Samoa - November 2000 - Theo nhöõng tin töùc môùi nhaát töø American Samoa, nguyeân nhaân chính ñöa ñeán naïn boùc loät coâng nhaân Vieät Nam taïi xöôûng may Daewoosa laø do nhöõng leà loái laøm aên thieáu minh baïch vaø sai nguyeân taéc cuûa moät coâng ty Vieät Nam ñöa ñeán haäu quaû laøm maát theå dieän ngöôøi Vieät taïi moät nöôùc ngoaøi cuõng nhö ñaõ taïo cô hoäi cho nhöõng coâng ty khaùc caïnh tranh vaø loaïi tröø mình ra khoûi thò tröôøng. Treân nguyeân taéc, söï caïnh tranh treân thöông tröôøng töï do laø moät sinh hoaït ñöôïc baûo veä tuyeät ñoái. Tuy nhieân nhöõng hoaït ñoäng chuaån bò ñöa ñeán vieäc thaønh laäp coâng ty Morgan Cooper, ngay trong khoaûng thôøi gian vuï kieän caùo xöôûng may Daewoosa ñang xaåy ra vaø chöa ngaõ nguõ, ñaõ cho thaáy raèng leà loái laøm aên keùm nguyeân taéc vaø, nhaát laø thaùi ñoä haø hieáp vaø boùc loät keû döôùi cuûa nhöõng chuû nhaân oâng Vieät Nam, ñaõ taïo lyù do vaø cô hoäi cho nhöng coâng ty caïnh tranh loaïi tröø ra khoûi thöông tröôøng. Ñieåm ñaùng ñaëc bieät chuù yù ôû ñaây laø keû thöøa nöôùc ñuïc thaû caâu vaø phoãng tay treân Daewoosa vaø ñoái taùc Vieät Nam laïi chính laø oâng Ñaøn Anh Vó Ñaïi Trung Coäng.

 Trong khi vuï kieän caùo haõng Daewoosa Samoa vaø soá phaän cuûa 300 coâng nhaân Vieät Nam (xuaát khaåu lao ñoäng töø Vieät Nam) coøn chöa ngaõ nguõ vaø noäi vuï vaãn naèm taïi Toøa AÙn Toái Cao taïi quaàn ñaûo American Samoa, thì moät coâng ty may maëc cuûa ngöôøi Do Thaùi, coù truï sôû taïi New York, vöøa ñöôïc caáp moân baøi vaø giaáy pheùp hoaït ñoäng taïi quaàn ñaøo naøy döôùi danh hieäu Morgan Cooper American Samoa, Inc. Ñöôïc bieát coâng ty may naøy hieän ñang hoaït ñoäng taïi Thöôïng Haûi vôùi moät ñoái taùc Trung Coäng laø Oriental International. Nhöõng nguoàn tin môùi nhaát coøn tieát loä raèng coâng ty Morgan Cooper nay ñaõ ngoû yù muoán mua laïi Daewoosa vaø neáu nghieäp vuï naøy ñöôïc chaáp thuaän, coù nhieàu trieån voïng taát caû soá coâng nhaân Vieät Nam seõ bò sa thaûi vaø traû veà Vieät Nam, vì Morgan Cooper ñaõ ra giaù mua cô sôû vaø maùy moùc cuûa Daewoosa vaø seõ ñem moät soá coâng nhaân töø Trung Quoác vaøo ñeå thay theá khoái löôïng coâng nhaân Vieät Nam noùi treân.

 Coâng ty Daewoosa laø moät xöôûng may do moät doanh nhaân ngöôøi Ñaïi Haøn thieát laäp vaø hoaït ñoäng taïi American Samoa. Theo söï tieát loä cuûa caùc vò luaät sö ñaïi dieän cho khoái coâng nhaân ngöôøi Vieät, doanh nhaân Ñaïi Haøn teân Kil- Soo Lee laø ngöôøi ñaõ coù nhöõng leà loái quaûn trò boùc loät coâng nhaân Vieät Nam. Toaøn boä khoái coâng nhaân ngöôøi Vieät ñaõ do Coâng ty Du lòch 12, coù truï sôû taïi Haø Noäi cung caáp, qua moät hôïp ñoàng xuaát khaåu lao ñoäng do Daewoosa kyù keát vôùi Coâng ty Du Lòch 12. Theo nhöõng tin töùc rieâng, coâng ty Daewoosa baét ñaàu hoaït ñoäng taïi American Samoa vaøo khoaûng thaùng 3/1999 vaø coù kyù hôïp ñoàng vôùi Coâng ty Du lòch 12 cuûa Toång Cuoäc Du lòch Vieät Nam ñaët truï sôû taïi Haø Noäi ñeå coâng ty Vieät Nam naøy cung caáp nhaân coâng cho xöôûng may cuûa Daewoosa taïi American Samoa. Theo quy cheá “Laõnh thoå Hoa Kyø”, nhöõng coâng ty saûn xuaát haøng hoùa taïi American Samoa ñöôïc quyeàn daùn nhaõn hieäu “Made in USA” treân saûn phaåm cuûa mình vaø ñem phaân phoái töï do treân noäi ñòa Hoa Kyø khoâng haïn cheá soá löôïng vaø khoâng bò ñoùng thueá quan nhaäp caûng.

