Suy nieäm Naêm Thaùnh Loøng Thöông Xoùt
Luaän thaàn hoïc veà Loøng Chuùa Thöông Xoùt
Luaän thaàn hoïc veà Loøng Chuùa Thöông Xoùt.
Phi Loä - Baøi naøy trích töø moät cuoán saùch cuûa taùc giaû Robert Stackpole, STD. Ñaây laø daïng baøi "cao caáp" lyù luaän thaàn hoïc veà Loøng Chuùa Thöông Xoùt cuûa moät vò Thaùnh Tieán só Giaùo hoäi, raát saâu saéc vaø uyeân thaâm, raát caàn ñoïc ñeå hieåu bieát theâm, vaø ñeå coù theå thöïc haønh ñuùng loøng thöông xoùt. Kieán thöùc veà Loøng Chuùa Thöông Xoùt caàn thieát suoát ñôøi cho moïi ngöôøi, khoâng tröø ai, nhöng thöïc söï caàn thieát hôn ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñang tröïc tieáp tham gia hoaït ñoäng trong caùc coäng ñoaøn Loøng Chuùa Thöông Xoùt.
Ai cuõng laø toäi nhaân, vì theá ai cuõng caàn ñeán Loøng Chuùa Thöông Xoùt. Ñöôïc thöông xoùt roài thì phaûi bieát thöông xoùt ngöôøi khaùc, chöù ñöøng nhö con nôï khoâng bieát xoùt thöông (x. Mt 18:23-35).
Thaùnh Thomas Aquinas (Tieán Só Giaùo Hoäi, 1225-1274, Linh muïc Doøng Ña-minh) ñaõ giaûi thích raát saâu saéc veà lyù do Loøng Chuùa Thöông Xoùt laø trung taâm cuûa Ñöùc Tin Coâng giaùo. Trong boä Toång Luaän Thaàn Hoïc (Summa Theologiae), Thaùnh Thomas ñònh nghóa nhaân ñöùc "thöông xoùt" theá naøy:"Thöông xoùt laø loøng traéc aån trong traùi tim chuùng ta vì söï ñau khoå cuûa ngöôøi khaùc, loøng traéc aån naøy khieán chuùng ta laøm nhöõng gì coù theå ñeå giuùp ñôõ ngöôøi ñoù" (Toång luaän Thaàn hoïc, II-II.30.1).
Ñoái vôùi Thaùnh Thomas, nhaân ñöùc thöông xoùt coù hai phöông dieän: "loøng thöông xoùt xuùc ñoäng" (affective mercy) vaø "loøng thöông xoùt taùc ñoäng" (effective mercy).
Loøng thöông xoùt xuùc ñoäng laø moät caûm xuùc: Caûm thöông noãi khoán khoå cuûa ngöôøi khaùc. Ñoái vôùi vaán ñeà naøy, Thaùnh Thomas noùi raèng loøng thöông ngöôøi coù neàn taûng veà "nhöôïc ñieåm" trong baûn chaát: Söï khieám khuyeát cuûa con ngöôøi veà tính deã bò ñau khoå. Chuùng ta caûm thaáy thöông nhöõng ngöôøi chòu ñau khoå vì chuùng ta cuõng laø ngöôøi bò nhöõng ñau khoå nhö vaäy. Nhö vaäy, söï caûm thoâng vôùi ngöôøi khaùc naûy sinh töø khaû naêng thaáu caûm. Thaùnh Thomas noùi: "Nhöõng ngöôøi töï nhaän mình haïnh phuùc vaø khoûe maïnh ñeán noãi khoâng bò beänh thì coù theå hoï khoâng bieát ñoäng loøng traéc aån" (Toång luaän Thaàn hoïc, II-II.30.2).
Tuy nhieân, ôû möùc ñoä naøo ñoù, cöôøng ñoä cuûa "loøng thöông xoùt xuùc ñoäng" ôû chuùng ta ñoái vôùi söï ñau khoå cuûa ngöôøi khaùc cuõng tuøy vaøo moái quan heä thaân thieát vôùi ngöôøi khaùc: "Ai yeâu thöông thì coi baïn mình nhö chính mình, vaø coi ñau khoå cuûa ngöôøi baïn nhö cuûa mình, caûm thaáy thöông hoï nhö thöông mình" (Toång luaän Thaàn hoïc, II-II.30.2). Chuùng ta coù theå noùi raèng moái quan heä tình caûm deã hình thaønh giöõa baïn beø vôùi nhau, vaø ñieàu naøy taïo neân nhöõng ngöôøi baïn toát coù theå caûm thoâng noãi khoå cuûa nhau. Ví duï, khi chuùng ta nghe noùi ngöôøi baïn, ngöôøi thaân hoaëc ngöôøi yeâu seõ phaûi ñaïi phaãu, töï nhieân chuùng ta caûm thaáy thöông hoï, vaø chuùng ta töï nhuû: "Toâi coù theå hình dung baïn toâi lo laéng theá naøo tröôùc khi phaãu thuaät". Chuùng ta coù theå "hình dung" ñieàu ñoù vì chuùng ta ñaõ töøng bò beänh vaø caàn ñöôïc ñieàu trò. Söï thaáu caûm naøy laø ñieàu maø Thaùnh Thomas coù yù noùi veà "loøng thöông xoùt xuùc ñoäng".
