Vaán Naïn Ngöøa Thai Vaø Phaù Thai
Lm. Traàn Maïnh Huøng, DCCT
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Phaù Thai (Phaàn IV)
IV. Phaù Thai tröïc Tieáp - Phaù Thai Giaùn Tieáp
Baây giôø, chuùng ta seõ duyeät xem nguyeân taéc hieäu quaû song ñoâi ñaõ ñöa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo La-Maõ ñeán laäp tröôøng nhö theá naøo veà vieäc phaù thai. Theo truyeàn thoáng töø xöa ñeán nay: Giaùo Hoäi caám moïi cuoäc phaù thai tröïc tieáp, nhöng cho pheùp phaù thai giaùn tieáp vôùi moät soá ñieàu kieän. Noùi caùch khaùc, Giaùo Hoäi daïy raèng khoâng ñöôïc coá yù hay tröïc tieáp phaù thai, nhöng Giaùo Hoäi chöøa choã cho vieäc phaù thai giaùn tieáp hoaëc "ñöôïc pheùp" hoaëc "ñaønh phaûi chòu". Thí duï ñieån hình thöôøng ñöôïc tröng daãn veà vieäc phaù thai giaùn tieáp laø vieäc phaù thai xaûy ra do vieäc caét boû ung thö töû cung nôi ngöôøi phuï nöõ ñang mang thai, hoaëc vieäc caét boû oáng daãn tröùng ñang chöùa moät "baøo thai" ñaõ ñöôïc thuï thai ngoaøi töû cung. Chuùng ta haõy xem xeùt coi söï vieäc aáy ñöôïc dieãn tieán ra sao.
Neáu moät phuï nöõ ñang mang thai ñöôïc 3 ñeán 4 thaùng, roài khaùm phaù ra baø ta ñang bò ung thö töû cung, thì veà maët luaân lyù, coù theå cho pheùp baø ta ñöôïc giaûi phaãu ñeå caét boû phaàn töû cung ñaõ bò ung thö (töùc laø boä phaän bò nhieãm beänh), vaø haäu quaû taát nhieân seõ laø caùi cheát cuûa thai nhi. Veà maët luaân lyù, lyù do caên baûn ñöôïc ñöa ra cho tröôøng hôïp naøy döïa treân caùc quy ñònh cuûa nguyeân taéc hieäu quaû song ñoâi:
Phaãu thuaät caét töû cung laø haønh ñoäng trung tính veà maët luaân lyù; noù khoâng xaáu töï thaân;
YÙ höôùng laø giöõ maïng soáng ngöôøi phuï nöõ ñang mang thai baèng caùch caét boû boä phaän bò ung thö khoûi cô theå baø ta, tröôùc khi beänh ung thö lan truyeàn; ñoù laø hieäu quaû toát vaø ñöôïc öôùc muoán, ñeán möùc coù theå caét boû töû cung ñang mang caû khoái u aùc tính laãn baøo thai;
Caùi cheát cuûa baøo thai (haäu quaû xaáu ñöôïc pheùp xaûy ñeán) khoâng phaûi laø caùi laøm cho söï soáng vaø söùc khoûe cuûa ngöôøi phuï nöõ ñoù ñöôïc baûo toaøn (hieäu quaû toát); ñuùng hôn, caû hieäu quaû toát laãn haäu quaû xaáu ñeàu sinh ra töø haønh ñoäng ñaàu tieân laø vieäc caét boû töû cung;
lyù do caân xöùng vaø ñaày ñuû ñeå thöïc hieän phaãu thuaät caét boû töû cung vaø ñaønh chaáp nhaän caùi cheát khoâng theå traùnh khoûi cuûa thai nhi laø söï baûo veä söï soáng cuûa ngöôøi phuï nöõ. Trong tình theá aáy, baøo thai ñöôïc coi laø bò huyû dieät caùch giaùn tieáp; vaø vieäc phaù thai ñöôïc noùi ñeán nhö laø moät söï phaù thai giaùn tieáp. Taát nhieân chuùng ta coù theå möôøng töôïng raèng: giaû söû ngöôøi phuï nöõ aáy ñaõ mang thai khaù laâu vaø thai nhi coù leõ saép söûa ñöôïc chaøo ñôøi; vaø baø ta coù theå quyeát ñònh dôøi cuoäc phaãu thuaät caét boû töû cung cho ñeán sau khi thai nhi thöïc söï ñöôïc sinh ra caùch an toaøn, song baø ta khoâng bò buoäc, veà luaân lyù, phaûi quyeát ñònh nhö vaäy.
