Samoa - November 2000 - Cho ñeán nay, ñaõ coù nhieàu hoaït ñoäng boùc loät coâng nhaân cuûa nhöõng coâng ty quoác doanh Vieät Nam thoâng ñoàng vôùi caùc tay buoân ngoaïi quoác thieáu löông taâm ñaõ ñöôïc xuaát caûng ra ngoaøi laõnh thoå Vieät Nam ñeå vaøo ñeán moät vuøng thuoäc ñòa cuûa Hoa Kyø taïi vuøng Nam Thaùi Bình Döông, treân moät quaàn ñaûo mang teân American Samoa. Vì söï chòu ñöïng cuûa coâng nhaân Vieät Nam naøy cuõng coù haïn, vaø vì söï uaát öùc tröôùc nhöõng baát coâng quaù ñaùng, do söï toa raäp giöõa Coâng Ty xuaát Khaåu Lao Ñoäng cuûa Vieät Nam vaø cuûa caùc chuû nhaân nöôùc ngoaøi, nhöõng coâng nhaân bò boùc loät hieän nay ñaõ phaûi keâu cöùu söï baûo veä vaø can thieäp cuûa luaät phaùp cuûa Hoa Kyø.

 Noäi dung vuï kieän: Theo nhöõng söï kieän neâu ra trong moät ñôn kieän taäp theå do baø Nguyeãn Thò Nga, cuøng vôùi treân 30 coâng nhaân ngöôøi Vieät khaùc ñoàng ñöùng ñôn kieän coâng ty thaàu may Daewoosa do moät Haøn Kieàu teân Kil-Soo Lee thieát laäp taïi moät thó xaõ teân Tafuna treân moät ñaûo thuoäc quaàn ñaûo American Samoa, coâng ty thaàu may noùi treân ñaõ traû löông döôùi möùc löông toái thieåu luaät ñònh vaø khoâng traû tieàn phuï troäi cho treân 300 coâng nhaân ngöôøi Vieät laøm vieäc taïi xöôûng may Daewoosa.

 Caùc nguoàn tin ghi nhaän ñöôïc cuõng cho thaáy raèng taát caû coâng nhaân ngöôøi Vieät ñeàu do moät coâng ty Vieät Nam mang teân Coâng Ty Du Lòch 12 cuûa Vieät Nam cung caáp. Coâng ty naøy ñaõ höùa heïn moät khoaûng löông trung bình töø 700 ñeán 1,000 Myõ kim moät thaùng coäng theâm tieàn phuï caáp aên ôû. Nguoàn tin cuõng tieát loä raèng, ñeå ñöôïc tuyeån moä vaø caáp giaáy pheùp xuaát caûnh sang laøm vieäc taïi xöôûng may Daewoosa, moãi coâng nhaân ngöôøi Vieät naøy ñaõ phaûi noäp moät khoaûn tieàn töø 4,000 ñeán 8,000 Myõ kim cho Coâng ty Du Lòch 12. Sau khi ñöôïc nhaän vieäc, moãi coâng nhaân coøn phaûi ñoùng moät soá tieàn haøng thaùng khoaûng 150 Myõ kim cho coâng ty Daewoosa goïi laø chi phí thieát laäp thuû tuïc di truù. Khoâng ai bieát soá tieàn noùi treân ñöôïc duøng laøm gì vaø ñöa cho ai.

 Sôû dó moät soá xöôûng may ñaõ ñöôïc thieát laäp taïi vaøi quaàn ñaûo thuoäc ñòa Hoa Kyø nhö Commonwealth of the Northhern Marianas Islands (Saipan) vaø taïi American Samoa laø coát ñeå lôïi duïng quy cheá ñaëc bieät taïi caùc quaàn ñaûo noùi treân: vì ñöôïc coi nhö thuoäc ñòa Hoa Kyø cho neân haøng hoùa saûn xuaát töø ñoù vaø nhaäp caûng vaøo noäi ñòa Hoa kyø khoâng phaûi chòu nhöõng giôùi haïn soá löôïng (quotas) vaø ñöôïc mieãn moïi thueá quan. Ngoaøi ra nhöõng coâng nhaân Vieät Nam ñöôïc coâng nhaän laø nhöõng ngöôøi thôï coù tay ngheà cao vaø coù naêng xuaát lôùn.

