Suy nieäm Naêm Thaùnh Loøng Thöông Xoùt
- Baøi 1 -
Thieân Chuùa chuùng ta ñaày loøng thöông xoùt
- Baøi 1 -
Thieân Chuùa chuùng ta ñaày loøng thöông xoùt (Lc 1,78) [1]
Tieâu ñeà baøi vieát naøy laø moät daïng phoûng dòch cuûa phaàn ñaàu tieân trong Lc 1,78. Chuùng toâi duøng töø phoûng dòch, vì coù theå noùi caùch dieãn taû "ñaày loøng thöông xoùt" môùi chæ hôi chaïm tôùi ñöôïc phaàn naøo yù nghóa cuûa cuïm töø splagkhna eleous trong baûn vaên tieáng Hi-laïp. Moãi danh töø trong cuïm töø naøy, splagkhnon vaø eleos, gaén lieàn vôùi moät lòch söû thaät daøi trong ñoù Thieân Chuùa ñaõ can thieäp, töùc laø Ngaøi "vieáng thaêm" vaø "cöùu chuoäc" (x. Lc 1,68) nhöõng con ngöôøi vaø daân toäc Ngaøi tuyeån choïn. Trong baøi vieát naøy, chuùng toâi seõ coá gaéng tìm hieåu yù nghóa cuûa töøng haïn töø trong cuïm töø neâu treân, khaùm phaù yù nghóa cuûa nhöõng haïn töø naøy trong moät vaên maïch cuï theå, ñeå roài thöû ñoïc laïi cuïm töø naøy trong boái caûnh hieän taïi.
Nhöõng Neùt Nghóa Cuûa Cuïm Töø
Tìm hieåu cuïm töø splagkhna eleous
Trong toaøn boä baûn vaên Hi-laïp Taân Öôùc, cuïm töø splagkhna eleous chæ xuaát hieän moät laàn duy nhaát taïi caâu vaên maø chuùng ta ñang tìm hieåu - splagkhna laø daïng ñoái caùch soá nhieàu cuûa splagkhnon, ñi lieàn theo giôùi töø dia, ôû ñaây laø giôùi töø chæ lí do, coøn eleous laø daïng thuoäc caùch soá ít cuûa eleos. Hai haïn töø naøy dieãn taû loøng thöông xoùt theo nhöõng saéc thaùi khaùc nhau.
Haïn töø splagkhnon xuaát hieän 11 laàn trong Taân Öôùc (Lc 1,78; Cv 1,18; 2 Cr 6,12; 7,15; Pl 1,8; 2,1; Cl 3,12; Plm 1,7.12.20; 1 Ga 3,17), vaø coù nghóa laø: 1- nhöõng phaàn beân trong cô theå, ruoät gan; 2 - trung taâm caûm xuùc, traùi tim; 3 - tình yeâu, caûm xuùc. Nhöõng nghóa treân ñaây trong caùc töø ñieån coù theå giuùp ta nhaän thaáy raèng veà caên baûn, haïn töø splagkhnon coù nghóa laø ruoät, hoaëc noäi taïng, bao goàm tim, gan, phoåi, laø nhöõng cô quan ñöôïc coi nhö ñieàu khieån caûm xuùc[2]. Nghóa boùng cuûa töø naøy, loøng traéc aån hay loøng thöông xoùt, haún ñaõ naûy sinh töø neùt nghóa caên baûn ñoù. Nhö vaäy, töø splagkhnon dieãn taû moái thöông caûm saâu xa ñöôïc caûm nhaän roõ neùt töø taän trong ruoät gan, nhöõng rung ñoäng töø taän taâm can.
Ñoäng töø cuøng goác vôùi danh töø naøy laø splagkhnizomai xuaát hieän 12 laàn trong Taân Öôùc (Mt 9,36; 14,14; 15,32; 18,27; Mc 1,41; 6,34; 8,2; 9,22; Lc 7,13; 10,33; 15,20), vaø thöôøng ñöôïc dòch laø chaïnh loøng thöông.
Töø eleos xuaát hieän 27 laàn trong Taân Öôùc (Mt 9,13; 12,7; 23,23; Lc 1,50.54.58.72.78; 10,37; Rm 9,23; 11,31; 15,9; Gl 6,16; Ep 2,4; 1 Tm 1,2; 2 Tm 1,2.16.18; Tt 3,5; Hr 4,16; Gc 2,13; 3,17; 1 Pr 1,3; 2 Ga 1,3; Gñ 1,2.21), vôùi nghóa laø loøng toát, moái quan taâm, loøng thöông xoùt, loøng traéc aån, loøng khoan dung nhaân töø. Chuùng ta coù theå deã daøng nhaän thaáy trong soá 6 laàn danh töø naøy xuaát hieän trong Tin Möøng Lu-ca, tôùi 5 laàn laø ôû chöông 1, trong ñoù 2 laàn ôû trong Baøi Ca Chuùc Tuïng (Lc 1,68-79). Do vaäy, Lc 1 coù theå ñöôïc xem nhö moät baøi ca ngôïi khen loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa.
