Cuoäc Ñôøi Moät Ngöôøi Nhieãm HIV
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
EPHATA Vieät-nam xin giôùi thieäu moät baûn Luaän Vaên moân Phöông Phaùp Vaø Kyõ Thuaät Nghieân Cöùu Xaõ Hoäi, thuoäc khoa Xaõ Hoäi Hoïc coù chuû ñeà lieân quan ñeán Ma Tuùy vaø caên beänh AIDS. Taùc giaû laø sinh vieân Lôùp 96 döï thính, naêm hoïc 1998 - 1999, thaày Leâ Vaên Hoaøng, moät tu só Doøng Anh Em Heøn Moïn (Phan-xi-coâ). Baøi vieát khaù daøi, chuùng toâi seõ ñaêng thaønh nhieàu kyø.
Lôøi Ngoû
Töï Truyeän “Cuoäc ñôøi moät ngöôøi nhieãm HIV / AIDS”, laø öôùc voïng cuûa anh V, moät ngöôøi nhieãm HIV giai ñoaïn 3 (caän AIDS), thaønh hieän thöïc. Anh muoán keå laïi cuoäc ñôøi cuûa mình ñeå chuùng toâi ghi laïi... ”Noù caàn cho Hoaøng trong coâng vieäc chaêm soùc ngöôøi nhieãm laém ñoù...”, anh ñaõ noùi vôùi chuùng toâi nhö vaäy, trong moät laàn chuùng toâi ñeán nhaø thaêm anh. Töï Truyeän “Cuoäc ñôøi moät ngöôøi nhieãm HIV / AIDS”, laø keát quaû cuûa vieäc aùp duïng phöông phaùp vaø kyû thuaät nghieân cöùu Xaõ Hoäi Hoïc, baèng phoûng vaán töï truyeän cuûa chuùng toâi. Ngoaøi ra, Töï Truyeän “Cuoäc ñôøi moät ngöôøi nhieãm HIV / AIDS” coøn laø keát quaû cuûa vieäc aùp duïng caùc kyõ naêng Coâng Taùc Xaõ Hoäi, maø chuùng toâi ñöôïc hoïc vaø thöïc taäp trong boä moân Coâng Taùc Xaõ Hoäi...
Daãn Nhaäp
Ñieåm Qua Thö Tòch:
Ñoïc qua caùc taøi lieäu lieân quan ñeán HIV / AIDS, maø chuùng toâi coù ñöôïc, chuùng toâi thaáy coù taäp truyeän “Giaù nhö...”, laø truyeän keå veà naêm beänh nhaân AIDS vaø moät goùa phuï cuûa Nguyeãn Nguyeân Nhö Trang, ñaây laø coâng trình cuûa nhöõng nhaø Coâng Taùc Xaõ Hoäi chuyeân nghieäp. Chuùng toâi khoâng coù tham voïng saùnh vai cuøng caùc baäc thaày cuûa mình, nhöng töø nhöõng maåu truyeän vaø nhöõng thoâng tin kieán thöùc ñi keøm theo nhöõng minh hoïa, chuùng toâi ruùt ra ñöôïc nhöõng kinh nghieäm quí baùu chuaån bò cho phoûng vaán töï truyeän cuûa mình.
Roài, chính töø neàn taûng trieát lyù cuûa ngaønh Coâng Taùc Xaõ Hoäi laø: “Con ngöôøi coù nhöõng nhu caàu gioáng nhau nhöng moãi con ngöôøi laø moät caùi gì ñoäc ñaùo, khoâng gioáng ngöôøi khaùc”. Nguyeân taéc naøy, ñaõ khuyeán khích chuùng toâi thöïc hieän phoûng vaán Töï Truyeän “Cuoäc ñôøi moät ngöôøi nhieãm HIV / AIDS”, duø ñaõ coù nhieàu phoûng vaán töï truyeän maø ñoái töôïng nghieân cöùu cuõng laø beänh nhaân AIDS vaø ñöôïc thöïc hieän bôûi nhöõng nhaø chuyeân nghieäp. Ñoàng thôøi chuùng toâi cuõng coá gaéng tìm caùi khaùc bieät ñoäc ñaùo nôi Anh V.
