Töôùc hieäu Ñöùc Meï Maria
"ñöôïc gìn giöõ khoûi nguyeân toäi"
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Töôùc hieäu Ñöùc Meï Maria "ñöôïc gìn giöõ khoûi nguyeân toäi" (Immaculata)
Töôùc hieäu Ñöùc Meï Maria "ñöôïc gìn giöõ khoûi nguyeân toäi" vaøo thôøi trung coå ñaõ gaây ra nhöõng cuoäc tranh caõi kòch lieät giöõa caùc nhaø thaàn hoïc, cuoái cuøng Ñöùc Pioâ IX ñaõ coâng boá thaønh tín ñieàu vaøo naêm 1854.
Tín ñieàu "Ñöùc Maria ñöôïc gìn giöõ khoûi nhieãm toäi truyeàn" khoâng theå naïi ñeán chöùng cöù Thaùnh Kinh caùch tröïc tieáp, lyù chöùng cuûa tín ñieàu naày ñuùng hôn ñöôïc xaây döïng döïa vaøo chöùng cöù Kitoâ hoïc. Khôûi ñieåm cuûa hoïc thuyeát veà vieäc Ñöùc Maria ñöôïc giöõ gìn khoûi vöôùng toäi truyeàn baét nguoàn töø thôøi trung coå veà söï nhaän thöùc veà söï Ñoàng trinh cuûa Ñöùc Maria. Theo ñoù Ñöùc Maria ñöôïc giöõ gìn khoûi vöông nguyeân toäi vì Meï sinh ra Con Thieân Chuùa. Hippolyt (235) ñaõ chöùng thöïc raèng, Ñöùc Maria khoâng bò vöôùng maéc moät toäi rieâng naøo. Coâng ñoàng Trentoâ uûng hoä tö töôûng naày (x. DH 1573) vaø trôû thaønh neàn taûng cho giaùo huaán veà Thuï thai tinh tuyeàn cuûa Ñöùc Maria (x. DH 2800). Töø ñoù ñoøi hoûi moät nghieân cöùu thaàn hoïc veà baûn chaát cuûa toäi maø Ñöùc Maria khoâng bò vöôùng maéc. Ngöôøi ta hieåu toäi (theo truyeàn thoáng Do thaùi - Cöïu öôùc) nhö laø haønh ñoäng xaáu xa chung, söï gaãy ñoã chung trong moái töông quan giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi vaø con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa, do ñoù hoïc thuyeát veà söï tinh tuyeàn khoâng vöôùng maéc toäi cuûa Ñöùc Maria nhö laø moät caùch trình baøy veà thaùi ñoä cuûa Meï saün saøng phuïc vuï Thieân Chuùa trong Ñöùc tin, Ñaáng theå hieän yù ñònh taùi laäp laïi moái töông quan ñoái vôùi ngöôøi toäi loãi trong Chuùa Gieâsu trong chieàu kích caùnh chung vaøo thôøi sau heát. Hoïc thuyeát veà Ñöùc Maria thaùnh thieän khoâng vaán vöông toäi loãi chuû yeáu khoâng nhaèm chieàu kích ñaïo ñöùc, nhöng laø nhaèm nhaán maïnh ñeán khía caïnh chöùng taù Ñöùc tin ñoái vôùi khaû naêng cuûa con ngöôøi coù theå ñoùn nhaän yù muoán cuûa Thieân Chuùa, vaø taïo neân moái lieân keát vôùi Ngöôøi.
Muoán tìm moät lyù chöùng thaàn hoïc ñoái vôùi hoïc thuyeát veà söï tinh tuyeàn khoâng vöôùng maéc toäi nhô cuûa Ñöùc Maria, caàn phaûi naïi ñeán giaùo huaán veà nguyeân toäi cuûa Giaùo hoäi: Ñöùc Maria ñaõ ñöôïc gìn giöõ khoûi nhöõng oâ nhô, khoûi thöïc taïi baát haïnh cuûa nguyeân toäi. Vì theá hoïc thuyeát naày caàn phaûi ñöôïc phaân bieät veà yù ñònh ñích thaät cuûa truyeàn thoáng giaoù huaán nhaèm giaûi quyeát hai vaán ñeà:
1. Ngöôøi ta phaûi noùi veà vieäc giöõ gìn Ñöùc Maria khoûi nguyeân toäi vaø veà khoâng vöôùng maéc toäi nhô hay söï thaùnh thieän cuûa Meï nhö theá naøo maø khoâng gaây nguy haïi ñeán söï phoå quaùt vaø caàn thieát cuûa haønh vò cöùu chuoäc nôi Chuùa Gieâsu Kitoâ daønh cho moãi moät con ngöôøi.