Khi phaûi ñoái phoù vôùi "caên beänh" baøo thai ôû sai choã, nghóa laø thuï thai ngoaøi töû cung, veà maët luaân lyù, coù theå phaân tích theo nhö ví duï treân ñaây. Tuy nhieân, caàn ghi nhaän ngay laäp töùc raèng: trong tröôøng hôïp baøo thai thuï thai ngoaøi töû cung, töùc laø khi moät maàm phoâi baét ñaàu phaùt trieån, thí duï, trong moät oáng daãn tröùng, thì nguyeân nhaân cuûa "beänh lyù" vaø moái quan taâm y khoa laø söï hieän dieän cuûa chính maàm phoâi. Maàm phoâi taêng tröôûng khoâng ñuùng choã, vaø thöïc teá laø khoâng coù cô may soáng soùt. Ñaøng khaùc, noù laïi coøn taïo ra moät söï ñe doïa thaät söï ñoái vôùi söï soáng vaø söùc khoûe cuûa ngöôøi meï. Bôûi vì neáu coù tieáp tuïc ñeå noù toàn taïi trong oáng daãn tröùng, noù seõ laøm beå oáng daãn tröùng, gaây ra söï xuaát huyeát traàm troïng.
Thoaït tieân, caùc nhaø thaàn hoïc luaân lyù chuû tröông raèng khoâng ñöôïc can thieäp gì caû tröôùc khi oáng daãn tröùng beå. Khi oáng daãn tröùng beå, coù theå coi ñoù laø moät cô quan bò beänh, vaø nhö theá caàn phaûi bò caét boû duø noù ñang chöùa moät maàm phoâi hay baøo thai. Gaàn ñaây, caùc yù kieán thaàn hoïc nghieâng veà chuû tröông raèng khoâng nhaát thieát phaûi chôø oáng daãn tröùng beå môùi ñöôïc caét oáng daãn tröùng. Ñuùng hôn, coù theå coi oáng daãn tröùng bò beänh tröôùc khi xaûy ra hieän töôïng beå, vaø do ñoù, caàn caét boû. Caàn hieåu raèng trong tröôøng hôïp nhö theá, duø tröôùc hay sau khi oáng daãn tröùng beå, caùc thuû thuaät y khoa (voán ñöôïc chæ ñònh phuø hôïp veà luaân lyù) ñoøi hoûi phaûi caét phaàn oáng daãn tröùng ñang chöùa maàm phoâi; vaø sau ñoù thì khaâu hai ñaàu cuûa oáng daãn tröùng laïi, caùi cheát cuûa maàm phoâi ñöôïc coi nhö laø moät söï huûy dieät giaùn tieáp vaø vieäc phaù thai ñöôïc xem laø giaùn tieáp, do ñoù coù theå chaáp nhaän ñöôïc veà maët luaân lyù. Taát caû caùc ñieàu kieän söû duïng nguyeân taéc hieäu quaû song ñoâi ñeàu ñöôïc thoûa maõn: moät haønh vi khoâng xaáu (vieäc caét boû moät boä phaän bò beänh) ñöôïc thöïc hieän vôùi moät yù höôùng toát laø baûo toàn maïng soáng ngöôøi phuï nöõ (lyù do caân xöùng); haäu quaû xaáu (caùi cheát cuûa thai nhi) cuûa haønh ñoäng ñaàu tieân laø ñieàu khoâng ñöôïc mong muoán vaø khoâng phaûi laø phöông tieän ñöôïc duøng ñeå phuïc vuï cho hieäu quaû toát.
