Traêm naêm trong coõi ngöôøi ta
Chöõ taøi chöõ meänh kheùo laø gheùt nhau
Traûi qua moât cuoäc beå daâu
Nhöõng ñieàu troâng thaáy maø ñau ñôùn loøng
Nguyeãn Du

 Ngaøy xöa khi coøn tuoåi thanh nieân meï toâi hay maéng moãi laàn thaáy toâi baøn ñeán chuyeän laøm aên buoân baùn. Baø baûo “thaáy ngöôøi ta aên khoai vaùc mai ñi ñaøo.” Coù leõ vì aûnh höôûng cuûa lôøi meï noùi maø baây giôø toâi khoâng heà laây mình vaøo baát cöù chuyeän buoân baùn laøm aên gì caû. Traùi laïi toâi laøm meï toâi giaät mình khi quyeát ñònh sang Ñaøi Loan laøm vieäc thieän nguyeän sau khi ñaõ chaùn cuoäc soáng bon chen höôûng thuï vaät chaát ôû xöù Hoa Kyø.

 Toâi sang Ñaøi Loan khoâng bao laâu thì gaëp anh baïn thaân cuõng chaùn cuoäc soáng vaät chaát chaïy theo ñoàng tieàn cuûa Taây Phöông neân khaên goùi quaû möôùt sang Ñaøi Loan laøm vieäc thieän nguyeän ñoåi gioù vaøi naêm. Anh ta hieän ñang troâng coi moät trung taâm daønh cho caùc em khuyeát taät taïi moät phoá nhoû naèm phía Nam cuûa Ñaøi Baéc. Ngoaøi ra anh coøn laøm tham gia giuùp ñôõ tranh ñaáu quyeàn lôïi cho caùc coâng nhaân ngoaïi quoác ñeán laøm vieäc taïi Ñaøi Loan naøy. Hoï laø nhöõng ngöôøi Phi Luaät Taân, Nam Döông, Thaùi Lan hay Maõ Lai… vaø dó nhieân töø nhöõng ngaøy coù böôùc chaân ñaàu tieân cuûa nhöõng ngöôøi coâng nhaân Vieät Nam ñeán Ñaøi Loan naøy laøm vieäc laø anh ñaõ chuù taâm ñaëc bieät giuùp ñôõ hoï ngay. Vôùi kinh nghieäm saün coù trong moät soá naêm laøm vieäc giuùp ngöôøi lao coâng ngoaïi quoác neân chuyeän anh chuyeån höôùng giuùp ñôõ caùch ñaëc bieät hôn cho nhöõng ngöôøi coâng nhaân Vieät Nam laø ñieàu deã hieåu vaø khoâng khoù khaên gì ñoái vôùi anh.

 Toâi voán thích an nhaøn vaø yeân phaän nhöng thaáy anh naêng noå laøm vieäc ngaøy ñeâm thì cuõng thaáy hôi hoå theïn. Hôn nöõa moãi laàn gaëp maët laø anh laïi nhaéc kheùo: ”Caäu phaûi giuùp tôù moät tay maø giuùp ñôõ cho coâng nhaân Vieät Nam chöù? Mình tôù kham khoâng noåi.” Anh laïi coøn saøi ngoân töø kieám hieäp baûo toâi. “Thaáy chuyeän baát bình thì phaûi ra tay nghóa hieäp. Chöù caäu laøm lô nhö vaäy thì coøn ra theå thoáng gì caùi chí nam nhi.” Töï aùi doàn cuïc, maùu noùng noåi leân theá laø toâi theo anh hoïc kinh nghieäm ñeå giuùp ñôõ beânh vöïc quyeàn lôïi cuûa caùc coâng nhaân nöôùc ngoaøi ñeán laøm vieäc taïi Ñaøi Loan naøy. Toâi baûo anh toâi voán thích vieát laùch neân muoán xin ñöôïc phoûng vaán anh veà kinh nghieäm maø anh coù trong vieäc giuùp ñôõ caùc coâng nhaân nöôùc ngoaøi. Anh nhaän lôøi vaø sau ñaây laø nhöõng suy tö chia seû cuûa anh vôùi toâi.

