12. Troáng Ñoâng Sôn
Vôùi Neàn Thoáng Nhaát Nhaân Loaïi
by Rev. Kim Ñònh, Vietnamese Philosopher
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Hieän Kinh Dòch ñang ñöôïc giôùi khoa hoïc toái taân ñaëc bieät chuù yù vì noù ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu "toaøn tri", töùc caùi bieát caû hai chieàu y nhö khoa vi-theå hay ñieän töû: töùc beân tieâu beân tích, beân coù beân khoâng, beân aâm beân döông (hay beân 0 beân 1 nhö trong toaùn ñieän töû). Veà ñieåm naøy xin giôùi thieäu quyeån "The Turning Point" cuûa Capra (Bantam book, NY. 1982) noùi raát minh baïch. Kinh Dòch leân chaân thì vaên hoùa Vieät Nho cuõng ñöôïc leân chaân laây. Ñaõ vaäy ñoái vôùi Vieät Toäc thì ngoaøi Kinh Dòch ta coøn 1 quyeån kinh khaùc coå hôn hay ít ra chöa bò boùp meùo nhö Kinh Dòch, ñoù laø troáng Ñoâng Sôn, neân söï nghieân cöùu veà Troáng Ñoàng seõ giuùp hieåu roõ hôn veà Kinh Dòch, cuõng nhö caùc khoa taân nhaân vaên vaäy.
Muoán hieåu ñöôïc Kinh Dòch cuõng nhö Troáng Ñoàng thì böôùc ñaàu tieân phaûi laøm laø xeáp ñaët ñuùng theo cô caáu aâm döông, chieâu muïc, töùc xeáp aâm beân chieâu, döông beân muïc, vì xeáp khaùc loái ngöôøi xöa seõ khoù nhìn ra baøi hoïc "taû nhaäm" raát saâu xa vaø phoå bieán nhö seõ noùi sau. Xeáp ñuùng roài baây giôø ta haõy leân soá maáy neùt cô caáu nhö sau:
1. AÂm laø 2 chim treân noùc nhaø ñoái vôùi 1 chim beân döông.
2. AÂm laø 6 ngöôøi beân aâm ñoái vôùi 7 ngöôøi beân döông.
3. AÂm laø 8 chim beân aâm ñoái vôùi 6 beân döông (6 laø 3 caëp).
4. AÂm treân döông döôùi. ÔÛ maët troáng laø chim (chim thay cho tieân: chim tieân) ñoái vôùi roàng ôû döôùi tang troáng baèng hình thöùc thuyeàn roàng (thuyeàn ñaõ hoùa roàng). Thuyeàn thì phaûi coù nöôùc neân noù gôïi ra yù töôûng bieån vôùi caâu: 50 con theo cha xuoáng bieån (ôû tang troáng), 50 con theo meï leân nuùi (ôû maët troáng).
Toát xaáu khoâng ôû beân aâm hay döông (neân toâi duøng hai chöõ chieâu muïc thay cho tay phaûi tay traùi, ñaõ laøm caùi gì maø cho laø phaûi vôùi traùi? töùc aâm khoâng xaáu döông khoâng toát) nhöng toát xaáu ôû trong söï quaân bình naêng ñoäng (dynamic equilibrium): heã nghieâng veà 1 beân laø xaáu, quaân bình giöõ giöõa 2 beân laø toát. Quaân bình ñöôïc goïi laø Hoøa laø Hôïp. Ta seõ laàn löôït tìm nhöõng bieåu töôïng Hoøa vaø Hôïp trong troáng, tröôùc theo haøng ngang, sau laø haøng doïc.
Hoøa haøng ngang thì nhö ñöïc caùi (moät höôu ñöïc, moät höôu caùi); to vaø nhoû (moät chim to roài moät chim nhoû); moät chim bay roài moät chim ñöùng; voøng trong voøng ngoaøi...
Hoøa haøng doïc laø trong ngoaøi. Trong laø maët Trôøi ñaïi dieän cho Trôøi (thay maët cho Trôøi). Ngoaøi laø Ñaát ñaïi dieän baèng 2 voøng ngoaøi cuøng goàm chim muoâng. Giöõa laø ngöôøi ñang sinh soáng vaø ca muùa. Ñaáy goïi laø Thaùi Hoøa, töùc Hoøa caû Trôøi, caû Ñaát, caû Ngöôøi töùc laø bao haøm moïi loái hoøa khaùc: giöõa tình vaø lyù, voâ vaø höõu, oâng vaø baø...