Tuy nhieân, vaán ñeà ñöôïc ñöa ra lieân quan ñeán vieäc cho pheùp - xeùt veà maët luaân lyù - ñeå söû duïng moät caùch thöùc phaãu thuaät khaùc, ñöùng tröôùc hieän töôïng oáng daãn tröùng bò beänh. Giaû söû ngöôøi ta coù theå, moät caùch ñôn giaûn, loaïi boû maàm phoâi töø beân trong oáng daãn tröùng maø khoâng caàn phaûi caét boû baát cöù phaàn naøo cuûa oáng daãn tröùng, vaø do ñoù, baûo toaøn ñöôïc khaû naêng mang thai cuûa ngöôøi phuï nöõ, vì baø ta coøn caû hai oáng daãn tröùng thay vì moät. (Ngaøy nay, phaãu thuaät baèng la-de cho pheùp ngöôøi ta coù theå loaïi boû baøo thai töø trong oáng daãn tröùng, laø nôi maø caùi baøo thai thuï thai ngoaøi töû cung ñang phaùt trieån). Cöù cho raèng caùch laøm ñoù laø hôïp lyù veà phöông dieän y khoa vaø seõ khoâng taïo seïo caùc moâ beân trong oáng daãn tröùng (laø ñieàu laøm taêng khaû naêng ngöôøi beänh sau naøy seõ laïi bò thuï thai ngoaøi töû cung), thì kyõ thuaät ñoù vaãn khoâng theå ñöôïc Giaùo Hoäi Coâng Giaùo chaáp nhaän veà maët luaân lyù, vì trong tröôøng hôïp naøy, caùi cheát cuûa baøo thai bò coi laø söï taøn saùt tröïc tieáp vaø phaù thai bò coi laø phaù thai tröïc tieáp.
Trong phaàn noùi veà vaán ñeà khi naøo söï soáng con ngöôøi coù theå bò töôùc ñoaït, toâi ñaõ trình baøy raèng: Giaùo Hoäi Coâng Giaùo chaáp nhaän cho phaù thai giaùn tieáp khi coù lyù do ñaày ñuû vaø caân xöùng, thí duï ñeå baûo veä maïng soáng cuûa ngöôøi meï. Tuy nhieân, caàn ghi nhaän raèng: seõ laø sai laàm khi keát luaän raèng Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, theo caùch aáy, taùn thaønh caùi thöôøng ñöôïc nhaéc ñeán nhö laø "lieäu-phaùp phaù thai" (söï phaù thai nhaèm ñeå chöõa beänh). Bôûi leõ, nhö John Connery ñaõ löu yù:
Phaù thai trong nhöõng tröôøng hôïp ñöôïc pheùp, thöïc söï khoâng phaûi laø moät lieäu phaùp. Lieäu phaùp laø vieäc caét boû cô quan bò beänh (ví duï töû cung bò ung thö). Coù leõ seõ chính xaùc hôn neáu giôùi haïn cuïm töø "lieäu phaùp phaù thai" vaøo nhöõng tröôøng hôïp phaù thai ñuùng laø moät caùch trò beänh. Nhö theá, seõ raát khoâng ñuùng söï thaät khi noùi raèng Giaùo Hoäi taùn thaønh lieäu phaùp phaù thai. Ñieàu maø Giaùo Hoäi chaáp thuaän, ñoù laø phaù thai nhö laø caùi coù theå xaûy ra vì caùc lieäu phaùp khaùc. Theo truyeàn thoáng, caùc nhaø thaàn hoïc Coâng Giaùo chaáp nhaän vieäc loaïi boû töû cung bò ung thö vaø oáng daãn tröùng bò beänh; hoï khoâng heà chaáp nhaän vieäc phaù thai nhaèm giaûi quyeát vaán ñeà tim maïch, hoaëc moät caùch phaù thai ñeå giaûi quyeát vaán ñeà thuoäc phaïm vi phuï saûn, coù tính caùch ñe doïa maïng soáng cuûa ngöôøi meï.
