Ñöùc Meï Maria,
Nieàm Ôn Phuùc vaø Hy Voïng trong Chuùa Kitoâ
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Tieàn ngoân
Trong cuoäc haønh trình tieán ñeán söï hieäp nhaát toaøn dieän, giaùo hoäi Coâng giaùo vaø caùc giaùo hoäi lieân hieäp Anh giaùo, töø nhieàu naêm qua, ñaõ chaêm chuù nghieân cöùu moät soá vaán ñeà lieân quan ñeán ñöùc tin maø chuùng toâi cuøng chia seû, cuõng nhö ñeán phöông caùch chuùng toâi dieãn ñaït nhöõng vaán ñeà naøy trong ñôøi soáng vaø trong phuïng vuï cuûa hai giaùo hoäi tin kính naøy. Chuùng toâi ñeä ñaït nhöõng phaùt bieåu ñaõ ñöôïc ñoâi beân ñoàng yù leân Toaø Thaùnh vaø leân lieân hieäp Anh giaùo, ñeå caùc vò coù thaåm quyeàn bình luaän vaø laøm cho saùng toû vaán ñeà neáu caàn, vaø chaáp nhaän nhö moät ñoàng thuaän cuûa ñöùc tin Anh giaùo vaø Coâng giaùo Roma.
Ñeå ñaït ñeán khuoân maãu cho quyeát nghò chung ñoù, chuùng toâi döïa treân Thaùnh Kinh vaø treân truyeàn thoáng chung ñaõ coù töø tröôùc thôøi Caûi caùch vaø Canh Taân. Nhö caùc taøi lieäu tröôùc cuûa Uyû ban Quoác Teá Anh giaùo vaø Coâng giaùo Roma, vôùi taøi lieäu naøy, chuùng toâi seõ tieáp tuïc coá gaéng duøng ngoân töø chung, vaø thaêng hoa caùc dò bieät trong quaù khöù. Ñoàng thôøi, chuùng toâi phaûi ñöông ñaàu vôùi caùc ñònh nghóa cô baûn tín ñieàu taïo thaønh neàn taûng vaø quen thuoäc cho ñöùc tin cuûa ngöôøi Coâng giaùo Roma, nhöng laïi raát laï vôùi ñöùc tin Anh giaùo. Caùc thaønh vieân cuûa Uyû ban Quoác Teá Anh giaùo vaø Coâng giaùo Roma ñaõ heát söùc coá gaéng tìm caùch thaùp nhaäp caùch naøy hay caùch khaùc moät thaàn hoïc cuï theå, vaø cuøng nghieân cöùu khung caûnh lòch söû maø nôi ñoù caùc tín ñieàu ñaõ phaùt trieån. Ñeå ñöôïc nhö vaäy, chuùng toâi ñaõ phaûi hoïc hoûi ñeå tieáp nhaän nhöõng canh taân truyeàn thoáng rieâng cuûa moãi toân giaùo, ñöôïc soi saùng vaø ñaøo saâu qua nieàm hieåu bieát vaø tri aân caùc truyeàn thoáng khaùc.
Quyeát ñònh chung lieân quan ñeán ñöùc Trinh Nöõ Maria nhö tieán trình cuûa nieàm aân suûng vaø hy voïng laø moät suy tö maõnh lieät, khi coá gaéng tìm kieám nhöõng gì chuùng toâi coù chung, vaø cöû haønh nhöõng khía caïnh quan troïng trong gia taøi chung cuûa chuùng toâi. Meï Maria, Meï cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ Chuùa chuùng ta, ñöùng tröôùc chuùng ta nhö moät bieåu töôïng cuûa söï vaâng phuïc trung tín. Lôøi Meï noùi "Xin Vaâng nhö lôøi Ngaøi truyeàn" laø caâu traû lôøi ñaày aân suûng maø moãi ngöôøi chuùng ta caàn ñaùp öùng vôùi Chuùa qua tö caùch rieâng hoaëc tö caùch chung nhö giaùo hoäi laø thaân mình Ñöùc Kitoâ. Nhö hình aûnh cuûa giaùo hoäi, ñoâi tay cuûa Meï ñaõ ñöa leân cao caàu nguyeän vaø chuùc tuïng. Ñoâi tay cuûa Meï môû roäng nhö laõnh nhaän vaø chaøo ñoùn ôn Chuùa Thaùnh Linh, khi chuùng ta cuøng neân moät vôùi Meï Maria luùc Meï chuùc tuïng Chuùa. Qua Tin Möøng thaùnh Lu-ca, Meï ñaõ haùt baøi ca: "Quaû thaät, töø nay muoân ñôøi seõ goïi toâi coù phuùc."
Caû hai truyeàn thoáng cuûa chuùng toâi ñaõ chia seû nhieàu leã hoäi lieân heä ñeán Meï Maria. Töø nhöõng kinh nghieäm ñoù, chuùng toâi thaáy raèng, chính trong laõnh vöïc thôø phöôïng, maø chuùng toâi nhaän ra söï ñoàng thuaän saâu thaúm cuûa mình khi chuùng toâi taï ôn Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ ban Meï cuûa Thieân Chuùa cho chuùng ta. Meï laø ñaáng hieäp nhaát vôùi chuùng toâi trong coäng ñoàng cuûa yeâu thöông vaø cuûa caàu nguyeän, khi chuùng toâi cuøng hieäp thoâng vôùi caùc thaùnh.
Toång giaùm muïc Alexander J. Brunett, Coâng giaùo, ñoàng chuû tòch
Toång giaùm muïc Peter F. Carnley, Anh giaùo, ñoàng chuû tòch
Taïi Seattle, Leã Daâng con trong ñeàn thôø, Ngaøy 2 thaùng 2 naêm 2004
Hoaøn caûnh baûn vaên
Taøi lieäu naøy ñöôïc aán haønh do keát quaû coâng vieäc cuûa Uyû ban Quoác Teá Anh giaùo vaø Coâng giaùo Roma. Ñaây laø baûn tuyeân ngoân chung. Caùc vò höõu traùch khi boå nhieäm uyû ban, ñaõ cho pheùp taøi lieäu xuaát baûn, muïc ñích sao cho nhieàu nôi roäng raõi thaûo luaän. Giaùo hoäi Coâng giaùo vaø lieân hieäp Anh giaùo khoâng duøng quyeàn bính tuyeân boá phaûi tuaân phuïc vaên kieän naøy. Hai giaùo hoäi seõ hoïc hoûi vaø löôïng giaù taøi lieäu theo ñuùng thôøi gian caàn thieát.
Caùc trích daãn töø Thaùnh Kinh do töø baûn "New Resived Standard Version." Moät vaøi tröôøng hôïp, uyû ban duøng chính baûn dòch cuûa mình.
Daãn nhaäp.
1. Khi toân vinh Meï Maria laø Meï Thieân Chuùa, caùc theá heä Anh giaùo vaø Coâng giaùo Roma cuøng vang doäi leân lôøi chaøo möøng cuûa thaùnh I-sa-ve: "Em coù phuùc hôn caùc phuï nöõ vaø Gieâsu, quaû phuùc cuûa loøng em ñaày phuùc loäc" (Lu-ca 1:42) Uyû ban Quoác Teá Anh giaùo vaø Coâng giaùo Roma giôø ñaây mong öôùc ñaët lôøi tuyeân boá chung naøy veà Meï Maria trong ñôøi soáng vaø ñöùc tin cuûa giaùo hoäi vôùi nieàm hy voïng, taøi lieäu naøy dieãn ñaït ñöùc tin chung cuûa chuùng ta veà Ñaáng, maø moïi tín höõu ñeàu bieát ñaõ gaàn vôùi Chuùa Gieâsu Kitoâ cöùu theá, Chuùa cuûa chuùng ta hôn caû. Chuùng toâi laøm vieäc naøy theo lôøi yeâu caàu cuûa hai giaùo hoäi ñeå traû lôøi caùc caâu hoûi ñaõ ñöôïc ñöa ra.
Moät uyû ban ñaëc bieät goàm caùc giaùm muïc Anh giaùo vaø Coâng giaùo Roma ñaõ nhoùm hoïp döôùi söï chuû toïa cuûa toång giaùm muïc Canterbury, tieán só George Carey, vaø Hoàng y Edward I. Cassidy, chuû tòch Hoäi ñoàng giaùo hoaøng ñaëc traùch hieäp nhaát Kitoâ giaùo. Uyû ban ñaõ hoïp taïi Mississauga, Canada, vaøo naêm 2000, nhaèm muïc ñích yeâu caàu Uyû ban Quoác Teá Anh giaùo vaø Coâng giaùo Roma "hoïc hoûi veà Meï Maria trong ñôøi soáng vaø ñöùc tin giaùo hoäi." Lôøi yeâu caàu naøy nhaéc nhôù laïi nhaän xeùt cuûa Baûn baùo caùo Malta (1986) raèng "nhöõng khaùc bieät thöïc söï hoaëc hình nhö laø khaùc bieät giöõa chuùng ta xuaát hieän trong caùc vaán ñeà lieân quan ñeán caùc tín ñieàu veà Ñöùc Maria, ñöôïc tuyeân tín vaøo naêm 1854 vaø 1950 (1). Gaàn ñaây hôn, trong vaên kieän Ut Unum Sint (1995) ñöùc giaùo hoaøng Gioan Phaolo II xaùc ñònh moät laõnh vöïc maø moïi truyeàn thoáng Kitoâ giaùo caàn hoïc hoûi theâm, tröôùc khi ñi ñeán söï ñoàng thuaän chung veà ñöùc tin, ñoù laø "Ñöùc trinh nöõ Maria, Meï Thieân Chuùa vaø bieåu töôïng cuûa giaùo hoäi, Meï tinh thaàn, ñaáng caàu baàu cho caùc moân ñeä Chuùa Kitoâ vaø cho toaøn theå nhaân loaïi" (soá 79)
2. Uyû ban Quoác Teá Anh giaùo vaø Coâng giaùo Roma ñaõ ñeà caäp ñeán vaán ñeà naøy, töùc laø vaán ñeà "Ñöùc trinh nöõ Maria, Meï Thieân Chuùa vaø bieåu töôïng cuûa giaùo hoäi, Meï tinh thaàn, ñaáng caàu baàu cho caùc moân ñeä Chuùa Kitoâ vaø cho toaøn theå nhaân loaïi" moät laàn. Vaên kieän "Quaø Taëng vaø Quyeàn bính trong giaùo hoäi II" (1981) ñaõ ghi nhaän trình ñoä ñoàng yù nhö sau:
"Chuùng toâi ñoàng yù xaùc quyeát raèng chæ coù moät ñaáng trung gian giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi, ñoù laø ñöùc Gieâsu Kitoâ. Chuùng toâi phaûn baùc baát cöù söï giaûi thích naøo veà vai troø cuûa Ñöùc Maria, neáu nhöõng giaûi thích ñoù ngöôïc vôùi ñieàu xaùc quyeát treân. Chuùng toâi ñoàng yù khi coâng nhaän söï hieåu bieát Kitoâ giaùo veà Meï Maria lieân heä chaët cheõ khoâng theå rôøi khoûi caùc tín ñieàu veà Chuùa Kitoâ vaø veà giaùo hoäi. Chuùng toâi ñoàng yù khi coâng nhaän aân suûng vaø vaø ôn goïi ñoäc nhaát cuûa Meï Maria, Ñaáng cöu mang Thieân Chuùa (Theotokos) (2), ñang khi cöû haønh caùc leã hoäi veà Meï theo söï toân vinh daønh cho Meï khi hieäp thoâng vôùi caùc thaùnh. Chuùng toâi ñoàng yù raèng Meï ñaõ ñöôïc chuaån bò do aân suûng thaàn thieâng laøm Meï ñaáng cöùu chuoäc cuûa chuùng ta. Chính nhôø Ngöôøi maø chính Meï ñöôïc cöùu chuoäc vaø ñöôïc ñöôïc vinh quang. Chuùng toâi coøn ñoàng yù hôn nöõa khi coâng nhaän Meï Maria laø bieåu töôïng cuûa söï thaùnh thieän, vaâng phuïc vaø ñöùc tin cho moïi Kitoâ höõu. Chuùng toâi chaáp nhaän raèng cuõng coù theå nhìn ñeán Meï nhö khuoân maãu söù ngoân cuûa giaùo hoäi Chuùa tröôùc cuõng nhö sau khi Chuùa nhaäp theå (soá 30)
Tuy nhieân, cuøng baûn vaên ñoù ñaõ ñöa ra nhöõng khaùc bieät:
''Caùc tín ñieàu veà Ñöùc Meï voâ nhieãm nguyeân toäi vaø linh hoàn vaø xaùc leân trôøi ñaõ ñeà ra moät soá vaán naïn cho nhöõng ngöôøi theo Anh giaùo. Hoï nghó raèng caùc ñònh nghóa ngaén goïn treân, coi nhö laø tín ñieàu, ñaõ khoâng ñuû chöùng côù trong Thaùnh Kinh. Vôùi nhieàu tín höõu Anh giaùo, thì caùc lôøi huaán giaùo döïa treân naêng quyeàn cuûa ñöùc giaùm muïc thaønh Roma, khi tuyeân boá ngoaøi Coâng ñoàng, töùc laø nhöõng tín ñieàu thuoäc veà Meï Maria, khoâng coi laø tín ñieàu buoäc moïi ngöôøi tín höõu phaûi tin. Ngöôøi Anh giaùo cuõng ñaët caâu hoûi raèng, trong töông lai, qua caùc söï keát hôïp giöõa hai toân giaùo, phaûi chaêng hoï cuõng phaûi tuaân theo caùc lôøi tuyeân tín nhö vaäy? (Soá 30)
Nhöõng vaán ñeà neâu treân ñaõ ñöôïc ñaëc bieät ghi nhaän trong baûn vaên traû lôøi chính thöùc cuûa Toaø Thaùnh cho ''Baûn Töôøng Trình Cuoái'' (naêm 1991, soá 13). Sau khi suy xeùt caùc nieàm tin chung vaø caùc vaán naïn keå treân nhö ñieåm khôûi haønh cho caùc suy tö, giôø ñaây chuùng toâi coù theå khaúng quyeát hôn nöõa caùc ñoàng yù chung quan troïng veà vò theá cuûa Meï Maria trong ñôøi soáng vaø trong ñöùc tin cuûa giaùo hoäi.
3. Vaên kieän chung ñaïi keát naøy ñöa ra moät thoâng caùo ñaày ñuû hôn veà nieàm tin cuûa chuùng toâi lieân quan ñeán ñöùc Trinh nöõ Maria, ñoàng thôøi cung caáp nguoàn maïch vaên baûn cho nhöõng tri aân chung khi nghieân cöùu caùc tín ñieàu thuoäc veà Meï Maria. Chuùng toâi cuõng thaûo luaän caùc khaùc bieät khi thöïc haønh, bao goàm caû lôøi khaån caàu minh nhieân daønh cho Meï Maria. Baûn vaên kieän chung ñaïi keát naøy ñaõ xöû duïng taøi lieäu vaên baûn nghieân cöùu tröôùc. Ñoù laø taøi lieäu ''Quaø taëng vaø Quyeàn Bính'' (Gift and authority), xuaát baûn naêm 1999. Töø ñoù, chuùng toâi keát luaän raèng khi giaùo hoäi nhaän vaø nhìn nhaän ñieàu maø giaùo hoäi coi nhö söï dieãn ñaït chaân chính cuûa truyeàn thoáng ñaõ trao ban cho caùc toâng ñoà, thì söï nhaän bieát ñoù laø moät taùc ñoäng mang caû hai tính caùch trung thaønh vaø töï do.
Töï do traû lôøi qua nhöõng phöông caùch soáng ñoäng khi ñoái dieän vôùi caùc thaùch ñoá môùi, chính laø ñieàu giuùp giaùo hoäi trung thaønh vôùi truyeàn thoáng maø giaùo hoäi ñaõ soáng. Ñoâi luùc, moät vaøi phaàn trong toâng truyeàn coù theå bò queân laõng, bò lôø ñi hoaëc bò laïm duïng. Trong nhöõng hoaøn caûnh naøy, söï trôû veà nguoàn Thaùnh Kinh vaø truyeàn thoáng daãn ñeán söï maëc khaûi cuûa Thieân Chuùa trong Ñöùc Kitoâ: Chuùng toâi goïi tieán trình naøy laø taùi ñoùn nhaän (Xc. "Quaø taëng vaø Quyeàn Bính", 24-25). Tieán trình trong caùc cuoäc ñoái thoaïi vaø tìm hieåu ñaïi keát gôïi yù raèng baây giôø laø luùc chuùng toâi coù cô hoäi ñeå cuøng taùi ñoùn nhaän truyeàn thoáng môùi veà vò theá cuûa Meï Maria trong ôn maëc khaûi cuûa Thieân Chuùa.
4. Ngay töø ban ñaàu, Uyû ban Quoác Teá Anh giaùo vaø Coâng giaùo Roma ñaõ coá gaéng tìm kieám caùc luaän cöù choáng ñoái hoaëc uûng hoä nhaèm khaùm phaù vaø môû mang moät gia taøi ñöùc tin chung (Xc. '"Quaø Taëng vaø Quyeàn Bính" I, 25). Tieáp theo baûn ''Tuyeân ngoân chung'' naêm 1966 cuûa ñöùc giaùo hoaøng Phaolo VI vaø ñöùc toång giaùm muïc thaønh Canterbury, tieán só Michael Ramsey, chuùng toâi tieáp tuïc ''ñoái thoaïi nghieâm chænh.. döïa treân Phuùc aâm vaø treân truyeàn thoáng coå thôøi chung.'' Chuùng toâi ñaõ ñaët caâu hoûi laø, ñeán möùc naøo thì tín ñieàu vaø söï suøng kính Meï Maria thuoäc veà ''söï ñoùn nhaän'' hôïp thöùc cuûa toâng truyeàn, theo nhö Thaùnh Kinh daäy baûo. Truyeàn thoáng naøy coù taän trong taâm ñieåm ''nhieäm cuoäc cöùu ñoä'' Ba Ngoâi. Taâm ñieåm naøy laøm neàn taûng cho ñôøi soáng vaø ñöùc tin cuûa giaùo hoäi trong söï hieäp thoâng thaùnh cuûa Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn. Chuùng toâi ñi tìm hieåu nhaân vò vaø vai troø cuûa Meï Maria trong lòch söû cöùu ñoä vaø trong ñôøi soáng giaùo hoäi döôùi aùnh saùng soi daãn cuûa thaàn hoïc aân suûng vaø hy voïng. Neàn thaàn hoïc naøy ñaâm reã saâu trong caùc kinh nghieäm daøi laâu cuûa phuïng vuï vaø suøng moä Kitoâ giaùo.
5. AÂn suûng cuûa Chuùa môøi goïi vaø giuùp ngöôøi ñaùp traû (Xc. ''Ôn cöùu chuoäc vaø Giaùo hoäi'' - Salvation and the Church - 1987, soá 9). Caùc ñoaïn phuùc aâm veà truyeàn tin, khi söù thaàn keâu môøi Meï Maria bieåu loä aân suûng naøy. Söï nhaäp theå vaø caùc chi tieát lieân heä, goàm caû trình thuaät thöông khoù, cheát vaø phuïc sinh cuûa Chuùa Kitoâ, söï chaøo ñôøi cuûa giaùo hoäi, ñaõ ñaït ñeán cao ñieåm qua lôøi "Xin Vaâng" ñaày töï do cuûa Meï Maria -' 'xin theå hieän nôi toâi theo nhö lôøi Ngaøi truyeàn'' (Lu-ca 1:38). Chuùng ta coøn nhaän ra trong bieán coá nhaäp theå Chuùa ñaõ noùi ''Xin Nhaän'' (3) vôùi toaøn theå nhaân loaïi.
Ñieàu naøy nhaéc nhôû chuùng ta moät laàn nöõa lôøi cuûa thaùnh toâng ñoà trong thö thöù hai göûi giaùo ñoaøn Corinthoâ 1: 18-20 (Xc. Quaø Taëng vaø Quyeàn Bính, 8...). Taát caû nhöõng lôøi höùa cuûa Chuùa ñaõ xuaát hieän trong lôøi ''Xin Nhaän'' cuûa Con Chuùa, Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Trong maïch vaên Xin Vaâng cuûa Meï Maria, chuùng ta troâng thaáy giaây phuùt sieâu vöôït cuûa ngöôøi tín höõu noùi lôøi Xin Vaâng (Amen) khi ñaùp traû laïi tieáng "Xin Nhaän" cuûa Chuùa. Ngöôøi moân ñeä Kitoâ ñaùp traû baèng Xin Vaâng trong lôøi kinh Amen (4). Hoï bieát raèng hoï laø con cuûa cuøng chung moät cha treân trôøi, do cuøng moät Thaùnh Thaàn sinh ra, laø anh chò em cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Hoï cuøng hieäp thoâng moät nguoàn maïch tình yeâu Ba Ngoâi Thieân Chuùa.
Ñöùc Maria coâ ñoïng nieàm hieäp thoâng ñoù trong ñôøi soáng Thieân Chuùa. Caâu traû lôøi cuûa Meï khoâng thieáu suy tö. Caâu traû lôøi ñaõ hoaø laãn giöõa nieàm vui vaø saàu muoän, daãn ñöa Meï ñeán taän chaân thaäp giaù cuûa con mình. Khi caùc Kitoâ höõu hieäp yù cuøng vôùi Meï Maria traû lôøi Xin Vaâng (Amen) vôùi lôøi ''Xin Nhaän'' cuûa Thieân Chuùa trong Ñöùc Kitoâ, hoï ñaõ chaáp nhaän traû lôøi caùch vaâng phuïc Lôøi Chuùa laø lôøi daãn ñöa ñeán ñôøi soáng caàu nguyeän vaø phuïc vuï. Gioáng nhö Meï Maria, hoï khoâng chæ toân vinh Chuùa baèng moâi mieäng: hoï chaáp nhaän phuïc vuï coâng lyù cuûa Chuùa baèng chính ñôøi soáng mình (Xc. Lu-ca 1: 46-55)
A. Meï Maria theo Thaùnh Kinh
6. Chuùng toâi xaùc tín raèng Thaùnh Kinh, lôøi Chuùa ñöôïc vieát ra (5) (töùc laø Thaùnh Kinh), laø chöùng nhaân caên baûn cho chöông trình cöùu chuoäc cuûa Chuùa. Do ñoù, ñeå hieåu veà Meï Maria, caàn nhìn ñeán Thaùnh Kinh. Quaû thöïc, khoâng theå trung thaønh vôùi Thaùnh Kinh maø khoâng nghieân cöùu kyõ löôõng Meï Maria. Tuy nhieân, chuùng toâi nhìn nhaän, trong moät soá theá kyû, Anh giaùo vaø Coâng giaùo ñaõ giaûi thích khaùc nhau. Khi cuøng suy nieäm ñoaïn Thaùnh Kinh lieân quan ñeán Meï Maria, chuùng toâi khaùm phaù ra nhieàu ñieåm höùng khôûi trong cuoäc ñôøi cuûa vò ñaïi thaùnh naøy. Chuùng toâi thaáy mình ñang suy nieäm vôùi loøng ngöôõng moä vaø tri aân toaøn theå tieán trình lòch söû cöùu chuoäc: söï taïo döïng, löïa choïn, nhaäp theå, thöông khoù vaø soáng laïi cuûa Chuùa Kitoâ, aân ñieån Chuùa Thaùnh Thaàn trong giaùo hoäi, vaø vieãn kieán cuoái cuøng cuûa daân Chuùa höôùng veà cuoäc soáng ñôøi ñôøi trong söï taïo döïng môùi.
7. Trong nhöõng ñoaïn keá tieáp, chuùng toâi seõ duøng Thaùnh Kinh ruùt ra truyeàn thoáng troïn veïn cuûa giaùo hoäi, maø trong ñoù nhieàu baøi ñoïc khaùc nhau vaø phong phuù ñaõ ñöôïc xöû duïng. Trong taân öôùc, cöïu öôùc thöôøng ñöôïc duøng ñeå caét nghóa boùng (6). Caùc bieán coá vaø hình aûnh mang yù nghóa rieâng nhaém ñeán Chuùa Kitoâ. Caùc vò giaùo phuï vaø caùc nhaø giaûng thuyeát thôøi trung coå ñaõ khai trieån roäng raõi phöông caùch naøy. Caùc vò thôøi Phuïc Höng (7) khi nhaán maïnh ñeán neùt trong saùng vaø veïn toaøn cuûa Thaùnh Kinh, ñaõ keâu goïi ngöôøi nghe haõy trôû veà nguoàn taâm ñieåm cuûa Thaùnh Kinh. Caùc phöông caùch pheâ bình lòch söû coá gaéng tìm ra yù nghóa maø caùc taùc giaû Thaùnh Kinh muoán nhaém ñeán vaø nhìn nhaän giaù trò nguyeân goác vaên baûn. Moãi phöông phaùp treân coù giôùi haïn cuûa mình, vaø deã ñöa ñeán söï quaù trôùn hoaëc maát thaêng baèng: nghóa boùng coù theå trôû thaønh quaù ñaùng, Phuïc höng nhaán maïnh ñeán giaûm tröø, coøn pheâ bình lòch söû thì quaù chuù taâm vaøo lòch söû. Caùc phöông caùch nghieân cöùu Thaùnh Kinh gaàn ñaây ñaõ ñöa ra moät khoaûng ño löôøng daønh cho caùc baøi ñoïc, nhaát laø nhöõng baøi veà mang tính caùch trình thuaät, huøng bieän hoaëc xaõ hoäi.