 Hoâm ñaùp xe löûa ñeán nhaø anh thì thaáy anh baän nhö con ong caùi kieán. Moät tay oâm chieác ñieän thoaïi noùi chuyeän, coøn maét thì ñang chuù yù xem caùi baûng löông cuûa moät coâng nhaân Vieät Nam nhôø anh coi coù bò khaáu tröø khoaûn tieàn naøo voâ lyù khoâng? Toâi ñaønh ngoài chôø vaø xem anh laøm vieäc. Ñôïi ñeán gaàn hai tieáng sau thì anh môùi quay sang baûo toâi: “Thoâi ra quaùn kieám caùi chi boû buïng roài noùi chuyeän luoân.” Theá laø toâi vaø hai anh chò coâng nhaân Vieät Nam theo anh ra moät caùi quaùn bình daân gaàn nhaø aên côm toái vaø chuyeän troø taâm söï.

 Theo anh cho bieát thì coâng nhaân Phi Luaät Taân coù nhieàu lôïi ñieåm hôn coâng nhaân Vieät Nam. Thöù nhaát hoï ñeàu bieát noùi tieáng Anh neân hoï deã daøng lieân laïc vôùi caùc cô quan chuyeân giuùp cho nhaân coâng nöôùc ngoaøi. Lôïi ñieåm thöù hai laø ña soá hoï theo ñaïo coâng giaùo neân Chuùa Nhaät thöôøng ñeán nhaø thôø döï leã vaø töø ñoù thoâng tin chia seû cho nhau nhöõng tin töùc lieân quan ñeán vaán ñeà coâng nhaân nöôùc ngoaøi vaø naâng ñôõ tinh thaàn cho nhau. Thöù ba laø vaên phoøng ñaïi dieän cuûa nöôùc Phi taïi Ñaøi Baéc raát tích cöïc löu taâm ñeán coâng daân cuûa hoï. Coøn coâng nhaân Vieät Nam theo anh thì khoâng coù nhöõng lôïi ñieåm aáy. Coù thaáy baát coâng hay thieät thoøi thì thöôøng chæ bieát chòu ñöïng; quaù laém cuõng chæ daùm than thôû vôùi nhau chöù khoâng daùm leân tieáng than phieàn hay nhôø caùc cô quan thieän nguyeän chuyeân giuùp ñôõ cho coâng nhaân nöôùc ngoaøi. Cuõng khoù maø traùch hoï ñöôïc vì khi ra ñi laø nhö ñaùnh moät chuyeán baøi choùt. Bao nhieâu cuûa caûi mang ra caû. Hoaëc nôï naàn ngaäp ñaàu neân luùc naøo cuõng lo sôï bò ñuoåi veà Vieät Nam. Soá tieàn boû ra cho caùc coâng ty moâi giôùi quaù cao. Maø thöôøng thì hoï ñaõ phaûi traû tröôùc heát roài neân bieát raèng veà laø cheát. Caùi soá tieàn nôï keách xuø aáy nhö con ngaùo oäp ñöùng beân caïnh nhaéc nhôû thì boá baûo cuõng chaû ai daùm ñöùng leân maø tranh ñaáu cho quyeàn lôïi cuûa mình. Lôïi ñaâu chaû thaáy chæ thaáy caùi lo aâu noù baûo raèng neáu bò traû veà Vieät Nam thì bieát ñeán bao giôø môùi traû nôï cho xong. Chuû nhaân oâng Ñaøi Loan bieát ñöôïc ñieàu naøy neân hoï tha hoà maø ñe doïa, khoáng cheá vaø nhieàu khi gian laän tieàn löông hay ra nhöõng quy ñònh khoâng theo luaät caên baûn veà lao ñoäng cuûa chính phuû Ñaøi Loan maø coâng nhaân Vieät Nam vaãn aâm thaàm chòu ñöïng. Baïn toâi baûo: “Ñieàu quan troïng baây giôø laø phaûi giaùo duïc ngöôøi coâng nhaân Vieät Nam cho hoï hieåu laø hoï coù quyeàn leân tieáng tranh ñaáu vaø ñoøi hoûi quyeàn lôïi cuûa hoï vì coù luaät phaùp baûo veä cho quyeàn coâng nhaân cuûa hoï.” Theo anh ñaây laø ñieàu khoù khaên nhaát ñoái vôùi tính tình quen chòu ñöïng cuûa daân Vieät ta. Coøn boä Lao Ñoäng Ñaøi Loan, cuõng theo anh, raát tích cöïc vaø hôïp taùc vôùi caùc cô quan thieän nguyeän trong vieäc baûo veä quyeàn lôïi cuûa coâng nhaân nöôùc ngoaøi theo ñuùng nhö luaät phaùp cuûa hoï. Ñaây laø ñieåm thuaän lôïi nhaát vì hoï raát chuù taâm ñeán nhaân quyeàn.