 Vaøi haøng veà quaàn ñaûo American Samoa: Quaàn ñaûo American Samoa naèm caùch Hawaii 2,600 daëm veà phía Taây Nam. Daân soá khoaûng 62,000 ngöôøi, ñöôïc coi nhö “kieàu daân Hoa Kyø” (U.S. Nationals) ñöôïc quyeàn töï do ra vaøo noäi ñòa Hoa Kyø tuy khoâng ñöôïc quyeàn tham döï vaøo caùc cuoäc baàu cöû taïi noäi ñòa Hoa Kyø. American Samoa laø moät vuøng laõnh thoå Hoa Kyø ñöôïc ñaët döôùi söï quaûn trò cuûa Boä Noäi Vuï Lieân Bang. Quaàn ñaûo naøy cuõng coù moät cô caáu chính quyeàn ñòa phöông goàm caû ba ngaønh Laäp phaùp Tö phaùp vaø Haønh phaùp töông ñoái töï trò. Ña soá luaät leä lieân bang Hoa Kyø, keå caû nhöõng luaät leä lao ñoäng, ñöôïc aùp duïng taïi quaàn ñaûo. Kyõ ngheä bieán cheá vaø ñoùng hoäp caù thu (Star Kist) chieám treân 99% saûn ngaïch xuaát caûng sang Hoa Kyø, Nhaät Baûn vaø UÙc Chaâu.

 Cuõng nhö moät soá caùc quaàn ñaûo khaùc taïi Thaùi Bình Döông nhö Micronesia, Marshall Islands, Northern Marianas Islands, do Lieân Hieäp Quoác uûy nhieäm cho Hoa Kyø baûo hoä sau Ñeä Nhò Theá Chieán hieän nay ñaõ ñöôïc höôûng nhöõng quy cheá baùn töï trò hoaëc hoaøn toaøn töï trò, quaàn ñaûo American Samoa ñang tieán ñeán moät quy cheá töï trò vôùi moät Hieán Phaùp rieâng ñaõ ñöôïc ban haønh vaøo naêm 1960. Moät soá luaät leä thöông maïi ñòa phöông raát côûi môû ñaõ laø yeáu toá thu huùt moät soá nhaø ñaàu tö ngoaïi quoác ñoå tieàn vaøo thò tröôøng naøy ñeå laøm moät ñaàu caàu tieán vaøo thò tröôøng Hoa kyø. Theo nhöõng nguoàn tin ñòa phöông, hieän nay khu vöïc hoaït ñoäng kinh teá tö nhaân do ngöôøi ngoaïi quoác naém: 85% thò tröôøng baùn leû do ngöôøi Ñaïi Haøn naém, thò tröôøng nhaø haøng aên do ngöôøi Trung Hoa naém, trong khi ña soá ngöôøi baûn xöù ñaõ taäp trung vaøo laõnh vöïc hoaït ñoäng coâng taïi caùc cô quan haønh chaùnh baûn xöù cuõng nhö caùc cô quan thuoäc quaân ñoäi vaø haønh chaùnh lieân bang Hoa Kyø.

 Dính tôùi chaùnh quyeàn ñòa phöông, moät moâi tröôøng nhö vaäy deã sinh ra naïn cöûa quyeàn, nhaát laø trong thuû tuïc caáp phaùt giaáy pheùp vaø moân baøi thöông maïi. Giaáy pheùp thöông maïi cuûa coâng ty Daewoosa do hai vôï choàng oâng Phoù Thoáng Ñoác quaàn ñaûo ñöùng teân, maëc daàu ñaõ do moät Haøn Kieàu teân Kil-Soo Lee hoaøn toaøn laøm chuû vaø ñöùng ñieàu haønh. Vì luaät leä ñòa phöông khoâng quy ñònh tyû leä sôû höõu toái ña cuûa ngöôøi ngoaïi quoác trong nhöõng coâng ty lieân doanh cho neân coù nhieàu tröôøng hôïp huøn haïp giöõa ngöôøi ngoaïi quoác vaø ngöôøi baûn xöù trong ñoù ngöôøi baûn xöù chæ ñöôïc naém 1% sôû höõu töôïng tröng vaø coâng ty hoaøn toaøn do ngöôøi ngoaïi quoác kieåm soaùt.

 Nhöõng taøi lieäu do phía luaät sö nguyeân ñôn tieát loä cuõng cho bieát theâm laø Haøn Kieàu Lee ñaõ hoaøn toaøn kieåm soaùt coâng ty veà moïi maët, vaø laø ngöôøi ñaõ coù nhöõng leà loái quaûn trò boùc loät coâng nhaân Vieät Nam. Cuõng theo söï tieát loä cuûa caùc vò luaät sö naøy, toaøn boä khoái coâng nhaân ngöôøi Vieät ñaõ do Coâng ty Du lòch 12, coù truï sôû taïi Haø Noäi cung caáp, qua moät hôïp ñoàng xuaát khaåu lao ñoäng do Daewoosa kyù keát vôùi Coâng ty Du Lòch 12.

