Suy nieäm Naêm Thaùnh Loøng Thöông Xoùt
Hoái haän
Hoái haän.
Hoái haän laø taâm traïng cuûa moät ngöôøi, sau khi ñaõ laøm ñieàu khoâng toát, caûm thaáy day döùt löông taâm veà ñieàu sai traùi mình ñaõ laøm. Moät ngöôøi hoái haän thöôøng mong muoán söûa laïi loãi laàm cuûa mình, hoaëc muoán buø ñaép nhöõng thieät haïi veà danh döï cuõng nhö vaät chaát mình ñaõ gaây ra cho ngöôøi khaùc. Hoái haän laø söï thöùc tænh löông taâm vaø laø khôûi ñaàu cuûa haønh trình trôû veà, ñeå saùm hoái vaø canh taân ñoåi ñôøi.
Daân gian ta coù caâu: "Ñaùnh ngöôøi chaïy ñi, ai nôõ ñaùnh ngöôøi chaïy laïi". Ñieàu naøy cho thaáy cuoäc ñôøi raát bao dung ñoái vôùi nhöõng ai laàm loãi. Moät khi hoï ñaõ nhaän ra sai laàm cuûa mình vaø quyeát taâm ñoaïn tuyeät vôùi quaù khöù, trôû veà hoaøn löông, thì khoâng ai nôõ choái töø. Hoï laø nhöõng ngöôøi can ñaûm "chaïy laïi" ñeå hoøa nhaäp vôùi coäng ñoàng xaõ hoäi. Tuy nhieân, ñeå ñöôïc ñoùn nhaän vaø tha thöù, ngöôøi laàm loãi phaûi chöùng minh thieän chí cuûa mình. Hoï cuõng phaûi can ñaûm vöôït leân nhöõng thaønh kieán maëc caûm, quyeát taâm söûa ñoåi haïnh kieåm. Cuoäc ñôøi seõ dang roäng voøng tay ñoùn nhaän vaø queân ñi quaù khöù cuûa nhöõng ai ñaõ troùt laàm loãi maø hoái haän aên naên.
Coù nhöõng khi nieàm hoái haän laïi trôû neân quaù muoän maøng, khoâng coøn cô hoäi ñeå söûa chöõa laàm loãi. Ñoù laø tröôøng hôïp nhöõng ngöôøi phaïm phaùp vaø phaûi ra tröôùc vaønh moùng ngöïa. Ñoù cuõng laø nhöõng ñöùa con baát hieáu maø khi tænh ngoä thì cha meï ñaõ qua ñôøi, hoaëc nhöõng anh em trong gia ñình, vì maâu thuaãn xung ñoät, quyeát ñoaïn tuyeät tình thaân maø nay söï cheát khoâng cho hoï gaëp laïi ñeå hoøa giaûi. Coøn bieát bao tröôøng hôïp khaùc nöõa, khi maø söï ích kyû, ghen gheùt laøm cho ngöôøi thaân trôû thaønh keû thuø, ngöôøi thieát nghóa coi nhau nhö ngöôøi döng. Moät luùc naøo ñoù, khi thöùc tænh löông taâm, hoï muoán ngöôøi naèm xuoáng soáng laïi chæ moät giaây ñeå hoï noùi lôøi xin loãi vaø toû baøy nieàm hoái haän, nhöng ñaõ quaù muoän maøng.
Coù nhöõng ngöôøi laøm ñieàu xaáu maø khoâng heà hoái haän, vì löông taâm hoï ñaõ trôû neân chai ñaù, khieán hoï soáng kheùp kín vôùi nhöõng ngöôøi xung quanh, hoaëc coá tình laøm ñieàu sai traùi. Söï thuø haän hoaëc lôïi ích caù nhaân ñaõ laøm cho hoï muø quaùng, khoâng nhìn thaáy leõ phaûi. Khoâng bieát hoái haän, cuoäc soáng seõ lan traøn baïo löïc, con ngöôøi ngaøy caøng trôû neân hoang daõ ñoái vôùi nhau. Coù nhöõng ngöôøi vì loøng tham maø ñang tieáp tay cho keû aùc gieát haïi chính ñoàng baøo mình. Ñoù laø nhöõng tröôøng hôïp taøng tröõ vaø tieâu thuï thöïc phaåm nhieãm ñoäc, thuoác chöõa beänh giaû, hoùa chaát gaây ñoäc haïi ñeán thöïc vaät vaø moâi tröôøng. Nhöõng haønh ñoäng naøy gaây thieät haïi nghieâm troïng vaø laâu daøi ñeán töông lai cuûa moät daân toäc. Neáu bieát hoái haän, hoï seõ thöùc tænh löông taâm, chaám döùt nhöõng haønh ñoäng ñoäc aùc, gaây aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán maïng soáng vaø moâi tröôøng.