Ngoaøi ra, chính thöïc teá nhu caàu muoán ñöôïc keå laïi cuoäc ñôøi cuûa mình cuûa Anh V, ñaõ ñöa chuùng toâi tôùi quyeát ñònh choïn anh, moät thaân chuû cuûa mình laøm ñoái töôïng nghieân cöùu. Moät söï choïn löïa coù lôïi vaø thuaän tieän cho söï cuøng tham gia cuûa caû hai. Vaø caùc ghi cheùp cuûa chuùng toâi veà caùc cuoäc vaán ñaøm tröôùc ñoù cuûa mình vôùi Anh V, laø nhöõng tö lieäu quan troïng, cung caáp thoâng tin ñeå chuùng toâi deã daøng xaây döïng moâ hình phaân tích, chuaån bò caùc caâu hoûi phoûng vaán, vaø cuõng laø cô sôû ñeå chuùng toâi so saùnh ñoái chieáu khi phaân tích töï truyeän.
Giôùi Thieäu Ñoâi Neùt Veà Anh V.
Anh V laø moät ngöôøi nhieãm HIV / AIDS, ñaõ tôùi thôøi kyø thöù 3 (giai ñoaïn caän AIDS), thöôøng soát moãi ngaøy, bò lao khôùp chaân, ñi khaäp kheånh ñau nhöùc. Hoïc ñeán lôùp 9 thì boû hoïc, dính vaøo Ma Tuùy daãn ñeán nghieän ngaäp - giang hoà - tuø toäi - cai nghieän - taùi nghieän roài cai nghieän... nhieãm HIV, lao... laïi cai nghieän vaø ñieàu trò lao, vaø thöû nghieäm AZT taïi Beänh vieän Bình Trieäu. Hieän anh ñaõ veà nhaø ôû vôùi gia ñình boá meï vaø em gaùi ñöôïc 1 naêm, vaø tieáp tuïc ñieàu trò lao khôùp (laõnh thuoác taïi ñòa phöông). Anh ñaõ boû Ma Tuùy vaø ñang coá gaéng chöùng minh vôùi gia ñình ñieàu ñoù. Vôï anh cuõng laø ngöôøi ñoàng caûnh, hoï laáy nhau trong thôøi gian ôû noâng tröôøng Phuù Vaên, roài hoaøn caûnh ñöa ñaåy, hoï ñaõ phaûi xa nhau. Hieän taïi anh ñaõ maát lieân laïc vôùi vôï.
Vieäc anh keå laïi cuoäc ñôøi cuûa mình cho chuùng toâi, theo anh ñoù laø vieäc laøm coù yù nghóa raát lôùn ñoái vôùi anh. Anh thaáy mình vaãn coøn höõu ích cho xaõ hoäi, vaø cho chuùng toâi, ngöôøi ñaõ hieåu anh vaø hoã trôï phaàn naøo cho anh laáy laïi nieàm tin vaøo cuoäc soáng vaø nieàm tin cuûa gia ñình ñoái vôùi anh. Vaø anh coi Töï Truyeän nhö laø cuûa hoài moân anh gôûi laïi cho chuùng toâi. Anh cuõng yeâu caàu chuùng toâi giöõ laïi 2 cuoán baêng thaâu hoâm phoûng vaán töï truyeän ñeå kyû nieäm vaø hôn theá nöõa “thaáy vaät nghe tieáng laø thaáy ngöôøi”, ñoù laø lôøi anh noùi tröôùc khi keát thuùc buoåi töï truyeän.
Theo yeâu caàu cuûa anh, moïi teân tuoåi lieân quan, chuùng toâi ñeàu khoâng neâu ra ôû trong Töï Truyeän naøy.
Muïc Ñích Cuûa Töï Truyeän:
Töï Truyeän ”Cuoäc ñôøi moät ngöôøi nhieãm HIV / AIDS” ñaùp öùng 3 muïc ñích thöïc teá sau:
- Thöù nhaát, ñaây laø ñeà taøi nghieân cöùu xaõ hoäi ñeå chuùng toâi hoaøn thaønh moân hoïc Phöông phaùp vaø Kyõ thuaät nghieân cöùu xaõ hoäi.
- Thöù hai, Töï truyeän laø cô hoäi ñeå Anh V keå laïi cuoäc ñôøi cuûa mình, theo phöông phaùp phoûng vaán saâu,...
- Thöù ba, qua töï truyeän chuùng toâi aùp duïng lyù thuyeát vaøo thöïc teá nghieân cöùu, ñem laïi cho nhöõng kinh nghieäm quí baùu trong nghieân cöùu xaõ hoäi, vaø caû trong coâng taùc tham vaán, chaêm soùc cho ngöôøi nhieãm HIV / AIDS maø chuùng toâi ñang tham gia.