Nhö ñaõ noùi, trong cuïm töø splagkhna eleous, eleous laø daïng thuoäc caùch soá ít vaø ñöôïc coi laø thuoäc caùch chæ phaåm chaát (genitivus qualitatis), dieãn taû loøng Thieân Chuùa laø taám loøng thöông xoùt[3]. ÔÛ ñaây, hai töø splagkhnon vaø eleos, voán coù nhöõng neùt nghóa gaàn guõi, nhöng ñoàng thôøi cuõng khaùc bieät nhau, ñöôïc duøng lieân keát vôùi nhau khieán cho cuïm töø naøy haøm chöùa yù nghóa vöøa saâu saéc, vöøa cuï theå. Cuïm töø naøy khieán ta nhôù tôùi Hs 11,8 veà tình yeâu noàng chaùy Thieân Chuùa daønh cho Daân Ngaøi:
"Hôõi EÙp-ra-im, Ta töø choái ngöôi sao noåi!
Hôõi Ít-ra-en, Ta trao noäp ngöôi sao ñaønh!
Laøm sao Ta xöû vôùi ngöôi nhö vôùi AÙt-ma,
ñeå ngöôi neân gioáng nhö Xô-voâ-gim ñöôïc?
Traùi tim Ta thoån thöùc, ruoät gan Ta boài hoài."
Ñoaïn vaên naøy gôïi yù cho chuùng ta raèng ñeå hieåu roõ hôn loøng thöông xoùt ñöôïc dieãn taû trong cuïm töø splagkhna eleous, ta caàn ñoïc laïi moät soá ñoaïn vaên trong Cöïu Öôùc.
Xem xeùt yù nghóa trong tieáng Híp-ri
Baøi Ca Chuùc Tuïng coù hình thöùc cuûa moät Thaùnh vònh theo truyeàn thoáng Do-thaùi. Xuaát hieän trong baøi ca naøy, hai haïn töø splagkhnon vaø eleos cuõng baùm reã saâu trong truyeàn thoáng laâu ñôøi naøy.
Haïn töø splagkhna, daïng ñoái caùch soá nhieàu, coù nhöõng neùt nghóa töông ñoàng vôùi haïn töø raHaùmim, cuõng laø daïng soá nhieàu cuûa reHem, coù nghóa laø töû cung, caùc phaàn noäi taïng, loøng thöông xoùt, traéc aån (x. St 20,18; 43,14; Xh 13,2; Ñnl 13,18). Chuùng ta nhaän thaáy neùt töông ñoàng cuûa hai haïn töø splagkhna vaø raHaùmim laø ôû choã chuùng ñeàu coù nghóa goác chæ moät phaàn trong thaân theå con ngöôøi, töø ñoù naûy sinh nghóa boùng laø caûm xuùc gaén lieàn vôùi phaàn thaân theå aáy. Baûn Baûy Möôi (LXX) thöôøng duøng hai haïn töø eleos vaø oiktirmoi ñeå dòch haïn töø raHaùmim. Tuy nhieân, xeùt veà maët ngöõ nghóa, haïn töø splagkhna gaàn vôùi raHaùmim hôn, vaø haïn töø splagkhna ôû Lc 1,78 döôøng nhö laø moät caùch dòch haïn töø raHaùmim.
Trong Baûn LXX, haïn töø eleos thöôøng ñöôïc duøng ñeå dòch haïn töø Hesed. Ngoaøi nhöõng nghóa gaàn vôùi nhöõng neùt nghóa cuûa eleos ñöôïc keå ra ôû treân, Hesed mang neùt nghóa chính laø boån phaän, loøng trung thaønh (x. St 19,19; 21,23; Xh 15,13; Ds 14,18; Ñnl 5,10). Taùc giaû Walter Kasper ñaùnh giaù raèng Hesed laø haïn töø quan troïng nhaát giuùp hieåu khaùi nieäm loøng thöông xoùt, vì Hesed vöôït leân beân treân bình dieän caûm xuùc ñau buoàn tröôùc thaân phaän con ngöôøi. Haïn töø naøy khoâng chæ dieãn taû moät haønh ñoäng ñôn ñoäc, nhöng moät tieán trình, moät töông quan, laø hoàng aân Thieân Chuùa ban khoâng, vöôït moïi mong muoán vaø coâng traïng cuûa con ngöôøi[4]. Noùi caùch khaùc, Hesed bieåu loä loøng trung thaønh vónh cöûu, tuyeät ñoái vaø voâ ñieàu kieän cuûa Thieân Chuùa[5].
