Caây Vieät
by Rev. Kim Ñònh, Vietnamese Philosopher
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
1. Nhö treân ñaõ noùi chöõ Vieät chính nghóa laø sieâu vieät. Veà sau ñaïi chuûng laáy laøm teân cho chuûng cuûa mình thaønh ra Vieät toäc. Roài veà sau, moät soá chi baét chöôùc cuõng duøng teân Vieät ñaët cho chi mình, trong söû goïi laø Baùch Vieät. Ngöôøi ta ñeám ñöôïc ñeán haøng taù Vieät trong ñoù Vieät Nam goàm Laïc Vieät vaø Vieät Thöôøng, coøn ñeán 70% Baùch Vieät ôû laïi mieàn Baéc ñeå ra ngöôøi Taøu. Sau daàn caùc chi boû teân Vieät haàu heát, coøn coù Vieät Nam kieân trì giöõ teân Vieät, tính ra trong söû ñeán 6 laàn, neân teân Vieät coøn theo ñeán ngaøy nay. Phaûi chaêng Trôøi ñònh theá cho gioøng Vieät coù keû noái doõi toâng ñöôøng khoùi nhang nghi nguùt, cho trieát Vieät coù choã phuïc sinh?
Nhö vaäy Vieät Nam chæ laø moät chi cuûa ñaïi chuûng Vieät, coøn chính chöõ Vieät thì coù nghóa laø sieâu leân, nhöng sieâu leân moät caùch raát Vieät, nghóa laø khoâng sieâu leân moät chieàu leân hay xuoáng, maø caû leân caû xuoáng, sau nho goïi leân laø "trieät thöôïng" hay "phoái thieân", sieâu xuoáng laø "trieät haï" hay "phoái ñòa". Trieät thöôïng thì bieåu thò baèng chim Hoàng Hoäc cuõng goïi laø Thieân Nga yù chæ noùi bay cao saùt trôøi. Trieät haï thì chæ baèng roàng laën saâu taän ñaùy bieån. YÙ töôûng thaâm saâu ñaõ ñöôïc minh hoïa laïi trong Caây Vieät. Ñaây laø moät may maén cöïc kyø lôùn lao.
2. Vì Caây Vieät coù neùt ñaëc tröng noåi baät laø löôõi cong xeùo. Loaïi tìm ñöôïc ôû Ñoâng Sôn laïi coù hình treân 2 giao long ñang caøi tay goïi laø haùt caøi hoa keát hoa, döôùi laø 3 ngöôøi ñeo loâng chim ñang muùa. Taát caû chìa khoùa cuûa neàn vaên hoùa Vieät toäc cuõng nhö Vieät Nam naèm goïn trong boä soá 2-3 naøy. Nhö treân ñaõ noùi ngöôøi Vieät laø "daân öa duøng soá 5 vaø ñeo loâng chim khi muùa". Ta haõy khôûi ñaàu xeùt töï ñieåm deã nhaát ñoù laø tieân roàng ôû trong Caây Vieät. ÔÛ ñaây ta gaëp tieân roàng trong ngöôøi ñeo loâng chim vaø hai giao long nhö ñöôïc khaéc roõ trong caây Vieät. Ñoù laø daáu chæ roõ nhaát maãu soá chung cuûa ñaïi chuûng. Caùc chi khaùc khi lìa goác thì nhieàu chi boû beâ maãu soá naøy. Thí duï Taøu ñi nhaän Baïch hoå, maõi sau môùi nhaän laïi ñöôïc coù nöûa boá laø roàng, chöù thieáu chim tieân (ñoù laø daáu phuï heä) coøn Vieät Nam thì giöõ y nguyeân caû tieân maãu laãn long phuï keå ngay töø luùc phaûi lìa ñaïi chuûng.