Hoøa maø cuøng cöïc thì ñi ñeán hôïp. Veà Hôïp ta thaáy coù ñaày treân troáng, tröôùc heát laø hôïp ñaàu hôïp cuoái. Hôïp ñaàu laø chim haûi aâu hoân vaøo mieäng roàng. Hôïp cuoái: Nöõ Oa Phuïc Hi cuoán ñuoâi nhau. Hôïp chaân hôïp tay: hai ngöôøi trong nhaø ñang haùt "caøi hoa keát hoa". Hôïp caû aâm caû döông hoøa moät trong hình tam giaùc goác (bieåu thò aâm döông vaät giao thoa nhöng ñaõ ñöôïc caùch ñieäu hoùa cuøng cöïc).
Ta neân vöôït qua nghóa luaân lyù toát xaáu ñeå vöôn leân nghóa sieâu hình maø ta coù theå goïi laø giao chæ = chæ Trôøi chæ Ñaát giao thoa, "Nhaân giaû kyø thieân ñòa chi ñöùc", vaø bieåu thò caùch bieåu töôïng baèng caëp soá "vaøi ba" (2-3), chöõ Nho keâu laø "tham löôõng" (3-2) ñöôïc theå hieän nôi phuû vieät thöôøng hay coù hình treân 2 giao long, döôùi 3 ngöôøi hoaëc 3 vaät, vaø theå hieän vaøo nhöõng caùi bình, nhöõng ñænh ñaàu coù 3 chaân 2 tai. Hai boä soá naøy laøm neân cô caáu Nguõ Haønh ñaày uyeån chuyeån. Cuoái cuøng baèng Hôïp ca, vui muùa töng böøng. Vì nhaïc laø haäu quaû cuûa Hoøa, ta quen noùi laø Hoøa nhaïc, neân Troáng Ñoàng ñöôïc caùc nhaø khoa hoïc goïi laø nhaïc khí vuõ truï, neân phaûi noùi laø Thaùi Hoøa: Hoøa Trôøi Hoøa Ñaát. Trôøi Ñaát trong troáng ñöôïc xeáp theo queû Thaùi töùc khoân: meï ñaát ôû treân maët troáng, kieàn: cha ôû döôùi tang troáng. Ñaát naëng ñi xuoáng, Trôøi nheï ñi leân neân gaëp nhau laøm thaønh neùt Giao Chæ: 50 con theo meï leân nuùi, 50 con theo cha (Trôøi) xuoáng bieån laø vaäy. Ñaây laø caûnh Thaùi Hoøa, caû Trôøi, Ngöôøi, Ñaát giaûi nghóa söï kieän laø trong caùc hình veõ khaùc ñôøi Haùn thì ngöôøi caàm lao ñuoåi thuù vaät chaïy troái cheát, coøn treân troáng thì traùi laïi vaät ñi vôùi ngöôøi nhö ñöôïc raøng buoäc trong moái lieân heä thaàn bí vaäy.
Ñoù laø moät söï Hoøa vaø Hôïp lôùn lao cuøng cöïc khoâng theå lôùn hôn ñöôïc nöõa. Ta haõy hoûi xem ñaâu laø bí quyeát cuoäc thaønh töïu noï. Thöa noù naèm trong hai chöõ "taû nhaäm" chính nghóa laø baét vaït aùo sang phía tay chieâu. Ñoù laø hieän thöïc tinh thaàn phuø yeåu; ñaët aâm tröôùc döông, phaåm tröôùc löôïng, tình tröôùc lyù... laø theo yù naâng ñôõ beân yeáu.
Trong troáng ta thaáy ngöôøi ñieàu khieån cuoäc ca vuõ laø ñaøn baø, vì baø ñaïi dieän cho tình. Baø ñaùnh coàng, moãi beân 7 caùi laø (leänh oâng thua to, vì chæ coù 4 caùi troáng cho 4 oâng, 4 caùi troáng ñaùnh theo kieåu giaõ gaïo chaøy ñöùng).
