1. Tuyeån theo luaät nhaø nöôùc: Noäp hoà sô vaøo coâng ty xuaát khaåu lao ñoäng cuûa nhaø nöôùc, vaø phaûi chôø ñôïi moät thôøi gian raát laø daøi vì bò chen ngang chen doïc, heát caùc löôït chen naøy, sau ñoù khi tôùi löôït mình thì muoän roài, coù theå seõ phaûi chôø ñôït khaùc.
2. Noäp hoà sô vaøo theo ñuùng ñieàu leä cuûa coâng ty tuyeån: Neáu coù söï quen bieát daãn daét trong coâng ty vaø hoï seõ xeáp vaøo danh saùch hoà sô ñöôïc tuyeån vaø coù ñieàu kieän truùng tuyeån. Vieäc naøy raát deã truùng tuyeån vì bieát tröôùc ñöôïc ngaønh ngheà vaø soá löôïng ñöôïc tuyeån.
3. Qua caùc coø trung gian: Caùc coø trung gian ñöa ñeán moät ngöôøi coø chaân tay coâng ty moâi giôùi, vaø ñaêng kyù döï tuyeån, coøn tuyeån bao giôø vaø ra sao thì chöa roõ laém vaø ñang coøn chôø ñôïi.
4. Qua caùc tö nhaân lôïi duïng: Moät soá tö nhaân lôïi duïng ñöôïc nhaø nöôùc baùo coù laáy danh nghóa laø ngöôøi nhaø giaùm ñoác noï, tröôûng phoøng kia roài baûo vôùi ngöôøi lao ñoäng laø ñaûm baûo chaéc chaén 100%. Thu cuûa ngöôøi lao ñoäng 2 ñeán 5 "veù" moãi ngöôøi ñeå goïi laø ñaët coïc, coøn thöïc teá thì hoï chieám duïng voán, quan heä ñöôïc thì xôi caû, khoâng ñöôïc thì baûo laø töø töø vì chöa coù ñôït, sau ñoù neáu ngöôøi lao ñoäng laøm caêng quaù thì traû laïi 50% tieàn vôùi lyù do laø phaûi tröø ñi chi phí ñi laïi quaø caùp nöôùc noâi v.v...
Nhöõng ngöôøi truùng tuyeån thì phaûi ñoùng "phaàn meàm" tröôùc, ngoaøi "phaàn chính thöùc" theo tieâu chuaån nhaø nöôùc, ít nhaát laø 500 USD, nhieàu nhaát laø 1,000 ñeán 1,500 USD, (thaäm chí coøn coù nhöõng luùc phaûi leân tôùi 3,500 USD môùi ñuû), chöa keå tieàn ñi laïi aên uoáng maáy thaùng trôøi cöïc nhoïc. Ñöôïc truùng tuyeån, nhö theá laø möøng roài, vì ñöôïc ñi lao ñoäng, seõ coù tieàn buø vaøo, sau saùu thaùng ñaàu moät naêm laøm vieäc. Coøn coù nhöõng ngöôøi chöa truùng tuyeån thì phaûi chôø ñôïi, ñi laïi khoâng bieát bao nhieâu laàn, chi phí caùc khoaûn phuï caøng ngaøy caøng toán keùm, ít nhaát laø maát 3 trieäu, coøn nhieàu thì tôùi 10 trieäu, caû tieàn aên ôû, hoïc tieáng vaø ñi laïi. Ñoâi luùc phaûi trôû veà nhaø vôùi söï aám öùc trong loøng, vaø laïi coøn nôï naàn khoâng nhoû. Töø chuyeän nôï naàn tôùi chuyeän kinh teá khuûng hoaûng trong gia ñình, töø ñoù bieát bao nhieâu chuyeän khaùc coøn xaûy ra... taát caû cuõng chæ vì caùi ngheøo... Ai gaây neân caûnh naày, thöù nhaát vì caùi ngheøo muoán ñoåi ñôøi; thöù hai vì xaõ hoäi ñang bò luõng ñoaïn döôùi nhieàu hình thöùc nhö tham oâ, moùc ngoaëc hoaëc löøa ñaûo...; thöù ba vì nhöõng ngöôøi naøy chöa thöïc söï coù kieán thöùc veà xaõ hoäi vaø luaät phaùp cho neân bò löøa vaøo con ñöôøng "moâi giôùi ma" daãn ñeán tieàn maát taät mang.