Trong baûn thoâng caùo chung naøy, chuùng toâi tìm kieám giaù trò cuûa moãi phöông caùch treân cuõng nhö söûa sai vaø ñoùng goùp vaøo vieäc xöû duïng Thaùnh Kinh. Hôn nöõa, chuùng toâi nhìn nhaän raèng, khoâng coù vaên baûn naøo hoaøn toaøn trung laäp, nghóa laø moãi baûn vaên hình thaønh do maïch vaên vaø do caûm nhaän cuûa ngöôøi ñoïc. Vaên baûn cuûa chuùng toâi laáy ra theo maïch vaên ñoái thoaïi giöõa hai toân giaùo trong Ñöùc Kitoâ, nhaém ñeán söï hieäp thoâng theo nhö yù cuûa Ngöôøi. Do ñoù, ñaây laø vaên baûn mang tính caùch ñaïi keát vaø giaùo hoäi, ñang khi chuùng toâi coá gaéng hieåu bieát veà Ñöùc Maria trong maïch vaên taân öôùc nhö nguoàn maïch troïn veïn, vaø cuõng döïa treân cöïu öôùc cuõng nhö aùnh saùng truyeàn thoáng.
Chöùng nhaân Thaùnh Kinh: Moät döï phoùng cuûa AÂn Suûng vaø Hy voïng
8. Cöïu öôùc laøm chöùng coâng trình taïo döïng neân ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ theo hình aûnh cuûa Chuùa, laøm chöùng cho lôøi môøi goïi ñaày yeâu thöông cuûa Chuùa vôùi con ngöôøi qua caùc lieân heä Giao öôùc. Ngay caû khi con ngöôøi baát tuaân, Chuùa cuõng khoâng boû queân hoï trong toäi vaø trong quyeàn löïc cuûa söï cheát. Laàn naøy qua laàn khaùc, Chuùa môøi goïi con ngöôøi ñeán vôùi giao öôùc aân suûng. Chuùa thieát laäp giao öôùc vôùi oâng No-e khi höùa raèng seõ chaúng bao giôø "con ngöôøi" bò luït hoàng thuûy huûy hoaïi. Chuùa thieát laäp giao öôùc vôùi Abraham vaø qua oâng, moïi gia ñình treân maët ñaát seõ ñöôïc chuùc phuùc. Qua Mai-sen, Ngaøi thieát laäp giao öôùc vôùi daân Israel, neáu hoï vaâng lôøi Ngaøi, hoï seõ trôû thaønh quoác gia thaùnh thieän vaø daân toäc tö teá.
Caùc ngoân söù lieân tuïc môøi goïi daân chuùng lìa boû söï baát tuaân phuïc, trôû veà vôùi Chuùa nhaân haäu cuûa giao öôùc, laõnh nhaän lôøi Chuùa vaø ñeå lôøi Chuùa sinh nhieàu hoa traùi trong cuoäc ñôøi. Caùc ngaøi höôùng veà söï canh taân giao öôùc, trong ñoù bao goàm moät söï vaâng phuïc troïn veïn vaø moät söï hieán thaân troïn veïn: "Ñaây laø giao öôùc Ta seõ thieát laäp vôùi nhaø Israel sau nhöõng ngaøy naøy, Chuùa noùi: Ta seõ ñaët luaät cuûa Ta trong hoï, vaø Ta seõ vieát luaät trong tim hoï. Ta seõ laø Chuùa cuûa hoï, vaø hoï seõ laø daân cuûa Ta" (Jereâmia. 31: 33). Trong lôøi tieân tri cuûa ngoân söù Ezechiel, hy voïng naøy khoâng chæ mang yù nghóa taåy saïch vaø röûa saïch, nhöng coøn laø ôn Chuùa Thaùnh Thaàn (Ezeâchiel 36: 25-28)
9. Giao öôùc giöõa Thieân Chuùa vôùi daân Ngaøi ñaõ nhieàu laàn gioáng nhö moái tình giöõa Chuùa vôùi Israel, ngöôøi con gaùi trinh nöõ Zion, hieàn theâ vaø meï: "Ta long troïng theà vôùi baïn vaø kyù keát giao öôùc vôùi baïn, Chuùa toaøn naêng phaùn, vaø baïn thuoäc veà Ta (Ezeâchiel 16:8; Xc. Isaia. 51:4, Galat 4: 27). Ngay caû khi tröøng phaït daân cöùng loøng, Chuùa vaãn luoân trung tín, höùa seõ taùi laäp lieân heä giao öôùc vaø quy tuï daân bò taûn maùc laïi (Hosea. 1-2; Jereâmia. 2: 2, 31: 3; Is. 62: 4-5). Hình aûnh ngaøy cöôùi cuõng ñöôïc duøng trong Taân öôùc ñeå dieãn taû lieân heä giöõa Chuùa Kitoâ vôùi giaùo hoäi (EÂpheâsoâ. 5: 21-33; Khaûi huyeàn 21: 9)
Song song vôùi hình aûnh tieân tri veà Israel nhö hieàn theâ cuûa Chuùa, vaên chöông Salomon (8) cuûa cöïu öôùc dieãn ñaït ôn Khoân ngoan thaùnh nhö nöõ tì cuûa Chuùa (Caùch ngoân. 8: 22..; Xc. Khoân ngoan 7: 22-26). Salomon ñoàng thôøi cuõng nhaán maïnh ñeán söï ñaùp traû vaø sinh hoaït taïo döïng. Trong taân öôùc, caùc lyù do tieân tri vaø khoân ngoan naøy goàm chung thaønh moät vôùi nhau (Lu-ca: 11: 49) vaø hoaøn taát khi Chuùa ñeán.
10. Thaùnh Kinh cuõng noùi ñeán vieäc Chuùa goïi rieâng moät soá ngöôøi nhö David, Elia, Gieâremia vaø Isaia, nhôø ñoù coù nhöõng ngöôøi rieâng bieät laøm caùc coâng taùc rieâng bieät. Hoï laøm chöùng cho aân ñieån cuûa Thaùnh Thaàn hoaëc söï hieän dieän cuûa Chuùa, chu toaøn yù ñònh vaø chöông trình cuûa Chuùa. Ngöôøi ta cuõng tìm thaáy nhieàu ñoaïn suy tö saâu thaúm veà ñieàu Chuùa cho bieát vaø môøi goïi daønh rieâng cho moät ngöôøi naøo ñoù töø thöôû ban ñaàu cuûa ngöôøi naøy (Thaùnh vònh 136: 13-16; Jer. 1:1-5).
Caûm giaùc thaùn phuïc veà aân ñieån theo thôøi gian (prevenient grace) cuûa Chuùa ñaõ bieåu loä caùch töông töï nhö vaäy, nhaát laø trong thö cuûa thaùnh Phaoloâ khi ngaøi noùi ñeán "nhöõng ngöôøi ñöôïc goïi theo chöông trình cuûa Chuùa," khaúng ñònh raèng nhöõng ai Chuùa ñaõ "bieát töø tröôùc, ngaøi cuõng tieàn ñònh cho xöùng hôïp vôùi hình aûnh ngöôøi con cuûa Ngaøi... Vaø nhöõng ai Ngaøi tieàn ñònh, Ngaøi ñaõ keâu goïi; vaø nhöõng ai Ngaøi keâu goïi, Ngaøi cuõng Coâng chính hoùa; vaø nhöõng ai Ngaøi coâng chính hoùa, Ngaøi ñaõ toân vinh hoï (Roma. 8: 28-30; Xc. 2 Timotheâ 1: 9). Söï chuaån bò cuûa Chuùa cho moät nhieäm vuï söù ngoân coøn loä roõ qua thí duï cuï theå, laø lôøi söù thaàn noùi vôùi tieân tri Zacharia tröôùc khi Gioan tieàn hoâ sinh ra: "Treû seõ traøn ñaày ôn Thaùnh Thaàn ngay töø trong loøng Meï" (Luca 1: 15; Xc. Quan aùn 13:3-5)
11. Tieáp theo döï phoùng cuûa aân suûng Thieân Chuùa vaø hy voïng con ngöôøi ñaùp traû troïn veïn lôøi môøi goïi cuûa Chuùa nhö chuùng ta ñaõ trình baày ôû caùc chöông treân, ngöôøi Kitoâ höõu phaûi, hieäp yù vôùi caùc taùc giaû vieát taân öôùc, nhìn thaáy cao ñieåm cuûa döï phoùng naøy trong söï tuaân phuïc cuûa Ñöùc Kitoâ. Trong maïch vaên Kitoâ hoïc, hoï nhaän ra moät tieán trình töông töï trong nhaân vaät seõ ñoùn nhaän Lôøi trong tim vaø trong thaân xaùc cuûa chò, ñöôïc Thaùnh linh bao phuû vaø sinh ra con Thieân Chuùa. Taân öôùc khoâng chæ noùi ñeán tieán trình Chuùa chuaån bò cho Ngöôøi Con giaùng traàn, maø coøn noùi ñeán Chuùa tuyeån choïn, môøi goïi vaø thaùnh hoùa moät phuï nöõ Do Thaùi theo cung caùch töông töï tröôøng hôïp cuûa caùc phuï nöõ thaùnh thieän nhö Sarah vaø Hannah, laø nhöõng ngöôøi maø con cuûa caùc baø ñaõ hoaøn thaønh chöông trình cuûa Thieân Chuùa vôùi daân Ngaøi.
Phaoloâ noùi veà con Thieân Chuùa sinh ra "trong thôøi vieân maõn" vaø"do moät ngöôøi phuï nöõ, sinh ra döôùi leà luaät" (Gal 4:4). Söï giaùng sinh cuûa Ngöôøi Con Meï Maria laø söï vieân maõn cuûa yù Chuùa cho daân Israel, vaø thoâng phaàn cuûa Meï Maria trong söï vieân maõn laø lôøi ñaùp traû töï do vaø chaáp nhaän tin töôûng baèng loøng daâng hieán chính mình: "Naøy toâi laø toâi taù Ñöùc Chuùa Trôøi, toâi xin vaâng nhö lôøi söù thaàn truyeàn" (Lu-ca 1: 38; Xc. TV 123:2)
Meï Maria sinh con theo trình thuaät Maùt-theâu
12. Trong khi nhieàu ñoaïn trong taân öôùc ñeà caäp ñeán Chuùa Kitoâ giaùng sinh, chæ coù hai phuùc aâm, Maùt-theâu vaø Lu-ca, moãi phuùc aâm theo yù höôùng cuûa mình, keå laïi caâu truyeän giaùng sinh vaø ñeà caäp caùch ñaëc bieät ñeán Meï Maria. Maùt-theâu khôûi ñaàu cho saùch tin möøng vôùi "gia phaû Ñöùc Gieâsu Kitoâ" (1:1) khieán ngöôøi ñoïc lieân töôûng ñeán caùch maø Thaùnh Kinh baét ñaàu (Saùng theá kyù 1:1). Trong ñoaïn gia phaû, Maùt-theâu ñi leân nguoàn goác cuûa Chuùa Gieâsu töø cuoäc löu ñaày, ñeán vua David, cho ñeán nguoàn Abraham. Thaùnh nhaân nhaéc nhôû vai troø quan troïng trong lòch söû cöùu chuoäc Israel do 4 phuï nöõ maø moãi ngöôøi ñöa daãn ñeán taän bieân giôùi cuûa giao öôùc.
Nhö chuùng ta thaáy, Maùt theâu ñaõ caân baèng caùc bieán coá xoay quanh vieäc nhaäp theå cuûa Chuùa Gieâsu baèng caùch nhaán maïnh tính lieân tuïc cuûa caùc theá heä trong cöïu öôùc, song song vôùi trình thuaät Chuùa Gieâsu giaùng sinh, khi nhaán maïnh ñeán söï taùi taïo môùi (Xc. 9: 17) do Chuùa Thaùnh Thaàn, maëc khaûi nhöõng khaû naêng cöùu chuoäc khoûi toäi (1: 21). Hôn nöõa, Maùt-theâu coøn môû roäng giôùi haïn khi ñeà caäp ñeán nguoàn goác cuûa Chuùa Gieâsu töø ngaønh David qua ngöôøi cha hôïp phaùp laø Giuse, vaø Chuùa giaùng sinh qua cung loøng cuûa ñöùc Nöõ trinh theo lôøi tieân tri Isaia tieân baùo "Naøy ñaây moät trinh nöõ seõ thuï thai vaø sinh moät con trai" (Is. 7: 14)
13. Trong vaên baûn Maùt-theâu, taùc giaû nhaéc ñeán Meï Maria khi coù nhöõng lieân quan giöõa Meï vaø con cuûa mình qua nhöõng caâu nhö " Maria Meï Ngöôøi" hoaëc "treû thô vôùi Meï Ngöôøi" (2:11; 13, 20, 21). Giöõa nhöõng bieán ñoäng chính trò, gieát choùc vaø hoãn loaïn, ñaõ coù moät giaây phuùt thinh laëng ñaày toân kính mang tính caùch raát Kitoâ: Caùc nhaø ñaïo só, maø ngheà nghieäp cuûa hoï xuaát hieän theo ñuùng thôøi gian, quyø goái toân phuïc treû thô laø vua, cuøng vôùi maãu nghi Meï Ngöôøi (2: 2, 11)
Maùt-theâu nhaán maïnh söï lieân tuïc cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ vaøo tieán trình troâng chôø cöùu chuoäc, vaø moät tieán trình Mesia môùi laï maø ngöôøi Do thaùi vaãn troâng chôø, do Chuùa giaùng sinh mang laïi. Sinh ra töø doøng doõi David, duø baèng caùch naøo ñi nöõa, vaø sinh trong thaønh thaùnh, vöông giaû, bieåu loä cho thaáy ñieàu thöù nhaát, töùc laø söï troâng chôø cöùu chuoäc. Mang thai töø cung loøng trinh nöõ maëc khaûi ñieàu thöù nhì, töùc laø söï môùi laï Mesia.
Meï Maria sinh con theo trình thuaät Lu-ca
14. Theo trình thuaät Lu-ca, thì vai troø Ñöùc Meï Maria noåi baät ngay töø ñaàu. Meï laø gaïch noái giöõa thaùnh Gioan Taåy giaû vaø Chuùa Gieâsu. Hai vò chaøo ñôøi vôùi nhieàu pheùp laï töông ñoàng. Meï nhaän lôøi söù thaàn truyeàn vaø ñaùp traû trong taâm tình vaâng phuïc khieâm cung (1: 38). Meï töï du haønh töø Galileâ ñeán Ju-ñeâ-a vieáng thaêm baø Isave (1:40). Qua baøi ca, Meï ñaõ chuùc tuïng chöông trình caùnh chung, chöông trình seõ laø taâm ñieåm cho con cuûa Meï rao giaûng Nöôùc Trôøi.
Maria laø ñaáng suy nieäm trong loøng nhöõng bieán coá ñang xaåy ra (2: 19, 51) vaø bieåu loä chieàu saâu cuûa ñöùc tin vaø cuûa nhöõng khoå ñau (2: 35). Meï ñaõ thay maët Giuse ñi tìm Chuùa Gieâsu trong ñeàn thôø, duø thoaït ñaàu coù veû Meï ñaõ khoâng tieáp nhaän troïn veïn nhöõng gì con noùi, nhöng ñaõ tieáp tuïc lôùn leân trong söï hieåu bieát (2: 48-51).
15. Trong trình thuaät Lu-ca, hai bieán coá ñaëc bieät môøi chuùng ta suy nghó veà choã ñöùng cuûa Meï Maria trong ñôøi soáng giaùo hoäi: truyeàn tin vaø ñi vieáng baø thaùnh Isave. Nhöõng ñoaïn vaên naøy nhaán maïnh cho thaáy Meï Maria trong moät caùch duy nhaát, ñaõ laø ngöôøi laõnh nhaän aân suûng vaø ñöôïc Chuùa choïn caùch ñaëc bieät.
Trình thuaät truyeàn tin toùm goïn nhieàu ñeà taøi lôùn trong cöïu öôùc, nhaát laø ñeà taøi veà söï chaøo ñôøi cuûa Isaac (Saùng theá kyù 18: 10-14), Samson (Quan aùn 13: 2-5) vaø Samuel (1 Sam 1: 1-20). Söù thaàn chaøo möøng khieán ngöôøi ñoïc lieân töôûng caùc ñoaïn vaên trong Isaia (66: 7-11), Zecharia (9: 9) vaø Zephania (3: 14-17). Nhöõng ñoaïn vaên naøy nhaéc nhôû "ngöôøi con gaùi Sion", cuï theå hôn, vieäc Israel ñang vui möøng chôø ñôïi Chuùa ñeán. Söï löïa choïn cuûa bao truøm (eposkiasei) ñeå dieãn taû haønh ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn trong vieäc trinh nöõ thuï thai, nhaéc nhôû haønh ñoäng thieân thaàn Cherubim bao truøm hoøm bia thaùnh (Xuaát haønh 25: 20), söï hieän dieän cuûa Chuùa bao truøm cung thaùnh (xuaát haønh 40: 35) vaø Thaùnh Thaàn bao phuû nöôùc vaøo thôøi ñieåm saùng taïo (Saùng theá kyù 1:2)
Trong trình thuaät vieáng baø thaùnh Isave, baøi ca cuûa Meï Maria (Magnificat) chieáu roïi baøi ca cuûa Hannah (1 Samuel 2: 1-10), môû roäng taàm nhìn cho thaáy chính Meï laø ngöôøi noùi thay cho taát caû moïi ngöôøi ngheøo khoå, bò aùp böùc ñang mong chôø nöôùc coâng baèng cuûa Chuùa ngöï ñeán. Ñuùng nhö lôøi chaøo möøng cuûa Isave, Meï ñaõ nhaän lôøi chuùc phuùc daønh cho chính mình, khaùc vôùi lôøi chuùc phuùc daønh cho con (1: 42). Cuõng chính trong Magnificat, Meï ñaõ tieân ñoaùn "töø nay muoân ñôøi seõ khen toâi coù phuùc" (1: 48). Vaên baûn cho moïi ngöôøi thaáy, ngay vôùi neàn taûng Thaùnh Kinh, Meï xöùng ñaùng ñöôïc toân kích caùch thích hôïp, duø cho vai troø naøy khoâng bao giôø taùch rôøi ra khoûi vai troø cuûa Meï laø Meï ñaáng Mesia.
16. Trong caâu truyeän truyeàn tin, söù thaàn goïi Meï laø ngöôøi ñöôïc Chuùa öu ñaõi (tieáng Hy laïp laø kecharitmene, nghóa laø ngöôøi ñang vaø tieáp tuïc laõnh nhaän aân suûng) theo phöông caùch hieåu laø, Meï ñöôïc thaùnh hoùa caùch tieân thieân nhôø aân suûng cuûa Chuùa khi saép ñaët chöông trình goïi Meï. Lôøi tuyeân boá cuûa söù thaàn lieân keát Chuùa Gieâsu "thaùnh thieän" vaø "con Thieân Chuùa" vôùi tieán trình nhaäp theå do Chuùa Thaùnh Thaàn (1: 35). Söï thuï thai maø vaãn coøn ñoàng trinh nhö theá nhaém ñeán vai troø laøm con cuûa Chuùa cöùu theá, ñaáng seõ sinh ra töø cung loøng Meï Maria. Isave cho thaáy treû saép laø Thieân Chuùa: "Bôûi ñaâu toâi ñöôïc Meï Thieân Chuùa ñeán vieáng thaêm" (1: 43)
Qua nhöõng trình thuaät treân, tieán trình Ba Ngoâi trong caùc taùc ñoäng thaùnh nhaán maïnh vaøo: söï nhaäp theå cuûa Ngöôøi Con ñaõ khôûi ñaàu, do Chuùa Cha löïa choïn ñöùc trinh nöõ Maria vaø Chuùa Thaùnh Thaàn ñoùng vai troø trung gian. Töông ñoàng, lôøi Fiat, Xin Vaâng cuûa Meï vôùi lôøi keâu goïi cuûa Chuùa do söù thaàn chuyeån ñeán, ñaõ ñöôïc traû lôøi trong ñöùc tin vaø trong töï do (1: 38).
17. Theo trình thuaät Lu-ca veà Chuùa Gieâsu giaùng sinh, baøi ca chuùc tuïng muïc ñoàng daâng leân Chuùa, song song vôùi lôøi thôø laäy cuûa caùc ñaïo só daønh cho haøi nhi trong trình thuaät theo Maùt-theâu. Laïi moät laàn nöõa, nhöõng trình thuaät naøy cho thaáy troïng taâm cuûa caâu truyeän giaùng sinh "Hoï troâng thaáy Maria vaø Giuse vaø haøi nhi naèm trong maùng coû" (Lu-ca 2: 16). Theo luaät Moâi sen, caùc treû trai seõ chòu caét bì vaø daâng trong ñeàn thôø. Dòp naøy Simeon ñaõ noùi lôøi tieân tri ñaëc bieät veà Meï cuûa treû Kitoâ "löôõi göôm seõ ñaâm thaâu qua taâm hoàn baø" (Lu-ca 2: 34-35). Töø ñieåm naøy, cuoäc haønh trình ñöùc tin cuûa Meï Maria daãn ñöa ñeán chaân thaäp giaù.
Thuï thai ñoàng trinh
18. Tin möøng thuï thai ñoàng trinh nhôø taùc ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, (Mat-theâu 1: 20-23; Lu-ca 1: 34-35) ñaõ tuyeân boá giaây phuùt khôûi ñaàu thaàn thieâng cuûa lòch söû nhaân loaïi. Söï thuï thai ñoàng trinh xaåy ra trong söï thieáu vaéng, noùi roõ ra laø söï thieáu vaéng ngöôøi cha nhaân loaïi. Tuy nhieân, treân thöïc teá, söï thieáu vaéng caøng cho thaáy daáu chæ hieän dieän vaø taùc ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Nieàm tin töôûng vaøo söï thuï thai ñoàng trinh, ñaõ naèm trong truyeàn thoáng coå thôøi, roài thích öùng vaø phaùt trieån caùch ñoäc laäp trong Maùt-theâu vaø Lu-ca (9). Vôùi ngöôøi tín höõu Kitoâ giaùo, tin töôûng naøy laø moät baèng chöùng huøng hoàn veà vai troø laøm con cuûa Chuùa Kitoâ vaø cuûa ñôøi soáng môùi trong Thaùnh linh.
Thuï thai ñoàng trinh cuõng bieåu loä moät söï chaøo ñôøi môùi cuûa moãi Kitoâ höõu nhö döôõng töû cuûa Chuùa. Moãi ngöôøi taùi sinh (töø treân) do nöôùc vaø Thaùnh Thaàn" (Gioan 3: 3-5). Döôùi aùnh saùng naøy, thuï thai ñoàng trinh, khoâng theå ñöôïc coi laø moät pheùp laï leû loi, nhöng chính laø moät dieãn ñaït maïnh meõ ñieàu maø giaùo hoäi tin töôûng veà Thieân Chuùa vaø veà ôn cöùu chuoäc cuûa mình.
Meï Maria vaø gia ñình thaät cuûa Chuùa Gieâsu
19. Sau nhöõng truyeän veà giaùng sinh laø moät söï kieän laï maø caû 3 phuùc aâm nhaát laõm ñeàu keå laïi, lieân quan ñeán caâu hoûi veà gia ñình thaät cuûa Chuùa Gieâsu. Thaùnh Marcoâ cho chuùng ta nghe "Meï vaø anh em cuûa Ngöôøi" (10) (Mk 3: 31) ñeán vaø ñöùng beân ngoaøi, muoán noùi chuyeän vôùi Ngöôøi (11). Chuùa Gieâsu, khi traû lôøi, ñaõ taùch mình ra khoûi gia ñình theå xaùc töï nhieân: Thay vaøo ñoù, Ngöôøi noùi ñeán nhöõng ngöôøi ñang tuï hoïp chung quanh, ñeán gia ñình "caùnh chung" cuûa Ngöôøi, ñeán nhöõng "ai laøm theo yù Chuùa." (3: 35)
Vôùi Marcoâ, gia ñình töï nhieân cuûa Chuùa, keå caû Meï ruoät cuûa Ngöôøi, hình nhö, vaøo giai ñoaïn naøy, chöa hieåu baûn tính thöïc söï söù vuï cuûa Ngöôøi. Ñoù cuõng laø tröôøng hôïp cuûa caùc moân ñeä (thí duï 8: 33-35; 9: 30-33; 10: 35-40). Marcoâ coøn toû cho thaáy söï hieåu bieát veà gia ñình thaät cuûa Ngöôøi phaùt trieån chaäm vaø ñaày ñau ñôùn. Ñöùc tin thöïc söï trong Chuùa ñaõ chæ ñaït ñöôïc khi caùc moân ñeä ñoái dieän vôùi thaäp giaù vaø moà troáng.