 Tieän coù hai anh chò coâng nhaân Vieät Nam coù maët neân toâi coù hoûi hoï tröôùc khi ñeán Ñaøi Loan hoï phaûi traû bao nhieâu tieàn cho caùc coâng ty moâi giôùi. Toâi ñöôïc nghe hai caâu traû lôøi khaùc nhau. Anh coâng nhaân queâ mieàn Baéc thì baûo toâi moãi ngöôøi maát khoaûng töø 45 ñeán 60 trieäu ñoàng Vieät Nam (1 ñoâ la Myõ aên khoaûng 14,000 tieàn Vieät Nam) vaø phaûi traû heát tröôùc khi ra ñi. Coâ coâng nhaân ôû nieàm Nam thì laïi baûo laø coâ chæ phaûi traû tieàn veù maùy bay vaø tieàn chi phí giaáy tôø. Coøn soá tieàn traû cho coâng ty moâi giôùi seõ bò khaáu tröø vaøo tieàn löông haøng thaùng cuûa ngöôøi coâng nhaân. Cuõng neân bieát laø toång soá tieàn maø ngöôøi coâng nhaân Vieät Nam phaûi traû cho caùc coâng ty moâi giôùi laø 164,000 Ñaøi Teä (1 ñoâ la Myõ aên khoaûng 32 tieàn Ñaøi Loan). Neáu may maén khoâng phaûi traû veà Vieät Nam thì haøng thaùng hoï bò khaáu tröø 10,000 Ñaøi teä töø tieàn löông cuûa hoï ñeå traû cho caùc coâng ty moâi giôùi. Nhö vaäy laøm moät con tính nhaåm ta thaáy raèng ñeå traû heát soá nôï naøy hoï phaûi traû trong 16 thaùng vaø thaùng thöù 17 thì traû theâm 4,000 Ñaøi teä nöõa. Tieàn löông thaùng toái thieåu cuûa moät coâng nhaân nöôùc ngoaøi laø 15,840 Ñaøi Teä. Nhöng ngoaøi tieàn khaáu tröø ñeå traû tieàn nôï naàn cho caùc coâng ty moâi giôùi, hoï coøn phaûi traû tieàn thueá cho Ñaøi Loan laø 20% neáu laøm döôùi 6 thaùng. Sau ñoù thì traû 6% tieàn thueá cho Ñaøi Loan. Roài tieàn baûo hieåm söùc khoeû, tieàn baûo veä khi ôû trong cö xaù, v.v… Hoï coøn phaûi ñoùng thueá cho chính phuû Vieät Nam laø 12% nöõa vaø caû tieàn baûo hieåm gì ñoù. Nhö theá, treân thöïc teá gaàn moät naêm röôõi soá tieàn löông hoï nhaän ñöôïc seõ raát ít. Nhieàu thaùng hoï bò khaáu tröø heát chaúng coøn bao nhieâu. Cho neân ñôøi soáng cuûa ngöôøi coâng nhaân hoaøn toaøn leä thuoäc vaøo tay oâng chuû xöôûng. Thöông nhôø gheùt chòu. Neáu oâng ta cho laøm taêng ca thì laø caû moät söï may maén. Nhôø ñoù maø coù theâm tí tieàn maø göûi cho gia ñình beân Vieät Nam. Neáu khoâng coù laøm taêng ca thì keå nhö laø… coâng daõ traøng, oác moø coø xôi.