Nhö vaäy, cuïm töø splagkhna eleous trong Lc 1,78 coù theå xem nhö phaûn aûnh caëp töø raHaùmim vaø Hesed, vöøa dieãn taû loøng thöông xoùt raát cuï theå vaø noàng chaùy, vöøa cho thaáy loøng trung thaønh beàn bæ vaø sieâu vieät cuûa Thieân Chuùa. Nhöng ñeå hieåu cuïm töø naøy, chuùng ta khoâng theå chæ döøng laïi ôû bình dieän ngöõ nghóa, maø caàn phaûi môû roäng taàm nhìn ñeå xem xeùt cuïm töø trong vaên maïch cuï theå.
Trong Baûn Vaên Lc 1
Nhö ñaõ noùi, coù theå xem Lc 1 nhö laø baøi ca loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa vôùi nhöõng saéc thaùi phong phuù vaø saâu saéc cuûa moät lòch söû vöøa mang tính hieän taïi, vöøa bao haøm nhöõng bieán coá trong quaù khöù.
Lc 1,50 : "Ñôøi noï tôùi ñôøi kia, Chuùa haèng thöông xoùt nhöõng ai kính sôï Ngöôøi."
Haïn töø eleos xuaát hieän ôû ñaây, nôi trung taâm cuûa Baøi Ca Magnificat (Lc 1,46-55), ôû vò trí baûn leà, vò trí then choát, vöøa ñeå chuùc tuïng kì coâng cuûa Thieân Chuùa trong cuoäc ñôøi Ñöùc Ma-ri-a, vöøa ñeå ngôïi khen loøng trung thaønh cuûa Thieân Chuùa traûi daøi nôi muoân con ngöôøi töø ñôøi noï tôùi ñôøi kia.
Tröôùc tieân, Ñöùc Ma-ri-a ca ngôïi Thieân Chuùa laø "Ñaáng cöùu ñoä" (Lc 1,47), Ñaáng "ñoaùi thöông nhìn tôùi" thaân phaän "nöõ tyø heøn moïn" (Lc 1,48), "Ñaáng Toaøn Naêng" ñaõ laøm cho ngaøi "bieát bao ñieàu cao caû" (Lc 1,49). Coù theå noùi taát caû nhöõng caùch dieãn taû vöøa keå trong caùc caâu Lc 1,47-49 laø nhöõng bieåu hieän khaùc nhau cuûa loøng thöông xoùt Thieân Chuùa daønh cho moät con ngöôøi cuï theå laø Ñöùc Ma-ri-a. Trong caùi nhìn nhö theá, lôøi chuùc tuïng ôû caùc caâu Lc 1,46-50 coù theå tieáp tuïc môû roäng ñeán oâng Gia-ca-ri-a, baø EÂ-li-sa-beùt (x. Lc 1,58), vaø xa hôn, tôùi moïi caù nhaân ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa "ñoaùi thöông nhìn tôùi".
Tuy nhieân, thoâng thöôøng ôn cöùu ñoä ñöôïc ban cho moät ngöôøi khoâng chæ vì ngöôøi ñoù, nhöng coøn nhaèm ñeán nhöõng con ngöôøi, nhaèm ñeán caû daân toäc. Baøi Ca Magnificat khoâng döøng laïi ôû nhöõng gì Thieân Chuùa laøm cho Ñöùc Ma-ri-a, vì loøng thöông xoùt, töùc eleos, cuûa Thieân Chuùa cuõng laø loøng trung thaønh, töùc Hesed, cuûa Ngaøi ñoái vôùi giao öôùc maø Ngaøi ñaõ kí keát vôùi daân Ít-ra-en. Loøng trung thaønh naøy ñöôïc dieãn taû moät caùch cuï theå vaø ñaëc bieät ôû Lc 1,54 vôùi loái dieãn taû mnesthenai eleous[6], "Ngaøi nhôù laïi loøng thöông xoùt". ÔÛ ñaây, moät laàn nöõa haïn töø eleos laïi xuaát hieän nhaèm dieãn taû loøng trung thaønh, Hesed, cuûa Thieân Chuùa, vì Thieân Chuùa "nhôù laïi" coù nghóa laø Ngaøi trung thaønh thöïc thi lôøi ñaõ höùa[7] vôùi "toå phuï AÙp-ra-ham vaø cho con chaùu ñeán muoân ñôøi" (Lc 1,55).
Nhö vaäy, haïn töø eleos ôû Lc 1,50 khoâng chæ keát noái chieàu kích caù nhaân vaø chieàu kích taäp theå, quaù khöù hieän taïi vaø töông lai, trong chöông trình cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa, maø coøn cho thaáy loøng thöông xoùt vaø loøng trung thaønh gaén boù chaët cheõ, vì laø hai maët cuûa moät thöïc taïi, vì chuùng laø nhöõng neùt nghóa khaùc nhau cuûa moät haïn töø duy nhaát, Hesed.