20. Trong tin möøng Lu-ca, Luca ñaõ khoâng nhaéc nhôû ñeán ñieåm töông phaûn giöõa hình thöùc tìm kieám gia ñình töï nhieân cuûa Ngöôøi vaø gia ñình caùnh chung (Lu-ca 8: 19-21). Veà sau (11: 27-28) moät phuï nöõ trong ñaùm ñoâng noùi veà Meï Ngöôøi ñaày phuùc loäc "Thaät dieãm phuùc cho cung loøng ñaõ hoaøi thai Ngöôøi vaø vuù ñaõ cho Ngöôøi buù" ñöôïc söûa thaønh "ngöôøi nghe lôøi Chuùa vaø giöõ lôøi Chuùa thì coøn coù phuùc hôn." Tuy nhieân, hình thöùc chuùc laønh naøy, nhö Lu-ca trình baày, ñöông nhieân bao goàm caû Meï Maria, laø ñaáng maø ngay töø ñaàu tieân ñaõ ñeå moïi bieán coá trong cuoäc ñôøi mình xaåy ra theo lôøi Chuùa (1:38)
21. Trong saùch thöù nhì, Coâng Vuï caùc Toâng Ñoà, Lu-ca ghi nhaän thôøi gian giöõa luùc Chuùa phuïc sinh leân trôøi vaø Chuùa Thaùnh Thaàn hieän xuoáng, caùc moân ñeä tuï hoïp taïi Gieârusalem "cuøng vôùi caùc phuï nöõ vaø Ñöùc Maria, Meï Chuùa Gieâsu, vaø anh em cuûa Ngöôøi (TÑCV 1: 14). Ñöùc Maria, ngöôøi ñaõ chaáp nhaän coâng taùc cuûa Thaùnh Thaàn Thieân Chuùa vaøo luùc ñaáng Mesia giaùng sinh (Lu-ca: 1: 35-38), nôi ñaây, ñaõ hieän dieän nhö moät thaønh vieân trong coäng ñoaøn moân ñeä ñang chôø ñôïi caàu nguyeän Chuùa Thaùnh Thaàn ñeán vaøo thôøi ñieåm giaùo hoäi chaøo ñôøi.
Meï Maria trong tin möøng theo Gioan
22. Tieàn ngoân tin möøng theo Gioan ñaõ khoâng nhaéc nhôû ñeán Maria caùch minh nhieân. Tuy nhieân, caàn tìm hieåu nhieàu ñieåm ñaùng löu taâm nôi vai troø cuûa Meï trong lòch söû cöùu chuoäc, baèng caùch ñaët Meï vaøo maïch vaên caùc chaân lyù thaàn hoïc, maø vò thaùnh söû ñaõ dieãn ñaït khi khai môû tin möøng nhaäp theå. Ñieåm nhaán maïnh thaàn hoïc giaây phuùt thaàn thieâng cuûa chöông trình cöùu ñoä, maø Maùt-theâu vaø Lu-ca ñaõ baày toû khi Chuùa giaùng sinh, ñaõ cuøng song song vôùi töï ngoân theo Gioan, khi Gioan nhaán maïnh aân suûng vaø yù muoán tieàn ñònh cuûa Chuùa; qua ñoù, taát caû nhöõng ai sinh ra trong ñôøi soáng môùi, sinh ra "khoâng bôûi maùu huyeát, khoâng bôûi yù ngöôøi phaøm, khoâng bôûi yù ñaøn oâng, nhöng bôûi Chuùa (Gioan 1:13). Ñaây laø nhöõng lôøi ñöôïc aùp duïng ngay caû cho vieäc chính Chuùa giaùng sinh.
23. Gioan ghi nhaän söï hieän dieän cuûa Meï Maria, Meï Chuùa nôi hai bieán coá quan troïng trong cuoäc ñôøi coâng khai cuûa Chuùa, luùc khôûi ñaàu (tieäc cöôùi Cana) vaø keát thuùc (thaäp giaù). Moãi bieán coá laø moät giôø caàn thieát: giôø ñaàu, söï hieän dieän cuûa Meï môø nhaït beân ngoaøi; nhöng ñoù chính laø daáu chæ baùo tröôùc cho giôø sau vôùi söï tham döï saâu thaúm hôn trong noäi taâm. Gioan ñöa ra vai troø noåi baät trong tin möøng cuûa mình, bieán coá tieäc cöôùi Cana (Gioan 2: 1-12). Gioan coi ñoù nhö khôûi söï (arche) caùc daáu chæ cuûa Chuùa Gieâsu. Bieán coá nhaán maïnh ñeán röôïu môùi maø Chuùa bieán töø nöôùc, cho thaáy tieäc cöôùi caùnh chung cuûa Thieân Chuùa vôùi daân Ngaøi vaø tieäc cöôùi thieân sai cuûa nöôùc trôøi. Caâu truyeän tröôùc heát nhaèm mang moät söù ñieäp Kitoâ: Chuùa Gieâsu maëc khaûi vinh quang thieân sai cuûa Ngöôøi cho caùc moân ñeä, vaø hoï ñaõ tin vaøo ngöôøi (2:11).
24. Phaàn ñaàu caâu truyeän nhaéc ñeán söï hieän dieän cuûa "Meï Ñöùc Gieâsu": Meï ñoùng vai troø noåi baät khi caâu truyeän laàn laàn toû hieän. Meï hình nhö ñöôïc môøi vaø hieän dieän rieâng reõ chöù khoâng cuøng vôùi "Chuùa Gieâsu vaø caùc moân ñeä cuûa Ngöôøi" (Gioan 2: 1-2); Chuùa Gieâsu, luùc ban ñaàu, xuaát hieän nhö moät phaàn töû trong gia ñình Meï cuûa Ngöôøi. Trong cuoäc ñaøm thoaïi giöõa hai Meï con khi heát röôïu, hình nhö Chuùa töø choái lôøi xin cuûa Meï, nhöng cuoái cuøng, Ngöôøi nhaän lôøi.
Tuy nhieân, baøi ñoïc naøy ñöa daãn chuùng ta ñeán moät daáu chæ suy tö saâu xa hôn nöõa. Theo lôøi cuûa Meï "hoï heát röôïu roài," Gioan ñaõ khoâng muoán nhaém ñeán ñaùm cöôùi thieáu thoán, cho baèng nieàm mong öôùc ôn cöùu chuoäc cuûa daân toäc thuoäc veà giao öôùc cuõ, laø nhöõng ngöôøi coù nöôùc thanh taåy, nhöng thieáu röôïu vui möøng cuûa nöôùc trôøi thieân sai. Trong caâu traû lôøi, Chuùa Gieâsu baét ñaàu baèng caâu hoûi veà lieân heä cuûa Chuùa vôùi Meï mình ("vieäc gì giöõa baø vaø toâi?") cho thaáy caùch maëc nhieân raèng ñeán luùc caàn thay ñoåi giao öôùc naøy. Chuùa ñaõ khoâng goïi Ñöùc Maria laø Meï, nhöng duøng chöõ baø (Xc. Gioan 19:26). Ñöùc Gieâsu ñaõ khoâng chæ thaáy lieân heä cuûa Ngöôøi vôùi Meï Maria ñôn thuaàn treân khía caïnh con ngöôøi.
25. Caâu traû lôøi cuûa Maria, daäy baûo caùc ngöôøi tôù "haõy laøm nhöõng gì Ngöôøi baûo" (Gioan 2: 5) thöïc laø khoâng löôøng tröôùc. Meï khoâng phaûi laø ngöôøi caàm ñaàu böõa tieäc (Xc. 2:8). Vai troø cuûa Meï luùc ban ñaàu laø Meï Chuùa Gieâsu cuõng ñaõ thay ñoåi taän goác. Meï trôû thaønh moät tín höõu trong coäng ñoaøn chôø ôn cöùu chuoäc. Töø giaây phuùt naøy trôû ñi, Meï hoaøn toaøn phoù thaùc mình vaøo ñaáng Thieân sai cöùu chuoäc vaø vaøo lôøi Ngöôøi.
Nhöõng keát quaû cuûa moái töông giao môùi cho thaáy thay ñoåi theo thöù töï nhöõng nhaân vaät chính vaøo cuoái caâu truyeän: "Sau ñoù, Ngöôøi ñi xuoáng Capernaum cuøng vôùi Meï vaø vôùi anh chò em cuûa Ngöôøi cuõng nhö vôùi caùc moân ñeä" (2: 12). Trình thuaät tieäc cöôùi Cana khai môû baèng caùch ñaët Chuùa Gieâsu trong gia ñình Meï Maria, Meï Ngöôøi; töø nay trôû ñi, Meï Maria laø moät thaønh vieân trong "ñoaøn theå Gieâsu," laø moân ñeä cuûa Chuùa. Ñoïc ñoaïn vaên naøy seõ giuùp chuùng ta hieåu roõ hôn vai troø cuûa Meï Maria: giuùp cho caùc moân ñeä ñeán vôùi Chuùa Gieâsu Kitoâ, vaø "laøm nhöõng gì Ngöôøi baûo."
26. Gioan, laàn thöù nhì noùi veà söï hieän dieän cuûa Meï Maria vaøo thôøi ñieåm quyeát ñònh cuûa söù vuï thieân sai nôi Chuùa Gieâsu, luùc töû naïn (19: 25-27). Ñöùng cuøng vôùi caùc moân ñeä döôùi chaân thaäp giaù, Meï Maria chia seû ñau khoå cuûa Chuùa Gieâsu, laø ñaáng maø vaøo cuoái ñôøi ñaõ noùi nhöõng lôøi ñaëc bieät vôùi Meï "Thöa baø, ñaây laø con baø," vaø vôùi ngöôøi moân ñeä yeâu quyù "ñaây laø Meï con." Chuùng ta thöïc khoâng theå khoâng caûm ñoäng khi thaáy ngay caû ñeán giaây phuùt cuoái cuoäc ñôøi, Chuùa Gieâsu vaãn coøn lo laéng cuoäc ñôøi cuûa me, cho thaáy tình yeâu con thaûo vôùi Meï hieàn.
Baøi ñoïc naøy laàn nöõa môøi goïi chuùng ta ñeán yù töôûng ñieån hình vaø mang tính caùch toaøn dieän cuûa vaên maïch theo Gioan. Lôøi traên troái cuûa Chuùa Gieâsu tröôùc khi cheát, khai môû söï hieåu bieát vöôït treân söï hieåu bieát laàn ñaàu daønh cho Meï Maria vaø cho "ngöôøi moân ñeä yeâu quyù" nhö nhöõng caù nhaân. Töông quan giöõa "baø" vaø "moân ñeä" lieân heä chaët cheõ vôùi caên tính cuûa giaùo hoäi. Taïi moät nôi khaùc, Gioan, ngöôøi moân ñeä yeâu quyù, xuaát hieän nhö moân ñeä khuoân maãu cuûa Gieâsu. Ngöôøi moân ñeä naøy luoân gaàn guõi vôùi thaày, khoâng bao giôø lìa boû thaày, laø ñoái töôïng Chuùa yeâu thöông vaø laø chöùng nhaân trung tín (13: 25; 19: 26, 20: 1-10, 21: 20 - 25). Hieåu bieát caùc töø ngöõ vaø yù nghóa veà moân ñeä tính, nhöõng lôøi cuûa Gieâsu khi gaàn töû naïn, ñaõ bieåu döông vai troø töø maãu cuûa Meï trong giaùo hoäi, vaø khuyeán khích coäng ñoaøn moân ñeä nhaän Meï laø Meï tinh thaàn cuûa mình.
27. Söï hieåu bieát ñaày ñuû töø ngöõ "baø" cuõng môøi goïi giaùo hoäi lieân tuïc nhôù lôøi traên troái cuûa Chuùa, vaø môøi goïi moãi moân ñeä lo laéng cho giaùo hoäi laø Meï. Moät caùch maëc nhieân, nôi ñaây coù leõ laø hình aûnh Maria-Evaø: Nhö ngöôøi phuï nöõ ñaàu tieân, ruùt ra töø xöông söôøn oâng Adong (Saùch theá kyù 2:22, LXX), vaø laø Meï cuûa chuùng sinh (Saùng theá kyù 3: 20) thì ngöôøi phuï nöõ, "baø" Maria, treân bình dieän tinh thaàn, cuõng laø Meï cuûa moïi ngöôøi, nhaän laõnh söï soáng ñôøi ñôøi töø nöôùc vaø maùu chaåy ra töø caïnh söôøn (tieáng Hy laïp laø pleura, töùc laø söôøn) cuûa Ñöùc Kitoâ (19: 34), vaø töø Thaùnh Linh, Ñaáng thôû hôi treân leã vaät toaøn thaéng (19: 30, 20: 22, Xc. 1 Gioan 5: 8).
Töø nhöõng baøi ñoïc mang tính daáu chæ vaø toaøn boä nhö vaäy, hình aûnh veà giaùo hoäi, veà Meï Maria vaø veà moân ñeä tính lieân keát vôùi nhau. Maria, nhö moät Israel nhaân caùch hoùa, baây giôø sinh ra coäng ñoaøn Kitoâ höõu (Xc. Is, 54: 2, 66: 7-8) nhö khi xöa Meï ñaõ sinh ra Ñaáng Thieân sai (Xc. Is 7: 14). Khi nhìn ñeán vaên maïch cuûa Gioan veà Maria trong tieán trình khai môû vaø keát thuùc söù vuï cuûa Chuùa Gieâsu theo aùnh saùng naøy, thì thöïc khoù coù theå noùi veà giaùo hoäi maø khoâng nhôù ñeán Meï Maria, Meï Chuùa cöùu theá, nhö laø ñaáng ñaïi bieåu töôïng vaø ñaáng maø Chuùa muoán moïi ngöôøi trôû thaønh.
Ngöôøi nöõ trong Khaûi Huyeàn 12
28. Trong maïch vaên ngoân ngöõ ñaày nhöõng hình aûnh Thaùnh Kinh, tieân kieán (seer) cuûa khaûi huyeàn dieãn taû moät vieãn kieán daáu chæ treân thieân ñaøng lieân quan ñeán ngöôøi phuï nöõ, con roàng vaø con cuûa phuï nöõ. Trình thuaät chöông 12 Khaûi huyeàn cho ngöôøi ñoïc nhaän ra chieán thaéng chung cuoäc cuûa ngöôøi toâi trung Chuùa vaøo thôøi gian hoï bò baùch haïi vaø bò thöû thaùch ôû thôøi ñieåm caùnh chung. Theo tieán trình lòch söû, aån töôïng cuûa ngöôøi phuï nöõ daãn ñöa ñeán nhieàu giaûi thích khaùc nhau. Ña soá caùc vò nghieân cöùu thaàn hoïc ñeàu ñoàng yù, yù nghóa caên baûn cuûa hình aûnh ngöôøi phuï nöõ mang tính caùch taäp hôïp: daân Chuùa, duø ñoù coù theå laø daân Israel, hoaëc laø giaùo hoäi cuûa Chuùa Kitoâ, hoaëc caû hai. Hôn nöõa, vaên phong trình thuaät cuûa taùc giaû gôïi yù "troïn veïn böùc aûnh" cuûa ngöôøi phuï nöõ chæ ñöôïc nhaän ra vaøo phaàn cuoái cuoán saùch, khi giaùo hoäi chieán thaéng cuûa Chuùa Kitoâ trôû neân Taân Gieârusalem chieán thaéng (Khaûi huyeàn 21: 1- 3). Nhöõng khoù khaên hieän taïi cuûa coäng ñoàng maø taùc giaû ñang soáng xuaát hieän trong khung caûnh toaøn boä lòch söû, moät khung caûnh maø nôi ñoù caùc tranh chaáp tieáp tuïc dieãn ra giöõa ngöôøi trung tín vaø keû thuø cuûa hoï, giöõa thieän vaø aùc, giöõa Thieân Chuùa vaø quyû Satan. Hình aûnh doøng doõi ngöôøi con nhaéc nhôû chuùng ta söï tranh chaáp trong Saùng theá kyù 3: 15 giöõa con raén vaø ngöôøi phuï nöõ, giöõa doøng doõi con raén vaø doøng doõi ngöôøi phuï nöõ (12).
29. Nhìn nhaän loái giaûi thích naøy laøm caên baûn cho chöông 12 cuûa saùch Khaûi huyeàn veà giaùo hoäi, phaûi chaêng ngöôøi ta coøn coù theå aùp duïng, nhö loái giaûi thích thöù hai, veà Meï Maria nöõa chaêng? Baûn vaên khoâng minh nhieân ñoàng hoùa ngöôøi phuï nöõ vôùi Meï Maria. Baûn vaên ñeà caäp ñeán ngöôøi phuï nöõ nhö laø Meï cuûa "treû nam, laø ngöôøi seõ cai trò moïi daân toäc vôùi gaäy saét," moät lôøi trích daãn töø thaùnh vònh 2 aùp duïng vaøo ñaáng thieân sai cuõng nhö vaøo daân trung tín cuûa Chuùa trong Taân öôùc (Xc. Do Thaùi 1: 5; 5: 5; TÑCV 13: 33 vôùi Khaûi huyeàn 2: 27).
Theo chieàu höôùng ñoù, moät soá vò giaùo phuï nghó ñeán hình aûnh cuûa Meï Chuùa Gieâsu khi ñoïc chöông naøy (13). Khi chuù taâm ñeán vò trí cuûa saùch khaûi huyeàn trong toaøn boä kinh thaùnh, laø nôi maø nhieàu hình aûnh Thaùnh Kinh hoøa laãn vôùi nhau, ngöôøi ñoïc hy voïng seõ tìm ra caùc giaûi thích roõ reät hôn, theo vaên maïch chöông 12, nhaém ñeán caù nhaân hoaëc taäp theå. Nhöõng giaûi thích naøy seõ soi saùng vò theá cuûa Meï Maria vaø cuûa giaùo hoäi trong chieán thaéng chung cuoäc cuûa ñaáng Thieân sai.
Suy nieäm Thaùnh Kinh
30. Chöùng nhaân Thaùnh Kinh nhaéc nhôû tín höõu muoân ñôøi seõ goïi Meï Maria "coù phuùc"; ngöôøi phuï nöõ Do Thaùi khieâm haï, con gaùi Israel soáng trong hy voïng coâng chính cho ngöôøi ngheøo tuùng, ngöôøi trinh nöõ Chuùa chuùc phuùc vaø tuyeån choïn laøm Meï ñoàng trinh cuûa Con Ngaøi qua söï bao phuû cuûa Thaùnh Thaàn. Chuùng ta chuùc tuïng Meï laø "toâi tôù Ñöùc Chuùa Trôøi." Chuùa laø Ñaáng ban cho Meï ôn ñoàng thuaän trong tieán trình laøm troïn chöông trình cöùu chuoäc cuûa Chuùa, trong taâm tình ngöôøi Meï suy nieäm moïi söï trong loøng, ngöôøi tî naïn ñi tìm nôi taïm dung treân mieàn ñaát laï, ngöôøi Meï bò ñau ñôùn khi thaáy con bò ñaùnh ñaäp, vaø ngöôøi phuï nöõ Chuùa Gieâsu uyû thaùc troâng coi caùc moân ñeä. Chuùng ta hieäp nhaát vôùi Meï vaø vôùi caùc moân ñeä khi hoï cuøng caàu nguyeän xin ôn Chuùa Thaùnh Thaàn xuoáng treân giaùo hoäi, treân gia ñình caùnh chung vöøa chaøo ñôøi. Vaø chuùng ta cuõng coù theå nhìn thoaùng thaáy trong Meï ñònh meänh sau cuøng cuûa daân Chuùa chia seû chieán thaéng vôùi con Meï treân quyeàn löïc thaàn döõ vaø söï cheát.
B. Meï Maria trong truyeàn thoáng Kitoâ giaùo
Chuùa Gieâsu vaø Meï Maria trong truyeàn thoáng chung coå thôøi
31. Trong giaùo hoäi thuôû sô khai, ngöôøi ta nhaéc ñeán nhöõng suy töôûng veà Meï Maria khi giaûi thích vaø baûo toaøn truyeàn thoáng toâng ñoà. Toâng truyeàn naøy taäp trung nôi Chuùa Gieâsu. Chöùng taù thôøi giaùo phuï noùi veà Meï Maria nhö "Ñaáng cöu mang Thieân Chuùa" (Theotokos) döïa theo suy nieäm Thaùnh Kinh vaø nghi thöùc cöû haønh Kitoâ giaùo. Caùc khai trieån veà Meï daàn daàn taêng theo thôøi gian qua caùc tranh caõi Kitoâ hoïc sô khai. Döïa treân caùc tranh caõi nghieâm troïng cuûa naêm theá kyû ñaàu, vaø keát luaän cuûa nhieàu Coâng ñoàng ñaïi keát, suy tö veà vai troø cuûa Meï Maria trong tieán trình Chuùa Kitoâ nhaäp theå ñaõ hoøa nhaäp troïn veïn vôùi moät ñöùc tin chính thoáng nôi Ñöùc Gieâsu Kitoâ, Ñaáng laø Thieân Chuùa thaät vaø laø ngöôøi thaät.
32. Ñeå baûo veä yù töôûng tin raèng Ñöùc Kitoâ coù baûn tính vaø thaân xaùc con ngöôøi thaät, vaø cuõng ñeå choáng laïi thuyeát "AÛo töôûng" (Docetism), giaùo hoäi sô khai ñaõ nhaán maïnh ñeán söï kieän Chuùa sinh ra töø cung loøng Meï Maria. Chuùa khoâng chæ "xuaát hieän gioáng nhö" ngöôøi; Chuùa khoâng töø trôøi xuoáng theá vôùi "thaân xaùc trôøi", cuõng khoâng phaûi ngaøi chaøo ñôøi baèng caùch "chæ ñi qua" Meï Ngöôøi. Thöïc teá, Maria sinh haï con trai cuûa mình baèng chính baûn thaân mình.
Vôùi thaùnh Ignatio thaønh Antioch (+110) vaø Tertullian (+225), thì Chuùa Gieâsu laø con ngöôøi thaät caùch troïn veïn vì Ngöôøi "thöïc söï" sinh ra bôûi Meï Maria. Lôøi tuyeân xöng cuûa kinh tin kính Nicene-Constantinople (381) vieát "Ngöôøi ñaõ nhaäp theå bôûi Chuùa Thaùnh Thaàn vaø bôûi ñöùc trinh nöõ Maria, vaø ñaõ laøm ngöôøi." Ñònh nghóa cuûa Coâng ñoàng Chalcedon (451) taùi khaúng quyeát kinh tin kính naøy, nhaán maïnh "Chuùa Gieâsu cuøng baûn tính vôùi Ñöùc Chuùa Cha theo thieân tính, vaø cuøng baûn tính vôùi chuùng ta theo nhaân tính." Kinh tin kính theo thaùnh Athanasio coøn tuyeân xöng caùch cuï theå hôn qua lôøi "Chuùa laø ngöôøi, cuøng baûn tính vôùi Meï mình." Caû hai toân giaùo Anh giaùo vaø Coâng giaùo Roma khaúng quyeát nhö vaäy.
33. Ñeå baûo veä thieân tính ñích thöïc cuûa Ngöôøi, giaùo hoäi sô khai ñaõ nhaán maïnh tieán trình thuï thai ñoàng trinh cuûa Meï Maria khi cöu mang Chuùa Gieâsu. Theo caùc giaùo phuï, söï thuï thai do Chuùa Thaùnh Thaàn, ñaõ minh chöùng nguoàn goác vaø caên tính thaàn thieâng cuûa Ngöôøi, ñaáng sinh ra bôûi Meï, laø con ñôøi ñôøi cuûa Thieân Chuùa.
Caùc vò giaùo phuï Ñoâng vaø Taây - nhö thaùnh Justinoâ (+150), Ireneus (+202), Anathasio (+373), vaø Ambrosio (+397) - khai trieån lôøi daäy doã cuûa taân öôùc baèng nhöõng haïn töø duøng trong Xuaát haønh chöông 3 (Meï Maria laø ñaïi bieåu töôïng cuûa moät "Evaø ñoàng trinh"), vaø trong Isaia (7: 14) (Meï laøm troïn lôøi höùa cuûa tieân tri vaø sinh haï ñaáng "Thieân Chuùa ôû cuøng chuùng toâi"). Caùc vò ñaõ duøng tieán trình thuï thai ñoàng trinh baûo veä cho thieân tính Chuùa cöùu theá vaø danh döï cuûa Chuùa Gieâsu. Nhö kinh tin kính caùc toâng ñoà tuyeân xöng: Chuùa Chuùa Gieâsu Kitoâ "thuï thai nhôø Chuùa Thaùnh Thaàn, vaø sinh ra töø cung loøng Ñöùc Maria." Caû hai toân giaùo Anh giaùo vaø Coâng giaùo Roma cuøng khaúng quyeát nhö vaäy.