Maët khaùc, "loøng thöông xoùt taùc ñoäng" laø ñieàu chuùng ta laøm, ñoù laø haønh ñoäng tích cöïc vì ñieàu toát cuûa ngöôøi khaùc, coá gaéng giaûm bôùt ñau khoå hoaëc thoûa maõn nhu caàu cuûa ngöôøi khaùc. Theo Thaùnh Thomas, töø Latin misericordia coù nghóa ñen laø "coù traùi tim khoå sôû" - caû veà "xuùc ñoäng" vaø "taùc ñoäng" - veà noãi khoå cuûa ngöôøi khaùc. Ví duï, khi chuùng ta nghe noùi ngöôøi baïn cuûa chuùng ta saép chòu phaãu thuaät, chuùng ta khoâng chæ caûm thoâng maø chuùng ta coøn coù theå coù keá hoaïch ñi thaêm tröôùc vaø sau phaãu thuaät ñeå an uûi ngöôøi baïn ñoù. Ñaây laø "loøng thöông xoùt taùc ñoäng" vì noù thoûa maõn nhu caàu cuûa ngöôøi khaùc. Noùi caùch khaùc, ñoù laø söï caûm thoâng "xuùc ñoäng" chuyeån thaønh "taùc ñoäng" vì ñieàu toát cuûa ngöôøi khaùc.
Thaùnh Thomas nhaän thaáy coù ba "noãi khoå" trong cuoäc ñôøi:
- Thöù nhaát, noãi khoå traùi ngöôïc vôùi loøng khao khaùt töï nhieân veà söï hieän höõu vaø söï soáng: Noãi khoå cuûa ngöôøi beänh.
- Thöù nhì, noãi khoå xaûy ñeán baát ngôø: Noãi khoå do tai naïn.
- Thöù ba, noãi khoå cöïc ñoä: Noãi khoå khi ngöôøi ta theo ñuoåi ñieàu toát, nhöng laïi gaëp ñieàu aùc.
ÔÛ ñaây Thaùnh Thomas nghó veà nhöõng noãi khoå vaø nhöõng ñieàu baát haïnh khieán ngöôøi ta ñaønh loøng raùng chòu, nhöõng noãi khoå khoâng ñaùng phaûi chòu cuûa ngöôøi voâ toäi vaø ngöôøi ñaïo ñöùc. Trong Cöïu öôùc, Thaùnh Gioùp laø taám göông ñieån hình veà daïng ñau khoå naøy. Ngaøi bò ñuû thöù khoå sôû duø khoâng ñaùng phaûi chòu.
Thaùnh Thomas tranh luaän raèng loøng thöông xoùt cuûa con ngöôøi caàn phaûi laø caû "loøng thöông xoùt xuùc ñoäng" vaø "loøng thöông xoùt taùc ñoäng". Tuy nhieân, ñeå laø nhaân ñöùc thöông xoùt ñích thöïc, phaûi coù hai ñaëc tính.
- Thöù nhaát, phaûi coù caên nguyeân "ñuùng lyù". Nghóa laø, veà söï thaät ñau khoå cuûa ngöôøi khaùc, vaø thöïc söï ñoù laø "ñieàu toát" khaùch quan ñoái vôùi ngöôøi khaùc maø chuùng ta tìm caùch giuùp ñôõ. Ví duï, ngöôøi nghieän röôïu coù theå bò chao ñaûo vaø run raåy vì thieáu röôïu, nhöng "lyù do chính ñaùng" ñeà nghò raèng caùch toát nhaát ñoái vôùi vaán ñeà cuûa ngöôøi naøy khoâng laø cho hoï ly röôïu, duø nghó raèng ñieàu ñoù taïm thôøi laøm giaûm noãi khoå cuûa hoï - vaø duø hoï coù theå xin röôïu! Ñieàu thöông xoùt caàn laøm laø cung caáp cho ngöôøi nghieän röôïu caùi gì thöïc söï caàn thieát theo khaùch quan: Cai röôïu.