Ngoaøi ra Töï truyeän coøn laø thoâng tin truyeàn thoâng cuûa Anh V vôùi coäng ñoàng, vaø chuùng toâi chæ laø nhòp caàu noái truyeàn thoâng, nhö yù cuûa Anh V ñaõ gôûi gaém.
Noäi Dung Töï Truyeän
Anh coù theå keå cho em nghe ñoâi dieàu veà thôøi trai treû cuûa anh...
Khi tui baét daàu böôùc vaøo tuoåi 15, baét ñaàu hieåu bieát, toâi coøn nhôù mang maùng luùc ñoù tui ñang hoïc lôùp nhaát, hay sao ñoù, thì coi nhö laø quaêng caëp saùch, chôi vôùi baïn beø, cuõng coù nhöõng thuù vui nhö xem xi-neâ, ñaùnh loän, ñaùnh laïo... roài ñoâi luùc cuõng bò cha meï la raày nöõa. Thaønh ra laø mình coù yù nghó khaùc, coù theå noùi laø töï laäp, vì raèng baûn thaân cuõng coi nhö laø saép tröôûng thaønh, coù theå lo lieäu ñöôïc cho mình ngaøy hai böõa côm vaø taïo cho mình moät theá ñöùng trong xaõ hoäi.
Naêm tui 16 tuoåi, tui coù gaëp moät ngöôøi baïn, vaø trong moät buoåi noùi chuyeän, thì anh ta bieåu tui: “Laøm thöû moät ñieáu, roài ñôøi mình caûm thaáy khoaùi laïc hôn”. Vaø tui ñaõ “laøm thöû”. Tui lieân tuïc oùi möûa caû ba, boán ngaøy sau ñoù. Khi nhìn laïi caùi thöù aáy, tui caûm thaáy raát sôï, nhöng roài chæ trong moät tuaàn leã sau, tui thaáy noù phaán khôûi vaø muoán trôû laïi con ñöôøng ñoù. Tui ñeán ruû anh baïn ñoù tieáp tuïc. Vaø sau maáy thaùng daøi thì tui töï ñoäng ñi kieám. Tui cöù chôi nhö vaäy, lieân tuïc trong 2 naêm maø chöa bieát laø mình ghieàn... Maëc daàu luùc ñoù tui cuõng khaù nhaän thöùc vaø hieåu bieát veà cuoäc soáng, nhöng coù caùi khoâng ngôø...
Anh khoâng ngôø ñieàu gì vaäy?
Ñieàu tui khoâng ngôø laø taùc haïi cuûa Ma Tuùy, khi vaøo con ñöôøng huùt chích laø luùc tui baét ñaàu laên loän vaøo cuoäc soáng giang hoà sa ñoïa: coù maùu giang hoà, ñaâm cheùm, ñaùnh loän... Toâi noùi nhö vaäy coù sao khoâng? (Anh döøng laïi hôi ñoät ngoät vaø hoûi toâi)
Khoâng coù gì ngaïi ñaâu, xin anh cöù tieáp tuïc...
... Tui caûm thaáy coù maùu giang hoà, khoâng phaûi xuaát phaùt töø trong gia ñình, maø töï rieâng tui. Tui nghó: mình laø moät nhaân vaät phaûi cho moïi ngöôøi hieåu bieát veà mình. Töø ñoù, tui baét ñaàu duøng hai tieáng “giang hoà”, coi nhö laø töï laäp, vaø soáng caùi cuoäc soáng va chaïm xaõ hoäi beân ngoaøi. Luùc ñoù, tui cuõng ñaõ trôû thaønh moät nhaân vaät coù tieáng taêm trong xaõ hoäi, vôùi bieät danh laø “V. cheùm möôùn”. Suoát quaù trình laên loùc, giang hoà, buïi ñôøi, xì-ke, tui caøng ngaøy caøng hoaøn toaøn dính vaøo Ma Tuùy. Nhöng baûn thaân tui chöa bieát ghieàn laø gì? Chæ bieát söû duïng vaäy thoâi. Vaø chöa bao giôø bò vaät vaõ, taïi vì coù caét côn ñaâu maø bieát. Khoâng vaät vaõ sao ghieàn (ñoaïn giaûi thích naøy anh noùi lôùn, khaúng ñònh, nhö muoán bieän hoä cho vieäc laøm cuûa mình).
Vaäy ghieàn laø vaät vaõ vì thieáu thuoác?
Ñuùng! Ghieàn laø phaûi vaät vaõ, khoâng vaät vaõ sao noùi laø ghieàn ñöôïc?
Roài sau ñoù...