34. Danh xöng Meï Maria Theotokos (Ñaáng cöu mang Thieân Chuùa) chính thöùc nhaéc nhôû vieäc baûo veä giaùo lyù chính thoáng cuûa ngoâi vò Ñöùc Kitoâ hieäp nhaát. Ngöôøi ta ñaõ duøng danh xöng naøy trong caùc giaùo ñoaøn mieàn Alexandria, ít nhaát laø vaøo thôøi gian coù beø roái Arius. Vì Chuùa Gieâsu Kitoâ "laø Thieân Chuùa thaät bôûi Thieân Chuùa thaät" nhö Coâng ñoàng Nicea (325) tuyeân tín, caùc giaùo ñoaøn naøy quyeát ñònh phaûi goïi Meï cuûa Ngöôøi, Chuùa Gieâsu, laø Meï Thieân Chuùa.
Tuy nhieân, caùc nhaø thôø döôùi aûnh höôûng cuûa Antioch, ñang khi löu taâm ñeán söï ñe doïa cuûa chuû thuyeát Apolinaris (14) veà nhaân tính troïn veïn cuûa Ñöùc Kitoâ, ñaõ khoâng nhaän töôùc hieäu naøy ngay töùc khaéc. Cuoäc tranh luaän dieãn ra giöõa Cyril thaønh Alexandria (444) vaø Nestorius (455) thöôïng phuï giaùo chuû thaønh Constanstinople, ngöôøi ñöôïc huaán luyeän theo tröôøng phaùi Antioch, cho thaáy vaán ñeà coát tuyû veà danh hieäu Meï Maria chính laø söï hieäp nhaát cuûa ngoâi con, Ñöùc Kitoâ.
Coâng ñoàng thaønh Ephesoâ (431) duøng töø ngöõ Theotokos (ngöôøi cöu mang Chuùa; tieáng La tinh laø Deipara) minh xaùc söï duy nhaát cuûa ngoâi vò Ñöùc Kitoâ baèng caùch nhaän ñònh raèng Meï Maria laø Meï Thieân Chuùa nhaäp theå (15). Caên baûn ñöùc tin vaán ñeà naøy dieãn ñaït caùch chính xaùc hôn trong ñònh nghóa theo Coâng ñoàng Chalcedon: "Moät vaø cuøng chính ngöôøi con... thieân tính ñöôïc sinh ra töø Ñöùc Chuùa Cha muoân ñôøi; veà sau, vì chuùng ta vaø vì ôn cöùu roãi cuûa chuùng ta, nhaân tính ñaõ sinh ra laøm ngöôøi töø Meï Maria ñoàng trinh Theotokos." Döïa treân ñònh nghóa cuûa Coâng ñoàng Epheâsoâ vaø Chalcedon, giaùo hoäi Anh giaùo vaø Coâng giaùo Roma cuøng nhau tuyeân xöng raèng Meï Maria laø Theotokos.
Caùc leã nghi cöû haønh kính Meï Maria theo truyeàn thoáng coå thôøi
35. Vaøo nhöõng theá kyû ñaàu, hieäp thoâng trong Ñöùc Kitoâ, bao goàm caû söï hieän dieän soáng ñoäng cuûa caùc thaùnh nhö laø moät phaàn khoâng theå thieáu trong caûm nghieäm tinh thaàn cuûa caùc coäng ñoaøn giaùo hoäi (Heb. 12: 1, 22-24; Rv. 6: 9-11; 7; 8: 3-4). Töø "ñaùm maây nhaân chöùng" Meï ñaáng cöùu theá xuaát hieän vôùi moät vò theá ñaëc bieät. Caùc chuû ñeà döïa treân Thaùnh Kinh vaø loøng suøng kính daønh cho Meï Maria daàn daàn phaùt trieån, bieåu loä söï hieåu bieát saâu xa veà vai troø cuûa Meï trong maàu nhieäm cöùu chuoäc nhaân loaïi. Caùc chuû ñeà naøy nhìn Meï nhö ngöôøi ñoái taùc cuûa Evaø vaø khuoân maãu cuûa giaùo hoäi. Ngöôøi Kitoâ höõu noàng nhieät toân vinh nhöõng chuû ñeà veà Meï taïi caùc buoåi caàu nguyeän chung hoaëc rieâng.
36. Nhieàu nhaø chuù giaûi Thaùnh Kinh vui möøng khi tìm ra hình aûnh ñöôïm maàu nöõ tính töø Thaùnh Kinh khi suy nieäm yù nghóa cuûa giaùo hoäi vaø cuûa Meï Maria. Caùc vò giaùo phuï, ngay töø thôøi gian ñaàu nhö Justinoâ töû ñaïo (150) vaø Ireneus (202) khi suy tö caùc baûn vaên nhö Xuaát haønh 3 vaø Lu-ca 1: 26-38, ñaõ khai trieån phaûn ñeà Adong môùi, Evaø môùi. Cuõng nhö Evaø lieân heä vôùi Adong khi phaïm toäi, thì Meï Maria cuõng lieân keát vôùi con Meï khi chieán thaéng keû thuø xöa (Xc. Saùng theá kyù 3: 15, vaø giaûi thích vide supra soá *4): "ngöôøi trinh nöõ" Evaø khoâng vaâng phuïc daãn ñöa ñeán söï cheát; trinh nöõ Maria vaâng phuïc daãn ñöa ñeán ôn cöùu chuoäc. Evaø môùi chia seû chieán thaéng vôùi Adong môùi vöôït treân toäi vaø thaàn cheát.
37. Caùc giaùo phuï cuõng trình baày Meï Maria, Meï ñoàng trinh nhö khuoân maãu thaùnh thieän cuûa trinh nöõ thaùnh hieán. Caùc ngaøi cuõng daàn daàn trình baày raèng Meï ñaõ luoân "giöõ mình ñoàng trinh."(16) Trong suy tö naøy, trinh traéng khoâng chæ hieåu nhö söï veïn toaøn theå lyù, maø coøn laø söï côûi môû noäi taâm, söï vaâng phuïc vaø moät nieàm trung tín vôùi Ñöùc Kitoâ. Nhöõng ñaëc ñieåm ñoù laø khuoân maãu cho ñaëc tính moân ñeä Kitoâ vaø naåy sinh hoa traùi thieâng lieâng.
38. Vôùi söï hieåu bieát giaùo phuï ñoù, ñoàng trinh cuûa Meï Maria lieân heä maät thieát vôùi ñôøi soáng thaùnh thieän cuûa Meï. Maëc daàu moät vaøi vò chuù giaûi thuôû sô khai nghó raèng Meï Maria khoâng hoaøn toaøn khoûi toäi (17), Augustinoâ (430) minh xaùc raèng thaät khoù ñeå coù theå keå Meï mang baát cöù moät toäi naøo.
"Chuùng ta phaûi khoâng keå ñeán ñöùc thaùnh trinh nöõ Maria laø ñaáng maø toâi muoán noùi raèng, khi chuùng ta baøn veà toäi, thì khoâng theå aùp duïng cho Meï, vì vinh quang Thieân Chuùa. Töø Chuùa, chuùng ta bieát aân suûng traøn ñaày chieán thaéng toäi. Hoàng aân Chuùa, trong nhöõng tröôøng hôïp ñaëc bieät, khieán cho Meï laø ñaáng ñaõ vinh döï cöu mang Thieân Chuùa, khoâng coù baát cöù moät toäi naøo" (De Natura et Gratia 36, 42)
Caùc vò giaùo phuï khaùc töø Ñoâng vaø Taây, döïa treân lôøi chaøo cuûa söù thaàn (Lu-ca 1: 38) uûng hoä quan ñieåm Meï Maria ñaày aân suûng töø trong loøng thaân maãu, theo chöông trình quan phoøng tröôùc cuûa Thieân Chuùa daønh cho Meï, laø Meï Ñaáng cöùu theá. Cho ñeán theá kyû thöù 5, caùc giaùo phuï ca tuïng Meï laø taïo vaät môùi: tinh tuyeàn, voâ toäi "thaùnh thieän nôi thaân xaùc cuõng nhö taâm hoàn" (Theodotus of Ancyra, baøi giaûng 6, 11 tröôùc naêm 446). Ñeán theá kyû thöù VI, giaùo hoäi Ñoâng phöông daønh töôùc hieäu panaghia ("Troïn thaùnh") cho Meï.
39. Sau nhöõng tranh luaän Kitoâ hoïc taïi hai Coâng ñoàng Epheâso vaø Chalcedon, loøng suøng kính Meï Maria caøng nôû hoa. Khi thöôïng phuï thaønh Antioch töø choái töôùc hieäu Theotokos daønh cho Meï, ñaïi ñeá Leo I (457-474) truyeàn cho thöôïng phuï Constanstinople ñöa teân hieäu naøy vaøo kinh nguyeän thaùnh theå Ñoâng phöông. Ñeán theá kyû thöù VI, töôûng nhôù Meï Maria laø "ñaáng cöu mang Thieân Chuùa" ñaõ trôû thaønh toaøn caàu trong caùc kinh nguyeän thaùnh theå duøng cho caû Ñoâng cuõng nhö Taây phöông (tröø giaùo hoäi Assyria Ñoâng phöông)
Caùc baûn vaên vaø hình aûnh cöû haønh ñôøi soáng thaùnh thieän cuûa Meï Maria xuaát hieän treân nhieàu thi vaên vaø ca nhaïc phuïng vuï, nhö Akathist, tuïng ca, coù leõ xuaát hieän sau Coâng ñoàng Chalcedon, vaø vaãn duøng haùt trong caùc nhaø thôø Ñoâng phöông baây giôø. Truyeàn thoáng caàu nguyeän vôùi Meï Maria vaø chuùc tuïng Meï sau ñoù daàn daàn trieån khai. Song song vôùi söï trieån khai naøy, töø theá kyû thöù 4 taïi Ñoâng phöông, ngöôøi ta caàu khaån xin Meï phuø trì.
40. Sau Coâng ñoàng Ephesoâ, nhieàu giaùo hoäi baét ñaàu suøng kính Meï Maria. Giaùo daân cöû haønh leã troïng kính Meï vaøo nhöõng ngaøy ñaëc bieät taïi nhaø thôø. Töø loøng suøng moä chung, vaø daàn daàn ñöôïc giaùo hoäi ñòa phöông chaáp nhaän, caùc leã kính Meï Maria hoaøi thai, sinh nhaät Ñöùc Meï (8 thaùng 9), daâng mình (21 thaùng 11), veà trôøi (15 thaùng 8) trôû neân phoå bieán. Nhöõng leã naøy phaûn aûnh söï töôûng nhôù caùc bieán coá trong cuoäc ñôøi Chuùa Cöùu theá theo nghi thöùc phuïng vuï. Nhöõng söï suøng moä vaø leã kính ñaõ döïa treân neàn taûng Thaùnh Kinh cuõng nhö treân ngoaïi thö veà cuoäc ñôøi khi Meï coøn treû vaø khi Meï "veà trôøi".
Leã möøng Meï hoaøi thai baét ñaàu taïi phöông Ñoâng vaøo cuoái theá kyû thöù 7, roài phaùt trieån taïi giaùo hoäi Taây phöông qua mieàn nam Anh quoác vaøo ñaàu theá kyû 11. Leã naøy, song song vôùi leã Chuùa nhaät truyeàn tin, cuõng nhö vôùi leã hoaøi thai cuûa thaùnh Gioan tieàn hoâ, döïa treân loøng suøng moä chung töø theá kyû thöù 2 theo truyeàn thoáng giaûng daäy cuûa thaùnh toâng ñoà Gia coâ beâ.
Leã Ñöùc Meï veà trôøi xuaát hieän vaøo haäu baùn theá kyû thöù 6, nhöng tröôùc ñoù, caùc truyeàn thuyeát veà cuoái ñôøi cuûa Meï ñaõ roäng raõi phoå bieán. Taïi Taây phöông, leã mang aûnh höoûng nhaát veà chuû ñeà naøy teân laø Transitus Mariae (Meï di chuyeån). Taïi Ñoâng phöông, leã coù teân dormition (Meï thieáp ñi) nghóa laø Meï cheát nhöng cuõng coù nghóa laø Meï veà trôøi. Taïi Taây phöông, ngöôøi ta thöôøng duøng töø ngöõ linh hoàn vaø xaùc leân trôøi, nhaán maïnh raèng Meï veà trôøi, nhöng cuõng coù nghóa raèng Meï ñaõ cheát.
Nieàm tin Meï veà trôøi döïa treân lôøi höùa phuïc sinh vaø treân söï xaùc tín Meï laø ñaáng Theotokos vaø"troïn ñôøi ñoàng trinh." Nieàm tin ñoù, cuøng vôùi caùc söï xaùc tín Meï ñaõ sinh ra Ñaáng Söï Soáng, caàn lieân keát vôùi cuoäc chieán thaéng cuûa Ngöôøi Con treân caùi cheát, vaø lieân keát vôùi vinh quang cuûa thaân theå Chuùa laø giaùo hoäi.
Caùc tieán trieån trong giaùo lyù vaø loøng suøng moä Meï Maria thôøi Trung coå
41. Loøng suøng moä vaø caùc leã daønh cho Meï Maria khieán cho moät soá ñoâng vò giaûng thuyeát nhaéc nhôû nhieàu ñeán Meï trong baøi giaûng. Qua baøi giaûng, nhaø giaûng thuyeát ñaøo saâu Thaùnh Kinh, tìm toøi caùc khuoân maãu vaø lyù do, soi saùng vò theá cuûa ñöùc trinh nöõ trong nhieäm cuoäc cöùu ñoä. Thôøi trung coå, ngöôøi ta chuù taâm ñeán nhaân tính cuûa Ñöùc Kitoâ qua vieäc löu taâm nhaân ñöùc göông maãu cuûa Meï, thí duï nhö Thaùnh Bernard nhieàu laàn nhaéc nhôû nhaân ñöùc cuûa Meï trong baøi giaûng. Suy nieäm cuoäc ñôøi cuûa caû Chuùa Kitoâ vaø Meï Maria ngaøy caøng trôû neân phoå thoâng vaø phaùt trieån cao ñoä, daãn ñöa ñeán caùc suøng kính khaùc nhö kinh maân coâi vaø ngheä thuaät thaùnh. Tranh veõ, ñieâu khaéc vaø kieáng maàu vaøo thôøi haäu vaø Ñaïi trung coå phaûn aûnh roäng raõi loøng suøng kính naøy.
42. Vaøo nhöõng theá kyû treân, coù nhieàu chuyeån bieán thaàn hoïc veà Meï Maria. Caùc thaàn hoïc gia thôøi Ñaïi trung coå khai trieån suy tö giaùo phuï nhìn Meï nhö "khuoân maãu" cuûa giaùo hoäi, vaø laø Evaø môùi, khi lieân keát vôùi Chuùa Kitoâ trong tieán trình cöùu chuoäc. Troïng taâm cuûa nhöõng suy tö nôi ngöôøi tín höõu vaøo thôøi ñieåm naøy chuyeån töø moät Maria, ñaïi dieän cho giaùo hoäi trung tín, vaø moät nhaân loaïi ñöôïc cöùu roãi, sang moät Maria, ngöôøi thoâng truyeàn aân suûng Ñöùc Kitoâ cho giaùo daân.
Caùc thaàn hoïc gia Taây phöông khai môû moät heä thoáng ñöùc tin veà chính Ñöùc Kitoâ döïa treân quyeàn cuûa Meï. Ña soá caùc phaàn trong giaùo lyù naøy baøn luaän söï thaùnh thieän vaø ôn ñöôïc thaùnh hoùa cuûa Meï Maria. Caùc vaán naïn treân, khoâng nhöõng chòu aûnh höôûng cuûa neàn thaàn hoïc kinh ñieån veà aân suûng vaø toäi nguyeân toå, maø coøn chòu aûnh höôûng töø caùc giaû thuyeát lieân quan ñeán söï sinh saûn vaø lieân heä giöõa hoàn vôùi xaùc. Thí duï, neáu Meï Maria ñöôïc thaùnh hoùa trong loøng cuûa Meï Ngaøi (thaùnh Isave), thì Gioan tieàn hoâ vaø Jeremia coøn hoaøn haûo hôn; caùc nhaø thaàn hoïc nghó raèng giaây phuùt quan troïng cuûa söï thaùnh hoùa nôi Meï, caàn ñöôïc ñònh ñoaït theo söï hieåu bieát ñöông thôøi vaøo luùc "linh hoàn" cuûa Meï hoaøi thai trong thaân xaùc.
Nhöõng phaùt trieån thaàn hoïc cuûa phöông Taây veà aân suûng vaø toäi loãi ñaët ra vaán naïn khaùc: Laøm caùch naøo Meï Maria khoâng vöôùng toäi naøo, keå caû toäi nguyeân toå, maø khoâng ngaên trôû vai troø Chuùa Kitoâ laø ñaáng cöùu chuoäc moïi ngöôøi? Nhöõng suy tö chuyeân moân khaùc daãn ñöa ñeán cuoäc thaûo luaän caêng thaúng, veà caùch naøo Chuùa Kitoâ cöùu chuoäc ñaõ ban aân suûng tröôùc, gìn giöõ Meï Maria khoûi toäi nguyeân toå? Heä thoáng lyù luaän thaàn hoïc do thaùnh Thomas Aquinoâ vieát trong cuoán Toång luaän thaàn hoïc, vaø Duns Scotus lyù luaän caùch teá nhò trong nhieàu cuoäc tranh luaän, ñaõ baøn veà vaán ñeà phaûi chaêng Meï Maria voâ nhieãm ngay töø luùc môùi hoaøi thai.
43. Thôøi haäu trung coå, thaàn hoïc kinh ñieån maïnh meõ phaùt trieån vaø taùch bieät khoûi tröôøng phaùi suy nieäm taâm linh. Caùc nhaø thaàn hoïc kinh ñieån, nhaèm taïo neân vò theá cuûa rieâng mình, caøng ngaøy caøng ít tìm nguoàn goác nôi caùc chuù giaûi Thaùnh Kinh, ñaõ ñöa ra suy luaän rieâng; trong khi ñoù, caùc nhaø "danh xöng hoïc" (nominalist) (19) laïi tìm hieåu xem ñieàu gì ñöôïc theå hieän nhôø uy quyeàn vaø yù muoán toái thöôïng cuûa Thieân Chuùa. Vôùi nieàm tin toân giaùo bình daân, Meï Maria xuaát hieän nhö vò trung gian giöõa Chuùa vaø con ngöôøi, vaø nhö ngöôøi coù quyeàn laøm pheùp laï, moät quyeàn xuaát phaùt töø ñaáng thaàn linh. Ñöông nhieân, nieàm suøng kính bình daân naøy aûnh höôûng khoâng ít treân yù kieán thaàn hoïc cuûa nhöõng ngöôøi sinh ra vaø lôùn leân trong thôøi ñaïi ñoù, vaø treân nhöõng ai chuù taâm nghieân cöùu loøng suøng kính daønh cho Meï Maria cuûa thôøi trung coå.
Töø thôøi Caûi caùch cho ñeán Ngaøy nay
44. Moät phaûn öùng maïnh meõ thôøi Caûi caùch vaøo ñaàu theá kyû 16, laø phaûn öùng choáng laïi caùc thöïc haønh bieåu loä loøng suøng kính, coi Meï Maria nhö ñaáng trung gian song song vôùi Chuùa Kitoâ, hoaëc trong vaøi tröôøng hôïp, thay theá caû cho Ngöôøi. Caùc loaïi toân kính quaù ñaùng nhö vaäy, ñoâi khi xuaát hieän cuøng vôùi yù töôûng nhìn Chuùa Kitoâ nhö vò thaåm phaùn khoù tính hoaëc vò cöùu chuoäc khoù khaên, bò Erasmus vaø Thomas More chæ trích naëng neà. Nhoùm Caûi caùch maïnh meõ baøi baùc caùc toân kính treân. Cuøng vôùi caùc chöông trình taùi ñoùn nhaän nhaän Thaùnh Kinh taän nguoàn nhö caên baûn neàn taûng cho tieán trình maëc khaûi thaùnh, coøn coù söï kieän nhoùm Caûi caùch (töùc laø Tin Laønh) taùi ñoùn nhaän nhaän nieàm tin, Chuùa Kitoâ laø ñaáng trung gian duy nhaát giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi. Ñieàu naøy khieán cho ngöôøi ta loaïi boû caùc quaù trôùn chung quanh vieäc suøng kính Meï Maria. Nhöng ñoàng thôøi, noù cuõng daãn ñeán tình traïng maát ñi moät vaøi giaù trò tích cöïc khi toân kính, vaø laøm giaûm giaù trò vò theá cuûa Meï trong ñôøi soáng giaùo hoäi.
45. Trong hoaøn caûnh ñoù, caùc ngöôøi Caûi caùch Anh giaùo vaãn tieáp tuïc nhaän ñöùc tin truyeàn thoáng töø thôøi giaùo hoäi sô khai lieân quan ñeán Meï Maria. Quan nieäm mang tính caùch tích cöïc cuûa hoï lieân quan ñeán lôøi giaùo huaán veà Meï Maria khi nhaém ñeán vai troø cuûa Meï luùc Chuùa nhaäp theå: Cao ñieåm vai troø cuûa Meï laø ñaáng Theotokos, bôûi vì vai troø naøy ñöôïc caû Thaùnh Kinh cuõng nhö truyeàn thoáng coå thôøi chaáp nhaän. Theo truyeàn thoáng coå thôøi cuûa giaùo hoäi vaø cuûa caùc nhaø Caûi caùch nhö Martin Luther, caùc ngöôøi Caûi caùch Anh giaùo nhö Latimer (Works, 2: 105), Cranner (Works, 2: 60; 2: 88) vaø Jewel (Works 3: 440-441) nhìn nhaän raèng Meï Maria "luoân ñoàng trinh." Theo Augustinoâ, hoï cuõng mieãn cöôõng neáu phaûi noùi raèng Meï Maria coù toäi. Ñieåm öu tö caên baûn, laø caàn nhaán maïnh Chuùa Kitoâ chaéc chaén khoâng coù toäi, vaø moïi ngöôøi, keå caû Meï Maria, ñeàu caàn ñaáng Cöùu theá (Xc. Lu-ca 1: 47). Chöông IX vaø XV xaùc quyeát tình traïng toäi loãi chung cuûa nhaân loaïi. Nhöõng chöông naøy khoâng quaû quyeát cuõng khoâng choái boû vieäc Meï Maria coù theå mieãn tröø khoûi toäi nhôø aân suûng. Caàn ghi nhaän, trong saùch Caàu Nguyeän Chung, phaàn Nhaäp leã vaø tieàn tuïng cuûa leã giaùng sinh dieãn taû Meï Maria nhö moät trinh nöõ veïn toaøn.
46. Töø naêm 1561, lòch giaùo hoäi Anh giaùo (sau ñoù laø Saùch Caàu nguyeän chung 1662) ñaõ coù 5 leã lieân heä vôùi Meï Maria: Meï hoaøi thai, Meï chaøo ñôøi, Truyeàn tin, Meï thaêm vieáng baø thaùnh Isave vaø Meï daâng mình. Tuy nhieân, khoâng coù leã Ñöùc Meï linh hoàn vaø xaùc leân trôøi (15 thaùng 8). Anh giaùo khoâng coù leã naøy khoâng haún laø vì khoâng thaáy nguoàn goác trong Thaùnh Kinh, maø vôùi Anh giaùo, neáu laøm nhö vaäy, thì ñaõ taùn döông Meï Maria theo cung caùch taùn döông Chuùa Kitoâ. Phuïng vuï Anh giaùo, nhö trong caùch saùch Caàu Nguyeän chung (in caùc naêm 1549, 1559, 1662) dieãn taû, khi nhaéc ñeán Meï Maria, thì chuù taâm ñeán vai troø cuûa Meï laø ñaáng "trinh nöõ toaøn veïn," laø Ñaáng maø ngöôøi Con töø baûn theå ñoù ñaõ nhaän baûn tính con ngöôøi. (Xc. Chöông II).
Duø loøng suøng kính daønh cho Meï Maria coù giaûm thieåu vaøo theá kyû 16, caùc söï kính nhôø Meï chuyeån caàu vaø ban ôn, vaãn tieáp tuïc keùo daøi qua vieäc ñoïc Magnificat trong kinh chieàu, cuõng nhö vieäc daâng hieán caùc nhaø thôø coå vaø nguyeän ñöôøng leân Meï. Vaøo theá kyû 17, caùc vaên gia nhö Lancelot Andrewes, Jeremy Taylor va Thomas Ken canh taân truyeàn thoáng giaùo phuï, khieán tín höõu ñöông thôøi tri aân hôn vai troø cuûa Meï trong caùc kinh nguyeän vaø trong nhaø thôø. Thí duï, Andrewes trong saùch Preces Privatae ñaõ möôïn caùc phuïng vuï Ñoâng phöông khi oâng "töôûng nhôù ñaáng thaùnh vaø voâ nhieãm, hôn laø ñaáng Meï Thieân Chuùa vaø troïn ñôøi ñoàng trinh Maria." Söï canh taân naøy keùo daøi ñeán theá kyû sau, vaø phong traøo Oxford tieáp tuïc duøng trong theá kyû 19.