 Toâi coù hoûi laø tröôùc khi sang Ñaøi Loan naøy anh vaø chò coù phaûi traûi qua nhöõng khaûo haïch veà khaû naêng kyõ thuaät ngheà nghieäp gì khoâng? Anh coâng nhaân traû lôøi toâi ngay khoâng suy nghó gì: “Khoâng coù khaûo haïch gì caû. Ai coù nhieàu tieàn chi ra thì ñi tröôùc. Ai ít tieàn thì ñi sau!” Toâi baûo anh toâi coù theå duøng teân thaät cuûa anh khoâng vaø coâng ty moâi giôùi cuûa anh laø gì? Anh baûo toâi: “Cöù töï nhieân, em khoâng sôï gì caû.” Nhìn neùt maët anh toâi bieát anh thaønh thaät vaø trong gioïng noùi anh coù noãi uaát ngheïn vaø cay ñaéng. Nhöng ñaõ phoùng lao thì phaûi theo lao chöù bieát laøm gì hôn ñaây.

 Toâi bieát noùi gì ñaây ñeå an uûi hay ñoäng vieân anh! Lôøi noùi suoâng luùc naøy laø thöøa laø voâ nghóa. Toâi chæ bieát im laëng vaø caûm nhaän nhöõng noãi aâu lo, sôï haõi, hoang mang cuûa anh cuõng nhö cuûa ña soá caùc coâng nhaân Vieät Nam hieän ñang laøm vieäc taïi Ñaøi Loan naøy. Nhìn ñoàng hoà ñaõ quaù 8 giôø toái. Toâi phaûi ra veà cho kòp chuyeán xe löûa. Nhöng vì chò coâng nhaân sôï ñi loän xe löûa neân toâi laïi phaûi ñöa chò veà coâng ty cuûa chò ôû moät thaønh phoá naèm gaàn Ñaøi Baéc cho kòp tröôùc giôø ñoùng cöûa cuûa cö xaù. Neáu veà treã thì chò bò caûnh caùo loâi thoâi thì nguy to.

 Ngoaøi trôøi gioù thoåi maïnh vaø laïnh. Chuùng toâi co ro yeân laëng böôùc nhanh beân nhau. Anh baïn quay sang toâi, vôùi kieåu noùi ví von, anh baûo: “Soáng trong caûnh ngheøo ñaõ laâu neân daân ta nhìn caùi gì cuõng nhö laø taám vaùn cöùu maïng nhö ngöôøi bôi giöõa bieån khôi. Hoaëc nhö ngöôøi ñi laïc trong sa maïc nhìn gì tröôùc maët cuõng loaùng nhoaùng gioáng nhö con suoái maùt ñang ñôïi chôø maø chæ caàn coá leâ vaøi böôùc laø tôùi.”

 Rieâng toâi, toâi nghó chaúng caàn gì phaûi “traûi qua moät cuoäc beå daâu nhöõng ñieàu troâng thaáy maø ñau ñôùn loøng” nhö cuï Nguyeãn Du daäy. Chæ caàn chuyeän troø vôùi baát cöù moät coâng nhaân nöôùc ngoaøi naøo taïi Ñaøi Loan naøy baïn seõ thaáy loøng mình ñôùn ñau ngay. Giaác mô laøm giaàu boãng bieán thaønh giaác moäng haøng ñeâm cuûa caùc coâng nöôùc ngoaøi.

 Taiwan, thaùng 12 naêm 2000
Nguyeãn Hoaøi Höông
 
 

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page