Trong Baøi Ca Chuùc Tuïng (Lc 1,68-79)
Haïn töø eleos xuaát hieän hai laàn trong Baøi Ca Chuùc Tuïng, ôû Lc 1,72.78. Coù theå noùi loøng thöông xoùt vaø trung thaønh cuûa Thieân Chuùa ñöôïc trình baøy trong Baøi Ca Magnificat ñöôïc môû roäng moät caùch ñaëc bieät trong Baøi Ca Chuùc Tuïng. Nhöõng laàn haïn töø eleos xuaát hieän trong baøi ca naøy döôøng nhö ñeå keát noái nhieàu yeáu toá khaùc nhau trong lòch söû cöùu ñoä.
Lc 1,72 dieãn taû loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa moät caùch raát cuï theå, vôùi loái dieãn taû poiesai eleos, dòch saùt laø seõ thöïc thi loøng thöông xoùt[8]. Loái dieãn taû naøy thöôøng ñöôïc Baûn LXX duøng ñeå dòch caùch noùi aSaâ Hesed trong baûn vaên Kinh Thaùnh tieáng Híp-ri (x. St 24,12; Tl 1,24; 8,35; R 1,8; 1 Sm 20,8). Vieäc so saùnh nhö theá cho chuùng ta thaáy raèng baûn vaên Lc 1,72 khoâng chæ ñôn thuaàn ñeà caäp tôùi loøng thöông xoùt hay loøng trung thaønh trong caùch thöùc haønh ñoäng cuûa Thieân Chuùa, maø ôû ñaây, loøng thöông xoùt, trung thaønh, tín nghóa cuûa Thieân Chuùa coøn gaén lieàn vôùi giao öôùc, cuøng vôùi lôøi "ñaõ theà vôùi toå phuï AÙp-ra-ham" (Lc 1,73)[9]. Coù theå noùi Lc 1,72 vöøa laø trung taâm, vöøa toùm löôïc phaàn ñaàu cuûa Baøi Ca Chuùc Tuïng, Lc 1,68-75, veà ñöôøng loái, thaùi ñoä thöông xoùt-trung thaønh-tín nghóa cuûa "Ñöùc Chuùa laø Thieân Chuùa Ít-ra-en" (Lc 1,68) traûi daøi trong lòch söû laâu daøi, töø AÙp-ra-ham qua Ña-vít, traûi töø ñôøi noï qua ñôøi kia, ñoàng thôøi môû ra vôùi hieän taïi vaø töông lai.
Nhö vaäy, ôû Lc 1,72, eleos trôû thaønh sôïi chæ xuyeân suoát lòch söû cöùu ñoä, deät neân caùch thöùc haønh ñoäng nhaân töø vaø trung tín cuûa Thieân Chuùa.
Vôùi Lc 1,78, loøng thöông xoùt vaø trung thaønh cuûa "Ñöùc Chuùa laø Thieân Chuùa Ít-ra-en" trong Lc 1,68-75 chuyeån qua moät cung baäc khaùc, vì noù keát noái hai nhaân vaät noåi baät vaøo thôøi vieân maõn cuûa ôn cöùu ñoä[10].
Trong phaàn thöù hai naøy (Lc 1,76-79) cuûa Baøi Ca Chuùc Tuïng, keû "ñi tröôùc Chuùa" (Lc 1,76) vaø "Vaàng Ñoâng" (Lc 1,78) ñöôïc lieân keát vôùi nhau qua cuïm töø splagkhna eleous. Coù theå noùi vôùi haïn töø splagkhna trong Lc 1,78 - vôùi taát caû nhöõng neùt nghóa cuï theå, noùng hoåi kinh nghieäm nhaân sinh nhö phaàn treân ñaõ trình baøy - loøng thöông thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa ñaõ "ñaõ trôû neân xaùc phaøm" (Ga 1,14), trong khi eleos ôû ñaây tieáp tuïc dieãn taû loøng thöông xoùt-trung thaønh-tín nghóa cuûa Thieân Chuùa. Vieäc Thieân Chuùa "cho Vaàng Ñoâng töï choán cao vôøi vieáng thaêm ta" (Lc 1,78) coù theå hieåu nhö laø keát quaû cuûa loøng thöông xoùt maïnh meõ voâ bieân cuûa Ngaøi, splagkhna eleous.