Soá 14 cuõng laø soá cuûa tam giaùc goác chæ 2 tuaàn traêng 7 ngaøy: 2x7=14. Maët traêng beân taû, beân aâm (theo Vieät laø beân cao), maët trôøi beân höõu, beân döông (saéc traéng). Trong maët troáng, maët trôøi ôû trung cung, 14 tam giaùc goác chung quanh bao haøm yù maët traêng ñoái vôùi maët trôøi, yù naøy cuõng ñöôïc laëp laïi trong Dòch keùp bôûi Nhaät vaø Nguyeät (nguyeät bieán theá). Nhaät nguyeät thay cho cha meï, hay caøn khoân coù theå tieàm aån trong voøng 3: moät beân 8 chim coäng vôùi 6 chim beân kia laø 14, coù theå chæ 2 tuaàn traêng. Coøn maët trôøi laø moãi beân coù 5 caëp nai chaø (cuøng loaïi cung muøi chæ caû höôu, nai, deâ) coù theå chæ ngaøy truøng döông (teát moàng 5 thaùng 5) vaø cuõng coù theå chæ ngaøy gioã toå moàng 10 thaùng 3, cuõng goïi laø ngaøy tieân thaùng roàng. Thaùng roàng laø thaùng 3 (thìn: roàng) aån trong tam giaùc goác (soá 3) hoaëc trong maët trôøi vôùi 2 nöõa voøng ngoaøi (voøng 2).
Caùc voøng vuõ tieán theo höôùng maët traêng, tay chieàu ngöôïc kim ñoàng hoà. Cuõng nhö ñaët aâm tröôùc döông, vôï tröôùc choàng, ñaåy oâng xuoáng tang troáng (50 con theo cha xuoáng bieån).
Trong thöïc teá taû nhaäm laø phuø yeåu: naâng ñôõ beân yeáu hôn cho noù ñuû söùc ñaëng giöõ theá quaân bình. Do ñoù ñeà cao daân hôn quaân: "daân vi quí, quaân vi khinh". Nhaø tröôùc nöôùc, ta noùi nhaø nöôùc, vì nhaø beù hôn nöôùc; vaên tröôùc voõ, vì vaên yeáu hôn voõ... Toùm laïi, caùi gì yeáu ñaët leân treân, khoâng vì hôn hay keùm noäi taïi, maø vì caàn söï naâng ñôõ cuûa con ngöôøi ñeå deã ñaït bình quaân caân ñoái. Chính trong yù ñoù ta noùi "troïng nghóa khinh taøi". Vì taøi vaät coù ñuû söùc loâi keùo loøng ngöôøi hôn nghóa, neáu laïi ñöôïc nhaán maïnh hôn kieåu duy vaät: laáy kinh teá chæ huy vaên hoùa thì seõ laøm maát tình, heát nghóa. Theá laø ñi ñeán nghieâng leäch, maø ñaõ nghieâng leäch thì maát ñaïo maø roài taøi vaät cuõng kieám chaúng ra. Taøi vaät trong caùc nöôùc coäng saûn luoân luoân thieáu huït laø vì thieáu oùc "taû nhaäm": thieân veà cuûa caûi maø boû beâ tình ngöôøi (tình nhaø, tình nöôùc) theá laø beänh hoaïn ngay trong ñòa haït kinh teá.
Ñoù laø ñaïi cöông veà Troáng Ñoàng. Nhöng treân ñaây môùi laø caùi nhìn bao quaùt ôû treân boä soá 2, coøn soá 3 vaø 5 chöa kòp ñi vaøo maø ñoù môùi laø nhöõng baøi hoïc saâu xa veà neàn nhaân chuû taâm linh maø boä soá 2 chöa noùi leân ñöôïc. Vì vaäy maø tuy caùc khoa hoïc taân tieán ñaõ khaùm phaù ra soá 2 cuõng vaãn coøn caàn ñeán Kinh Dòch vaø Troáng Ñoàng, ñeå ñöôïc hoïc theâm nhieàu baøi khaùc veà nhieàu trong 5 quyeån thuoäc boä Nguõ Kinh Khaûi Trieát (Vieät Huøng, Kinh Huøng, Pho Töôïng, Xöù Ñieäp, Vaên Lang). Caàu öôùc mai ngaøy moãi gia ñình Vieät Nam saém boä "Nguõ Kinh Khaûi Trieát" vaø moät tranh Troáng Ñoàng treo trong nhaø ñeå laøm phuø hieäu cuûa nöôùc Vieät ngaøn naêm vaên hieán. Chính trong yù ñoù maø hoï An Vieät ra ñôøi nhaèm qui tuï nhöõng taâm hoàn yeâu vaên hoùa Vieät cuøng nhau nghieân cöùu, hoïc hoûi truyeàn baù neàn minh trieát ôn ích noï.
Hoûi: Taïi sao ta ñang tieán vaøo ñôøi vaên minh toái taân maø laïi ñi noùi chuyeän Troáng Ñoàng xöa?