 Coâng ty Daewoosa ñaõ hoaït ñoäng taïi American Samoa trong nhieàu naêm. Vaøo khoaûng 1999, Boä Lao Ñoäng Lieân Bang Hoa Kyø ñaõ phaùi moät ñoaøn Thanh tra Lao Ñoäng töø Hawaii phaùi sang ñieàu tra vaø kyù leänh baét coâng ty Daewoosa boài hoaøn treân 350,000 Myõ kim löông vaø giôø phuï troäi truy laõnh cho 230 nhaân coâng Vieät Nam. Vì oâng Lee khoâng thanh toaùn nhöõng khoaûn tieàn löông truy laõnh kia cho soá coâng nhaân Vieät Nam cho neân moät soá ñaõ ñöa ñôn kieän coâng ty Daewoosa vaø chuû nhaân ra toøa vaøo cuoái naêm 1999.

 Ban Giaùm Ñoác Coâng ty Du Lòch 12 cuûa Vieät Nam ñaõ gaây raéc roái cho nhöõng coâng nhaân Vieät Nam ñöùng ñôn trong vuï kieän. Theo ñôn kieän, phía nguyeân ñôn ñaõ toá caùo raèng ban giaùm ñoác vaø nhaân vieân quaûn lyù coâng nhaân, cuõng laø ngöôøi Vieät, ñaõ coù nhöõng haønh ñoäng aùp löïc xaùch nhieãu vaø ñe doïa coâng nhaân coù teân trong danh saùch nhöõng ñöông ñôn trong vuï kieän. Phía coâng nhaân ñaõ xuaát trình moät laù thô ñeà ngaøy 25 thaùng 4, 2000, do oâng Nguyeãn Vaên Khoa, Giaùm ñoác Coâng ty Du lòch 12 taïi Haø Noäi, thuoäc Toång Cuïc Du Lòch Vieät Nam, kyù teân gôûi moät nhaân vieân teân Minh vaø toaøn theå coâng nhaân Daewoosa, ra leänh cho 102 coâng nhaân ñöùng teân nguyeân ñôn trong vuï kieän phaûi ñình chæ moïi sinh hoaït choáng coâng ty vaø khoâng ñöôïc ra haàu toøa. Lôøi leõ trong thô ñe doïa raèng coâng nhaân naøo khoâng tuaân leänh laø vi phaïm “luaät” vaø seõ phaûi nhaän nhöõng “haäu quaû” töø phía coâng ty Daewoosa vaø Coâng ty Du lòch 12. Trong thô, oâng Giaùm ñoác Khoa cuõng ra leänh cho oâng Minh ñi thaâu cuûa moãi coâng nhaân 12% soá löông haøng thaùng ñöôïc coi nhö tieàn “thueá” moãi ngöôøi phaûi ñoùng cho Coâng ty Du lòch 12.

 Theo ñieàu kieän hôïp ñoàng lao ñoäng, moãi coâng nhaân ñöôïc traû khoaûn löông caên baûn laø 408 Myõ kim moät thaùng vôùi ñieàu kieän laøm 40 giôø moät tuaàn töông ñöông vôùi khoaûng 2.35 Myõ kim moät giôø, nhöng vì bò coâng ty Daewoosa khaáu tröø moãi thaùng 150 Myõ kim goïi laø tieàn “chi phí thuû tuïc di truù” ngoaøi ra coøn phaûi ñoùng caùc khoaûn thueá ñòa phöông, cho neân tieàn coâng giôø cuûa hoï bò keùo xuoáng döôùi möùc löông toái thieåu luaät ñònh taïi American Samoa laø 2.25/giôø. Ngoaøi ra, nhöõng coâng nhaân ñaõ phaûi laøm treân 40 giôø moãi tuaàn maø khoâng ñöôïc höôûng khoaûn löông giôø phuï troäi theo luaät ñònh.