 Theo nguoàn tin treân, gia ñình moãi coâng nhaân Vieät Nam ñöôïc tuyeån duïng vaø caáp giaáy pheùp vaø thoâng haønh qua American Samoa laøm vieäc ñaõ phaûi ñoùng moät soá tieàn töø 5 ñeán 7 ngaøn Myõ kim cho Coâng ty Du lòch 12. Nhöõng ngöôøi coâng nhaân naøy ñaõ ñöôïc höùa heïn moät soá löông haøng thaùng khoaûng töø 700 ñeán 1,000 Myõ kim, do ñoù hoï hy voïng seõ daønh duïm ñöôïc moät soá voán nhoû sau khi trang traûi moùn nôï lôùn cho coâng ty du lòch noùi treân. Khi sang American Samoa, hoï môùi ngaõ ngöûa ra raèng soá löông ñöôïc nhaän laõnh ít hôn soá ñaõ höùa raát nhieàu. Ngoaøi ra, hoï coøn bò coâng ty khaáu tröø theâm khoaûng 150 Myõ kim moãi thaùng maø khoâng ñöôïc coâng ty giaûi thích laø soá tieàn naøy ñöôïc duøng vaøo nhöõng vieäc gì. Boán coâng nhaân ngöôøi Vieät ñaõ maïnh daïn ñình coâng ñeå phaûn ñoái caùch traû löông boùc loät cuûa chuû nhaân vaø sau ñoù ñaõ bò coâng ty vaän ñoäng vôùi giôùi höõu traùch ñòa phöông ñeå toáng giam vaø haêm doïa truïc xuaát hoï veà Vieät Nam. Do söï can thieäp kòp thôøi cuûa Boä Lao ñoäng Lieân Bang Hoa kyø cho neân boán ngöôøi naøy ñöôïc baûo veä choáng laïi nhöõng haønh vi traû ñuõa cuûa giôùi chuû nhaân.

 Vaøo khoaûng giöõa naêm 1999, Boä Lao Ñoäng Lieân Bang Hoa Kyø ñaõ phaùi moät ñoaøn Thanh tra Lao Ñoäng töø Hawaii phaùi sang ñieàu tra vaø kyù leänh baét coâng ty Daewoosa boài hoaøn treân 350,000 Myõ kim löông vaø giôø phuï troäi truy laõnh cho 230 nhaân coâng Vieät Nam. Giôùi chuû nhaân coâng ty ñaõ khoâng thi haønh nhöõng ñieàu cam keát vôùi Boä Lao ñoäng Hoa Kyø veà vieäc boài hoaøn löông boång truy laõnh do Boä aán ñònh, ñöa ñeán vieäc coâng nhaân Vieät Nam ñaõ laøm ñôn kieän coâng ty tröôùc toøa aùn ñòa phöông. 9 coâng nhaân ngöôøi Vieät coù teân trong ñôn kieän cuõng bò coâng ty aâm möu caáu keát vôùi moät soá giôùi chöùc ñòa phöông ñeå tìm caùch truïc xuaát veà Vieät Nam. Nhöõng cuoäc vaän ñoäng naøy ñaõ ñöa ñeán vieäc luaät sö phaûi xin aùn leänh cuûa toøa aùn ñòa phöông caám chæ coâng ty khoâng ñöôïc truïc xuaát coâng nhaân Vieät Nam veà nöôùc neáu khoâng coù pheùp cuûa toøa vaø söï ñoàng yù cuûa luaät sö ñaïi dieän cho phía coâng nhaân.