47. Trong giaùo hoäi Coâng giaùo Roma, giaùo lyù vaø loøng suøng kính daønh cho Meï Maria tieáp tuïc phaùt trieån tuy coù ñoâi phaàn yeáu sau Coâng ñoàng Trent (1545-1563). Cuõng moät phaàn, caùc buoåi tranh luaän, baøi baùc giaùo lyù giöõa Tin laønh vaø Coâng giaùo aûnh höôûng ñeán vieäc naøy. Laø ngöôøi Coâng giaùo Roma cuõng ñoàng nghóa vôùi loøng suøng kính Meï Maria. Loøng suøng kính saâu xa vaø roäng raõi daønh cho thaàn hoïc Maria vaøo theá kyû 19 vaø tieàn baùn theá kyû 20 ñoùng goùp nhieàu vaøo ñònh nghóa tín ñieàu voâ nhieãm nguyeân toäi (1854), tín ñieàu linh hoàn vaø xaùc leân trôøi (1950).
Maët khaùc, caùc chæ trích veà thaàn hoïc Maria cuõng baét ñaàu noåi leân trong vaø vöôït treân giaùo hoäi Coâng giaùo Roma, khieán cho moät tieán trình taùi ñoùn nhaän (rereception) khôûi söï. Söï taùi ñoùn nhaän naøy loä roõ trong Coâng ñoàng Vatican II, khi, döïa treân caùc vaên baûn vaø hieåu bieát Thaùnh Kinh, nguoàn giaùo phuï vaø phuïng vuï ñöông thôøi, vaø moái öu tö veà hieäp nhaát, ñaõ quyeát ñònh khoâng soaïn moät taøi lieäu rieâng veà Meï Maria, nhöng ñöa ra moät giaùo lyù veà Meï trong Hieán cheá baøn veà giaùo hoäi Lumen Gentium (1964). Noùi cho roõ hôn, caùc coâng nghò vieân coâng ñoàng ñaõ ñöa taøi lieäu naøy vaøo chöông cuoái khi baøn ñeán cuoäc haønh trình caùnh chung cuûa giaùo hoäi (Chöông 8).
Coâng ñoàng coù yù muoán giaûi thích caùch caån thaän caû hai vai troø cuûa ñöùc trinh nöõ Maria trong maàu nhieäm Ngoâi Lôøi nhaäp theå vaø trong thaân xaùc huyeàn nhieäm, cuõng nhö caùc boån phaän cuûa ñoaøn daân ñöôïc cöùu chuoäc daønh cho Ñaáng Cöu mang Thieân Chuùa, töùc laø Meï ñöùc Kitoâ vaø Meï cuûa nhaân loaïi, nhaát laø Meï caùc tín höõu (Chöông 54). Lumen Gentium keát luaän baèng caùch goïi Meï Maria laø daáu chæ aân phuùc vaø nieàm an uûi cho daân Chuùa ñang löõ haønh (chöông 68-69). Caùc coâng nghò vieân nghieâm chænh choáng laïi caùc söï quaù khích, baèng caùch trôû laïi nguoàn giaùo phuï; vaø ñaët söï suøng kính cuõng nhö giaùo ñieàu veà Meï Maria trong maïch vaên Kitoâ hoïc vaø giaùo hoäi hoïc.
48. Chaúng bao laâu sau Coâng ñoàng, khi loøng suøng kính daønh cho Ñöùc Meï boãng döng ñi xuoáng maø khoâng ai tieân lieäu tröôùc, ñöùc giaùo hoaøng Phaolo VI Coâng boá toâng huaán Marialis Cultus (1974) giuùp moïi ngöôøi khoâng hieåu laàm caùc yù muoán cuûa Coâng ñoàng vaø cuõng ñeå naâng cao loøng suøng kính daønh cho Meï Maria caùch thích hôïp. Toâng huaán naøy veà vai troø Meï Maria trong saùch caäp nhaät hoùa nghi thöùc phuïng vuï Roma cho thaáy Meï Maria khoâng bò "xuoáng caáp" qua caùc canh taân phuïng vuï, nhöng neân aùp duïng loøng suøng kính ñoù caùch thích hôïp, vôùi muïc ñích höôùng chieàu veà Chuùa Kitoâ khi ñoïc kinh nguyeän chung cuûa giaùo hoäi.
Ñöùc giaùo hoaøng cuõng nhìn ñeán Meï Maria laø "taám göông cuûa ñôøi soáng tinh thaàn maø giaùo hoäi caàn soáng vaø vaø cöû haønh caùc nhieäm tích thaàn linh" (chöông 16). Meï laø khuoân maãu cho toaøn theå giaùo hoäi, nhöng cuõng laø "thaày daäy ñôøi soáng tinh thaàn cuûa moïi ngöôøi Kitoâ höõu" (chöông 21). Theo ñöùc giaùo hoaøng Phaolo VI, söï canh taân chính ñaùng loøng suøng kính daønh cho Meï Maria caàn hoaø nhaäp vôùi giaùo ñieàu veà Thieân Chuùa, veà Ñöùc Kitoâ vaø veà giaùo hoäi. Loøng suøng kính daønh cho Meï Maria caàn hoøa hôïp vôùi Thaùnh Kinh vaø vôùi phuïng vuï cuûa giaùo hoäi; caàn nhaäy caûm vôùi öu tö cuûa caùc Kitoâ höõu khaùc, vaø phaûi chuaån y troïn veïn nhaân vò cuûa ngöôøi phuï nöõ nôi ñôøi soáng coâng coäng cuõng nhö ñôøi soáng rieâng tö. Ñöùc giaùo hoaøng caûnh giaùc nhöõng sai laàm khi ñeà cao quùa ñaùng hoaëc laõng queân loøng suøng kính naøy. Sau cuøng, ngaøi khuyeán khích ñoïc kinh truyeàn tin vaø laàn haït maân coâi nhö caùch suøng kính truyeàn thoáng xöùng hôïp vôùi ñieàu leä môùi.
Naêm 2002, ñöùc giaùo hoaøng Gioan Phaolo II taùi xaùc ñònh muïc tieâu höôùng chieàu veà Chuùa Kitoâ qua kinh maân coâi baèng ñeà nghò 5 chuïc kinh maàu nhieäm "Söï Saùng" döïa treân caùc bieán coá phuùc aâm töôøng thuaät söù vuï coâng khai cuûa Chuùa Kitoâ giöõa khoaûng thôøi gian Ngöôøi chòu nghi thöùc röûa vaø töû naïn. Kinh maân coâi, ñöùc giaùo hoaøng noùi, duø taäp trung vaøo vai troø cuûa Meï Maria, troïng taâm vaãn laø lôøi caàu nguyeän höôùng veà Chuùa Kitoâ (Rosarium Virginis Mariae, 1) (18).
49. Meï Maria coù moät vai troø noåi baät trong caùc nghi thöùc canh taân phuïng vuï Anh giaùo suoát theá kyû 20. Trong haàu heát caùc saùch kinh nguyeän Anh giaùo, teân Meï Maria ñöôïc nhaéc ñi nhaéc laïi nôi kinh nguyeän thaùnh theå. Hôn theá nöõa, ngaøy 15 thaùng 8 ñaõ trôû thaønh moät leã chính, ñöôïc cöû haønh vaø phoå bieán caùch roäng raõi, chuùc tuïng Meï Maria qua baøi ñoïc Thaùnh Kinh, nhaäp leã vaø kinh tieàn tuïng rieâng. Ngöôøi ta cuõng canh taân caùc leã khaùc lieân heä vôùi Meï Maria. Caùc leã hoäi naøy xöû duïng nhieàu nguoàn phuïng vuï khaùc nhau. Nhìn ñeán caùc saùch ñöôïc chuaån y vaø ñem ra aùp duïng theo nghi thöùc Anh giaùo, söï phaùt trieån naøy thöïc ñaùng giaù.
50. Caùc söï phaùt trieån treân cho thaáy vaøo nhöõng thaäp nieân vöøa qua, söï taùi ñoùn nhaän (rereception) vai troø cuûa Meï Maria khi thôø phöôïng chung vaø taäp theå ñaõ dieãn ra trong toaøn giaùo hoäi Anh giaùo lieân hieäp. Ñoàng thôøi, trong Lumen Gentium (chöông 8) vaø toâng huaán Marialis Cultus, giaùo hoäi Coâng giaùo cuõng coá gaéng ñaët nieàm suøng kính Meï Maria trong vaên maïch Thaùnh Kinh vaø truyeàn thoáng coå truyeàn chung. Ñieàu naøy taïo ra nôi giaùo hoäi Coâng giaùo moät söï taùi ñoùn nhaän nhöõng giaùo huaán daønh cho Meï Maria. Vieäc taùi xeùt (revision) lòch vaø baøi ñoïc duøng trong giaùo hoäi, nhaát laø trong phuïng vuï lieân quan ñeán leã kính daønh cho Meï Maria, bieåu loä roõ raøng tieán trình taùi ñoùn nhaän caùc chöùng töø Thaùnh Kinh veà vò theá cuûa Meï trong ñöùc tin vaø ñôøi soáng giaùo hoäi. Caùc cuoäc ñoái thoaïi ñaïi keát ñaõ goùp phaàn vaøo tieán trình taùi ñoùn nhaän naøy cuûa hai giaùo hoäi.
51. Thaùnh Kinh cuøng daãn ñöa chuùng ta chuùc tuïng vaø ngôïi ca Meï Maria laø toâi tôù Chuùa, laø Ñaáng ñöôïc chuaån bò theo ôn quan phoøng thaùnh thieâng laøm Meï Chuùa cöùu theá cuûa chuùng ta. Lôøi ñaùp traû cuûa Meï, khi thöïc thi chöông trình cöùu chuoäc cuûa Thieân Chuùa, trong giaây phuùt troïng ñaïi thöa lôøi xin vaâng cuûa moät tín höõu cho lôøi ñaùp traû xin nhaän cuûa Thieân Chuùa. Meï ñöùng ñoù nhö khuoân maãu thaùnh thieän, vaâng phuïc vaø trung tín thay maët cho moïi ngöôøi Kitoâ höõu. Laø ngöôøi nhaän Lôøi trong tim vaø trong thaân xaùc, vaø sinh haï Lôøi trong cuoäc ñôøi, Meï Maria ñích thöïc thuoäc veà truyeàn thoáng ngoân söù.
Chuùng toâi ñoàng yù trong ñöùc tin cuûa chuùng toâi raèng Meï Maria laø Theotokos. Caû hai giaùo hoäi chuùng toâi laø nhöõng ngöôøi thöøa keá cuûa moät truyeàn thoáng phong phuù ñaõ nhìn nhaän Meï Maria luoân ñoàng trinh, vaø nhìn ñeán Meï nhö moät Taân Evaø vaø khuoân maãu cuûa giaùo hoäi. Chuùng toâi hieäp yù trong kinh nguyeän vaø trong lôøi ca tuïng Meï Maria, ñaáng muoân ñôøi seõ ngôïi khen Meï dieãm phuùc. Chuùng toâi cöû haønh caùc leã nghi veà Meï vaø vinh quang Meï trong ôn hieäp thoâng vôùi caùc thaùnh. Chuùng toâi ñoàng yù raèng Meï Maria vaø caùc thaùnh caàu nguyeän cho toaøn theå giaùo hoäi (Xc. theâm chöông D). Toùm laïi, chuùng toâi thaáy Meï Maria lieân keát ñeán möùc khoâng theå taùch rôøi vôùi ñöùc Kitoâ vaø vôùi giaùo hoäi. Trong khi nghieân cöùu roäng theâm veà vai troø cuûa Meï Maria, giôø ñaây chuùng ta haõy cuøng quy höôùng veà thaàn hoïc cuûa hy voïng vaø aân suûng.
C. Meï Maria trong tieán trình AÂn suûng vaø Hy Voïng
52. Thoâng phaàn vaøo vinh quang Thieân Chuùa qua trung gian ngöôøi Con, trong quyeàn naêng Chuùa Thaùnh Thaàn, chính laø nieàm hy voïng Phuùc aâm (Xc. 2 Cor. 3: 18; 4: 4-6). Giaùo hoäi vui möøng nieàm hy voïng vaø söï quan phoøng naøy qua Chuùa Thaùnh linh, ñaáng "baûo toaøn" caùc aân suûng cuûa chuùng ta trong Chuùa Kitoâ (Epheâsoâ 1: 14; 2 Cor. 5: 5). Nhaát laø vôùi Phaoloâ, khi ngaøi nhaán maïnh, ñieàu khieán chuùng ta troïn veïn laø ngöôøi, phaûi hieåu caùch chính ñaùng trong aùnh saùng, maø nhôø ñoù chuùng ta trôû neân trong Ñöùc Kitoâ, "Adong cuoái", chöù khoâng phaûi laø ngöôøi maø chuùng ta ñaõ trôû neân trong Adong cuõ (1Cor. 15: 42- 49; Xc. Rom 5: 12-21).
Quan ñieåm caùnh chung, ñang khi nhìn ñôøi soáng Kitoâ theo vaên maïch vieãn kieán höôùng veà moät Ñöùc Kitoâ vinh quang, daãn ñöa ngöôøi tín höõu khoûi voøng toäi loãi raøng buoäc (Do Thaùi 12: 1-2), vaø thoâng phaàn vaøo söï trong saïch vaø tình yeâu cuûa Ngöôøi. Quan ñieåm naøy hoaøn thaønh nhôø hieán teá cöùu chuoäc cuûa Chuùa (1 Gioan 3: 3; 4: 10). Nhö vaäy, chuùng ta nhìn ñeán nhieäm cuoäc aân suûng moät caùch troïn veïn trong Ñöùc Kitoâ "trôû ngöôïc" laïi lòch söû, thay vì "tieán tôùi", khi con ngöôøi sa ngaõ höôùng ñeán töông lai nôi Ñöùc Kitoâ. Quan ñieåm naøy cho chuùng ta moät aùnh saùng môùi, maø nhôø ñoù chuùng ta cuøng nghieân cöùu vai troø cuûa Meï Maria.
53. Hy voïng cuûa giaùo hoäi döïa treân chöùng taù giaùo hoäi laõnh nhaän vinh quang hieän nay cuûa Chuùa Kitoâ. Giaùo hoäi tuyeân xöng Chuùa Kitoâ khoâng chæ soáng laïi vôùi thaân xaùc phuïc sinh töø moä, maø coøn vinh quang beân höõu cuûa Chuùa Cha, chia seû vinh quang cuûa Cha (1 Tim 3: 16; 1 Pheâroâ 1: 21). Khi ngöôøi tín höõu hieäp nhaát vôùi nhau trong Ñöùc Kitoâ qua bí tích röûa toäi vaø qua vieäc chia seû caùc ñau khoå cuûa Chuùa Kitoâ (Roma 6: 1-6), thì hoï thoâng phaàn qua Chuùa Thaùnh linh trong vinh quang cuûa Ngaøi, vaø hoï ñöôïc naâng leân vôùi Ngaøi trong nieàm mong öôùc maëc khaûi cuoái cuøng (Xc. Roma 8: 17; Epheâsoâ 2: 6; Coloâseâ 3: 1)
Trong ñònh meänh cuûa giaùo hoäi vaø cuûa caùc thaønh vieân, caùc "thaùnh" ñöôïc choïn trong Ñöùc Kitoâ "tröôùc khi theá giôùi ñöôïc taïo thaønh" ñeå soáng " thaùnh thieän vaø khoâng tì veát," vaø ñeå chia seû vinh quang Ñöùc Kitoâ (EÂpheâsoâ 1: 3-5; 5: 27). Thaùnh Phaoloâ noùi ñeán moät töông lai hoài toá khi ngaøi vieát: "Nhöõng ai do Chuùa tieàn ñònh, Ngaøi ñaõ goïi; nhöõng ai Ngaøi goïi, Ngaøi coâng chính hoùa, vaø nhöõng ai Ngaøi coâng chính hoùa, Ngaøi cho hoï vinh quang" (Roma 8: 30). Trong nhöõng chöông keá tieáp cuûa thö Roma, Phaoloâ giaûi thích hình aûnh ña dieän trong chöông trình tuyeån choïn cuûa Chuùa trong Ñöùc Kitoâ, vaø vaãn taäp trung caùi nhìn cuûa mình veà muïc ñích: bao goàm caû nhöõng ngöôøi ngoaïi giaùo, sao cho moïi ngöôøi Israel laõnh nhaän cöùu roãi" (Rom 11: 26)
Meï Maria trong nhieäm cuoäc aân suûng
54. Trong khung caûnh Thaùnh Kinh, chuùng ta suy xeùt vai troø ñaëc bieät cuûa ñöùc trinh nöõ Maria trong nhieäm cuoäc aân suûng vôùi vò theá ngöôøi cöu mang Ñöùc Kitoâ, ngöôøi Chuùa tuyeån choïn. Lôøi Chuùa, khi söù thaàn Gabriel chaøo Meï, ñaõ goïi Meï laø ñaáng "aân phuùc". Söù thaàn môøi goïi Meï ñaùp traû tieáng Chuùa vôùi ñöùc tin vaø vôùi töï do (Lu-ca 1: 28, 38, 45). Thaùnh Thaàn hoaït ñoäng trong Meï khi Meï mang thai ñaáng cöùu theá, vaø ñaáng "coù phuùc giöõa caùc ngöôøi phuï nöõ" ñaõ coù ôn thaàn höùng ñeå ca tuïng raèng "muoân ñôøi seõ ngôïi khen toâi coù phuùc" (Lu-ca 1: 42, 48).
Xeùt theo phöông dieän caùnh chung, Meï Maria mang thaân phaän cuûa ngöôøi "Israel do Chuùa tuyeån choïn" Phaoloâ ñaõ noùi: vinh quang, coâng chính, ñöôïc môøi goïi, ñöôïc tieàn ñònh. Ñaây laø tieán trình aân suûng vaø hy voïng maø chuùng ta thaáy nôi cuoäc ñôøi cuûa Meï Maria, ñaáng ñoùng moät vò theá ñaëc bieät trong ñònh meänh cuûa giaùo hoäi, nhö ngöôøi mang trong chính thaân xaùc mình "Thieân Chuùa vinh quang." Maria ñöôïc tuyeån choïn, ñöôïc ñaùnh daáu ngay töø ban ñaàu nhö ngöôøi Chuùa choïn, Chuùa môøi vaø ban ôn Chuùa Thaùnh Thaàn vì coâng vieäc Meï phaûi laøm.
55. Thaùnh Kinh keå cho chuùng ta nghe caâu truyeän caùc phuï nöõ hieám muoän sinh con theo hoàng aân Chuùa - Rachel, vôï oâng Manoah, Hannah (Saùng theá kyù 30: 1-24; Quan aùn 13; 1 Samuel 1) vaø nhöõng ngöôøi mang thai muoän - Sarah (Saùng theá kyù 18: 9-15; 21: 1-7) nhaát laø caâu truyeän cuûa ngöôøi baø con Meï Maria, Isave (Lu-ca 1: 7, 24). Nhöõng phuï nöõ naøy laøm vai troø cuûa Meï Maria noåi baät theâm duø Meï Maria khoâng phaûi laø ngöôøi hieám muoän, cuõng khoâng phaûi mang thai muoän, nhöng laø coâ trinh nöõ coù con: Chuùa Thaùnh Thaàn bao truøm treân Meï trong chính cung loøng khi Meï thuï thai Chuùa Kitoâ.
Thaùnh Kinh cuõng trình baày Chuùa lo laéng cho con ngöôøi tröôùc khi hoï chaøo ñôøi (Thaùnh vònh 139: 13-18), vaø keå laïi nhöõng vieäc Chuùa laøm, khi ban aân suûng cho moät soá ngöôøi ñaëc bieät ngay caû tröôùc khi hoï hoaøi thai (Jer. 1: 5; Lu-ca 1: 15; Gal 1: 15). Vôùi giaùo hoäi coå thôøi, Meï Maria chaáp nhaän thieân yù qua lôøi söù thaàn chaøo, laøm noåi baät hôn lôøi ñoan quyeát cuûa söù thaàn Gabriel goïi Meï laø "ñaáng ñaày aân phuùc." Chuùng ta thaáy roõ raøng Chuùa taùc ñoäng nôi Meï ngay töø giai ñoaïn ñaàu tieân, chuaån bò cho Meï ôn goïi ñaëc bieät cöu mang moät Adong môùi, maø chính trong Adong môùi naøy, moïi söï treân trôøi vaø döôùi ñaát quy tuï laïi (Xc. Coloâseâ, 1: 16-17). Noùi veà Meï Maria, duø nhö caù nhaân hoaëc vai troø ñaïi dieän, chuùng ta coù theå noùi Meï laø "ngöôøi laøm coâng cho Chuùa, ñöôïc Chuùa taïo thaønh trong Ñöùc Kitoâ ñeå hoaøn thaønh nhöõng vieäc toát laønh maø Chuùa ñaõ chuaån bò cho töï ngaøn xöa (EÂpheâsoâ. 2: 10).
56. Maria, trinh nöõ tinh tuyeàn, cöu mang Chuùa Trôøi trong loøng. Söï giao tieáp saâu thaúm cuûa thaân xaùc Meï vôùi con Meï thaønh moät. Söï hieäp nhaát thaønh moät naøy vaãn tieáp tuïc lieân keát Meï vôùi Chuùa Kitoâ trong vai troø Meï laø tín höõu. Meï theo Chuùa nhö moät tín höõu vaø nhö ngöôøi Meï, tham döï vaøo ñôøi soáng töï hieán vinh quang cuûa Chuùa (Lu-ca 2: 35). Taát caû caùc bieán coá treân thaät roõ raøng nhö chuùng ta thaáy trong Thaùnh Kinh. Khoâng coù chöùng côù tröïc tieáp naøo trong Thaùnh Kinh noùi ñeán giaây phuùt cuoái ñôøi cuûa Meï. Tuy nhieân, moät vaøi ñoaïn vaên keå laïi cho chuùng ta cuoäc ñôøi cuûa nhöõng ngöôøi theo Chuùa caùch trung thaønh, ñöôïc höôûng nhan thaùnh Chuùa. Hôn theá nöõa, caùc ñoaïn vaên coøn heù loä hoaëc bieåu töôïng phaàn naøo, maø nhôø ñoù chuùng ta thaáy aùnh saùng maàu nhieäm Meï Maria trong vinh hieån.
Thí duï, ñoaïn Thaùnh Kinh noùi veà thôøi caùnh chung nôi trình thuaät Steâphanoâ, vò töû ñaïo ñaàu tieân (TÑCV 7: 54- 60). Vaøo chính luùc cheát, gioáng nhö Chuùa cuûa chuùng ta, ngaøi ñaõ thaáy "vinh quang Thieân Chuùa vaø Chuùa Gieâsu" "Con Ngöôøi" khoâng ngoài treân gheá phaùn xöû toäi nhaân, nhöng "ñöùng beân höõu Thieân Chuùa" chaøo ñoùn ngöôøi toâi trung. Töông töï nhö vaäy, ngöôøi aên troäm thoáng hoái keâu caàu Chuùa khi ôû treân thaäp giaù ñaõ ñöôïc Chuùa höùa ñaëc bieät cho cuøng soáng laïi vôùi Ngöôøi treân thieân ñaøng (Lu-ca 23: 43). Toâi trung cuûa Chuùa Elijah leân trôøi treân xe gioù (2 Caùc Vua 2:11). Caâu truyeän veà tieân tri Enoch keå raèng tieân tri bò Chuùa thöû thaùch vaø ngaøi ñaõ laøm haøi loøng Thieân Chuùa, "vì vaäy ngaøi ñöôïc ñöa leân trôøi maø khoâng phaûi troâng thaáy caùi cheát; ngöôøi ta ñaõ khoâng tìm thaáy ngaøi vì Chuùa ñaõ ñöa ngaøi veà (Do Thaùi 11: 5; Xc. Saùng theá kyù 5: 24).
Trong caùc vaên maïch veà caùnh chung nhö vaäy, Meï Maria, ngöôøi moân ñeä trung tín cuûa Chuùa, luoân keát hôïp troïn veïn vôùi Chuùa trong Ñöùc Kitoâ. Theo loái naøy, Meï laø daáu chæ hy voïng cuûa toaøn theå nhaân loaïi.