Thöa: Vì Troáng Ñoàng taøng chöùa nhöõng chaân lyù sieâu thôøi gian. Ñaõ sieâu thôøi gian thì voâ coå kim, vì ñoù laø nhöõng nguyeân lyù caên baûn neân noù thaät maõi maõi vaø ñaõ xuaát hieän ngay töø ñaàu, maø caùi gì ñaõ xuaát hieän ngay töø thôøi sô nguyeân thì cuõng coøn thaät moïi nôi, moïi ñôøi, nhö chöùng côù laø caùc khoa hoïc toái taân ñeàu ñaõ nhaän ra höôùng tieán môùi naøy, noù gioáng vôùi Kinh Dòch maø Troáng Ñoàng vaø Kinh Dòch cuõng moät cô caáu, neân noùi veà trieát lyù Troáng Ñoàng laø noùi veà nhöõng chuyeän toái taân hôn heát.
Hoûi: Caùi môùi trong Troáng Ñoàng laø gì?
Thöa: Ñoù laø söï tieán hoùa ngöôïc vôùi trieát hoïc cuõ laø coá ñònh, coá ñònh caên cöù treân soá 1, coøn tieán hoùa caên cöù treân soá 2, noùi theo Nho laø aâm döông hay chaün leõ, trong ngoaøi, treân döôùi, bao giôø cuõng ñi ñoâi. An Vieät goïi ñoù laø neùt song truøng cô baûn, trieát hoïc nay goïi laø "chu tri" töùc caùi bieát troøn ñaây goàm caû beân coù beân khoâng, beân taâm beân vaät, tieáng Myõ laø Holism hoaëc Holistic knowledge. Chính vì khoa hoïc taân tieán môùi khaùm phaù ra soá 2, coøn thieáu soá 3 nhaân chuû, vaø soá 5 taâm linh, maø 2 soá ñoù coù ñaày trong Kinh Dòch vaø Troáng Ñoàng, vì theá hoïc veà Troáng Ñoàng khoâng nhöõng hôïp thôøi maø coøn caàn thieát.
Hoûi: Ngöôøi ta baûo meï tieân leân nuùi, cha roàng xuoáng bieån laø chia reõ vaø truyeàn thoùi chia reõ cho con chaùu, neân Vieät Nam nay ñaày chia reõ. Coù phaûi vaäy chaêng?
Thöa: Noùi vaäy laø khoâng hieåu khoa hoïc huyeàn söû: huyeàn söû noùi veà nguyeân lyù aâm döông, trôøi ñaát neân caàn coù söï phaân cöïc ñeå bieåu loä löôõng hôïp tính töùc hai maø moät: hai laø non nöôùc, beân leân non cao choùt voùt, beân xuoáng nöôùc saâu thaúm maø vaãn gaëp nhau thì toû ra vaãn hôïp moät, nhöng moät maø hai thì môùi coù moái "Töông Quan" neàn taûng ñöôïc bieåu thò baèng "Caùnh Ñoàng Töông" vaø baèng nhieàu hình cuûa Hoøa vaø Hôïp ñaõ nhaéc ñeán trong baøi. Neáu thöïc coù söï chia reõ treân caáp nguyeân lyù vaø haäu quaû phaûi laø duy aâm hay duy döông, duy taâm hay duy vaät... Ñaây khoâng heà coù chuyeän ñoù, coøn chia reõ trong söû Vieät thì chæ laø chia reõ thöôøng nghieäm töùc do quyeàn lôïi, hoaëc do keû thoáng trò duøng loái chia reõ maø trò... khoâng ñoäng gì ñeán nguyeân lyù heát.
Hoûi: YÙ chính baøi naøy laø gì?
Thöa: Laø hai maø moät: chaün leõ, aâm döông laø hai, nhöng hai maø moät. Neáu xem baèng maét traàn thì chæ thaáy coù hai, roài choïn moät boû moät. Coøn xem baèng maét taâm linh thì thaáy hai maø moät. Treân hoaøn vuõ haàu nhö khoâng coù nöôùc naøo coù vaät bieåu ñi ñoâi: tieân roàng nhö Vieät, neân ñoù laø neùt ñaëc tröng quí voâ bieân, vì ñoù laø neàn taûng sieâu hình cho caùc cuoäc hoøa giaûi, caùc cuoäc thoáng nhaát. Thieáu noù thì vaên hoùa seõ ñi vaøo moät chieàu, moät duy naøo ñoù (duy taâm hay duy vaät), maø duy naøo cuõng laø caên reã saâu xa cho söï chia reõ traàm troïng. Theá giôùi ngaøy nay chia reõ ra beân töï do, beân coäng saûn thì nguyeân uûy saâu xa laø taïi beänh duy: duy vaät bieän chöùng.