Moät ñieåm khaùc nöõa cuõng caàn löu yù ôû ñaây laø Baøi Ca Chuùc Tuïng mang daáu veát cuûa daïng caáu truùc ñoùng khung (inclusio), vôùi "Vò Cöùu Tinh quyeàn theá" ôû Lc 1,69 vaø "Vaàng Ñoâng töï choán cao vôøi" ôû Lc 1,78, cuøng vôùi ñoäng töø episkeptomai (vieáng thaêm) ôû Lc 1,68 vaø Lc 1,78. Ñaây coù theå coi nhö moät lí chöùng theâm vaøo giuùp xaùc ñònh raèng "Vaàng Ñoâng" ôû ñaây nhaèm aùm chæ "Vò Cöùu Tinh", töùc laø Ñaáng Meâ-si-a, chöù khoâng phaûi Gio-an Taåy Giaû nhö moät soá hoïc giaû ñeà nghò[11]. Ñaøng khaùc, vôùi caùch hieåu "Vaàng Ñoâng" laø chính Ñaáng Meâ-si-a, tính chaát caàu noái giöõa hai nhaân vaät troïng yeáu cuûa cuïm töø splagkhna eleous ñöôïc nhaän dieän roõ neùt hôn, vì ñieàu ñöôïc loan baùo ôû ñaây seõ trieån nôû vieân maõn vôùi trình thuaät veà cuoäc haï sinh cuûa "Ñaáng Ki-toâ Ñöùc Chuùa", lieàn sau Baøi Ca Chuùc Tuïng, trong Lc 2,1-20.
Nhö vaäy, cuïm töø splagkhna eleous - xuaát hieän ôû cuoái Baøi Ca Chuùc Tuïng vôùi chuû ñeà chính laø ôn cöùu ñoä vaø söï giaûi thoaùt - vöøa laø ñænh cao, vöøa toùm keát baøi ca daøi veà loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa trong Lc 1. Khoâng chæ döøng laïi ôû ñoù, cuïm töø naøy coøn ñuùc keát ñöôøng loái haønh ñoäng ñaày loøng thöông xoùt vaø trung tín cuûa Thieân Chuùa trong suoát lòch söû cöùu ñoä, traûi töø ñôøi noï tôùi ñôøi kia. Coù theå noùi, vôùi Lc 1,78, cuïm splagkhna eleous vöøa toùm löôïc lòch söû vieäc Thieân Chuùa trung thaønh vôùi lôøi giao öôùc trong quaù khöù, vöøa môû ra chaân trôøi cuûa giao öôùc môùi.
Trong Boái Caûnh Hieän Taïi
Chuùng ta vöøa traûi qua moät haønh trình khaùm phaù cuïm töø splagkhna eleous döôùi khía caïnh ngöõ nghóa vaø trong vaên maïch Lc 1. Thieát töôûng chuùng ta khoâng theå boû qua noã löïc ñoïc vaø hieåu cuïm töø quan troïng naøy trong boái caûnh hieän taïi.
Loøng thöông xoùt chaùy boûng cuûa Thieân Chuùa vôùi chuùng ta
Trong caùc phaàn treân chuùng toâi ñaõ trình baøy nhöõng yù nghóa raát cuï theå vaø raát hieän sinh cuûa haïn töø splagkhna. Nhöõng yù nghóa naøy khieán ñoäc giaû nhö nghe ñöôïc nhòp ñaäp trong con tim cuûa Thieân Chuùa. Nhöng khi quay trôû laïi vôùi cuoäc soáng hieän taïi, chuùng ta laïi nhö thaáy nhòp ñaäp maïnh meõ aáy döôøng nhö chæ toàn taïi treân maët giaáy cuûa baûn vaên Kinh Thaùnh.
Cuoäc soáng thöïc teá phôi baøy cho chuùng ta nhöõng thöïc taïi xoùt xa, lieân quan ñeán thaân phaän töøng ngöôøi, thaân phaän cuûa caû quoác gia, vaø roäng hôn, caû treân phaïm vi toaøn nhaân loaïi. ÔÛ phaïm vi caù nhaân, nhöõng khoù khaên trong coâng vieäc laøm aên, trong ñôøi soáng gia ñình, beänh taät, vaø bao nhieâu thöù baát traéc khieán cuoäc soáng cuûa moãi con ngöôøi khoâng heà deã daøng. Roäng lôùn hôn, treân bình dieän quoác gia, theá kæ 20 ñöôïc ghi daáu baèng nhöõng cuoäc chieán tranh ñaèng ñaüng vaø ñaãm maùu. Sau chieán tranh, heä thoáng vaän haønh muø quaùng vaø laïc haäu ñaõ nghieàn naùt bieát bao thaân phaän con ngöôøi. Hieän taïi vaø töông lai cuõng khoâng coù gì saùng suûa. ÔÛ taàm theá giôùi, theá kæ 20 laø theá kæ cuûa nhöõng cuoäc chieán lôùn. Theá kæ 21 baét ñaàu vôùi söï kieän khuûng khieáp ngaøy 11-9-2001. Beân caïnh ñoù laø nhöõng cuoäc chieán môùi ñaây, vôùi toå chöùc IS, vaø coøn bieát bao thieân tai vaø nhaân hoïa lieân tieáp giaùng xuoáng ñaàu con ngöôøi cuûa thôøi ñaïi chuùng ta. Lieäu chuùng ta coøn coù theå noùi veà loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa nöõa khoâng? Phaûi chaêng con tim chaùy boûng yeâu thöông cuûa Thieân Chuùa ñaõ ra nguoäi laïnh, vaø nhöõng haønh ñoäng ñaày loøng thöông xoùt cuûa Ngaøi chæ laø chuyeän cuûa quaù khöù?