Connery coi vieäc giaùn tieáp phaù thai nhö laø ñieàu coù khaû naêng phaûi xaûy ra vì caùc lieäu phaùp khaùc maø ngöôøi phuï nöõ caàn. Xeùt nhö laø caùi thöù yeáu vaø laø haäu quaû ñi keøm, phaù thai ñöôïc coi nhö laø ñieàu khoâng mong öôùc xaûy ra, vaø vì theá, noù ñöôïc chaáp nhaän. Nhöng, trong moïi tröôøng hôïp khaùc, neáu chính vieäc phaù thai khi phaûi ñoái ñaàu vôùi beänh tim maïch cuûa ngöôøi phuï nöõ laø lieäu phaùp ñöôïc ñeà nghò, thì vieäc phaù thai bò coi laø vieäc coá yù vaø bò caám veà phöông dieän luaân lyù. Noùi nhö Connery, neáu vieäc loaïi boû thai nhi, chính noù, nhaèm giaûi quyeát vaán ñeà cuûa ngöôøi meï, thì noù seõ bò coi laø phaù thai coá yù, vaø thaät söï vi phaïm giôùi luaät caám gieát ngöôøi. Tuy nhieân, neáu caùc phöông theá baûo veä söï soáng cuûa ngöôøi meï khoâng phaûi laø loaïi boû thai nhi maø laø loaïi boû moät cô quan bò beänh, thì vieäc loaïi boû thai nhi khoâng bò coi laø coá yù, do ñoù khoâng phaûi laø phaïm ñieàu caám, khoâng phaûi laø gieát ngöôøi, maø chæ laø keát quaû khoâng theå traùnh khoûi cuûa moät caùch ñieàu trò hôïp phaùp hoaøn toaøn.
Connery coøn cho chuùng ta hay raèng coù moät truyeàn thoáng luaân lyù laâu ñôøi, ñaëc bieät laø cuûa caùc thaàn hoïc gia Doøng Teân, daïy raèng ngöôøi meï khoâng caàn phaûi boû caùch ñieàu trò baûo veä maïng soáng cuûa baø ta ñeå baûo toaøn thai nhi. Nhö theá, khi söï soáng cuûa ngöôøi meï laâm nguy, luaät buoäc baø ta giöõ gìn söï soáng cuûa thai nhi ngöng hieäu löïc, vaø baø ta coù theå ñöôïc ñieàu trò theo caùch theá ñöôïc coi laø caàn thieát ñeå baûo veä maïng soáng cuûa baø. Tuy nhieân, truyeàn thoáng cuõng daïy raèng - vaø ñaây laø moät ñieàu raát quan troïng - duø luaät buoäc baûo veä maïng soáng thai nhi ngöng hieäu löïc trong tình hình maïng soáng cuûa ngöôøi meï bò ñe doïa, song saâu xa beân trong vaãn coøn söï caàm buoäc cuûa giôùi luaät caám gieát ngöôøi. Vì lyù do ñoù maø truyeàn thoáng luaân lyù Coâng Giaùo baùc boû tính hôïp phaùp cuûa caùc caùch ñieàu trò baûo toaøn maïng soáng ngöôøi meï baèng caùch phaù thai hoaëc nhaèm vaøo vieäc phaù thai (ôû ñaây laø nhaèm gieát haïi moät thai nhi). Nhö vaäy, theo luaân lyù truyeàn thoáng, luaät caám gieát thai nhi vaø luaät buoäc baûo veä maïng soáng cuûa thai nhi phaân bieät nhau raát roõ raøng, vaø luaät buoäc baûo veä maïng soáng thai nhi coù theå ngöng hieäu löïc trong nhöõng hoaøn caûnh cöïc ñoan.
Theo laäp tröôøng chính thöùc cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, luaät caám saùt haïi thai nhi ñöôïc löu truyeàn theo höôùng cuûa quan ñieåm caám saùt haïi thai nhi caùch tröïc tieáp hoaëc coá yù, vaø söï caám ñoaùn ñoù ñöôïc dieãn ñaït trong luaät cuûa Giaùo Hoäi: hoaøn toaøn chính thöùc caám moïi cuoäc phaù thai tröïc tieáp. Ñoàng thôøi, Giaùo Hoäi thöøa nhaän ngöôøi phuï nöõ khoâng bò ñoøi buoäc tuyeät ñoái baûo veä maïng soáng thai nhi, vaø söï thöøa nhaän ñoù ñöôïc dieãn taû trong giaùo huaán daïy raèng vieäc phaù thai giaùn tieáp, thöù yeáu laø vieäc ñöôïc pheùp laøm, mieãn laø coù lyù do ñaày ñuû hay caân xöùng. Vieäc phaù thai giaùn tieáp laø vieäc laøm maø ôû ñoù, söï cheát cuûa thai nhi laø taát thieát, khoâng theå traùnh ñöôïc, vaø khoâng chuû tröông nhaém ñeán. Noùi caùch khaùc, caùi cheát cuûa thai nhi xaûy ra nhö laø keát quaû cuûa moät haønh ñoäng khoâng phaûi laø haønh ñoäng ñöôïc ñeà xuaát nhaèm muïc ñích truïc xuaát thai nhi ra khoûi thaân theå ngöôøi meï. Nhö vaäy, trong tröôøng hôïp khi moät phuï nöõ xeùt laø raát caàn ñöôïc phaãu thuaät ñeå baûo toaøn sinh maïng (phaãu thuaät tim vaø daï daøy), hoaëc raát caàn moät soá loaïi thuoác hoaëc hoaù chaát trò lieäu, ngöôøi phuï nöõ ñoù, veà maët luaân lyù, khoâng bò buoäc phaûi töø choái nhöõng söï can thieäp y khoa nhö vaäy, duø thaäm chí bieát laø chuùng seõ gaây nguy hieåm thöïc söï cho söùc khoeû hoaëc maïng soáng cuûa thai nhi trong loøng baø.