Noãi vui möøng vì ñöôïc truùng tuyeån chöa ñöôïc troïn, thì nhöõng ngöôøi ñöôïc ñöa tôùi Ñaøi Loan laøm vieäc, phaûi khôûi söï ñoái ñaàu vôùi bao khoù khaên vaø vaát vaû môùi. Coâng vieäc hoaøn toaøn môùi laï ñoái vôùi taát caû moïi coâng nhaân Vieät Nam taïi Ñaøi Loan. Nhöõng giôø taêng ca haèng ngaøy laøm moïi ngöôøi raát meät nhoïc. Sau nhöõng ngaøy laøm vieäc tan ca veà phoøng, laïi vaán ñeà aên nguû khaùc thöôøng vôùi giôø giaác, ñeâm laøm ngaøy nguû v.v.... Thöùc aên cuûa ngöôøi Ñaøi chöa quen khaåu vò vôùi ngöôøi coâng nhaân Vieät Nam... Laïi coøn vaán ñeà phoøng nguû ôû kyù tuùc xaù: thoâng thöôøng 4 ñeán 10 ngöôøi ôû moät phoøng nhoû, coù nhöõng nôi 30 ñeán 40 ngöôøi moät phoøng lôùn, coù ngöôøi meät quaù muoán nguû sôùm, coù nhöõng ngöôøi laïi thích xem tivi, coù ngöôøi nhôù nhaø laïi khoùc thuùt thít.... Trong cuoäc soáng laïi deã coù nhöõng baát ñoàng nho nhoû, keû thích choå naày, ngöôøi thích choã kia thaät laø phöùc taïp. Ñaõ coù nhöõng maâu thuaån nho nhoû baét ñaàu xaûy ra trong nhöõng nhoùm Vieät Nam vôùi nhau, coù nhöõng hieåu laàm caù nhaân ñaõ laøm cho tình lieân ñôùi yeâu thöông bò söùt meû. Ngöôøi vieát thieát nghó, chuùng ta neân hoaø hôïp vôùi nhau, anh chò em coù gì khoâng vöøa yù mình nheï nhaøng goùp yù baûo nhau, moãi ngöôøi caàn coù söï yù thöùc trong cuoäc soáng taäp theå, nhöôøng nhòn nhau ñeå soáng vaø giuùp nhau ñeå laøm vieäc toát hôn. Ñöøng vì nhöõng caùi nhoû hoaëc vaøi söï hieåu laàm maø daãn ñeán maâu thuaãn, nheï thì caõi nhau, lôùn hôn moät tyù thì gaây loän xoän ñaùnh nhau, hoaëc toá caùo nhau. Öôùc chi nhöõng ñieàu khoâng hay naøy seõ khoâng xaûy ra nöõa vì nhö theá chæ laøm chuû hieåu laàm ngöôøi Vieät Nam, nhö ñaõ coù nhöõng tröôøng hôïp coâng nhaân bò traû veà nöôùc, khi hieåu ra thì ñaõ muoän roài.
Ngöôøi vieát thieát nghó, anh chò em coâng nhaân Vieät Nam sang Ñaøi Loan laøm vieäc ñaõ phaûi chòu nhieàu vaát vaû veà thi tuyeån, laøm thuû tuïc, coâng vieäc ñang laøm laïi raát meät nhoïc, chuùng ta neân tìm caùch ñeå an uûi nhau vaø taïo tinh thaàn yeâu thöông giuùp ñôõ nhau. Khoâng neân gaây theâm nhöõng khoù khaên cho nhau. Chuùng ta caàn phaûi ñoaøn keát ñuøm boïc vaø quùy troïng nhau, giuùp nhau trong cuoäc soáng vaø coâng vieäc, ñoäng vieân nhau veà tinh thaàn vaø cuøng vui töôi giaûi trí laønh maïnh vôùi nhau, cuøng nhau trao ñoåi taâm tình moãi khi coù nhöõng ngaøy nghæ hoaëc chuû nhaät, nhö theá chuùng ta thaét chaët tình ñoaøn keát daân toäc vaø cuøng nhau höôùng veà moät töông lai töôi saùng vaø haïnh phuùc.
Chuùc caùc baïn xa gaàn ñang lao ñoäng taïi Ñaøi Loan nhöõng ñieàu toát ñeïp nhaát veà tình caûm trong cuoäc soáng vaø coâng vieäc. Heïn gaëp caùc baïn trong caùc dòp vui vaøo nhöõng ngaøy nghæ cuoái tuaàn.
Ñeâm Ñaøi Loan
2/9/2000
Nguyeãn Hoaøng Anh