Caùch chuùng ta vaøi ngaøn naêm, taùc giaû Thaùnh vònh cuõng ñaõ thoát ra nhöõng caâu hoûi töông töï nhö theá:
"Tình yeâu Chuùa phaûi chaêng nay caïn haún
vaø thaùnh ngoân chaám döùt ñôøi ñôøi?
Hay Thieân Chuùa ñaõ queân thöông xoùt,
vì giaän hôøn maø kheùp kín töø taâm?" (Tv 77,9-10).
Cuoäc soáng trong quaù khöù khoâng deã daøng hôn, cuõng khoâng thieáu nhöõng tai öông ñuû loaïi. Con ngöôøi ôû moïi thôøi ñaïi vaãn luoân phaûi ñoái maët vôùi ñuû thöù ñe doïa, ñuû loaïi baát traéc. Lieân quan tröïc tieáp tôùi cuïm töø chuùng ta ñang tìm hieåu, nhöõng con ngöôøi cuï theå nhö Gia-ca-ri-a, EÂ-li-sa-beùt, Gio-an Taåy Giaû, Ñöùc Ma-ri-a, cuõng phaûi ñoái maët vôùi ñuû loaïi khoù khaên cuûa thaân phaän nhöõng ngöôøi bò trò. Vò töøng ñöôïc nhaéc tôùi trong Baøi Ca Chuùc Tuïng nhö laø keû "ñi tröôùc Chuùa, môû loái cho Ngöôøi" seõ keát thuùc cuoäc ñôøi, ñaàu lìa khoûi coå (x. Lc 9,9). Coøn Ñaáng ñöôïc goïi laø "Vaàng Ñoâng töï choán cao vôøi" coøn coù keát cuïc theâ thaûm hôn: cheát treo treân thaäp giaù (x. Lc 23,33-34). Moät ñieàu khaùc nöõa ta caàn ghi nhaän: nhöõng ñoaïn Tin Möøng traøn ñaày nieàm vui vaø hi voïng maø chuùng ta vaãn ñoïc haèng ngaøy ñöôïc vieát ra trong moät giai ñoaïn maø caùc coäng ñoaøn Ki-toâ höõu bò Ñeá quoác Roâ-ma baùch haïi. Cuoäc soáng vaø thaân phaän cuûa caùc nhaân vaät trong Kinh Thaùnh cuõng nhö nhöõng tín höõu ñoïc Kinh Thaùnh thôøi ñoù khoâng keùm bi thaûm vaø baát traéc hôn thaân phaän con ngöôøi trong thôøi ñaïi cuûa chuùng ta. Nhöõng cuoäc chieán trong theá giôùi coå ñaïi cuõng khoâng keùm phaàn taøn baïo vaø ñaãm maùu so vôùi thôøi ñaïi chuùng ta. Hôn nöõa, nhöõng nhaân vaät trong Kinh Thaùnh vaø caùc tín höõu ñoïc Kinh Thaùnh thôøi ñoù cuõng khoâng chuùc tuïng loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa moät caùch deã daõi vaø ngaây thô. Khaùc vôùi chuùng ta, giöõa nhöõng ñau thöông vaø ôû nhöõng thôøi khaéc bi thaûm nhaát cuûa cuoäc soáng, nhöõng con ngöôøi ñoù vaãn nhôø aùnh saùng ñöùc tin, aùnh saùng chæ le loùi trong ñeâm toái muø mòt, maø nhaän ra loøng thöông xoùt voâ bieân cuûa Thieân Chuùa. Khi nhìn moïi bieán coá, vui cuõng nhö buoàn, tai öông cuõng nhö haïnh phuùc, trong aùnh saùng ôn cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa, ngöôøi ta coù theå nhaän ra loøng thöông xoùt haûi haø cuûa Thieân Chuùa trong moïi söï. Vaø nhö vaäy, hoï vaãn nhö caûm nhaän ñöôïc nhòp ñaäp noùng hoåi nôi con tim ñaày loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa qua moïi bieán coá haèng ngaøy. Ñoù coù theå laø ñieàu moãi chuùng ta ñang caàn vaø ñang thieáu: nhaän ra loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa trong cuoäc soáng hieân taïi, töùc laø ñoïc ra ñöôïc "daáu chæ cuûa thôøi ñaïi"[12].