2. Giaùo huaán naày phaûi hieåu nhö theá naøo trong vieäc löu truyeàn toäi toå toâng, ñaëc bieät theo chuû tröông cuûa tröôøng phaùi Augustinoâ veà vieäc löu truyeàn nguyeân toäi qua nhöõng öôùc muoán nhaèm thoûa maõn duïc voïng thaáp heøn, vì theá moãi ngöôøi ñeàu mang trong mình caro peccati (x. Rom 8, 3).
Ñoái vôùi Chuùa Gieâsu, Augustinoâ ñaõ ñöa ra giaûi phaùp: Nôi Ñöùc Gieâsu khoâng coù daáu aán cuûa toäi loãi (Dt 4, 15), Ngaøi chæ maëc laáy thaân xaùc toäi loãi (similitudo carnis peccati - Rom 8, 3), vì Ngaøi ñöôïc sinh ra bôûi Ñöùc Nöõ Ñoàng Trinh maø khoâng do haønh vi giao caáu (theo hoïc thuyeát Augustinoâ: nguyeân toäi ñöôïc löu truyeàn qua haønh vi giao hôïp giôùi tính).
Aselmoâ Canterbury vaø hoïc troø cuûa ngaøi Eadner ñaõ soaïn thieân khaûo luaän: baûn chaát cuûa Nguyeân toâi ñöôïc nhìn trong chieàu kích khieám khuyeát aân suûng sieâu nhieân, vaø yeáu toá chaát theå cuûa nguyeân toäi ñöôïc nhìn trong chieàu kích haäu quûa maø nguyeân toäi gaây ra. Ñoäc laäp vôùi lyù thuyeát cuûa Augustinoâ veà löu truyeàn nguyeân toäi qua vieäc sinh nôû töï nhieân do cha meï, Anselmoâ baøn ñeán vieäc toàn taïi hay khoâng toàn taïi cuûa nguyeân toäi qua con ñöôøng sinh nôû töï nhieân, nhö Ñöùc Maria laø tröôøng hôïp ñieån hình. Chuû tröông nhö theá seõ ñöa ñeán vaán naïn veà vieäc cöùu chuoäc phoå quaùt cuûa Chuùa Gieâsu vaø vieäc giöõ gìn Ñöùc Maria khoûi nguyeân toäi ñöôïc lieân keát nhö theá naøo? Thomas (Sth III q. 27 a 4) vaø Bonaventura thì quûa quyeát Ñöùc Maria khoâng coù mieãn tröø nguyeân toäi. Theo Thomas vieäc sinh saûn con ngöôøi töï nhieân trong giaây phuùt khôûi söï ñaàu tieân chöa ñöôïc phuù baåm linh hoàn, môùi ñaàu chæ coù giaùc hoàn (hoàn thöïc vaät) vaø sinh hoàn (hoàn ñoäng vaät) sau ñoù linh hoàn môùi ñöôïc phuù baåm vaøo vaø laøm cho baøo thai mang ñaày ñuû nhaân tính. Nhö vaäy Ñöùc Maria ñöôïc thanh taåy khoûi toäi ngay trong loøng meï sau khi hoàn ñöôïc phuù baåm trong thaân xaùc. Coù nhö theá môùi giaûi ñaùp ñöôïc vaán naïn veà söï cöùu chuoäc phoå quaùt cuûa Ñöùc Kitoâ.
Johannes Duns Scotus (1308) trình baøy lyù thuyeát veà tieàn cöùu ñoä. Ñöùc Kitoâ laø Ñaáng Trung Gian cöùu ñoä troïn haûo, taát caû moãi ngöôøi ñeàu phaûi nhôø Ngöôøi môùi nhaän ñöôïc ôn cöùu ñoä. Vieäc toân thôø Ñöùc Kitoâ seõ khoâng phuø hôïp chuùt naøo neáu Meï cuûa Ngöôøi trong moät giaây phuùt naøo ñoù ñöùng döôùi aùch thoáng trò cuûa toäi loãi. Meï ñaõ nhaän ñöôïc aân suûng thaùnh hoaù khoâng phaûi taïm thôøi, nhöng laø thöïc chaát cuûa giaây phuùt hieän höõu ñaàu tieân. Ñöùc Maria cuõng caàn ñöôïc cöùu chuoäc nhö bao ngöôøi khaùc, nhöng trong giaây phuùt ñaàu tieân hieän höõu Meï ñaõ ñöôïc cöùu chuoäc döïa vaøo coâng nghieäp cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ vaø ñöôïc giöõ gìn khoûi oâ nhô nguyeân toäi (praeredemptio et praeservatio a macula peccati originalis).