... Naêm 18 tuoåi, coi nhö treân tröôøng ñôøi tui ñaõ khaù chöõng chaïc, nhöng suy nghó cuûa tui chöa haún höôùng tôùi moät söï nghieäp hôn ai... Luùc ñoù tui boû hoïc... Gia ñình cha meï, anh chò khuyeân lôn, nhöng ñöôøng tui, tui ñaõ choïn, thì coi nhö laø tui phaûi thöïc hieän. Gia ñình tui cuõng khoâng muoán cho con mình böôùc vaøo con ñöôøng ghieàn (anh giaûi thích), nhöng luùc ñoù, caùi chuyeän tui “huùt chích” thì gia ñình chöa bieát ñaâu! Suoát thôøi gian daøi, chôi vôùi baêng naøy, baêng kia, ñaâm ra moãi ngaøy tui caøng ñi vaøo truïy laïc sa ñoïa.
Roài sao nöõa?...
... Tôùi naêm giaûi phoùng, tui coøn nhôù ngaøy 30.4.1975, luùc ñoù tui ñoä 18 tuoåi, tieáp nhaän moät cheá ñoä thay ñoåi. Cheá ñoä môùi... (anh noùi ngaäp ngöøng), thì mình coù hieåu maáy ñaâu, maø chæ nghe phong phanh vaäy thoâi, ngaàm soáng ñöôïc ngaøy naøo hay ngaøy ñoù. Luùc ñoù, gia ñình cuõng hoãn loaïn, moïi ngöôøi thì sôï vaø maïnh ai naáy chaïy, maïnh ai naáy laøm, vì ai cuõng sôï ñoùi.
Vaø anh luùc ñoù laøm gì?
Tui tôùi caùc toøa nhaø tænh tröôûng naøy kia (nhaø cuûa caùc quan chöùc cheá ñoä cuõ), cho em uùt khieâng gaïo, khieâng ñoà ñaïc. Ñoät nhaäp... vô veùt... ñem baùn... chia xaøi. Suoát moät ñoaïn ñöôøng nhö vaäy, maø gia ñình tui cuõng chöa hay bieát.
Anh coù theå giaûi thích roõ hôn...
Gia ñình khoâng bieát gì caû, khoâng bieát tui laø caùi thaèng huùt chích, ñaâm cheùm naøy kia. Bôûi vì, chæ thaáy tui hieàn töø, ôû nhaø cu ruù, khoâng chöûi theà, khoâng ñaùnh loän. Nhöng maø ôû ngoaøi tui coù taùnh khaùc!
Caøng ngaøy tui caøng böôùc saâu vaøo con ñöôøng toäi loãi (anh keå nhoû laïi vôùi veû hoái haän). Cho ñeán moät ngaøy, trong thaùng 8 naêm 1975, thì tui coù leänh taäp trung ñi caûi taïo. Khi chính quyeàn ñeán nhaø tui ñoïc aùn, thì gia ñình tui môùi vôõ leõ ra, thì luùc ñoù ñaõ muoän roài...!
Vôùi caùi tuoåi ñôøi cuûa tui luùc ñoù, noùi veà hieåu bieát cuõng chöa, noùi veà saønh soûi cuõng chöa, nhöng maø phaûi böôùc vaøo con ñöôøng tuø toäi... Tui ñöôïc ñöa leân Baêng-ky, Bình Thaïnh 6 thaùng. Khi böôùc voâ ñoù, caùi maùu cuûa tui, caùi taùnh cuûa tui cuõng nhö ngaøy naøo, töø moät thaèng môùi vaøo, tui leo leân laøm traät töï an ninh phoøng... Roài ñi Long Giao... ôû 3 naêm laïi chuyeån ñi Boá Laù ôû 2 naêm... Taïi Boá Laù, tui ñöôïc leänh tha, tui trôû veà gia ñình.
Luùc ñoù, cuoäc soáng hoaøn toaøn khaùc, khoâng coøn nhö xöa nöõa. Vaø tuoåi tui cuõng ñaõ lôõ laøng roài, hai maáy tuoåi ñôøi khoâng ngheà nghieäp, khoâng döï ñònh töông lai... Chaáp nhaän vôùi cuoäc soáng vaø tui chæ thaáy moät con ñöôøng duy nhaát laø trôû laïi vôùi Ma Tuùy.
Anh trôû laïi vôùi Ma Tuùy sau maáy naêm ôû caûi taïo khoâng coøn söû duïng?
Taïi tui khoâng bò “zaät” laàn naøo caû.
Caû luùc ôû trong traïi caûi taïo?