57. Tieán trình hy voïng vaø aân suûng, tieân baùo nôi Meï Maria, seõ neân troïn veïn trong söï saùng taïo môùi nôi Ñöùc Kitoâ, khi taát caû taïo vaät laõnh ôn cöùu ñoä seõ cuøng tham döï vinh quang hoaøn toaøn cuûa Thieân Chuùa (Xc. 2Cor: 3: 18). Kinh nghieäm ngöôøi Kitoâ höõu hieäp thoâng vôùi Chuùa trong ñôøi soáng hieän taïi laø daáu chæ vaø laø söï neám thöû tröôùc aân suûng vaø vinh quang, nieàm hy voïng toaøn theå taïo vaät cuøng chia seû (Roma 8: 18-23). Moãi caù nhaân tín höõu vaø moãi giaùo hoäi tìm thaáy söï caûm nghieäm naøy trong Gieârusalem môùi, hieàn theâ Chuùa Kitoâ (Xc. Khaûi huyeàn 21: 2; Epheâsoâ 5: 27). Khi caùc Kitoâ höõu töø Ñoâng sang Taây, qua muoân theá heä suy nieäm coâng vieäc cuûa Chuùa nôi Meï Maria, hoï ñaõ thaáy moät nieàm tin (Xc. Quaø taëng vaø Quyeàn Bính 29) töông hôïp vôùi vôùi ñieàu maø Thieân Chuùa ñaõ ñöa Meï laïi vôùi Ngaøi: Trong Ñöùc Kitoâ. Meï laø taïo vaät môùi trong ñaáng maø ''taïo vaät cuõ ñaõ qua ñi vaø taïo vaät môùi ñang ñeán'' (2Cor. 5: 17). Nhìn ñeán Meï Maria theo khía caïnh caùnh chung, Meï Maria ñoùng vai troø bieåu töôïng (type) cuûa hoäi thaùnh, vaø cuõng laø ngöôøi moân ñeä vôùi choã ñöùng ñaëc bieät trong nhieäm cuoäc cöùu ñoä.
Ñònh nghóa cuûa caùc ñöùc giaùo hoaøng
58. Cho ñeán baây giôø, chuùng ta ñaõ phaùc hoïa ra ñöùc tin chung cuûa chuùng ta lieân quan ñeán choã ñöùng cuûa Meï Maria trong muïc ñích thaàn linh. Tuy nhieân, ñaïo Coâng giaùo Roma phaûi tuaân theo caùc giaùo huaán maø ñöùc giaùo hoaøng Pio XII ñaõ ñònh nghóa vaøo naêm 1950: "Meï voâ nhieãm nguyeân toäi cuûa Thieân Chuùa, ñaáng troïn ñôøi ñoàng trinh Maria, sau khi laøm troïn boån phaän cuoäc ñôøi naøy, thì linh hoàn vaø xaùc ñöôïc ñöa veà trôøi trong vinh quang." Neân löu yù raèng tín ñieàu naøy khoâng noùi vò theá ñaëc bieät naøo Meï Maria qua ñôøi, (20) cuõng nhö khoâng duøng töø ngöõ ñaëc bieät naøo noùi veà Meï, nhö Meï ñaõ cheát vaø soáng laïi, nhöng cöû haønh vieäc naøy nhö taùc ñoäng cuûa Thieân Chuùa trong Meï.
Nhö vaäy, sau khi hieåu bieát vò theá cuûa Meï trong nhieäm cuoäc hy voïng vaø aân suûng, chuùng toâi cuøng xaùc nhaän, Thieân Chuùa ñaõ ñöa Meï Maria, vôùi söï vieân maõn troïn veïn con ngöôøi Meï vaøo vinh quang Thieân Chuùa, töông hôïp vôùi nhöõng daäy baûo cuûa Thaùnh Kinh, vaø nhö vaäy ñieàu naøy coù theå hieåu trong aùnh saùng Thaùnh Kinh. Ngöôøi Coâng giaùo Roma coù theå nhìn nhaän lôøi giaùo huaán naøy veà Meï Maria trong tín ñieàu. Khi thaáy thaân phaän cuûa moïi ngöôøi ñöôïc cöùu chuoäc laø vinh quang cuûa hoï trong Ñöùc Kitoâ, thì Meï Maria, ñaáng Theotokos, ñoùng vai troø noåi baät trong coäng ñoaøn caùc thaùnh, vaø Meï laø bieåu töôïng thaân phaän cuûa giaùo hoäi.
59. Ngöôøi Coâng giaùo Roma cuõng buoäc phaûi tin raèng "ñöùc trinh nöõ raát thaùnh Maria, ngay töø giaây phuùt ñaàu tieân hoaøi thai, nhôø aân suûng ñaëc bieät cuûa Thieân Chuùa toaøn naêng vaø coâng nghieäp cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ, Thieân Chuùa ñaáng cöùu chuoäc nhaân loaïi, ñaõ ñöôïc mieãn tröø khoûi veát tích cuûa toäi nguyeân toå (tín ñieàu veà Meï Maria voâ nhieãm nguyeân toäi do ñöùc giaùo hoaøng Pioâ coâng boá naêm 1854) (21). Ñònh nghóa naøy daäy raèng Meï Maria, gioáng nhö moïi ngöôøi khaùc, caàn Chuùa Kitoâ laø ñaáng cöùu chuoäc vaø cöùu theá cuûa Meï (Xc. Lumen Gentium, 53; giaùo lyù Coâng giaùo, 491).
Ñieåm tieâu cöïc khi nhìn nhaän Meï Maria voâ toäi coù theå daãn ñöa ñeán nguy hieåm laøm hoen môø söï troïn veïn ôn cöùu chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ. Caàn xaùc ñònh cho roõ, Meï Maria khoâng phaûi thieáu vaán ñeà maø caùc ngöôøi khaùc "coù", ñoù laø toäi, nhöng vinh quang Thieân Chuùa bao phuû cuoäc ñôøi Meï ngay töø thuôû ban ñaàu. (22) Söï thaùnh thieän, chung cuoäc cuûa chuùng ta trong Ñöùc Kitoâ (Xc. 1Gioan 3: 2-3,) ñöôïc nhaän ra trong Meï Maria, nhôø aân suûng coâng nghieäp voâ bieân cuûa Ñöùc Kitoâ. Meï Maria laø ñaïi bieåu töôïng (prototype) cuûa nieàm hy voïng aân suûng cho toaøn theå nhaân loaïi nhö moät khoái chung.
Theo taân öôùc "aân phuùc" lieân heä vôùi yù töôûng töï do khoûi toäi nhôø maùu Ñöùc Kitoâ (Epheâsoâ 1: 6-7). Thaùnh Kinh nhaéc nhôû keát quaû coâng nghieäp cöùu chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ ngay caû cho nhöõng ngöôøi soáng tröôùc thôøi ñaïi cuûa Ngöôøi (Xc. 1 Pheâroâ 3: 19; Gioan 8: 56; 1 Cor 10: 4). Laïi moät laàn nöõa, nôi ñaây, quan nieäm caùnh chung soi saùng chuùng ta hieåu con ngöôøi vaø ôn goïi cuûa Meï Maria.
Nhìn ñeán ôn goïi cuûa Meï laø Meï Ñaáng Thaùnh (Lu-ca 1: 35), chuùng ta coù theå xaùc quyeát raèng ôn cöùu chuoäc cuûa Ñöùc Kitoâ ñaõ "hoài toá" vôùi Meï Maria, ñeán taän cuøng saâu thaúm con ngöôøi Meï, ngay töø giaây phuùt ñaàu tieân trong cuoäc ñôøi cuûa Meï. Ñieàu naøy khoâng ngöôïc vôùi vôùi giaùo huaán cuûa Thaùnh Kinh, vaø chæ ñöôïc hieåu trong aùnh saùng Thaùnh Kinh. Ngöôøi Coâng giaùo Roma caàn nhaän ra ñieàu naøy qua lôøi xaùc ñònh cuûa tín ñieàu - caùch roõ raøng hôn -, Meï ñöôïc "gìn giöõ khoûi moïi tì veát cuûa toäi nguyeân toå'' vaø ''ngay töø giaây phuùt ñaàu tieân luùc Meï môùi hoaøi thai.'' (23).
60. Chuùng toâi cuøng ñoàng yù raèng giaùo huaán veà Meï Maria qua hai ñònh nghóa vaøo naêm 1854 vaø 1950, ñöôïc hieåu trong tieán trình nhieäm cuoäc aân suûng vaø hy voïng cuûa Thaùnh Kinh. Nhöõng ñònh nghóa ñoù töông hôïp vôùi lôøi daäy doã trong Thaùnh Kinh vaø theo truyeàn thoáng chung, coå thôøi. Tuy nhieân, giaùo hoäi Coâng giaùo Roma, khi hieåu hai ñònh nghóa naøy cuõng nhö baát cöù giaùo huaán naøo mang tích caùch tín ñieàu, nguï yù raèng nhöõng giaùo huaán treân ñöôïc quaû quyeát nhö "Thieân Chuùa maëc khaûi," vaø vì vaäy, moïi giaùo daân caàn phaûi tin töôûng "kieân quyeát vaø vöõng chaéc" (de fide). Vaán ñeà vôùi ngöôøi Anh giaùo ñaõ ñöôïc thaûo luaän ôû chöông VI. (Chöông naøy noùi nhö sau: Thaùnh Kinh chöùa ñöïng taát caû nhöõng gì caàn thieát cho ôn cöùu roãi: vì vaäy baát cöù nhöõng gì khoâng ñöôïc ñoïc, hoaëc vì theá, khoâng ñöôïc chöùng minh, thì khoâng ñoøi buoäc vaø khoâng neân ñoøi buoäc moïi ngöôøi phaûi tin hoaëc coi ñoù nhö laø ñieàu caàn thieát cho vieäc cöùu roãi.)
Chuùng toâi ñoàng yù raèng khoâng buoäc phaûi tin laø tín ñieàu tröø khi do Thieân Chuùa maëc khaûi. Tuy nhieân, vaán naïn vôùi ngöôøi Anh giaùo laø, hoï coù phaûi tin nhöõng tín ñieàu lieân quan ñeán Meï Maria treân laø do Thieân Chuùa maëc khaûi, nhö vaán ñeà cuûa ñöùc tin?
61. Hoaøn caûnh vaø lôøi tuyeân tín vaøo naêm 1854 vaø 1950 taïo ra nhieàu vaán ñeà khoâng chæ cho ngöôøi Anh giaùo maø coøn cho taát caû Kitoâ höõu khaùc. Ngoân töø vaø caùch dieãn ñaït nhöõng luaän cöù tín ñieàu naøy naèm trong caùch suy tö cuûa ngöôøi thôøi ñoù. Moät caùch cuï theå, caâu Thieân Chuùa maëc khaûi (1854) vaø maëc khaûi caùch thaàn linh (1950) duøng trong caùc tín ñieàu, phaûn aûnh moät thaàn hoïc maëc khaûi ñaõ ngöï trò laâu ñôøi trong giaùo hoäi Coâng giaùo Roma vaøo thôøi gian maø nhöõng ñònh nghóa naøy hình thaønh, vaø vaøo giai ñoaïn maø quyeàn giaùo hoaøng hieán cheá Dei Filius cuûa Coâng ñoàng Vatican I dieãn taû. Caàn hieåu nhöõng ñònh nghóa naøy trong aùnh saùng Coâng ñoàng Vatican II vôùi hieán cheá Dei Verbum taùi dieãn ñaït, nhaát laø khi nhìn ñeán vai troø quan yeáu cuûa Thaùnh Kinh khi ñoùn nhaän vaø thoâng truyeàn maëc khaûi
Khi giaùo hoäi coâng giaùo Roma quaû quyeát raèng söï thaät "do Thieân Chuùa maëc khaûi," khoâng nhaèm noùi ñeán maëc khaûi môùi. Hôn nöõa, nhöõng ñònh nghóa treân nhaém ñeå laøm chöùng cho nhöõng gì ñaõ maëc khaûi ngay töø thuôû ban ñaàu. Thaùnh Kinh laøm chöùng cho caùc maëc khaûi naøy (Xc. Quaø taëng vaø Quyeàn Bính, 19). Coäng ñoaøn tín höõu ñoùn nhaän maëc khaûi ñoù, thoâng truyeàn theo thôøi gian vaø khoâng gian qua Thaùnh Kinh vaø qua vieäc rao giaûng, phuïng vuï, tu ñöùc, ñôøi soáng vaø giaùo huaán cuûa giaùo hoäi döïa treân Thaùnh Kinh.
Trong "Quaø taëng cuûa Quyeàn bính" uyû ban ñieàu haønh coá gaéng khai môû phöông caùch caùc lôøi giaùo huaán döïa treân naêng quyeàn seõ duøng. Ñieåm quan yeáu laø nhöõng lôøi giaùo huaán döïa treân naêng quyeàn caàn am hôïp vôùi Thaùnh Kinh, vaø Thaùnh Kinh luoân laø noãi öu tö caên baûn cho ngöôøi Anh giaùo cuõng nhö Coâng giaùo Roma.
62. Ngöôøi Anh giaùo cuõng ñaët vaán ñeà phaûi chaêng ngöôøi tín höõu coi nhöõng tín ñieàu naøy nhö vaán ñeà thuoäc ñöùc tin, khi vò giaùm muïc Roma tuyeân tín ngoaøi Coâng ñoàng (Authority II, 30). Ñeå traû lôøi, ngöôøi Coâng giaùo Roma ñaõ giaûi thích sensus fidelium, truyeàn thoáng phuïng vuï taïi caùc giaùo hoäi ñòa phöông vaø söï uûng hoä noàng nhieät cuûa caùc giaùm muïc Coâng giaùo Roma (Xc. Quaø taëng vaø Quyeàn Bính, 29-30): Nhöõng ñònh nghóa treân laø nhöõng phaàn maø qua ñoù tín ñieàu ñöôïc nhìn nhaän thuoäc veà ñöùc tin cuûa giaùo hoäi, vaø vì vaäy, caàn tuyeân xöng (Xc. Quaø taëng vaø Quyeàn Bính, 47)
Vôùi ngöôøi Coâng giaùo Roma, tuyeân tín caùc ñònh nghóa ñoù thuoäc naêng quyeàn cuûa giaùm muïc thaønh Roma. Naêng quyeàn cho pheùp ngaøi, döôùi caùc ñieàu kieän haïn cheá, tuyeân tín (Xc. Pastor Aeternus ([1870]); DS 3069-3070). Nhöõng ñònh nghóa naêm 1854 vaø 1950 khoâng nhaèm traû lôøi caùc cuoäc tranh caõi, nhöng ñeå noùi leân tieáng noùi ña soá ñoàng yù chung cuûa caùc tín höõu cuøng hieäp thoâng vôùi vò giaùm muïc Roma. Coâng ñoàng Vatican II ñaõ taùi xaùc nhaän nhöõng tuyeân tín naøy.
Vôùi ngöôøi Anh giaùo, Coâng ñoàng ñaïi keát thoaû thuaän, giaùo huaán theo Thaùnh Kinh, caàn bieåu loä caùch chính xaùc, nghóa laø, phaûi hoäi ñuû nhöõng ñieàu kieän caàn thieát cho vieäc giaùo huaán ñöôïc goïi laø de fide. Theo tröôøng hôïp ñoù, nhö tuyeân tín veà Theotokos, caû hai giaùo hoäi Anh giaùo vaø Coâng giaùo Roma cuøng ñoàng yù, chöùng côù caàn ñöôïc moïi ngöôøi tín höõu tin töôûng caùch chaéc chaén vaø beàn vöõng. (Xc. 1Gioan 1: 1-3)
63. Ngöôøi Anh giaùo ñaët caâu hoûi, trong töông lai, neáu coù söï hieäp nhaát giöõa hai giaùo hoäi, phaûi chaêng hoï seõ buoäc chaáp nhaän tín ñieàu naêm 1854 vaø 1950. Ngöôøi Coâng giaùo Roma thaáy khoù coù theå hình dung ra söï hieäp nhaát hai giaùo hoäi khi chaáp nhaän moät vaøi tín ñieàu, roài laïi boû queân moät vaøi tín ñieàu khaùc. Luùc baøn thaûo veà vaán ñeà naøy, chuùng toâi löu yù "moät trong nhöõng haäu quaû khieán chuùng ta chia caùch, laø vì caû hai nhoùm Anh giaùo cuõng nhö Coâng giaùo Roma coù khuynh höôùng nhaán maïnh quaù ñaùng caùc tín ñieàu Meï Maria nhö tín ñieàu caên baûn coát yeáu cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo (Authority II, 30).
Hai giaùo hoäi Coâng giaùo Roâ ma vaø Anh giaùo ñoàng yù, caùc tín ñieàu Meï Maria linh hoàn vaø xaùc leân trôøi cuõng nhö voâ nhieãm nguyeân toäi, phaûi hieåu trong aùnh saùng cuûa chaân lyù caên baûn hôn veà caên tính cuûa Meï nhö Theotokos, töùc laø ñaáng phaûi tuøy thuoäc vaøo söï nhaäp theå cuûa Thieân Chuùa. Chuùng toâi nhaän thaáy, theo Coâng ñoàng Vatican II vaø giaùo huaán cuûa nhöõng vò giaùo hoaøng gaàn ñaây, chieàu höôùng hieåu bieát Kitoâ giaùo vaø giaùo hoäi hoïc veà caùc tín ñieàu trong giaùo hoäi lieân quan ñeán Meï Maria ñaõ ñöôïc taùi ñoùn nhaän trong giaùo hoäi coâng giaùo Roma.
Giôø ñaây, chuùng toâi gôïi yù, khi chaáp nhaän vieãn kieán caùnh chung, chuùng ta coù theå seõ ñaøo saâu söï hieåu bieát chung veà vai troø Meï Maria trong nhieäm cuoäc aân suûng vaø trong truyeàn thoáng giaùo hoäi lieân quan ñeán Meï Maria, laø truyeàn thoáng vaø aân suûng maø caû hai giaùo hoäi chuùng ta cuøng ñoùn nhaän. Chuùng toâi hy voïng raèng giaùo hoäi Coâng giaùo Roma vaø Anh giaùo seõ nhìn ra ñöùc tin chung, khi cuøng ñoàng yù nhöõng ñieàu lieân quan ñeán Meï Maria maø chuùng toâi ñang ñeà nghò. Söï taùi ñoùn nhaän naøy coù theå mang yù nghóa, - giaùo huaán, hoaëc yù nghóa suøng moä daønh cho Meï Maria, loøng suøng moä ñang ñöôïc cöû haønh trong caùc coäng ñoaøn cuûa chuùng ta, vaø keå caû caùc söï khaùc bieät -. Nhöõng giaùo huaán naøy ñöôïc coi nhö phöông caùch bieåu loä ñöùc tin chính ñaùng Kitoâ giaùo. Baát cöù söï taùi ñoùn nhaän naøo nhö vaäy, caàn dieãn ra trong khung caûnh taùi ñoùn nhaän chung, döïa treân naêng quyeàn giaùo huaán coù uy theá trong giaùo hoäi nhö ñaõ nhaéc nhôû trong "Quaø taëng vaø Quyeàn Bính."
D. Meï Maria trong ñôøi soáng giaùo hoäi
64. "Taát caû nhöõng lôøi höùa cuûa Thieân Chuùa hieän höõu qua lôøi Xin Nhaän cuûa Ñöùc Kitoâ: vì theá chuùng ta noùi lôøi Amen trong Ngöôøi vì vinh quang Thieân Chuùa." (2Cor. 1: 20). Nhöõng xin nhaän cuûa Thieân Chuùa trong Ñöùc Kitoâ mang hình thaùi ñaëc bieät vaø ñoøi hoûi nhö khi truyeàn tin cho Meï Maria. Huyeàn nhieäm thaúm saâu cuûa "Ñöùc Kitoâ ôû trong anh em, nieàm hy voïng ñaït tôùi vinh quang" (Coloâseâ. 1: 27) mang moät yù nghóa ñaëc bieät nôi Meï. Maàu nhieäm ñoù giuùp Meï noùi lôøi xin vaâng, maø qua aân suûng thaùnh linh bao phuû, lôøi xin nhaän cuûa Chuùa vôùi taïo vaät môùi, baét ñaàu. Nhö chuùng ta thaáy, lôøi xin vaâng cuûa Meï Maria thaät ñaëc bieät khi ñoùn nhaän Lôøi Chuùa, khi ôû döôùi chaân thaùnh giaù vaø khi Thaùnh linh höôùng daãn Meï.
Thaùnh Kinh dieãn taû Meï Maria taêng tröôûng trong lieân heä cuûa Meï vôùi Chuùa Kitoâ: Ñöùc Kitoâ cuøng chia seû gia ñình nhaân loaïi vôùi Meï (Lu-ca 2: 39), cuøng thaêng hoa vôùi Meï khi Meï chia seû gia ñình giaùo hoäi höôùng veà chung thaåm, moät gia ñình maø Chuùa Thaùnh Thaàn tuoân traøn ôn phuùc (TÑCV 1: 14; 2: 1-4). Lôøi Amen cuûa Meï Maria vôùi lôøi Xin Nhaän cuûa Thieân Chuùa trong Ñöùc Kitoâ vôùi Meï, ñaõ trôû thaønh moät vaø thaønh khuoân maãu cho taát caû caùc moân ñeä cuõng nhö cho ñôøi soáng giaùo hoäi.
65. Khi nghieân cöùu phöông caùch maø göông maãu Meï Maria, nhôø aân suûng Thieân Chuùa, ñaõ hieån hieän trong ñôøi soáng suøng moä cuûa truyeàn thoáng chuùng ta, thì chuùng toâi cuõng nhaän ra moät soá khaùc bieät. Vaøo thôøi ñieåm caû hai truyeàn thoáng nhìn nhaän vai troø ñaëc bieät cuûa Meï nôi coäng ñoaøn caùc thaùnh, chuùng toâi nhaän ra mình ñaõ nhaán maïnh nhöõng ñieåm khaùc nhau, khi chuùng ta caûm nghieäm söù vuï cuûa Meï.
Ngöôøi Anh giaùo coù khuynh höôùng baét ñaàu suy tö töø thí duï Thaùnh Kinh veà Meï Maria nhö nguoàn caûm höùng vaø khuoân maãu cho moân ñeä tính; ngöôøi Coâng giaùo Roma chuù taâm söù vuï cuûa Meï trong nhieäm cuoäc aân suûng vaø hieäp thoâng vôùi caùc thaùnh. Meï Maria chæ daãn cho nhaân loaïi thaáy Chuùa, daãn loái moïi ngöôøi ñeán vôùi Chuùa vaø giuùp hoï chia seû ñôøi soáng cuûa Ngöôøi.
Khoâng phöông caùch chung naøo trong hai quan nieäm treân hoaøn taát nieàm mong öôùc cuûa mình, dieãn taû noåi söï phong phuù vaø ña daïng truyeàn thoáng cuûa mình. Vaøo theá kyû XX, ngöôøi ta troâng thaáy moät phaùt trieån ñaëc bieät laø, nhieàu ngöôøi Anh giaùo bò thu huùt vaøo caùc phong traøo suøng moä Meï Maria, coøn ngöôøi Coâng giaùo Roma thì ñi tìm nguoàn goác Thaùnh Kinh dieãn ñaït loøng suøng moä naøy. Chuùng toâi cuøng ñoàng yù Meï Maria laø khuoân maãu nhaân baûn troïn veïn cuûa ñôøi soáng aân suûng. Chuùng ta caàn suy tö caùc baøi hoïc veà cuoäc ñôøi cuûa Meï maø Thaùnh Kinh ñaõ ghi nhaän. Chuùng ta cuøng keát hôïp vôùi Meï khoâng phaûi nhö ngöôøi ñaõ cheát, nhöng soáng thöïc söï trong Ñöùc Kitoâ. Ñeå ñaït ñeán yù höôùng ñoù, chuùng ta cuøng ñoàng haønh vôùi nhau nhö löõ khaùch hieäp nhaát vôùi Maria, ngöôøi moân ñeä noåi baät cuûa Chuùa Kitoâ, vaø vôùi moïi ngöôøi ñang cuøng tham döï vaøo theá giôùi cuûa taïo vaät môùi, moät theá giôùi khuyeán khích chuùng ta trung tín vôùi ôn goïi cuûa mình (Xc. 2 Cor. 5: 17-19).
66. Nhaän ra vai troø ñaëc bieät cuûa Meï Maria trong lòch söû cöùu ñoä, ngöôøi Kitoâ höõu ñaõ daønh cho Meï moät vai troø quan troïng nôi caùc kinh nguyeän phuïng vuï vaø caàu nguyeän rieâng, ñang khi hoï ca tuïng Chuùa vì caùc vieäc Ngaøi laøm trong vaø qua Meï. Khi haùt baøi ca Magnificat, hoï ca tuïng Chuùa vôùi Meï. Trong thaùnh theå hoï caàu nguyeän vôùi Meï cuõng nhö hoï caàu nguyeän cuøng vôùi daân Chuùa, ñang khi hoøa nhaäp lôøi caàu nguyeän cuûa hoï vôùi söï hieäp thoâng chung cuøng caùc thaùnh. Hoï nhaän ra vò theá cuûa Meï trong "lôøi caàu nguyeän cuûa caùc thaùnh" khi daâng leân tröôùc ngai toøa Chuùa trong phuïng vuï (Maëc khaûi. 8: 3-4). Taát caû nhöõng phöông caùch naøy bao goàm Meï Maria trong lôøi ca tuïng vaø kinh nguyeän thuoäc veà kho taøng chung cuûa chuùng ta, cuõng nhö chuùng ta tri aân vò theá rieâng bieät cuûa Meï laø ñaáng Theotokos, vò theá khieán cho Meï coù moät vai troø ñaëc bieät giöõa coäng ñoaøn caùc thaùnh.