- Thöù nhì, nhaân ñöùc thöông xoùt ñöôïc chöùng toû trong haønh ñoäng hieäu quaû (loøng thöông xoùt taùc ñoäng) ñoái vôùi ñieàu toát cuûa ngöôøi khaùc, khi coù theå. Neáu chuùng ta chæ "caûm thoâng" vôùi noãi khoå cuûa ngöôøi khaùc vaø "chia seû noãi ñau khoå cuûa hoï" maø khoâng tìm caùch thöùc hieäu quaû ñeå giuùp ñôõ hoï, thì nhaân ñöùc thöông xoùt khoâng toàn taïi trong chuùng ta tôùi möùc ñoä cao.
Thaùnh Thomas ñöa ra hai caâu hoûi lieân quan:
1. Loøng thöông xoùt coù laø nhaân ñöùc cao caû nhaát? Chaéc chaén bao haøm söï cao thöôïng vaø söï cao quyù, ñeán noãi "loøng thöông xoùt taùc ñoäng" laø söï giaûm bôùt nhu caàu vaø noãi khoå cuûa ngöôøi khaùc ñeå khoâng "thöøa thaõi". Chuùng ta giuùp ngöôøi khaùc baèng cuûa caûi, kieán thöùc, kyõ naêng hoaëc söùc maïnh khi chuùng ta thaáy ngöôøi khaùc caàn söï giuùp ñôõ nhö vaäy. Theo nghóa ñoù, loøng thöông xoùt laø haønh ñoäng chieáu coá cuûa ngöôøi coù "dö" söï may maén naøo ñoù ñeå maø chia seû vôùi ngöôøi keùm may maén hôn mình. Neáu ngöôøi coù loøng thöông xoùt laïi "coù ñieàu kieän" (nghóa laø coù ñieàu gì ñoù hoaëc thöù gì ñoù ñeå chia seû), roài nhaân ñöùc chính cuûa hoï seõ laø ñieàu noái keát hoï vôùi söï "coù ñieàu kieän" cuûa hoï. Trong tröôøng hôïp con ngöôøi, nhaân ñöùc "baùc aùi" laø ñieàu keát hieäp hoï vôùi Thieân Chuùa (vì Thieân Chuùa khoâng caàn loøng thöông xoùt): "Do ñoù, vì con ngöôøi coù Thieân Chuùa ôû treân cao, ñöùc aùi keát hieäp vôùi Thieân Chuùa laø ñieàu lôùn hôn loøng thöông xoùt, laøm giaûm caûnh khoå cuûa ngöôøi khaùc" (Toång luaän Thaàn hoïc, II-II.30.4). Maët khaùc, khi chuùng ta caân nhaéc nhaân ñöùc naøo seõ "quaûn lyù" caùc moái quan heä cuûa chuùng ta vôùi tha nhaân, roõ raøng loøng thöông xoùt ñoù tröïc tieáp ñeán vôùi nhöõng ngöôøi thieáu thoán chính laø nhaân ñöùc cao thöôïng nôi con ngöôøi (Toång luaän Thaàn hoïc, II-II.30.4).
2. Loøng thöông xoùt coù laø thuoäc tính cao caû nhaát cuûa Thieân Chuùa? Thaùnh Thomas noùi raèng vì Thieân Chuùa laø Ñaáng tuyeät ñoái, laø Ñaáng saùng taïo töï höõu vaø hoaøn haûo, Ngaøi khoâng bao giôø vò kyû, nhöng luoân luoân vaø chæ haønh ñoäng vôùi loøng ñaïi löôïng vò tha, tuoân ñoå ñieàu toát dö ñaày leân caùc thuï taïo cuûa Ngaøi. Do ñoù, toû loøng thöông xoùt laø ñieàu phuø hôïp vôùi Thieân Chuùa theo caùch ñaëc bieät, vì ñieàu ñoù theå hieän söï hoaøn haûo voâ taän cuûa Ngaøi, söï dö ñaày voâ haïn vaø söï ñaïi löôïng voâ haïn cuûa Ngaøi. Thaùnh Thomas vieát: "Neáu chuùng ta caân nhaéc moät nhaân ñöùc theo söï sôû höõu cuûa noù, chuùng ta coù theå noùi raèng loøng thöông xoùt laø nhaân ñöùc lôùn nhaát trong caùc nhaân ñöùc neáu chính nhaân ñöùc ñoù lôùn nhaát, khoâng ai ôû treân ngaøi vaø moïi ngöôøi ñeàu ôû döôùi Ngaøi" (Toång luaän Thaàn hoïc, II-II.30.4). Dó nhieân, ñieàu naøy chæ ñuùng veà Thieân Chuùa. Nhö vaäy, theo nghóa ñoù,loøng thöông xoùt laø thuoäc tính quan troïng nhaát cuûa Thieân Chuùa.