 Cho ñeán nay ñaõ coù treân 100 coâng nhaân Vieät Nam tham gia vuï kieän vaø Toøa ñaõ chaáp thuaän chæ danh vuï kieän nhö moät vuï kieän theo toá quyeàn taäp theå ñeå baûo veä cho toaøn theå soá löôïng coâng nhaân Vieät Nam ñaõ vaø ñang laøm vieäc cho coâng ty Daewoosa. Ñôn kieän naøy cuõng ñaõ gaây raéc roái cho nhöõng coâng nhaân Vieät Nam töø phía nhöõng ngöôøi Vieät ñaïi dieän cho ban giaùm ñoác Coâng ty Du lòch 12 coù maët treân ñaûo. Nhöõng ngöôøi Vieät cai thaàu naøy ñaõ coù nhöõng haønh ñoäng aùp löïc saùch nhieãu vaø ñe doïa coâng nhaân coù teân trong danh saùch nhöõng coâng nhaân ngöôøi Vieät ñöùng ñôn kieän vaø ñaõ ñe doïa hoï veà nhöõng “haäu quaû” ñoái vôùi haønh vi bi coi nhö choáng phaù coâng ty. Giôùi chuû nhaân ñaõ tòch thaâu giaáy tôø caên cöôùc vaø thoâng haønh cuûa caùc coâng nhaân soáng trong khu nhaø taäp theå, vaø gia ñình cuûa hoï taïi Vieät Nam ñaõ bò nhaân vieân coâng ty du lòch 12 saùch nhieãu vì ñaõ coù con caùi thuoäc thaønh phaàn “choáng ñoái”.

 Keå töø khi coâng nhaân ngöôøi Vieät leân tieáng khieáu naïi leà loái quaûn lyù boùc loät cuûa giôùi chuû nhaân, hoï ñaõ bò caám laøm vieäc, do ñoù khoâng nhaän ñöôïc nhöõng khoaûn löông boång vaø phuï caáp aên uoáng theo hôïp ñoàng. Hoï coøn bò giam giöõ trong khu nhaø taäp theå daønh cho hoï vaø bò boû ñoùi, do ñoù môùi xaåy ra nhöõng tröôøng hôïp hoï phaûi troán ra ngoaøi ñeå tìm caùch ñi laøm möôùn laáy tieàn ñoä nhaät cuõng nhö ñeå ñi beû haùi rau vaø hoa quaû taïi caùc vöôøn rau cuûa daân ñòa phöông ñeå aên. Moät soá ngöôøi khaùc ñaõ leûn ra ngoaøi ñeå ñi laøm vieäc “chui” taïi nhöõng nhaø may nhoû cuûa ngöôøi ñòa phöông ñeå kieám tieàn gôûi veà nöôùc traû moùn nôï giaáy pheùp xuaát ngoaïi cuõng nhö ñeå coù tieàn mua löông thöïc soáng qua ngaøy. Nhöng sau ñoù, vì bò caïnh tranh ngheà nghieäp cho neân nhöõng ngöôøi ñòa phöông ñaõ phaûn ñoái vieäc coâng nhaân ngöôøi Vieät ñi laøm ôû ngoaøi vaø töø ñoù nhöõng nhaø may ñòa phöông khoâng coøn thueâ ngöôøi Vieät nöõa. Nhöõng söï baát bình cuûa daân chuùng vaø chính quyeàn ñòa phöông ñoái vôùi coâng nhaân ngöôøi Vieät taïi Daewoosa coù nhieàu nguyeân nhaân. Hieän nay, theo nhöõng söï töôøng thuaät cuûa baùo chí ñòa phöông thì dö luaän quaàn chuùng taïi quaàn ñaûo American Samoa ñaõ toû ra choáng ñoái söï hieän dieän cuûa soá ngöôøi Vieät Nam vì nhöõng haønh ñoäng hoï cho raèng laøm maát traät töï coâng coäng nhö ñi beû haùi rau taïi caùc traïi vöôøn cuûa ngöôøi ñòa phöông vaø troán ra khoûi khu taäp theå ñeå ñi ngoaøi ñöôøng xin vieäc laøm ñeå soáng qua ngaøy. Tuy nhieân moät soá ngöôøi ñòa phöông cuõng ñaõ xaùc nhaän raèng ngöôøi Vieät ñaõ coù xin pheùp hoï tröôùc khi haùi rau.