Thieân Chuùa vaãn luoân thaønh tín vôùi lôøi Ngaøi ñaõ höùa
Khi nhaän ra raèng Thieân Chuùa vaãn luoân ñaày loøng thöông xoùt, chuùng ta ñoàng thôøi cuõng nhaän ra raèng Thieân Chuùa vaãn luoân trung tín vôùi lôøi höùa "daønh cho toå phuï AÙp-ra-ham vaø cho con chaùu ñeán muoân ñôøi" (Lc 1,55). Chuùng ta nhö thaáy ñöôïc loøng trung tín aáy qua "daáu chæ" nhöõng laàn Thieân Chuùa "vieáng thaêm vaø cöùu chuoäc" (Lc 1,68).
Chuùng ta khoâng theå phuû nhaän raèng nhöõng tai öông ñuû loaïi, vôùi nhöõng noãi ñau khoå toät cuøng cuûa nhöõng ngöôøi voâ toäi, vaãn luoân laø moät thöû thaùch, moät nan ñeà, vôùi nhöõng ngöôøi daùm suy nghó veà ñöùc tin cuûa mình moät caùch nghieâm tuùc. Taùc giaû Walter Kasper goïi teân taát caû nhöõng tai hoïa nhö chieán tranh, beänh taät, caùc loaïi thieân tai hay nhaân hoïa ñaày raãy trong xaõ hoäi hieän ñaïi nhö laø nhöõng "daáu chæ cuûa thôøi ñaïi". Vì con ngöôøi ñaõ töøng mang aûo töôûng raèng vieäc phuû nhaän söï hieän höõu cuûa Thieân Chuùa, hoaëc nheï hôn, phuû nhaän loøng thöông xoùt cuûa Ngaøi, seõ giuùp tìm ra höôùng giaûi quyeát cho nan ñeà neâu treân. Keát quaû laø hoï rôi vaøo söï troáng roãng khoâng loái thoaùt, hoaëc sa ñaø vaøo nhöõng chuû thuyeát leäch laïc, khieán cho ñau khoå nôi ngöôøi voâ toäi laïi nhö choàng chaát vaø coøn trôû neân kinh khuûng hôn. Caùch naøo ñoù, thieáu aùnh saùng veà loøng thöông xoùt vaø ôn cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa, con ngöôøi caûm thaáy söï hieän höõu cuûa mình thaønh baát haïnh vaø voâ nghóa[13]. Ñieàu ñoù coù theå laø moät "daáu chæ" cho thaáy Thieân Chuùa vaãn tieáp tuïc trung thaønh "vieáng thaêm vaø cöùu chuoäc" nhöõng ai ngöôùc nhìn leân Ngaøi baèng aùnh maét tin töôûng, vì: "Ñöùc tin giuùp chuùng ta xaùc tín raèng, Thieân Chuùa seõ khoâng cho pheùp coù söï döõ xaûy ra neáu Ngöôøi khoâng ruùt ñöôïc söï laønh töø chính söï döõ, baèng nhöõng con ñöôøng maø chuùng ta chæ bieát ñöôïc troïn veïn trong ñôøi soáng vónh cöûu."[14]
Hôn theá nöõa, chuùng ta coøn coù theå ñoïc ñöôïc "daáu chæ" veà loøng thaønh tín cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi lôøi höùa cöùu ñoä daønh cho toaøn nhaân loaïi thoâng qua bieát bao nhöõng con ngöôøi thaùnh thieän, höõu danh vaø voâ danh, bôûi vì hôn ai heát, hoï laø nhöõng "daáu chæ" cuï theå vaø höõu hình veà söï hieän dieän, loøng trung tín vaø thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa daønh cho theá giôùi naøy. Trong söù ñieäp göûi nöôùc Phaùp ngaøy 29-9-1986, Ñöùc Gio-an Phao-loâ II ñaõ nhaéc laïi lôøi thaùnh Gio-an Vi-a-naây: "Nôi ñaâu maø nhöõng vò thaùnh ñi qua, Thieân Chuùa cuõng ñi qua cuøng vôùi caùc ngaøi."[15] Beân caïnh ñoù, nhöõng taùc ñoäng maïnh meõ maø Chuùa Thaùnh Thaàn vaãn tieáp tuïc thöïc hieän trong theá giôùi, nhaát laø trong loøng Hoäi Thaùnh vaãn tieáp tuïc laø nhöõng "daáu chæ" cho chuùng ta thaáy raèng Thieân Chuùa khoâng boû rôi con ngöôøi trong traàm luaân, tai hoïa vaø thoáng khoå, Ngaøi vaãn thaønh tín yeâu thöông vaø "vieáng thaêm" nhaân loaïi. Khoâng phaûi voâ tình maø trong dieãn vaên khai maïc Coâng Ñoàng Va-ti-ca-noâ II, ngaøy 11-10-1962, Ñöùc Gio-an XXIII ñaõ chæ chìa khoùa cho nhöõng vaán ñeà cuûa theá giôùi vaø Giaùo Hoäi laø "phöông thuoác loøng thöông xoùt"[16]
Taát caû nhöõng "daáu chæ" ñoù vaø coøn raát nhieàu nhöõng "daáu chæ cuûa thôøi ñaïi" vaãn tieáp tuïc khaúng ñònh vôùi nhöõng ai daùm ñaët nieàm in vaøo Thieân Chuùa raèng "Thieân Chuùa giaøu loøng thöông xoùt vaø raát möïc yeâu meán chuùng ta" (Ep 2,4).