Vaäy theo Thaùnh Thomas, Loøng Chuùa Thöông Xoùt laø gì? Ñoù khoâng theå laø caûm xuùc hoaëc tình caûm vì Thieân Chuùa hoaøn haûo voâ cuøng vaø baát bieán, Ngaøi khoâng theå thay ñoåi caùc caûm xuùc "xaûy ra" vôùi Ngaøi, "khaéc phuïc" Ngaøi, hoaëc laøm giaûm söï vieân maõn cuûa Ngaøi baèng baát cöù caùch naøo. Nhö vaäy, Thaùnh Thomas noùi raèng Loøng Chuùa Thöông Xoùt "taùc ñoäng", chöù khoâng "xuùc ñoäng". Noùi caùch khaùc, loøng thöông xoùt cuûa Ngaøi ñöôïc dieãn taû trong haønh ñoäng tích cöïc maø tình yeâu laø lieäu phaùp chöõa trò ñau khoå vaø thoûa maõn nhu caàu cuûa caùc thuï taïo, chia seû vôùi hoï trong söï hoaøn haûo cuûa Ngaøi. Thaùnh Thomas vieát: "Caûm thaáy buoàn veà noãi khoå cuûa ngöôøi khaùc khoâng laø thuoäc tính cuûa Thieân Chuùa, nhöng loaïi tröø ñau khoå môùi laø thuoäc tính cuûa Ngaøi, vaø ôû ñaây chuùng ta coù yù noùi tôùi baát kyø nhöôïc ñieåm naøo. Caùc khuyeát ñieåm khoâng ñöôïc loaïi boû ñeå cöùu vôùt maø ñeå ñaït ñöôïc söï thieän, vaø nhö chuùng ta noùi: Thieân Chuùa laø nguoàn maïch söï thieän" (Toång luaän Thaàn hoïc, I.21.3).
Theo Thaùnh Thomas, treân heát moïi ñieàu, söï tha toäi laø bieåu hieän Loøng Thöông Xoùt cuûa Thieân Chuùa. Tha toäi laø quyeàn tuyeät ñoái cuûa Thieân Chuùa: Tình yeâu Thieân Chuùa chöùng toû maïnh hôn toäi loãi vaø söï döõ. Khi con ngöôøi tha thöù cho nhau, chuùng ta kieàm cheá côn giaän döõ, ñeø neùn söï phaãn uaát, vaø huûy boû moïi caùch traû thuø. Nhöng chuùng ta khoâng theå mieãn giaûm chính caùc khuyeát ñieåm. Chæ coù Thieân Chuùa môùi coù theå thay ñoåi yù muoán cuûa keû baát löông vaø laøm cho hoï aên naên. Theo nghóa naøy, chæ coù Thieân Chuùa môùi coù theå mieãn giaûm toäi loãi. Nhö vaäy, Loøng Chuùa Thöông Xoùt voâ cuøng maïnh meõ ñeå trieät tieâu toäi loãi, taùi sinh vaø thaùnh hoùa toäi nhaân.
Ví duï, chuùng ta thaáy quyeàn pheùp cuûa Loøng Chuùa Thöông Xoùt trong Taân öôùc, vì Chuùa Gieâsu khoâng chæ tha toäi cho ngöôøi baïi lieät ñöôïc ngöôøi ta khieâng ñeán vôùi Ngaøi, maø Ngaøi coøn chöùng toû quyeàn naêng Thieân Chuùa laøm nhö vaäy baèng caùch chöõa laønh theå beänh cuûa ngöôøi ñoù: "Ñeå caùc oâng bieát ôû döôùi ñaát naøy, Con Ngöôøi coù quyeàn tha toäi: Ta truyeàn cho anh haõy ñöùng daäy, vaùc laáy choõng cuûa anh maø ñi veà nhaø!" (Mc 2:10-11).
Thaät vaäy, Thaùnh Thomas noùi: "Tha thöù cho ngöôøi khaùc laø thöông xoùt hoï, ñoù laø vieäc to lôùn hôn vieäc taïo döïng theá giôùi" (Toång luaän Thaàn hoïc, I-II.113.9). Haønh ñoäng ñöa theá giôùi vaøo hieän höõu laø coâng trình vó ñaïi, nhöng theo söï vó ñaïi cuûa coâng trình ñöôïc thöïc hieän, söï baøo chöõa cho ngöôøi khoâng coâng chính laø vieäc laøm vó ñaïi hôn, vì ñieàu ñoù coù giaù trò hieäu quaû vónh vieãn. Caùc linh hoàn ñöôïc thaùnh hoùa vaø ñöôïc coâng chính hoùa seõ soáng maõi trong Nöôùc Chuùa, vì roài theá giôùi naøy seõ qua ñi maø thoâi - chaúng choùng thì chaøy!
Traàm Thieân Thu (Chuyeån ngöõ töø Marian.org)
Nguoàn: lamhong.org