ÔÛ treân ñoù toâi coù bò “zaät”, nhöng caùi “zaät” naëng cuûa tui laø khoâng phaûi “zaät” veà Ma Tuùy, maø “zaät” vì cuoäc soáng, luùc ñoù mình phaûi ñaáu tranh ñeå kieám côm, coù nhö vaäy môùi ñuû söùc lao ñoäng. Caùi “zaät” Ma Tuùy cuûa mình bò queân ñi, cho tôùi luùc tui trôû veà gia ñình. Tui ñaõ trôû laïi vôùi Ma Tuùy, nhöng chöa haún tui ñaõ bieát mình ghieàn.
(Anh V hieåu ghieàn laø bò “Zaät” vì thieáu thuoác! Nhöng thöïc söï ghieàn laø gì?...)
Nghieän (Ngöôøi Nam Boä goïi laø Ghieàn). Ñoái vôùi ta, khi nghe noùi ñeán “Nghieän” moïi ngöôøi ñeàu hình dung ñöôïc tính chaát traàm troïng cuûa vaán ñeà. Nhöng ñoái vôùi tieáng nöôùc ngoaøi, tröôùc ñaây moät soá töø ngöõ duøng ñeå chæ traïng thaùi naøy raát haøm hoà, khoâng roõ nghóa, thieáu söï chính xaùc. Thí duï nhö Anh, Myõ goïi laø DRUG ADDICTION, Phaùp goïi laø TOXICOMANIE. Hieän nay,Toå chöùc Y teá theá giôùi (WHO) ñaõ ñeà nghò duøng moät töø thoáng nhaát maø muoán dòch sang tieáng nöôùc ta laø Leä Thuoäc Thuoác (Anh, Myõ: DRUG DEPENDANCE, Phaùp: PHARMACO-DEPENDANCE) vaø cho ñònh nghóa nhö sau:
“Ñoù laø tình traïng leä thuoäc veà maët taâm thaàn hoaëc veà maët theå chaát hoaëc caû hai. Khi moät ngöôøi duøng laäp ñi laäp laïi theo chu kyø hoaëc duøng keùo daøi lieân tuïc moät thöù thuoác, vaø tình traïng leä thuoäc naøy laøm thay ñoåi caùch cö xöû, baét ñöông söï luoân luoân caûm thaáy söï böùc baùch phaûi duøng thuoác ñeå coù ñöôïc nhöõng hieäu öùng veà maët taâm thaàn cuûa thuoác, vaø thoaùt khoûi söï khoù chòu vaät vaõ do thieáu thuoác. Tình traïng leä thuoäc naøy coù theå keøm theo hieän töôïng quen thuoác (tolerance) hoaëc khoâng. Cuøng moät ngöôøi coù theå bò leä thuoäc nhieàu thöù thuoác”.
Do tình traïng leä thuoäc thuoác tuøy theo thuoác söû duïng coù möùc ñoä naëng nheï khaùc nhau, WHO ñeà nghò caàn laøm roõ tính chaát leä thuoäc baèng caùch neâu roõ leä thuoác theo kieåu naøo. Thí duï: leä thuoäc thuoác kieåu morphine (ñaây chính laø nghieän Ma Tuùy), leä thuoäc thuoác theo kieåu Amphetamine, leä thuoäc thuoác kieåu Barbiturate...
Nhö vaäy neáu theo ñeà nghò cuûa WHO, ta seõ duøng töø Leä Thuoäc thay vì Nghieän, duøng töø Leä Thuoäc Ma Tuùy thay vì Nghieän Ma Tuùy. Tuy nhieân theo thieån yù, ta vaãn neân duøng töø Nghieän vì ôû ta töø naøy duøng ñaõ laâu, ñöôïc moïi ngöôøi chaáp nhaän vaø caûm nhaän ñöôïc tính chaát bi ñaùt toaùt ra töø töø naøy. Ñaëc bieät khi noùi veà Ma Tuùy, ngöôøi ta caàn nhaán maïnh söï leä thuoäc hoaøn toaøn, caû veà maët taâm thaàn laãn theå chaát, ta neân duøng töø Nghieän, vaø hieåu Nghieän theo töø Leä Thuoäc maø WHO ñaõ ñònh nghóa”
(Ñeán ñaây Anh V yeâu caàu nghæ xaû hôi giöõa chöøng ñeå baøn baïc trao ñoåi theâm veà muïc ñích, yeâu caàu cuûa buoåi phoûng vaán töï truyeän...)
Leâ Vaên Hoaøng, OFM (Coøn tieáp)
(Trích daãn töø Ephata Vieät Nam soá 23, naêm 2001)