Trôû laïi vôùi cuïm töø splagkhna eleous, sau baøi tìm hieåu ngaén naøy, haún ñoäc giaû cuõng ñoàng yù vôùi chuùng toâi raèng caùc baûn dòch tieáng Vieät, vaø raát nhieàu baûn dòch ra caùc ngoân ngöõ khaùc, chæ môùi hôi chaïm tôùi ñöôïc beà maët yù nghóa cuûa cuïm töø naøy. Chieàu saâu yù nghóa vôùi caû moät lòch söû daøi Thieân Chuùa "vieáng thaêm" vaø "cöùu chuoäc" nhöõng con ngöôøi vaø nhöõng daân toäc cuï theå laø nhöõng ñieàu khoâng theå dòch ñöôïc. Thoâng qua vieäc tìm hieåu yù nghóa ngoân töø, yù nghóa cuûa cuïm töø trong vaên maïch, vaø noã löïc ñaët nhöõng yù nghóa ñoù trong boái caûnh theá giôùi hieän ñaïi, chuùng toâi hi voïng ñoäc giaû coù theå hieåu roõ hôn ñöôøng loái ñaày thöông xoùt vaø tín thaønh cuûa Thieân Chuùa trong lòch söû, ñeå roài cuøng vôùi taùc giaû Thaùnh vònh chuùng ta chuùc tuïng raèng:
"Haõy taï ôn Chuùa vì Chuùa nhaân töø,
muoân ngaøn ñôøi Chuùa vaãn troïn tình thöông" (Tv 136,1).
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
[1] Trong baøi vieát naøy, chuùng toâi söû duïng baûn dòch, caùch ghi teân vaø vieát taét caùc saùch trong boä Kinh Thaùnh theo Nhoùm phieân dòch Caùc Giôø Kinh Phuïng Vuï (Nhoùm CGKPV), aán baûn naêm 2011.
[2] X. Reiling, J., & Swellengrebel, J. L., A Handbook on the Gospel of Luke (New York 1971), tr. 99; Nolland, J., Word Biblical Commentary: Luke 1:1-9:20. 35A (Dallas 2002) tr. 89; Fitzmyer, J. A., The Gospel according to Luke I-IX: Introduction, translation, and notes (New Haven - London: Yale University Press 2008) tr. 386.
[3] X. Bovon, F., & Koester, H., Luke 1: A commentary, tr. 76.
[4] X. Kasper, W., Mercy. The Essence of the Gospel and the Key to Christian Life (New York - Mahwah 2014), chuùng toâi tham khaûo baûn ebook, III, 1.
[5] Trong Cöïu Öôùc (x. St 24,27.49), loøng trung thaønh cuûa Thieân Chuùa ñöôïc dieãn taû caùch ñaëc bieät khi haïn töø Hesed ñi cuøng vôùi emet.
[6] Trong baûn vaên Hi-laïp, cuïm töø naøy xuaát hieän ôû caâu 54. Chuùng toâi khoâng hieåu taïi sao trong baûn dòch cuûa Nhoùm CGKPV, cuïm töø naøy laïi ñöôïc chuyeån sang caâu 55.
[7] X. Nhoùm CGKPV, Kinh Thaùnh (aán baûn 2011), chuù thích b, tr. 2263.
[8] Nhoùm CGKPV dòch laø "seõ troïn beà nhaân nghóa".
[9] X. Nolland, J., Word Biblical Commentary, tr. 87.
[10] X. Bovon, F., & Koester, H., Luke 1 : A commentary, tr. 76.
[11] X. Fitzmyer, J. A., The Gospel according to Luke I-IX, tr. 387.
[12] Hieán cheá Vui Möøng vaø Hi Voïng, soá 4.
[13] X. Kasper, W., Mercy. I.1.
[14] Giaùo lyù Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo (baûn dòch 1997), soá 324.
[15] Trích töø trang ñieän töû: w2.vatican.va/content/john-paul-ii/fr/speeches/1986/september/documents/hf_jp-ii_spe_19860929_popolo-francese.html, truy caäp ngaøy 31-10-2015.
[16] Trích töø trang ñieän töû: http://w2.vatican.va/content/john-xxiii/it/speeches/1962/documents/hf_j-xxiii_spe_19621011_opening-council.html, truy caäp ngaøy 31-10-2015.
Lm Vinh-sôn Traàn Minh Thöïc, PSS