùc nhôùn, duy chæ moät anh coâng nhaân luùc naøo cuõng laøm vieäc taän tuïy, haêng say. Teân anh laø Shirley, ngöôøi Coâng giaùo duy nhaát cuûa xöôûng.
Hoâm sau caùc coâng nhaân nghe raèng, oâng giaùm ñoác ñaõ hoaõn chuyeán ñi vì trôû ngaïi kyõ thuaät! Rieâng Shirley, chaøng ñöôïc goïi leân vaên phoøng:
- Anh Shirley, toâi heát loøng khen ngôïi anh, anh laø moät coâng nhaân toát. Toâi khoâng thaáy ñöùc tin cuûa anh, nhöng nhìn qua coâng vieäc lao ñoäng vaø thaùi ñoä soáng cuûa anh, toâi cuõng hieåu ñöôïc phaàn naøo...
Maáy thaùng sau, caùc coâng nhaân nghe tin oâng giaùm ñoác baét ñaàu hoïc giaùo lyù Coâng giaùo.
7. Thaø bò loät da
* Treân ñöôøng hy voïng, con caàn moät ñòa baøn ñeå chæ ñöôøng cho con trong nhöõng luùc taêm toái gian nan nhaát, ñoù laø ñöùc tin, ñòa baøn Hoäi Thaùnh trao cho con ngaøy chòu pheùp Thaùnh Taåy (ÑHV 271).
Ngaøy kia coù ngöôøi hoûi Fabre, moät nhaø coân truøng hoïc danh tieáng: "OÂng coù tin vaøo Thieân Chuùa khoâng?" - Nhaø baùc hoïc traû lôøi khoâng chuùt ngaàn ngaïi: "Toâi khoâng theå noùi khoâng tin vaøo Thieân Chuùa. Vì khoâng coù Ngöôøi, moïi söï ñeàu toái ñen, toâi cuõng chaúng hieåu ñöôïc tí gì. Toâi thaø bò loät da coøn hôn laø ñeå maát nieàm tin vaøo Thieân Chuùa ".