Hình Caây Vieät
by Rev. Kim Ñònh, Vietnamese Philosopher
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
1. Hình Caây Vieät (chính laø phuû Vieät) tìm ñöôïc ôû Ñoâng Sôn coù khaéc 5 hình: chìa ra 2 taàng: treân, 2 giao long ñang giao chæ (giao tay); döôùi, 3 ngöôøi mang loâng chim (hay 3 con vaät). Löôõi Vieät cong xeùo. Neùt cong laø neùt ñaëc tröng cuûa Vieät toäc naèm giöõa vuoâng vaø troøn coäng laïi thaønh neùt cong. Tuy ban ñaàu nöôùc ta khoâng goïi laø Vieät, nhöng Caây Vieät mang daáu tính Vieät laø tieân roàng thì coøn hôn danh hieäu.
2. Moät phuû Vieät khaùc ñaõ truùt heát hình nhöng ñieåm ñaëc tröng laø neùt cong thì noåi baät. Neùt cong do hình vuoâng ôû soáng vuoâng vaø löôõi phuû Vieät saéc (chæ ñöôøng thaúng thay cho troøn) laøm thaønh, neùt cong laïi laø caùi cung (cong) cuõng ñoïc laø phuû, moät thöù hình theâu vaøo aùo teá.
3. Hình Thao Thieát laø ñoà ñoàng ñôøi Thöông. Chính ra laø hình thaàn roàng (giao long) gaëp ñöôïc ôû nhieàu ñaûo Thaùi Bình Döông ñan baèng moät thöù caây meàm thaønh hình caù saáu coù mang loâng chim, mieäng môû raát lôùn ñeå nuoát loït ngöôøi ñöôïc ñieåm ñaïo vaøo buïng ñeå ñöôïc taåm nhuaän linh löïc (Mothers trang 323: Kopiravi) khi truyeàn vaøo ñaát lieàn thì ñöôïc ñuùc thaønh ñoà ñoàng. Sau laïi bieán ra Vaên Qui long, roài cuoái cuøng ra chim vaø roàng, töùc tieân roàng hoøa hôïp roài laïi phaân cöïc.
4. Vaên quì long bieán töø Thao Thieát thaønh moät thöù nöûa chim nöûa roàng. Laø Roàng neân coù chaân tröôùc chaân sau, laø chim neân coù caùnh.
5. Thao Thieát ñang bieán trôû laïi theá roàng, coù leõ ñaây laø nôi phaùt xuaát ra con roàng ngaøy nay: nôi giao long goùp 4 chaân vôùi xaø long goùp caùi mình daøi. Caùc nhaø nghieân cöùu goïi ñaây laø ngheä thuaät soâng Hoaøi, vì coù leõ vuï bieán theå noï xaûy ra ôû mieàn ñoù. Ñoù laø mieàn hôn keùm thuoäc Giang Toâ tröôùc kia coù Chaâu Töø queâ höông ñoà söù (do chöõ Töø, Taøu phaùt aâm laø Sö) queâ höông Nöõ Oa Thaùi Maãu vaø Phuïc Hi.
6. Vaøi hình ngöôøi hoùa tieân töùc laø moïc caùnh chim, neân chim laø tieân, tieân laø chim. (Hình ngöôøi tieân coù loâng chim neân goïi laø Vuõ hoùa. Vuõ laø loâng chim ñoái vôùi Mao laø loâng thuù).
7. Hình vuoâng troøn bieåu thò baèng baùnh daày baùnh chöng. Ñaây laø troøn vuoâng dieãn baèng caùch xeáp caùc queû Kinh Dòch. Hình troøn vuoâng dieãn baèng soá laø leû chaün: 3-2 trong Caây Vieät, taøng aån trong hai giao long vaø ba ngöôøi.
8. Hình thaùi cöïc phaân löôõng nghi phaùt xuaát töø 2 giao long soá chaün (chæ aâm) vaø 3 ngöôøi (soá leû chæ döông). Döông troøn, aâm vuoâng, khi coäng laïi thì ra hình cong chöõ S.
9. Cuõng hình cong nhöng laáy ra khoûi aâm döông vaø ñaët ngang ñeå trôû thaønh daáu Ñoâng Sôn ~ = ~. Vaø cuõng laø daáu cuûa Vieät toäc. Neáu Taây AÂu goïi ñöôïc laø vuoâng, AÁn Ñoä laø troøn, thì Vieät laø cong. Cong laø saûn phaåm cuûa vuoâng troøn coäng laïi.
10. Hình cong keùp goïi laø hình xoaùy oác, cuõng laø moät dieãn ñeà (leimotif) cuûa Vieät toäc, nhieàu nhaø nghieân cöùu ñoaùn laø phaùt xuaát töø hình raén uoán khuùc.
11. Vaøi hình cong khaùc, noù laø daáu ñaëc tröng cuûa Vieät toäc. Taøu phaân bieät chuùt ít baèng hoài vaên gaãy khuùc coù trong caùi töôùc.
12. Nhaø maùi cong. Ta quen nghe noùi neân "traùnh goùc ao ñao ñình vì coù quæ ôû ñoù". Ñaáy laø hình thaùi sa ñoïa ra dò ñoan. Söï thöïc laø neùt cong chöùa aån baøi hoïc ôû ñôøi neân traùnh söï baét goùc ñöøng quaù lyù söï maø phaûi uyeån chuyeån theo tình ngöôøi, ñoù laø loái ôû ñôøi ñaëc bieät cuûa doøng Vieät ñöôïc tieàn nhaân khaûm vaøo nhaø ôû. Nhaø Vieät maùi cong maõi töø Ñoâng Sôn. Nhaø Taøu môùi cong töï ñôøi Ñöôøng.
13. Hình Caùi Töôùc, moät thöù cheùn teá leã ñôøi Thöông dieãn taû roõ con soá vaøi ba: 3 chaân 2 tai, trong caùc ñænh cuõng 3 chaân 2 tai, nhaø 3 caên 2 chaùi v.v... "tham thieân löôõng ñòa nhi yû soá" Thuyeát quaùi 1.
14. Hình trong caùi qua: treân, 3 ngöôøi; döôùi, 2; söûa soaïn cho nguõ haønh trong Saùch Öôùc.