Ngaøy nay hoïc thuyeát Voâ Nhieãm Nguyeân Toäi ñöôïc nhìn trong moät nhaõn quan môùi veà thöïc taïi "nguyeân toäi" - nhö laø söï saép ñaët cuûa caù nhaân trong toaøn theå nhaân chuûng xaõ hoäi, moät bieåu loä cuûa kinh nghieäm, töø moät quyeát ñònh caù nhaân veà ñieàu toát hay ñieàu xaáu, thì quyeát ñònh ñoù luoân luoân ñöùng trong boái caûnh cuoäc soáng ñöôïc ghi daáu bôûi haäu quûa xaáu xa do toäi con ngöôøi. Töø choã nhaän thöùc naày, roõ raøng Giaùo huaán veà vieäc Ñöùc Maria ñöôïc giöõ gìn khoûi vöông nhieãm toäi truyeàn, khoâng ñöôïc hieåu nhaèm ñöa ra tieâu chuaån ñeå ñaït tôùi ñænh cao toaøn thieän cuûa con ngöôøi - Maria vaãn ôû trong moät thöïc taïi cuoäc soáng baát haïnh -, nhöng ñuùng hôn giaùo huaán nhaèm trình baøy moät yù ñònh thaàn hoïc trong yù nghóa chaët cheõ: Thieân Chuùa trong moät giaây phuùt ñaàu tieân lòch söû naåy sinh saùng kieán cöùu chuoäc con ngöôøi khoûi nhöõng vöôùng maéc bôûi haäu quûa cuûa toäi gaây ra. Duy töø aân suûng (sola gratia) Thieân Chuùa taïo döïng neân moät noøi gioáng nhaân loaïi môùi, noøi gioáng roäng môû ñoái vôùi yù muoán cuûa Ngöôøi vaø saün saøng phuïc vuï cho chöông trình cöùu chuoäc cuûa Ngöôøi. Noäi dung cuï theå cuûa giaùo huaán naày qui chieáu veà söï hieän höõu khôûi ñaàu trong thôøi gian cuûa Ñöùc Maria, nhaèm giaûi thích raèng, Thieân Chuùa ñaõ choïn Meï theo moät moät quyeát ñònh caù nhaân, moät söï phuù baåm, vì bieát raèng Meï seõ coäng taùc vôùi chöông trình cöùu chuoäc trong söï tin töôûng phoù thaùc cuûa Meï (sola fide). Cho neân tín ñieàu Immaculata naêm 1854 coù theå ñöôïc nhìn laïi veà töôùc hieäu "Meï cuûa nhöõng ngöôøi tin", veà hình aûnh ñoái xöùng "tieàn Giaùo hoäi - Maria", veà ngöôøi phuï nöõ trong Khaûi huyeàn nhö laø hình boùng cuûa Giaùo hoäi... cho tôùi Eph 1, söï choïn löïa con ngöôøi tröôùc khi taïo thaønh vuõ truï, ñöa tôùi nhaän thöùc raèng, loøng nhaân aí bao dung thì cao hôn moïi toäi loãi, yù muoán cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa coù töø ngaøn ñôøi, Ngaøi ñaõ luoân oâm chaët laáy taát caû toäi loãi vaø bieán ñoåi noù.
Tín ñieàu 1854 ñaõ nhaán maïnh raèng "döïa vaøo coâng nghieäp cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ" (DH 2803) Ñöùc Maria ñöôïc gìn giöõ khoûi nguyeân toäi, ñaõ lieân keát vôùi coâng cuoäc cöùu cuoäc phoå quaùt nhaân loaïi trong bieán coá Ñöùc Kitoâ. Nhö moïi ngöôøi, Ñöùc Maria cuõng caàn ñöôïc cöùu chuoäc, vì Meï cuõng ñaõ "tieán böôùc trong cuoäc löõ haønh Ñöùc tin" (LG 58). Vì vaäy vieäc toân suøng Ñöùc Maria nhö laø Ñaáng Voâ Nhieãm Nguyeân Toäi ñöa ñeán moät nhaän ñònh: Meï nhö "ngöôøi ñöôïc cöùu roãi tieân khôûi" ñöôïc Chuùa keâu goïi nhaèm phuïc vuï cho ôn cöùu chuoäc, Meï phaân bieät vôùi chính Ngöôøi Con cuûa Meï khoâng phaûi bôûi thöù baäc, nhöng bôûi baûn theå, ñôøi soáng vaø soá meänh cuûa Ngöôøi Con laø ñieàu kieän cuûa söï toàn taïi Ñöùc tin cuûa Me.
LM. Haø Vaên Minh