3. Theo löu truyeàn vaøo naêm 2879 tröôùc Kyû Nguyeân, Vieät Nam taùch rôøi khoûi ñaïi toäc, ñeå laøm moät nöôùc rieâng, thì hoï khai quoác goïi laø Hoàng Baøng töùc chim vaø roàng nhö ñaõ noùi treân. Chæ ghi raèng luùc tröôùc khi ta coøn thôø maët trôøi thì laø caùc döông ñieåu (cuõng goïi laø hoûa ñieåu) nhö tró cuõng goïi laø Laïc ñòch vaø Chöông döông, Taát phöông, Uyeân öông... Taát caû ñeàu mang daáu Vieät laø taû nhaäm con naøo cuõng "chaáp kyø taû döïc": xeáp caùnh taû. Vaø thöôøng coù 1 chaân 8 caùnh (thaùi cöïc vaø baùt quaùi). Ñaây laø thôøi Vieâm Vieät hay Hoaøng Vieät. Töø Hoï Hoàng Baøng thì böôùc leân ñôït thôø Trôøi, nhaän chim nöôùc ñeå lieân laïc vôùi cha ôû thuûy phuû, ñoù laø Baøng cuõng ñoïc laø Baøn nhö trong Baøn Coå vaø Baøn Quì. Baøn Quì laø thöù roàng moät chaân (khoâng noùi coù 8 caùnh nhöng thaáy noùi oâng Vuõ xoeø caùnh ñaùnh troáng). Vaäy hai chöõ Hoàng Baøng noùi ra baèng hình aûnh caùi neùt song truøng sô thuûy cuõng goïi laø löôõng nhaát (dual-unit) maø caùc nhaø nghieân cöùu quen goïi laø neùt ñaëc tröng cuûa Ñoâng Nam AÙ. Ñoù laø thöù soá co giaõn hai maø moät thaønh ra ba, neân cuõng goïi laø "vaøi ba" noù noùi leân moái Töông quan neàn taûng giöõa khoâng vaø coù, ngöôïc vôùi vaên minh taây aâu coù hay khoâng. Boä soá "vaøi ba" naøy cuõng noùi leân raèng vaên hoùa Vieät khoâng bao giôø ñaùnh maát nguyeân lyù Meï nhö vaên minh taây phöông ñaõ ñaùnh maát (ñöôïc chæ roõ do hai oâng Bachofen 1851 vaø Briffault 1927).
4. Ñieåm hai laø boä soá "vaøi ba" haøm taøng moät chaân lyù toái quan troïng ñöôïc Vieät toäc chuù yù ñaëc bieät ñoù laø noù dieãn taû söï hoøa hôïp giöõa hai theá ñoái ngöôïc (chaün leû) maø taây aâu goïi laø maâu thuaãn coøn Vieät toäc goïi laø boå tuùc, chaün leû ñaây ñaïi dieän cho troøn vuoâng.
Duy vaät öa hình vuoâng chæ ñòa, chæ coù, hay laø höõu, vôùi sieâu hình laø Höõu Theå hoïc gioûi veà ngoaïi vaät (ontology).
Duy taâm öa troøn (raén caén ñuoâi) vôùi sieâu hình ñaët treân Voâ theå: Theá giôùi ngoaøi bò goïi laø "tuoàng aûo hoùa ñaõ baøy ra ñoù" (maya).
Vieät toäc nhaän caû troøn caû vuoâng nhöng ñaët troøn treân vuoâng, daân chuùng quen noùi "meï troøn con vuoâng" vôùi yù nghóa laø vaên treân voõ, nhaân nghóa troïng hôn tieàn taøi, noù laøm ra moät loái soáng giaøu tình ngöôøi, neân raát uyeån chuyeån ñöôïc dieãn taû baèng neùt cong. Coù theå noùi neùt cong laø haäu quaû cuûa troøn vuoâng coäng laïi. Neùt cong ñöôïc dieãn taû ba caùch moät laø baèng chöõ S ñöùng. Hai laø chöõ S ngaõ nhö daáu Ñoâng Sôn ~. Ba laø maùi cong, ñao ñaàu cong, ñeå chæ loái ôû ñôøi ñöøng quaù cöùng kieåu duy lyù, logic, nhöng phaûi uyeån chuyeån theo tình ngöôøi.
"Yeâu nhau traêm söï chaúng neà,
Duø traêm choã leäch cuõng keâ cho baèng".
Nhaø Vieät cong ngay töø xa xöa nhö thaáy treân troáng Ñoâng Sôn, coøn beân Taøu môùi cong töø ñôøi Ñöôøng theá kyû 8. Neùt cong ñöôïc dieãn trong Caây Vieät ôû hình löôõi cong xeùo. Cong xeùo ñaây laø haäu quaû giöõa vuoâng (soáng phuû Vieät vuoâng buùa) coäng vôùi troøn (ôû ñaây laø löôõi saéc thay cho troøn vì vuoâng troøn cuøng dieãn baèng neùt saéc chæ neùt doïc I hay laø O neân neùt saéc laø ñaïi dieän troøn) hai ñaøng troøn vuoâng hôïp nhau laøm thaønh neùt cong vì theá Caây Vieät coù tính Vieät hôn ñaâu heát: (1) ñaõ roàng tieân; (2) coøn 2-3; laïi theâm neùt cong nöõa!