Toâi öôùc muoán ñöôïc laøm saùng toû söï noái keát khaù thuù vò giöõa nhöõng quan ñieåm vaø nhöõng cuïm töø ñaõ ñöôïc söû duïng ra trong giaùo huaán chính thöùc cuûa Giaùo Hoäi veà vaán ñeà phaù thai.
Phaù thai tröïc tieáp hoaëc "chính noù laø moät lieäu-phaùp" thì ñöôïc goïi laø phaù thai coá yù vaø nhö theá ñöôïc coi laø voâ luaân; phaù thai giaùn tieáp (hoaëc thöù yeáu) ñöôïc coi laø phaù thai khoâng coá yù vaø ñöôïc pheùp veà maët luaân lyù. Trong tröôøng hôïp phaù thai thöù nhaát, vieäc saùt haïi thai nhi bò coi laø tröïc tieáp, coù chuû yù vaø do vaäy laø voâ luaân; trong khi ñoù, ôû tröôøng hôïp phaù thai thöù hai, caùi cheát cuûa thai nhi bò coi laø giaùn tieáp, khoâng chuû yù, vaø do vaäy, hôïp luaân lyù. Nhöng coù moät vaán naïn ñöôïc neâu leân: laøm theá naøo ñeå xaùc ñònh caùch chính xaùc "yù ñònh" thöïc söï cuûa moät ngöôøi naøo ñoù, lieân quan söï toân troïng ñoái vôùi caùi cheát cuûa thai nhi? Ñaâu laø ñieåm chuaån vaø laø ñieåm qui chieáu nhaän thaáy ñöôïc, ñeå phaân bieät giöõa phaù thai tröïc tieáp - coá yù vôùi phaù thai giaùn tieáp -khoâng chuû yù? Trong thöïc teá, caùc lyù leõ vaø laäp tröôøng chính thöùc cuûa Giaùo Hoäi ñöôïc dieãn taû nhö sau: vieäc phaù thai tröïc tieáp laø moät vieäc laøm coá yù hoaëc coù chuû yù, vaø söï coá yù ñoù loä ra bôûi vieäc coi caùi gì ñoù laø ñoái töôïng tröïc tieáp vaø duy nhaát cuûa haønh ñoäng theå lyù hoaëc cuûa thuû-thuaät y-khoa. Nhö theá, ñoái töôïng hoaëc muïc ñích cuûa yù ñònh tröïc tieáp cuûa ngöôøi aáy ñöôïc ñoàng nhaát vôùi ñoái töôïng tröïc tieáp cuûa moät haønh ñoäng theå lyù duy nhaát. Quaû thöïc, "Baûn chæ thò cuûa Hieäp-hoäi caùc beänh-vieän Coâng-Giaùo" ñaõ nhaéc ñeán vieäc saùt haïi tröïc tieáp nhö laø moät thuû-thuaät chæ ñem laïi "haäu-quaû duy nhaát vaø laäp töùc" laø caùi cheát cuûa moät maïng ngöôøi (soá 12).