Khaån caàu vaø caàu baàu thay cho chuùng ta trong söï hieäp thoâng vôùi caùc thaùnh
67. Thoùi quen cuûa nhieàu tín höõu xin Meï Maria caàu baàu cuøng Chuùa thay cho hoï ngaøy caøng taêng trieån nhanh choùng tieáp theo Coâng ñoàng Epheâsoâ tuyeân tín raèng Meï laø ñaáng Theotokos. Hình thöùc phoå bieán nhaát cuûa lôøi xin caàu baàu ñoù laø kinh Kính möøng. Lôøi kinh naøy khai môû theâm lôøi chaøo cuûa söù thaàn Gabriel vaø cuûa thaùnh Isave vôùi Meï (Lu-ca 1: 28, 42). Töø theá kyû thöù 5, lôøi kinh ñaõ roäng raõi phoå bieán, vaø khoâng coù caâu caàu nguyeän keát thuùc caàu cho chuùng con laø keû coù toäi khi nay vaø trong giôø laâm töû, töùc laø ñoaïn kinh ñöôïc theâm vaøo khoaûng theá kyû 15, vaø ñöôïc ghi nhaän trong saùch kinh nguyeän Roma do ñöùc giaùo hoaøng Pius V naêm 1568.
Caùc nhaø Caûi caùch Anh giaùo pheâ bình lôøi caàu nguyeän keát thuùc naøy cuõng nhö caùc hình thöùc caàu nguyeän töông töï. Hoï cho raèng lôøi kinh nhö theá ñe doïa vai troø trung gian duy nhaát cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ. Ñoái dieän vôùi loøng suøng kính quaù ñaùng phaùt nguoàn töø nhöõng ca tuïng quaù ñaùng vai troø vaø quyeàn naêng Meï Maria beân caïnh vai troø Chuùa Kitoâ, nhöõng ngöôøi Caûi caùch baùc boû "tín ñieàu quaù Roma naøy... khi keâu caàu caùc thaùnh" maø "khoâng coù neàn taûng naøo döïa treân Thaùnh Kinh. Nhö vaäy laøm cho Ngoâi Lôøi Chuùa bò xuùc phaïm (soá XXII).
Coâng ñoàng Trent quaû quyeát, ñi tìm söï trôï giuùp töø caùc thaùnh haàu laõnh nhaän hoàng aân cuûa Chuùa laø "toát vaø höõu ích": nhöõng lôøi caàu khaån treân ñöôïc daâng leân qua ngöôøi Con cuûa Chuùa Cha laø Chuùa Gieâsu Kitoâ, Chuùa chuùng ta, ñaáng cöùu theá vaø cöùu chuoäc duy nhaát cuûa chuùng ta. (DS 1821). Coâng ñoàng Vatican II chuaån y thoùi quen truyeàn thoáng caùc tín höõu xin Meï Maria caàu nguyeän cho hoï, ñang khi nhaán maïnh "vai troø laøm Meï cuûa Ñöùc Maria cho nhaân loaïi khoâng ngaên trôû hoaëc laøm giaûm vai troø trung gian duy nhaát cuûa Ñöùc Kitoâ, nhöng caøng bieåu loä quyeàn naêng cuûa Chuùa hôn. Vai troø naøy khoâng gaây trôû ngaïi lieân heä tröïc tieáp cuûa chuùng ta vôùi Chuùa, ngöôïc laïi cuûng coá hôn (Lumen Gentium, 60).
Vì vaäy, giaùo hoäi Coâng giaùo Roma tieáp tuïc coå voõ loøng suøng moä daønh cho Meï Maria trong khi ñieàu chænh nhöõng phong traøo, hoaëc quaù khích hoaëc giaûm thieåu vai troø cuûa Meï Maria (Marialis Cultus, 31). Nhaän bieát boái caûnh naøy, chuùng ta ñi tìm moät caên baûn thaàn hoïc, haàu ruùt ra keát luaän töông hôïp cho ñôøi soáng caàu nguyeän, khi keát hôïp vôùi Chuùa Kitoâ vaø vôùi caùc thaùnh cuûa Ngöôøi.
68. Thaùnh Kinh daäy "chæ coù moät trung gian duy nhaát giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi. Ñöùc Chuùa Gieâsu, laø con ngöôøi ñaõ chaáp nhaän laøm cuûa leã ñeàn toäi cho toaøn nhaân loaïi. (1Tim 2: 5,6). Nhö ñaõ ñeà caäp ñeán tröôùc ñaây, döïa treân giaùo huaán ñoù, chuùng toâi baùc boû taát caû moïi lôøi caét nghóa naøo veà vai troø Meï Maria caûn trôû lôøi quaû quyeát naøy. (Quaø Taëng vaø Quyeàn Bính II, 30)
Tuy nhieân, chính xaùc khi noùi, taát caû caùc söù vuï cuûa giaùo hoäi, nhaát laø lôøi Chuùa vaø bí tích, cuõng laø trung gian aân suûng cuûa Chuùa qua con ngöôøi. Nhöõng söù vuï ñoù khoâng tranh daønh vai troø trung gian duy nhaát cuûa Chuùa Kitoâ, nhöng phuïc vuï vaø coù nguoàn goác trong vai troø trung gian naøy. Caùch ñaëc bieät, lôøi caàu nguyeän cuûa giaùo hoäi ñaõ khoâng ñöùng bieät laäp hoaëc thay theá lôøi khaån caàu cuûa Chuùa Kitoâ, nhöng nhôø Ngöôøi, ñaáng laø trung gian vaø Vò caàu baàu cuûa chuùng ta (Xc. Rom. 8: 34, Do Thaùi 7: 25, 12: 24, 1 Jn 2:1). Cuõng neân ghi nhaän nôi ñaây vieäc coù theå coù ngöôøi caàu baàu khaùc, nhôø ôn taùc ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh linh, nhö lôøi Ñöùc Kitoâ ñaõ höùa (Xc. Gioan 14: 16-17). Vì vaäy, khi nhôø anh chò em cuûa chuùng ta treân traàn theá vaø treân thieân ñaøng caàu nguyeän cho chuùng ta, thì khoâng coù nghóa raèng chuùng ta muoán tranh ñua vôùi coâng vieäc trung gian cuûa Ñöùc Kitoâ, nhöng ñoù laø phöông caùch maø nhôø ñoù vaø qua ñoù Chuùa Thaùnh linh bieåu loä quyeàn naêng cuûa Ngaøi.
69. Khi ngöôøi Kitoâ höõu caàu nguyeän, chuùng ta quy höôùng leân cuøng Chuùa laø Cha treân trôøi, trong vaø qua Chuùa Gieâsu Kitoâ, vôùi ôn taùc ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Nhöõng lôøi caàu nguyeän nhö vaäy naèm trong söï hieäp thoâng nhö ôn laønh vaø baûn theå cuûa chính Chuùa. Nôi ñôøi soáng caàu nguyeän, chuùng ta nhaéc ñeán teân Ñöùc Kitoâ trong nieàm hieäp thoâng vôùi toaøn theå giaùo hoäi, coäng theâm vaøo ñoù laø lôøi caàu nguyeän cuûa caùc anh chò em chuùng ta moïi nôi vaø moïi luùc.
Nhö ARCIC ñaõ ñeà caäp ñeán tröôùc ñaây, "cuoäc haønh trình ñöùc tin cuûa ngöôøi tín höõu cuøng chia seû caùc naâng ñôõ hoã töông cuûa daân Chuùa. Trong Ñöùc Kitoâ, taát caû moïi tín höõu, coøn soáng cuõng nhö ñaõ qua ñôøi, cuøng raøng buoäc chung trong tình hieäp thoâng caàu nguyeän" (Salvation and the Church, 1987: 22).
Nhôø kinh nghieäm hieäp thoâng caàu nguyeän, caùc tín höõu nhaän ra moái töông giao lieân tuïc cuûa hoï vôùi anh chò em "ñaõ nguû yeân." Hoï laø "nhöõng aùng maây nhaân chöùng lôùn lao" ñang ôû chung quanh chuùng ta khi chuùng ta haønh trình trong ñöùc tin. Vôùi moät soá ngöôøi, nieàm caûm nghieäm naøy cho thaáy, baèng höõu cuûa hoï ñang hieän dieän; vôùi ngöôøi khaùc, ñieàu naøy coù nghóa laø, suy nieäm veà yù nghóa ñôøi soáng cuøng vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ ra ñi tröôùc hoï trong ñöùc tin. Nhöõng caûm nghieäm ñoù khaúng ñònh söï hieäp nhaát cuûa chuùng ta vôùi caùc Kitoâ höõu trong Ñöùc Kitoâ moïi nôi, moïi luùc, chöù khoâng phaûi chæ vôùi ngöôøi phuï nöõ, maø qua baø, Ngöôøi ñaõ trôû neân "gioáng chuùng ta trong moïi söï chæ tröø toäi loãi" (Do Thaùi 4: 15).
70. Thaùnh Kinh môøi goïi caùc Kitoâ höõu haõy yeâu caàu anh chò em caàu nguyeän cho mình trong vaø qua Ñöùc Kitoâ (Xc. Jashua. 5: 13-15). Nhöõng ngöôøi giôø ñaây "vôùi Ñöùc Kitoâ" khoâng coøn bò raøng buoäc vì toäi loãi, chia seû lôøi caàu nguyeän, vaø chuùc tuïng khoâng ngöøng, laø ñaëc tính cuûa ñôøi soáng treân thieân ñaøng (Xc. Khaûi huyeàn 5: 9-14; 7: 9-12; 8: 3-4).
Döôùi aùnh saùng cuûa chöùng taù naøy, nhieàu Kitoâ höõu ñaõ tìm thaáy, khi xin caùc thaønh vieân cuûa coäng ñoaøn caùc thaùnh caàu nguyeän cho hoï, thì chính ñaùng vaø toát ñeïp. Caùc vò laø nhöõng ngöôøi ñaõ soáng cuoäc ñôøi thaùnh thieän (Xc. Jashua 5: 16-18). Theo yù nghóa naøy, chuùng toâi ñoàng yù, khi noùi caùc thaùnh caàu nguyeän cho chuùng ta, khoâng phaûi laø vieäc laøm ngoaøi Thaùnh Kinh, maëc duø Thaùnh Kinh khoâng tröïc tieáp giaùo huaán veà ñieàu naøy nhö ñieàu caàn phaûi coù trong cuoäc ñôøi cuûa Ñöùc Kitoâ. Hôn theá nöõa, chuùng toâi ñoàng yù, phöông caùch xin caàu nguyeän nhö vaäy khoâng caûn trôû caùc lieân heä tröïc tieáp cuûa ngöôøi tín höõu vôùi Chuùa laø Cha treân trôøi, ñaáng yeâu thöông ban cho con caùi mình caùc aân suûng toát ñeïp (Mat-theâu. 7: 11).
Trong Thaùnh Thaàn vaø qua Ñöùc Kitoâ, khi ngöôøi tín höõu daâng lôøi caàu nguyeän leân Chuùa, hoï coøn ñöôïc trôï giuùp nhôø lôøi caàu nguyeän cuûa caùc tín höõu khaùc, nhaát laø cuûa nhöõng ngöôøi ñang thöïc söï soáng trong Ñöùc Kitoâ vaø ñaõ ra khoûi voøng kieàm toaû cuûa toäi loãi. Caàn löu yù, qua caùc hình thöùc phuïng vuï höôùng veà Chuùa: ngöôøi tín höõu khoâng höôùng lôøi caàu nguyeän "leân" caùc thaùnh, nhöng nhôø caùc Ngaøi "caàu cho chuùng con." Cuõng neân löu yù theâm, trong lôøi caàu nguyeän naøy hoaëc trong caùc lôøi caàu töông töï nhö vaäy, baát cöù lôøi caàu khaån naøo laøm lu môø nhieäm cuoäc aân suûng vaø hy voïng cuûa ba ngoâi Thieân Chuùa, vaø khoâng am hôïp vôùi Thaùnh Kinh cuõng nhö vôùi truyeàn thoáng chung coå thôøi, caàn bò baùc boû.
Söù vuï ñaëc thuø cuûa Meï Maria
71. Giöõa caùc vò thaùnh, Meï Maria ñoùng vai troø Theotokos: Cuøng soáng vôùi Ñöùc Kitoâ, Meï hieäp nhaát vôùi ngöôøi con maø Meï cöu mang. Meï laø ñaáng Thieân Chuùa raát yeâu thích khi hieäp thoâng trong aân suûng vaø hy voïng. Meï laø ñieån hình cuûa moät nhaân loaïi ñöôïc cöùu chuoäc, laø bieåu töôïng cuûa hoäi thaùnh. Chính nhôø vaäy, Meï ñaõ thöïc haønh moät söù vuï ñaëc thuø khi trôï giuùp tha nhaân, nhôø lôøi caàu nguyeän naêng ñoäng cuûa Meï. Nhieàu Kitoâ höõu khi ñoïc trình thuaät tieäc cöôùi Cana, vaãn coøn nghe thaáy lôøi Meï nhaén nhuû: "Haõy laøm nhöõng gì Ngöôøi baûo caùc oâng laøm." Caùc tín höõu tin töôûng Meï ñaõ khieán con Meï löu yù ñeán nhu caàu cuûa ngöôøi toå chöùc tieäc cöôùi: "Hoï heát röôïu roài" (Gioan 2: 1-12).
Nhieàu ngöôøi ñaõ coù kinh nghieäm khi chia seû taâm tình vaø hieäp thoâng vôùi Meï Maria, nhaát laø vaøo nhöõng cao ñieåm khi bieán coá trong cuoäc ñôøi cuûa Meï xaåy ra töông töï vôùi bieán coá cuûa hoï, thí duï nhö khi chuaån bò ôn goïi, chòu tai tieáng, thieáu thoán khi mang thai, khi sinh nôû, vaø troán chaïy khi tî naïn. Caùc hình aûnh dieãn taû Meï ñöùng döôùi chaân thaäp töï, vaø hình aûnh truyeàn thoáng dieãn taû Meï nhaän xaùc Chuùa Gieâsu töø thaäp giaù (Pieta), gôïi cho thaáy moät hình aûnh ñaëc bieät cuûa baø Meï ñau khoå boàng xaùc con, chöùng kieán chính caùi cheát cuûa con mình. Caû Anh giaùo vaø Coâng giaùo Roma ñeàu nhìn ñeán hình aûnh Meï Ñöùc Kitoâ qua hình aûnh cuûa moät baø Meï diuï daøng vaø ñaày yeâu thöông.
72. Vai troø hieàn maãu cuûa Meï Maria, ñaàu tieân ñöôïc ghi nhaän trong caùc trình thuaät phuùc aâm, keå laïi lieân heä cuûa Meï vôùi Chuùa Gieâsu. Caùc vai troø naøy phaùt trieån vaø dieãn taû nhieàu neùt ña daïng. Ngöôøi Kitoâ höõu nhaän raèng Meï Maria laø Meï Thieân Chuùa nhaäp theå. Khi hoï suy nieäm lôøi traên troái cuûa Chuùa cho ngöôøi moân ñeä yeâu thöông "naøy laø con baø" (Gioan 19: 27), hoï cuõng seõ nghe thaáy lôøi môøi goïi daønh cho Meï nhö "cuûa moïi tín höõu": Meï seõ lo laéng cho moïi ngöôøi nhö Meï ñaõ lo laéng cho con Meï trong giôø laâm töû. Khi nghe goïi Evaø laø "Meï cuûa chuùng sinh" (Saùng theá kyù 3: 20), ngöôøi tín höõu seõ coù theå nhaän ra raèng Meï Maria laø Meï cuûa moät nhaân loaïi môùi, khi Meï linh hoaït trong söù vuï cuûa Meï, daãn ñöa moïi daân veà vôùi Chuùa vì phuùc loäc cuûa moïi ngöôøi.
Chuùng toâi ñoàng yù, khi caån thaän löu taâm vieäc xöû duïng nhöõng hình aûnh nhö vaäy, thì cuõng am hôïp ñeå aùp duïng cho Meï Maria, theo caùch toân vinh moái lieân heä ñaëc bieät cuûa Meï vôùi con mình, vaø toân vinh keát quaû toát ñeïp maø Chuùa thöïc hieän trong tieán trình cöùu chuoäc cuûa con Meï.
73. Nhieàu ngöôøi Kitoâ höõu nhaän thaáy, bieåu loä loøng tri aân cuûa hoï vôùi söù vuï cuûa Meï Maria, ñaõ khieán loøng thôø phöôïng cuûa hoï daønh cho Thieân Chuùa phong phuù hôn. Loøng suøng moä phoå thoâng khi ñuùng choã, töï baûn tính cuûa mình, bieåu loä neùt ña daïng vaên hoùa, caù nhaân vaø treân caû laõnh vöïc töøng mieàn. Caàn kính troïng nhöõng bieåu loä naøy. Ñaùm ñoâng khi tuï hoïp taïi nhöõng nôi maø ngöôøi ta tin Meï Maria ñaõ hieän ra, gôïi yù cho thaáy caùc cuoäc hieän ra ñoùng moät phaàn quan troïng trong ñôøi soáng suøng moä, vaø giuùp cho hoï thaûnh thôi taâm hoàn. Caàn löu taâm giaù trò tinh thaàn cuûa caùc cuoäc hieän ra naøy. Saùch chuù giaûi cuûa Giaùo hoäi coâng giaùo Roma gaàn ñaây ñaõ nhaán maïnh ñeán giaù trò tinh thaàn ñoù nhö sau:
"Maëc khaûi tö coù theå mang laïi nhöõng trôï giuùp quyù baùu cho vieäc hieåu bieát vaø soáng Thaùnh Kinh caùch toát ñeïp hôn trong moät khoaûng thôøi gian ñaëc bieät; vì vaäy khoâng neân coi thöôøng. Maëc khaûi tö ñaõ hieän dieän, nhöng khoâng phaûi ai cuõng buoäc caàn duøng...
"Tieâu chuaån veà söï thaät vaø giaù trò cuûa maëc khaûi tö caàn quy höôùng veà chính Chuùa Kitoâ. Khi maëc khaûi tö ñöa chuùng ta xa khoûi Chuùa, khi noù trôû neân ñoäc laäp vôùi Chuùa, hoaëc ngay caû khi noù xuaát hieän nhö moät phöông caùch cöùu roãi khaùc bieät vaø toát ñeïp hôn, quan troïng hôn phuùc aâm, thì chaéc chaén noù khoâng theå ñeán töø Thaùnh linh (Thaùnh boä ñöùc tin, "Bình luaän thaàn hoïc veà söù ñieäp Fatima, 26 thaùng 6, 2000)
Chuùng toâi ñoàng yù raèng trong nhöõng giôùi haïn do baûn giaùo huaán naøy ñeà ra, vinh quang daønh cho Chuùa Kitoâ tieáp tuïc ñoùng vai troø troïng yeáu, vì vaäy ngöôøi tín höõu coù theå chaáp nhaän, nhöng khoâng buoäc phaûi tuaân giöõ caùc maëc khaûi tö.
74. Khi baø Isave chaøo möøng Meï Maria laø Meï Thieân Chuùa, Meï ñaõ traû lôøi baèng baøi ca chuùc tuïng Thieân Chuùa vaø tuyeân xöng söï coâng chính cuûa Chuùa daønh cho ngöôøi ngheøo trong kinh Magnificat (Lu-ca 1: 46-55). Trong lôøi ñaùp töø cuûa Meï Maria, chuùng ta coù theå thaáy thaùi ñoä khoù ngheøo vôùi Chuùa. Thaùi ñoä naøy phaûn aûnh söï giao keát vaø yeâu thöông thaàn thieâng Chuùa daønh cho ngöôøi ngheøo. Trong söï nhoû beù, voâ söùc löïc cuûa Meï, Thieân Chuùa naâng Meï leân ñænh cao.
Maëc daàu chöùng taù cuûa söï vaâng phuïc vaø chaáp nhaän yù Chuùa nôi Meï ñoâi khi bò coi nhö daáu hieäu thuï ñoäng vaø aùp ñaët tính phuïc tuøng leân ngöôøi phuï nöõ, nhöng thöïc söï thì ñaây chính laø lôøi ñoan theä taän cuøng daønh cho Chuùa, Ñaáng thöông xoùt toâi tôù cuûa Ngaøi, naâng ngöôøi heøn moïn leân vaø haï keû quyeàn theá xuoáng. Vaán naïn veà coâng bình daønh cho nöõ giôùi vaø ban uy quyeàn cho ngöôøi bò aùp böùc ñaõ trôû thaønh cao ñieåm trong suy nieäm haèng ngaøy, töø baøi ca chuùc tuïng cao vôøi cuûa Meï Maria. Gôïi höùng qua lôøi cuûa Meï, nhieàu coäng ñoaøn nöõ vaø nam giôùi thuoäc caùc neàn vaên hoùa khaùc nhau, ñaõ daán thaân laøm vieäc cho ngöôøi ngheøo vaø bò boû rôi. Chæ khi naøo nieàm vui hoaø nhaäp vôùi coâng baèng vaø an bình thì chuùng ta môùi thöïc söï chia seû nhieäm cuoäc hy voïng vaø aân suûng maø Meï Maria ñaõ tuyeân xöng vaø aáp uû.
75. Cuøng nhau khaúng ñònh moät caùch quaû quyeát vai troø trung gian ñoäc nhaát cuûa Ñöùc Kitoâ, Ñaáng ban aân phuùc cho ñôøi soáng giaùo hoäi, chuùng toâi khoâng cho raèng vieäc ngöôøi tín höõu xin Meï Maria vaø caùc thaùnh caàu nguyeän cho hoï, taïo ra chia reõ. Bôûi vì caùc khoù khaên trong quaù khöù ñaõ trôû neân saùng toû qua caùc xaùc ñònh veà tín lyù, veà canh taân phuïng vuï vaø giaùo huaán cuï theå, chuùng toâi tin raèng khoâng coù nhöõng chia reõ trong giaùo hoäi veà nhöõng vaán ñeà naøy.
Keát luaän
76. Cuoäc nghieân cöùu cuûa chuùng toâi, ñang khi khai môû nhöõng baøi ñoïc Thaùnh Kinh caån troïng veà giaùo hoäi vaø ñaïi keát döôùi aùnh saùng truyeàn thoáng chung coå thôøi, ñaõ khai saùng moät phöông caùch môùi veà vai troø cuûa Meï Maria trong nhieäm cuoäc hy voïng vaø aân suûng. Cuøng nhau, chuùng toâi taùi xaùc ñònh nhöõng ñoàng yù maø tröôùc ñaây trong ARCIC "Authority in the Church II", soá 30 ñaõ ñöa ra:
- Baát cöù moät giaûi thích naøo veà vai troø cuûa Meï Maria ñeàu khoâng ñöôïc pheùp laøm lu môø vai troø trung gian duy nhaát cuûa Chuùa Kitoâ.
- Moïi vai troø Meï phaûi lieân heä vôùi tín ñieàu veà Chuùa Kitoâ vaø giaùo hoäi.
- Chuùng toâi xaùc nhaän raèng ñöùc trinh nöõ Maria laø Theotokos, Meï Thieân Chuùa nhaäp theå. Vôùi vai troø naøy, caàn tuaân giöõ caùc leã hoäi xöùng hôïp vôùi vinh döï cuûa Meï giöõa caùc thaùnh.
- Qua aân suûng, Thieân Chuùa ñaõ chuaån bò Meï Maria trôû neân Meï ñaáng cöùu chuoäc chuùng ta. Chính nhôø ñaáng cöùu chuoäc maø Meï ñöôïc cöùu chuoäc vaø ñöôïc ñoùn röôùc vinh quang.
- Chuùng toâi xaùc nhaän Meï Maria laø khuoân maãu cuûa söï thaùnh thieän, tín thaùc vaø vaâng phuïc cho moïi Kitoâ höõu; vaø
- Meï Maria ñöôïc coi nhö hình aûnh tieân tri cuûa giaùo hoäi.
- Chuùng toâi tin raèng lôøi xaùc nhaän naøy ñaõ ñaøo saâu vaø khai trieån theâm caùch maïnh meõ nhöõng ñoàng yù chung naøy, ñoàng thôøi ñaët chuùng vaøo tieán trình nghieân cöùu chung veà tín ñieàu vaø suøng kính daønh cho Meï Maria.
77. Chuùng toâi tín thaùc raèng baát cöù coá gaéng naøo nhaèm tieán tôùi moät hieåu bieát chung dung hoaø caùc vaán ñeà treân phaûi baét ñaàu baèng vieäc laéng nghe lôøi Chuùa trong Thaùnh Kinh. Vì theá, thoâng caùo chung cuûa chuùng toâi khôûi ñaàu vôùi coá gaéng tìm hieåu thaän troïng caùc chöùng taù thaät phong phuù veà Meï Maria trong Taân öôùc, döôùi aùnh saùng cuûa chuû ñeà vaø nhòp ñoä chung toaøn boä cuûa Thaùnh Kinh.