Hoái haän laø taâm traïng cuûa ngöôøi con thöù trong duï ngoân "Ngöôøi cha nhaân haäu" ñöôïc Thaùnh Luca ghi laïi trong Tin Möøng (x. Lc 15). Ngöôøi con thöù thöùc tænh sau khi anh ñaõ phung phí heát tieàn cuûa vaøo nhöõng cuoäc aên chôi traùc taùng. Anh ñaõ tænh ngoä sau moät côn aûo töôûng keùo daøi. Anh vôõ moäng, vì cuoäc ñôøi naøy nghieät ngaõ, khoâng gioáng nhö anh töôûng töôïng. Nhöõng böõa tieäc xa hoa thaâu ñeâm suoát saùng, nhöõng coâ chaân daøi ñaày quyeán ruõ# taát caû ñaõ trôû thaønh quaù khöù vì anh heát tieàn baïc. Cuøng vôùi nieàm hoái haän, laø söï nhuïc nhaõ eâ cheà vaø thaát voïng ñau ñôùn. Ñieàu may maén coøn laïi nôi anh, ñoù laø tieáng noùi cuûa löông taâm nhaéc baûo cho anh bieát nhöõng gì ñaõ laøm laø sai traùi, laø "ñaéc toäi vôùi trôøi vaø ñaéc toäi vôùi cha". Nieàm hoái haän laø böôùc khôûi ñaàu daãn ñöa anh trôû veà, giuùp anh ñoùn nhaän loøng bao dung nhaân haäu cuûa cha mình vaø ñöôïc hoøa nhaäp vôùi coäng ñoàng xaõ hoäi.
Muøa Chay giuùp chuùng ta trôû veà vôùi Chuùa, khieâm toán nhìn nhaän nhöõng toäi loãi vaø xin Ngaøi tha thöù. Nhöõng thöïc haønh saùm hoái cuûa Muøa Chay khoâng döøng laïi ôû taâm traïng hoái haän, maø coøn daãn tôùi vieäc giao hoøa vôùi Chuùa qua bí tích Giaûi toäi. Giaùo lyù vaãn phaân bieät hai hình thöùc aên naên toäi, goïi laø "aên naên toäi caùch troïn" vaø "aên naên toäi caùch chaúng troïn". Nhöõng baûn vaên giaùo lyù tröôùc kia vieát laø "aên naên toäi Con-tri-xong (bôûi chöõ Contrition, nghóa laø haønh ñoäng saùm hoái ñöôïc thuùc ñaåy baúng loøng meán - töùc laø aên naên toäi caùch troïn) vaø aên naên toäi A-tri-xong (bôûi chöõ Attrition - coù nghóa laø do ñau buoàn, meät moûi, sôï haõi - töùc laø aên naên toäi caùch chaúng troïn)". Saùch Giaùo lyù cuûa Giaùo Hoäi Coâng giaùo giaûi thích nhö sau:
"Khi söï aên naên toäi xuaát phaùt töø loøng yeâu meán Chuùa treân heát moïi söï, thì ñöôïc goïi laø aên naên toäi "caùch troïn" (aên naên do ñöùc meán). Caùch aên naên toäi naøy xoùa boû caùc toäi nheï; vaø cuõng ñem laïi ôn tha thöù caùc toäi troïng, neáu hoái nhaân quyeát taâm ñi xöng toäi caøng sôùm caøng toát" (soá 1452).
"AÊn naên toäi "caùch chaúng troïn" (hoaëc hoái haän) cuõng laø moät hoàng aân cuûa Thieân Chuùa, moät thuùc ñaåy cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Noù phaùt sinh khi thaáy söï xaáu xa cuûa toäi loãi hoaëc vì sôï bò luaän phaït ñôøi ñôøi vaø sôï caùc hình phaït khaùc maø keû toäi loãi phaûi chòu (aên naên do sôï haõi). Söï khích ñoäng löông taâm nhö vaäy coù theå laø khôûi ñaàu cuûa moät tieán trình noäi taâm, tieán trình naøy seõ ñöôïc hoaøn taát döôùi taùc ñoäng cuûa aân suûng nhôø ôn xaù giaûi bí tích. Vieäc aên naên toäi caùch chaúng troïn töï noù khoâng ñem laïi ôn tha thöù caùc toäi troïng, nhöng chuaån bò taâm hoàn ñoùn nhaän ôn tha toäi trong bí tích Thoáng Hoái" (soá 1453).
Muøa Chay cuõng giuùp chuùng ta môû roäng taám loøng tha thöù vaø ñoùn nhaän anh chò em, maëc daàu hoï coøn nhieàu khieám khuyeát baát toaøn. Chuùa Gieâsu daïy chuùng ta: "Neáu coù anh em con loãi phaïm, con haõy raên baûo noù, vaø neáu noù hoái caûi, thì haõy tha thöù cho noù; cho duø moät ngaøy noù phaïm ñeán con baûy laàn, vaø baûy laàn noù trôû laïi noùi cuøng con raèng: 'Toâi hoái haän', thì con haõy tha thöù cho noù" ( Lc 17,5).
Khôûi ñi töø moät yeáu toá taâm lyù, hoái haän giuùp ta nhìn laïi mình trong moái töông quan vôùi Chuùa vaø vôùi anh chò em, töø ñoù chuùng ta söûa mình, canh taân baûn thaân, môû loøng ñoùn nhaän tình thöông cuûa Chuùa. Thieân Chuùa bao dung nhaân haäu vaø luoân chôø ñoùn chuùng ta trôû veà. Nhöõng ai thaønh taâm vaø khieâm toán seõ ñöôïc Ngaøi ñoùn nhaän, ñeå ñöôïc soáng trong nieàm vui vaø aân suûng doài daøo.
Gm Giuse Vuõ Vaên Thieân
(28-02-2016)