 Ngoaøi ra, moät hieän töôïng khaùc cuõng ñöôïc baùo chí neâu leân nhö moät vaán ñeà xaõ hoäi nan giaûi laø söï kieän coù raát nhieàu tröôøng hôïp nöõ coâng nhaân ñöôïc phaùt hieän laø ñaõ mang thai tröôùc khi ñeán laøm vieäc vaø sau ñoù ñaõ sanh con treân ñaûo. Vì ñaûo thuoäc laõnh thoå Hoa Kyø cho neân nhöõng ñöùa treû naøy ñöôïc höôûng quy cheá kieàu daân Hoa Kyø. Vaán ñeà quoác tòch cuûa nhöõng ñöùa treû nhö noùi treân seõ ñöa ñeán moät khoù khaên lôùn sau naøy laø vieäc hoài höông nhöõng ngöôøi meï sau khi maõn haïn hôïp ñoàng cuõng seõ ñaët ra vaán ñeà quyeàn di truù cuûa nhöõng ñöùa con treân laõnh thoå Hoa Kyø. Maët khaùc, do ñôn yeâu caàu cuûa luaät sö ñaïi dieän cho coâng nhaân ngöôøi Vieät, toøa ñaõ baét buoäc coâng ty phaûi thaâu nhaän laïi ba nöõ coâng nhaân ñang mang thai sau khi coâng ty ñaõ tìm caùch ñuoåi ba nöõ nhaân vieân naøy vì hoï coù ñöùng teân trong danh saùch nhöõng ngöôøi laøm ñôn kieän coâng ty. Coâng ty ñaõ naïi côù tình traïng mang thai cuûa ba nöõ coâng nhaân naøy ñeå khoâng cho hoï tieáp tuïc laøm vieäc taïi xöôûng may.

 Söï kieän nhöõng vaán ñeà ñöôïc neâu leân vaø chieàu höôùng töôøng trình vaø bình luaän cuûa baùo chí ñòa phöông xoay quanh tröôøng hôïp cuûa khoái coâng nhaân ngöôøi Vieät vaøo cuøng thôøi ñieåm vôùi nhöõng cuoäc vaän ñoäng cuûa coâng ty Morgan Cooper nhaèm thieát laäp moät xöôûng may caïnh tranh vôùi Daewoosa ñöa ñeán moät soá nhaän xeùt veà leà loái laøm aên "ñem con boû chôï" cuûa caùc coâng ty Xuaát Khaåu Lao Ñoäng Vieät Nam. Moät soá ngöôøi Vieät taïi Hoa Kyø hieän ñang theo doõi vuï kieän taïi American Samoa ñaõ ñöa ra yù kieán raát xaùc ñaùng raèng ñaây khoâng phaûi laø moät söï tranh chaáp coù tính caùch kyø thò giöõa ngöôøi Ñaïi Haøn vaø Vieät Nam maø hoaøn toaøn laø moät tröôøng hôïp boùc loät lao ñoäng vaø vi phaïm nhaân quyeàn cuûa giôùi coâng nhaân do loøng tham cuûa giôùi chuû nhaân chuû tröông, baát luaän saéc toäc cuûa nhöõng ngöôøi lieân heä. Ngay ñoái vôùi coâng ty Morgan Cooper, cuõng khoâng theå coù ñuû yeáu toá ñeå quy traùch coâng ty naøy veà quyeát ñònh thieát laäp moät xöôûng may cuûa hoï taïi American Samoa vaø ñöa coâng nhaân ngöôøi Hoa vaøo thay theá coâng nhaân ngöôøi Vieät. Coù theå ñoù laø moät quyeát ñònh ñuùng luùc ñeå naém baét moät thôøi cô kinh doanh. Ñieåm ñaùng neâu leân ôû ñaây laø söï kieän nhöõng ngöôøi lieân heä ñeán coâng ty Daewoosa ñaõ laøm hoûng moät cô hoäi kinh doanh vì loøng tham.

 Nhaän xeùt ñaùng neâu leân ôû ñaây laø chính leà loái laøm vieäc boùc loät vaø thaùi ñoä haø hieáp giôùi coâng nhaân thaáp coå beù mieäng cuûa nhöõng giôùi chöùc trong ban giaùm ñoác thuoäc coâng ty Daewoosa cuõng nhö Coâng ty Du Lòch 12 ñaõ laø nguyeân nhaân ñöa ñeán vieäc coâng ty naøy coù theå bò moät coâng ty caïnh tranh loaïi ra khoûi moät thò tröôøng thuaän lôïi. Ñieåm ñaùng buoàn laø khoâng bieát soá phaän nhöõng coâng nhaân ngöôøi Vieät bò moïi phía boùc loät seõ ñi veà ñaâu sau khi coâng ty Daewoosa bi ñoùng cöûa.

 Nguyeãn Quoác Cöôøng
 
 

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page