Cuoäc nghieân naøy ñaõ daãn ñöa chuùng toâi ñeán keát luaän raèng khoâng theå trung tín vôùi Thaùnh Kinh maø khoâng chuù taâm ñeán con ngöôøi Meï Maria (Xc. caùc soá 6-30).
Khi cuøng nhau nhôù laïi truyeàn thoáng chung coå thôøi, chuùng toâi ñaõ suy tö caùch môùi meû söï quan troïng coát yeáu cuûa Theotokos, trong caùc tranh chaáp döïa treân Kitoâ hoïc, vaø vieäc caùc vò giaùo phuï xöû duïng hình aûnh Thaùnh Kinh ñeå giaûi thích vaø cöû haønh vai troø cuûa Meï Maria trong chöông trình cöùu ñoä (31-40).
Chuùng toâi ñaõ xem xeùt laïi tieán trieån cuûa loøng suøng moä daønh cho Meï Maria thôøi trung coå cuõng nhö caùc tranh chaáp thaàn hoïc lieân heä. Chuùng toâi cuõng tìm hieåu taïi sao xaåy ra caùc quaù khích thôøi haäu trung coå veà loøng suøng moä, cuõng nhö phaûn öùng ngöôïc laïi töø phía ngöôøi Caûi caùch, ñaõ khieán cho hai giaùo hoäi taùch xa nhau. Roài sau ñoù, thaùi ñoä daønh cho Meï Maria cuõng daãn ñeán caùc loái neûo khaùc nhau (41-46).
Chuùng toâi ñaõ nhaän ra baèng chöùng veà nhöõng khai trieån töø caû hai giaùo hoäi. Nhöõng khai trieån naøy môû con ñöôøng môùi cho tieán trình taùi ñoùn nhaän vai troø cuûa Meï Maria trong ñöùc tin vaø trong ñôøi soáng giaùo hoäi (soá 47-51).
Söï taêng trieån chung ñoù cuõng cho pheùp chuùng toâi tieán gaàn ñeán nhöõng vaán naïn veà Meï Maria vôùi moät phöông caùch töôi maùt. Ñaây laø vaán naïn maø caû hai giaùo hoäi ñaõ cuøng nhaän ra. Ñeå ñöôïc nhö vaäy, chuùng toâi ñoùng khung caùc vieäc laøm cuûa mình trong tieán trình aân suûng vaø hy voïng maø chuùng toâi khaùm ra trong Thaùnh Kinh -"tieàn ñònh... ñöôïc môøi goïi... ñöôïc coâng chính hoùa... ñöôïc vinh quang" (Rom. 8: 30; 52-57).
Cuøng ñoàng yù
78. Döïa treân keát quaû cuûa cuoäc nghieân cöùu chung, uyû ban ñöa ra nhöõng ñoàng yù chung sau ñaây maø chuùng toâi tin raèng seõ ñoùng goùp nhieàu vaøo caùc yù kieán ñoàng thuaän lieân quan ñeán Meï Maria. Chuùng toâi cuøng khaúng ñònh:
Lôøi giaùo huaán daäy raèng Thieân Chuùa ñaõ ñöa ñöùc trinh nöõ Maria vôùi troïn veïn con ngöôøi Meï vaøo vinh quang cuûa Ngaøi thì xöùng hôïp vôùi Thaùnh Kinh vaø chæ coù theå ñöôïc hieåu trong aùnh saùng Thaùnh Kinh (58).
Vôùi caùi nhìn veà ôn goïi cuûa Meï laø Meï Ñaáng Thaùnh duy nhaát, coâng vieäc cöùu chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ ñaõ "hoài toá" cho Meï Maria, ñeán taän saâu thaúm con ngöôøi cuûa Meï, vaø vaøo thôøi ñieåm sôùm nhaát trong cuoäc ñôøi Meï. (59).
Lôøi giaùo huaán veà Meï Maria qua hai tín ñieàu Ñöùc Meï linh hoàn vaø xaùc leân trôøi vaø voâ nhieãm nguyeân toäi, phaûi hieåu trong tieán trình Thaùnh Kinh cuûa nhieäm cuoäc hy voïng vaø aân suûng. Lôøi giaùo huaán naøy ñöôïc coi laø xöùng hôïp vôùi nhöõng lôøi daäy doã trong Thaùnh Kinh vaø trong truyeàn thoáng chung coå thôøi. (60).
Söï ñoàng yù chung naøy, khi ñöôïc caû hai giaùo hoäi chuùng ta coâng nhaän, coù theå ñaët vaán naïn veà quyeàn bính phaùt sinh töø hai tín ñieàu 1854 vaø 1950 trong vaên baûn môùi veà ñaïi keát (61-62).
Meï Maria, qua söù vuï lieân tuïc cuûa Meï, phuïc vuï söù vuï cuûa Ñöùc Kitoâ, ñaáng trung gian duy nhaát cuûa chuùng ta. Meï Maria vaø caùc thaùnh caàu nguyeän cho toaøn theå giaùo hoäi, vaø vieäc thöïc haønh loøng suøng moä xin Meï Maria vaø caùc thaùnh caàu nguyeän cho chuùng ta, khoâng laøm hai giaùo hoäi chia reõ (64-75).
79. Chuùng toâi ñoàng yù raèng neáu coù tín ñieàu vaø loøng suøng moä naøo traùi ngöôïc vôùi Thaùnh Kinh thì khoâng theå coi laø Thieân Chuùa maëc khaûi, cuõng khoâng theå coi laø giaùo huaán cuûa giaùo hoäi. Chuùng toâi ñoàng yù raèng tín ñieàu vaø loøng suøng moä quy höôùng veà Meï Maria, keå caû caùc tuyeân boá cho raèng ñaây laø "maëc khaûi tö" phaûi ñieàu chænh caùch caån thaän, qua caùc ñieàu leä baûo ñaûm söï veïn toaøn cuûa vai troø quan yeáu vaø duy nhaát cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ trong ñôøi soáng giaùo hoäi. Trong giaùo hoäi, chæ thôø kính moät mình Chuùa Kitoâ maø thoâi, cuøng vôùi Chuùa Cha vaø Chuùa Thaùnh Thaàn.
80. Thoâng ñieäp cuûa chuùng toâi khoâng nhaèm muïc ñích laøm saùng toû moïi vaán ñeà, nhöng ñaøo saâu theâm hieåu bieát chung cuûa chuùng toâi veà caùc neùt ña daïng khi thöïc haønh loøng suøng moä, maø cho ñeán ngaøy nay vaãn coøn toàn taïi. Nhöõng thöïc haønh naøy coù theå ñöôïc ñoùn nhaän nhö nhöõng vieäc laøm phong phuù cuûa Thaùnh linh giöõa daân Chuùa. Chuùng toâi tin raèng söï ñoàng yù chung maø chuùng toâi phaùc hoïa nôi ñaây chính laø saûn phaåm cuûa tieán trình taùi ñoùn nhaän tín ñieàu veà Meï Maria töø caû hai phía Anh giaùo vaø Coâng giaùo Roma. Nhôø söï taùi ñoùn nhaän naøy, coù theå seõ coù nhöõng söï giao hoøa, qua ñoù, vaán ñeà lieân quan ñeán tín ñieàu vaø loøng suøng moä daønh cho Meï Maria, seõ khoâng coøn laø nhöõng chia reõ giöõa hai giaùo hoäi, hoaëc trôû ngaïi cho tieán trình môùi trong söï phaùt trieån chung cuûa chuùng ta veà moät koinonia höõu hình. Thoâng caùo chung naøy cuûa chuùng toâi giôø ñaây xin ñeä ñaït leân caùc vò coù thaåm quyeàn. Chính baûn thoâng caùo chung coù theå töï chöùng minh raèng, ñoù laø moät nghieân cöùu coù giaù trò caùc giaùo huaán cuûa Thaùnh Kinh vaø truyeàn thoáng coå thôøi veà Meï Maria, Meï Thieân Chuùa nhaäp theå. Chuùng toâi hy voïng khi chuùng ta cuøng chia seû moät Thaùnh linh, maø qua ñoù Meï Maria ñaõ ñöôïc chuaån bò vaø thaùnh hieán cho ôn goïi ñoäc nhaát cuûa mình, thì chuùng ta cuøng nhau, vôùi Meï vaø vôùi caùc thaùnh, daâng leân Thieân Chuùa moät baøi ca chuùc tuïng khoâng bao giôø ngöng nghæ.
Chuù Thích:
(1) (Löu yù: Caùc ñoaïn trong ngoaëc ñôn laø chuù giaûi do ngöôøi dòch. Caùc chuù giaûi khoâng trong ngoaëc ñôn, nhöng ñeà chöõ Soá laø nguyeân baûn) (Ñaây laø caùc tín ñieàu Ñöùc Meï voâ nhieãm nguyeân toäi vaø Ñöùc Meï linh hoàn vaø xaùc leân trôøi.)
(2) Theotokos laø tieáng Hy Laïp coù nghó a laø ngöôøi mang Thieân Chuùa (God bearer)
(3) (Choã naøy hôi khoù dòch theo nguyeân nghóa. Ñaây laø moät kieåu xöû duïng ngoân ngöõ cuûa chöõ trong nguyeân baûn. ''Fiat'' nghóa laø Xin Vaâng, lôøi Meï Maria traû lôøi söù thaàn. ''Yes'' khi Chuùa chaáp nhaän hoaëc traû lôøi, cuõng coù nghóa laø Xin Vaâng. Tuy nhieân, khoâng theå dòch raèng Chuùa Con noùi lôøi Xin Vaâng vôùi nhaân loaïi.)
(4) (Moät loaïi xöû duïng ngoân ngöõ töông töï nhö treân. Amen cuõng coù nghóa laø Xin Vaâng. Chuùng ta thöa Amen keát caùc lôøi nguyeän, khi leân röôùc leã...)
(5) (Töùc laø Thaùnh Kinh)
(6) Soá 1 trong nguyeân baûn. Khi duøng cuïm töø nghóa boùng, chuùng toâi muoán nhaán maïnh, baøi ñoïc taân öôùc chaáp nhaän moät vaøi ñieàu naøo ñoù trong thaùnh kinh (veà ngöôøi, nôi choán vaø bieán coá) aùm chæ hoaëc gôïi hình nhöõng ñieàu khaùc hoaëc ñeå giuùp suy tö caùc tieán trình trong ñöùc tin, qua nhöõng phöông caùch hình dung (thí duï A-dong laø hình boùng cuûa Chuùa Kitoâ: Roma 5: 14; Isaia 7:14 höôùng ñeán söï giaùng sinh trinh traéng cuûa Chuùa Gieâsu: Mat-theâu 1: 23). Loaïi nghóa boùng ñoù nhaèm noùi leân yù nghóa vöôït khoûi nghóa ñen thoâng thöôøng. Phöông caùch naøy caàn hieåu trong söï hieäp nhaát vaø lieân tuïc cuûa ôn maëc khaûi thaùnh.
(7) (Caùc vò thôøi Phuïc Höng nghóa laø Tin Laønh.)
(8) (Coù yù muoán noùi ñeán saùch Caùch ngoân)
(9) Soá 2. Döïa treân khuoân maãu mang naëng ñaëc tính Do thaùi trong vaên chöông Mat-theâu vaø Lu-ca, roài neáu so saùnh neùt töông ñoàng vôùi thaàn thoaïi ngoaïi giaùo hoaëc theo söï taùn döông cho raèng ñoàng trinh ñaùng taùn döông hôn laäp gia ñình, ñeå roài töø ñoù giaûi thích nguoàn goác truyeàn thoáng caâu truyeän Meï thuï thai ñoàng trinh, thì khoâng coù caên baûn. Cuõng khoâng coù caên baûn khi giaûi thích raèng thuï thai ñoàng trinh phaùt xuaát töø vieäc ñoïc theo töøng chöõ baûn vaên Hy laïp cuûa Isaia 7: 14 (LXX). Bôûi vì vaên maïch Lu-ca khoâng theo loái haønh vaên ñoù. Hôn theá nöõa, khi gôïi yù yù töôûng thuï thai ñoàng trinh nhaèm traû lôøi cho caùo buoäc sinh haï Chuùa Gieâsu thì cuõng khoâng chaéc chaén.
(10) (Chuùng toâi duøng chöõ Ngöôøi khi noùi veà Chuùa Gieâsu.)
(11) Soá 3. Maëc daàu chöõ anh em nghóa laø anh em ruoät, tieáng Hy laïp adelphos, gioáng nhö chöõ 'ah trong Do thaùi, mang yù nghóa roäng hôn khi noùi veà anh em hoï (thí duï Saùng theá kyù 29: 12 LXX) hoaëc coøn coù nghóa laø anh em cuøng cha khaùc meï (thí duï Mac-coâ 6: 17). Trong vaên maïch cuûa Mac-coâ (3:31), cuõng coù theå hieåu laø hoï haøng, chöù khoâng chæ laø anh em ruoät. Meï Maria quaû thöïc coù moät ñaïi gia ñình. Gioan 19: 25 nhaéc ñeán chò cuûa Meï, Luca nhaéc ñeán chò hoï cuûa Meï laø Isave (Luca 1:36). Trong giaùo hoäi thôøi coå xöa, ñaõ coù nhieàu caùch giaûi thích khaùc nhau veà töø ngöõ "anh em" Chuùa Gieâsu. Coù caùch noùi laø anh em ruoät, coù caùch noùi laø anh em hoï.
(12) Soá 4. Vaên baûn Hebrew (töùc laø Do thaùi coå) Saùng theá kyù 3:15 noùi ñeán moái thuø giöõa con raén vaø ngöôøi phuï nöõ, giöõa doøng doõi con raén vaø doøng doõi ngöôøi phuï nöõ. Ñaïi danh töø (hu') khi noùi veà ngöôøi ñaïp con raén "OÂng ta seõ ñaùnh daäp ñaàu maøy" duøng töø ngöõ gioáng ñöïc. Coøn baûn dòch LXX tieáng Hy laïp maø giaùo hoäi coå thôøi duøng, thì laïi duøng töø ngöõ autos, khoâng ñeå chæ doøng doõi, nhöng nhaém ñeán ngöôøi nam - coù theå laø Ñaáng Mesia - sinh ra bôûi ngöôøi phuï nöõ. Baûn phoå thoâng (Vulgate) dòch sai ñoïan vaên naøy ipsa conteret caput tuum (baø ta seõ ñaïp daäp ñaàu maøy). Ñaïi danh töø (ipsa chæ gioáng caùi - chuù thích cuûa ngöôøi dòch) naøy khieán moät soá ngöôøi giaûi thích laø ñeå chæ Meï Maria, vaø trôû thaønh truyeàn thoáng trong giaùo hoäi La-tinh. Baûn taân phoå thoâng (Neo-Vulgate, 1986) trôû veà nguyeân goác, duøng ñaïi danh töø gioáng dôû ipsum trong vaên baûn nhö sau semen illius: "Inimicitias ponam inter te et mulierem et semen tuum et semen illius; ipsum conteret caput tuum, et tu conteres calcaneum eius."
(13) Soá 5. Xin coi Epiphanius of Salamis (+402), Panarion 78, 11; Quadvuldeus (+454) Sermones de Symbolo III, I, 4-6; Oecumenius (+c. 550) Commentarius in Apocalypsin 6.
(14) (Apolinaris laøm giaùm muïc thaønh Laodicea beân Syria khoaûng naêm 361. OÂng naøy chuû tröông raèng nhaân tính vaø thieân tính cuûa Chuùa khoâng theå cuøng chung soáng trong moät thaân xaùc. Cho neân, Chuùa coù thaân xaùc thaät nhöng linh hoàn vaø trí khoân cuûa Ngöôøi laø thaàn linh. Luaän cöù bò Coâng ñoàng Constantinople leân aùn (381). Chuùa laø ñaáng coù troïn veïn hai baûn tính trong moät ngoâi vò.)
(15) Soá 6. Coâng ñoàng long troïng chuaån y noäi dung böùc thö thöù hai cuûa Cyril göûi cho Nestorius: "Khoâng phaûi ñöùc Trinh nöõ thaùnh sinh ra ngöôøi thöôøng, sau ñoù Ngoâi Lôøi ngöï vaøo; chuùng toâi muoán noùi raèng: keát hôïp vôùi thaân xaùc trong loøng, Ngoâi Lôøi ñaõ sinh ra trong thaân xaùc... Vì vaäy, caùc thaùnh giaùo phuï ñaõ coù can ñaûm ñeå noùi raèng Ñöùc trinh nöõ thaùnh laø Theotokos (DA 251)
(16) Soá 7. Vaên kieän Tome de Leo (chuù giaûi cuûa ngöôøi dòch: Tome de Leo laø böùc thö cuûa ñöùc giaùo hoaøng Leo göûi cho Flavian vaøo naêm 449. Thö naøy ñöôïc coâng ñoàng Chalcedon chuaån nhaän), ñang khi ñoùng vai troø quan troïng giuùp caùc tuyeân ngoân coâng ñoàng Chalcedon, ñaõ tuyeân tín raèng Ñöùc Kitoâ "chòu thai do Chuùa Thaùnh Thaàn trong loøng Trinh nöõ Maria, Ñaáng ñaõ sinh ra Ngöôøi maø khoâng maát ñi ñoàng trinh, cuõng nhö Meï ñaõ mang thai Ngöôøi maø khoâng maát ñi ñoàng trinh" (DS 291). Töông töï, Athanasius noùi trong De Virginitate (Le Museùon 42: 244, 248) veà "Ñöùc Maria ñaõ... ñoàng trinh cho ñeán cuoái (thaønh khuoân maãu) cho moïi ngöôøi ñeán vôùi Meï" xc. John Chrysostom (+407) "Baøi giaûng veà Mat-theâu 5, 3. Coâng ñoàng chung ñaïi keát ñaàu tieân ñaõ duøng töø ngöõ Aeiparthenos (semper virgo - luoân luoân ñoàng trinh - chuù giaûi cuûa ngöôøi dòch) laø coâng ñoàng thöù nhì nôi thaønh Constanstinople (553). Ñònh nghóa naøy ñaõ maëc nhieân trong caùc vaên baûn coå thôøi phöông Taây veà Meï Maria virginitas as ante partum, in partu, post partum (chuù giaûi cuûa ngöôøi dòch: Meï Maria ñoàng trinh tröôùc, ñang khi vaø sau khi). Truyeàn thoáng naøy xuaát hieän ñeàu ñaën trong giaùo hoäi Taây Phöông töø thôøi thaùnh Ambrose veà sau. Nhö thaùnh Augustinoâ ñaõ vieát: "Meï chòu thai Ngöôøi khi laø coâ gaùi ñoàng trinh, meï sinh haï ñoàng trinh, vaø Meï tieáp tuïc ñoàng trinh" (Sermo 51, 18; xc Sermo 196, 1)
(17) Soá 8. Ireneous pheâ bình meï ñaõ "khaù voäi vaõ" taïi Cana khi "tìm caùch ñaåy con Meï laøm pheùp laï tröôùc giôø cuûa Ngöôøi" (Adv. Haer III, 16, 7); Origen khi noùi ñeán söï hoài hoäp trong ñöùc tin döôùi chaân thaùnh giaù, "nhö vaäy Meï cuõng mang moät vaøi toäi maø vì theá Chuùa Gieâsu phaûi cheát" (Hom. In Lc 17, 6). Caùc yù töôûng töông töï nhö vaäy cuõng coù trong saùch cuûa Tertullian, Ambrose vaø John Chrysostom.
(18) Soá 9. Theo truyeàn thoáng, ngöôøi ta coù theå tìm thaáy nhöõng vaên baûn nhö treân vaøo thôøi xa xöa nhö trong Sub tuum praesidium: Vaên baûn naøy vaãn coøn duøng trong truyeàn thoáng phuïng vuï Hy Laïp. Caùc vaên baûn töông töï nhö vaäy cuõng thaáy trong phuïng vuï Ambrosia, Roman, Byzantine vaø Coptic. Baûn dòch tieáng Anh phoå thoâng laø: "Chuùng con chaïy ñeán cuøng Meï xin caàu baàu, laäy Meï Thieân Chuùa; xin thöông nhìn ñeán caùc nhu caàu khaån thieát cuûa chuùng con, chöõa chuùng con khoûi caùc nguy hieåm, laäy Ñaáng ñoàng trinh vinh quang vaø thaùnh thieän."
(19) (Danh xöng hoïc laø moät trieát thuyeát thôøi trung coå nhaèm ñaõ kích nhoùm realists (khaùi nieäm hoïc). Nhoùm khaùi nieäm cho raèng caùc vaät theå trong theá giôùi ñaõ hieän dieän trong taâm naõo tröôùc ñoù roài. Thí duï khi chuùng ta noùi caùi baøn, thì khaùi nieäm veà caùi baøn ñaõ coù saün trong ñaàu. Nhöõng ngöôøi naøy chòu aûnh höôûng cuûa Plato. Nhoùm danh xöng hoïc chuû tröông ngöôïc laïi. Nhoùm naøy cho raèng khi noùi ñeán caùi baøn laø hieåu caùi baøn hieän taïi chöù khoâng khaùi nieäm gì tröôùc caû.)
(20) Soá 10. Khi noùi "linh hoàn vaø xaùc" Meï Maria veà trôøi taïo ra moät soá khoù khaên döïa treân lòch söû vaø trieát lyù. Tuy nhieân, tín ñieàu chaáp nhaän caâu hoûi laø, khi khoâng thaáy thaân xaùc ñaõ cheát cuûa Meï treân döông theá, thì hieåu theá naøo veà lòch söû. Töông töï "linh hoàn vaø xaùc leân trôøi" khoâng phaûi laø moät ñaëc aân xeùt theo nhaân chuûng hoïc. Tích cöïc hôn, "linh hoàn vaø xaùc leân trôøi" caàn hieåu theo nghóa Kitoâ hoïc vaø caùnh chung hoïc. Meï laø Ñaáng Cöu Mang Thieân Chuùa, ñöông nhieân, veà theå lyù, phaûi lieân heä maät thieát vôùi Chuùa Kitoâ. Vaø, bôûi vì Meï mang thaân xaùc Ngöôøi, Meï phaûi lieân heä maät thieát vôùi giaùo hoäi, thaân mình cuûa Chuùa Kitoâ. Toùm laïi, tín ñieàu naøy veà Ñöùc Maria nhaèm traû lôøi caùc vaán naïn thaàn hoïc hôn laø trieát lyù.
(21) Soá 11. Tín ñieàu naøy nhaèm traû lôøi vaán naïn xa xöa veà thôøi ñieåm Meï ñöôïc thaùnh hoùa. Tín ñieàu xaùc ñònh roõ raèng Meï ñöôïc thaùnh hoùa ngay töø giaây phuùt ñaàu tieân luùc môùi hoaøi thai.
(22) Soá 12. Ñoaïn vaên cuûa Phaolo trong thö Roma 3:23 - "moïi ngöôøi ñeàu phaïm toäi vaø bò töôùc maát vinh quang Thieân Chuùa" - coù theå ñöôïc caét nghóa laø khoâng ai mieãn tröø, ngay caû Meï Maria. Tuy nhieân, caàn löu yù vaên maïch huøng bieän cuûa thö Roma töø ñoaïn 1-3, khi nhaán maïnh ñeán moái quan taâm veà coù toäi nhö nhau giöõa ngöôøi Do thaùi vaø daân ngoaïi (3: 9). Roma 3: 23 nhaém muïc ñích rieâng, khoâng lieân heä ñeán vaán ñeà "voâ toäi" hoaëc vaán ñeà khaùc töông töï nhö vaäy nôi Ñöùc Maria.
(23) (Töùc laø hai tín ñieàu Ñöùc Meï voâ nhieãm nguyeân toäi vaø Ñöùc meï linh hoàn vaø xaùc leân trôøi.)
(24) Soá 13. Theo hoaøn caûnh hieän nay, nhöõng ai khoâng hieäp thoâng vôùi Roma khoâng buoäc phaûi minh nhieân chaáp nhaän hai tín ñieàu naêm 1854 vaø 1950. Töông ñoàng, ngöôøi Anh giaùo phaûi nhìn nhaän raèng nhöõng tín ñieàu treân laø nhöõng dieãn taû hôïp phaùp cuûa ñöùc tin Coâng giaùo, vaø phaûi kính troïng nhöõng dieãn taû ñoù, duø cho ngöôøi Anh giaùo khoâng duøng chuùng. Coù nhieàu luùc trong tieán trình ñaïi keát, moät beân coù theå ñònh nghóa de fide khaùc vôùi beân kia, thí duï nhö trong Tuyeân Ngoân Kitoâ Giaùo Chung giöõa giaùo hoäi Coâng giaùo vaø Giaùo hoäi Assyrian Ñoâng Phöông veà tín ñieàu coâng ñoàng Chalcedon, hoaëc Thoâng Caùo Chung veà Ñöùc tin Coâng Chính hoùa giöõa Giaùo hoäi Coâng giaùo Roma vaø Lieân hieäp tin laønh Lutheroâ.
LM Anthony Ñaøo Quang Chính, OP. chuyeån dòch Vieät ngöõ