Nhö vaäy, tình hình laø theá naøy: neáu chính thai nhi bò cheát bôûi vieäc bò loaïi boû hoaëc bôûi caùc chaát hooùc-moân (kích thích toá) gaây phaù thai, thì caùi cheát aáy bò coi laø tröïc tieáp vaø do chuû yù, vaø veà phöông dieän luaân lyù, ñoù laø ñieàu ñaùng bò leân aùn. Ngöôïc laïi, neáu söï can thieäp y khoa "ñuïng ñeán" vaø caét boû boä phaän maéc beänh ñang chöùa thai nhi, thì vieäc loaïi boû thai nhi ñöôïc coi laø khoâng coá yù vaø giaùn tieáp, vaø do ñoù, ñöôïc pheùp laøm. Vaäy, nhö chuùng ta ñaõ thaáy töø ñaàu, Giaùo Hoäi daïy raèng: khi phaûi ñoái dieän vôùi vaán ñeà oáng daãn tröùng bò beänh thì coù theå caét boû oáng daãn tröùng ñang chöùa baøo thai, nhöng veà maët luaân lyù, caám haún vieäc loaïi boû nguyeân moät mình baøo thai, vaø bôûi ñoù, ñeå cho oáng daãn tröùng ñöôïc nguyeân veïn vôùi hy voïng baûo toaøn ñöôïc khaû naêng mang thai cuûa ngöôøi phuï nöõ.
Ngaøy nay, moät soá nhaø luaân lyù thaáy khoù chaáp nhaän laäp tröôøng cuûa Giaùo Hoäi veà ñieåm ñoù. Hoï nghó caùch trình baøy nhö theá cuûa Giaùo Hoäi chöa phaûn aûnh hôïp lyù veà maët traät töï töï nhieân, hoaëc coù theå chöùng minh toû töôøng veà ñoäng löïc thöïc söï cuûa ngöôøi ta. Noùi caùch khaùc, chaúng coù gì roõ raøng chöùng minh cho thaáy raèng: ngöôøi ñaøn baø vaø oâng baùc só, trong tröôøng hôïp huûy boû baøo thai trong oáng daãn tröùng, luoân luoân yù thöùc caùch minh baïch veà caùi cheát cuûa thai nhi hôn, khi hoï caét oáng daãn tröùng ñang chöùa thai nhi beân trong. Nhö theá, moät luaän cöù coù theå ñöôïc ñöa ra laø trong caùch laøm cuûa hoï: yù ñònh duy nhaát vaø thöïc tieãn khoâng phaûi laø gieát cheát thai nhi, maø laø baûo veä söï soáng cuûa ngöôøi meï, vaø neáu coù theå, baèng caùch ñoù, goùp phaàn baûo veä khaû naêng mang thai cuûa baø ta; nhö theá thì toát hôn nhieàu. Toâi xin pheùp ñeå giaûi thích ñieàu naøy roõ hôn moät chuùt, ñeå chuùng ta naém baét ñöôïc loái lyù luaän nhö ñaõ gôïi yù ôû treân. Vieäc caét moät phaàn oáng daãn tröùng, trong ñoù coù thai nhi vaø vieäc giaûi phaãu tröïc tieáp treân thai nhi, haäu quaû cuûa caû hai haønh ñoäng ñeàu daãn ñeá söï kieän laø thai nhi ñeàu bò cheát. Vaäy thì, neáu nhö caû hai vieäc laøm ñeàu daãn ñeán moät haäu quaû gioáng nhau y heät, thì taïi sao Giaùo Hoäi khoâng cho pheùp ñöôïc coi laø xöùng hôïp veà maët luaân lyù ñeå cho baùc só ñöôïc giaûi phaãu tröïc tieáp treân thai nhi vaø vôùi phöông phaùp naøy coøn coù theå baûo ñaûm vaø duy trì söï thuï thai cuûa ngöôøi meï sau naøy. Theâm vaøo ñoù, muïc ñích cuûa vieäc giaûi phaãu vaø yù muoán cuûa vò baùc só laø ñeå cöùu ngöôøi meï chöù khoâng phaûi laø tröïc tieáp töôùc ñi maïng soáng cuûa thai nhi, vì vôùi caên beänh ung thö töû cung, thì baøo thai cuõng seõ phaûi cheát.
Lm Traàn Maïnh Huøng, DCCT (Roma)
(Trích daãn töø Ephata Vieät Nam, naêm 2002)