 Nhöõng haønh vi cuûa Coâng ty Du lòch 12 nhaèm traû thuø coâng nhaân ñöùng ñôn kieän goàm caû vieäc aâm thaàm thu xeáp cho 9 coâng nhaân hoài höông Vieät Nam maø khoâng traû soá tieàn löông truy laõnh maø coâng ty coøn thieáu hoï theo söï aán ñònh cuûa Boä Lao Ñoäng Lieân bang Hoa Kyø chieáu theo keát quaû cuoäc ñieàu tra tröôùc ñaây. Khoaûng ba tuaàn sau khi caùc coâng nhaân ñeä ñôn kieän coâng ty Daewoosa, Boä Lao Ñoäng Lieân bang Hoa Kyø cuõng khôûi toá coâng ty noùi treân tröôùc toøa ñòa phöông vì lyù do ñaõ vi phaïm nhöõng ñieàu khoaûn ñaõ cam keát trong cuoäc ñieàu tra tröôùc ñaây. Ngoaøi ra, hai coâng ty coøn toa raäp leùn tìm caùch ñöa moät ñöông ñôn khaùc teân Ngoâ Thu Haèng ra khoûi laõnh thoå American Samoa, nhöng phía luaät sö ñaïi dieän cho nguyeân ñôn ñaõ khaùm phaù kòp thôøi vaø yeâu caàu toøa ra leänh ngaên caûn aâm möu noùi treân. Nhöõng haønh vi keå treân do luaät sö ñaïi dieän tieát loä môùi chæ laø nhöõng söï kieän bieát ñöôïc do lôøi khai cuûa caùc coâng nhaân ñöùng ñôn kieän hai coâng ty Du lòch 12 vaø Daewoosa nhaèm ngaên chaën vaø khuûng boá coâng nhaân tröôùc khi vuï kieän ñöôïc ñöa ra xöû. Phieân xöû chính thöùc seõ ñöôïc khai maïc vaøo thaùng gieâng naêm 2001.

 Nhöõng ngöôøi theo doõi tình hình vuï kieän ñaõ nhaän xeùt raèng khoâng hieåu vieäc thanh tra coâng ty Daewoosa coù phaûi laø daáu hieäu chính phuû Hoa Kyø muoán “caøn queùt” nhöõng doanh nghieäp laøm aên boùc loät coâng nhaân tröôùc khi Vieät Nam vaø Hoa Kyø baét ñaàu thi haønh hieäp öôùc maäu dòch vöøa kyù keát ? Tuy nhieân, neáu nhìn qua nhöõng vuï thanh tra töông töï taïi moät soá xöôûng may ngoaïi quoác ñöôïc thieát laäp taïi nhöõng quaàn ñaûo khaùc cuõng thuoäc laõnh thoå Hoa Kyø nhö Saipan trong nhöõng naêm tröôùc ñaây, thì hoï nhaän ñònh raèng vuï kieän vaø nhöõng vuï thanh tra taïi American Samoa chæ laø moät söï tröøng hôïp chöù khoâng naèm trong moät chieán dòch “caøn queùt” naøo nhaém vaøo Vieät Nam.

 Theo hoï, ñieåm ñaùng löu yù laø thaùi ñoä cöông quyeát vaø gan daï cuûa nhöõng coâng nhaân Vieät Nam taïi American Samoa ñaõ daùm ñöùng leân choáng laïi giôùi chuû nhaân, baát chaáp moïi aùp löïc vaø ñe doïa (ñaëc bieät laø nhöõng lôøi khuûng boá töø Vieät Nam). Ñieàu ñaùng buoàn laø chính ngöôøi Vieät laïi tieáp tay vôùi chuû nhaân ngoaïi quoác ñeå boùc loät ngöôøi ñoàng höông. Treân thöïc teá, ngay caû treân ñaát Myõ, nhöõng tröôøng hôïp chuû nhaân ngöôøi Vieät boùc loät coâng nhaân ngöôøi Vieät cuõng khoâng phaûi laø khoâng xaåy ra, nhaát laø trong nhöõng hoaït ñoäng may gia coâng taïi nhaø vaø nhaø haøng aên uoáng. Nhöõng tröôøng hôïp boùc loät nhö traû döôùi möùc löông toái thieåu, baét coâng nhaân laøm vieäc nguyeân tuaàn töø 10 ñeán 12 giôø moät ngaøy maø khoâng traû tieàn löông phuï troäi theo luaät ñònh, nhaát laø tình traïng traû löông khoaùn 40 - 50 Myõ kim moät ngaøy baèng tieàn maët ñeå vöøa boùc loät coâng nhaân vöøa troán thueá an ninh xaõ hoäi vaø tieàn baûo hieåm coâng nhaân raát thöôøng xaåy ra. Tuy nhieân Boä Lao ñoäng lieân bang chöa coù nhöõng chieán dòch thanh tra laø vì, cho ñeán ngaøy nay, raát ít, hoaëc noùi ñöôïc laø khoâng coù ngöôøi Vieät naøo tích cöïc laøm ñôn khieáu naïi vôùi Boä Lao Ñoäng veà nhöõng tröôøng hôïp boùc loät cuûa chuû nhaân, maëc daàu chòu thua thieät.

 Nguyeãn Quoác Cöôøng
 
 

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page