8. Nguoàn Goác Vaên Hoùa Vieät
Theo Chöõ Nho Vaø Ñaïo Nho
by Rev. Kim Ñònh, Vietnamese Philosopher
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Chöõ Nho ta thaáy ngaøy nay môùi coù töø ñôøi Taàn (theá kyû thöù ba tröôùc Coâng Nguyeân) vaø goïi laø chöõ leä. Ñoù laø thöù chöõ cuoái cuøng do Taàn Thuûy Hoaøng thoáng nhaát nöôùc Taøu thì cuõng thoáng nhaát chöõ Nho luoân.
Coøn tröôùc nhaø Taàn thì coù raát nhieàu kieåu vieát, nhöng noåi hôn caû laø chöõ con quaêng cuõng goïi laø khoa ñaàu vaø tröôùc nöõa coù chöõ chaân chim (ñieåu tích töï). Hai thöù chöõ naøy laø cuûa Vieät toäc, lieân heä ngaàm vôùi hai vaät bieåu tieân roàng cuûa ta. Tieân laø chim neân chöõ goïi laø chaân chim; coøn roàng laø xaø long, giao long maø long laø vua loaøi boø saùt, vì theá khi töôïng hình thì ra nhö con noøng noïc goïi laø quaêng. Hai thöù chöõ naøy coù laâu ñôøi tröôùc maõi töï Hoàng Baøng. Veà sau Hoaøng Ñeá thoáng nhaát vaên töï baét duøng coù chöõ leä neân chöõ chaân chim vaø con quaêng tieâu traàm. Ñaáy laø veà chöõ Nho.
Coøn Ñaïo Nho ñöôïc ghi trong Töù Thö vaø nguõ Kinh. Töù Thö laø boán saùch Ñaïi Hoïc, Trung Dung, Luaän Ngöõ, Maïnh Töû. Nguõ Kinh laø Thi, Thö, Leã, Dòch, Xuaân Thu. Nguõ Kinh coù töø ñôøi nhaø Chu quaõng töï taùm ñeán naêm theá kyû tröôùc, coøn tröôùc nöõa laø thôøi hình thaønh Nho chöa coù saùch roõ raøng nhö theá, maø phaàn nhieàu Nho ñöôïc goùi gheùm trong nhöõng ñieån vaên chöông vaên hoùa nhö Kinh Dòch, Troáng Ñoàng, Laïc Thö v.v... Taát caû nhöõng ñieån chöông naøy ñeàu phaùt trieån töø nguõ haønh, maø nguõ haønh thaønh bôûi hai boä soá 2-3, noâm na goïi laø vaøi ba, coøn Kinh Dòch goïi laø "tham löôõng" hay laø 3-2. "Tham löôõng" laø noùi taét caâu saùch "Tham thieân löôõng ñòa nhi yû soá" nghóa laø ba trôøi hai ñaát laø con soá neàn taûng, con soá caàn phaûi töïa (yû laø töïa). Noùi theá coù nghóa laø heã ai hieåu ñöôïc yù nghóa hai boä soá ñoù laø hieåu ñöôïc Ñaïo goàm coù Ñaïo Ñaát (soá 2), Ñaïo Trôøi (soá 3). Caû hai chaäp laïi thaønh soá 5 chæ Ñaïo Ngöôøi, cho neân noùi ngöôøi laø ñaàu moái cuûa nguõ haønh (nhaân giaû nguõ haønh chi ñoan daõ). Ñaïo Ngöôøi phaùt xuaát töø nguõ haønh. Vì vaäy nguõ haønh cuõng coù nghóa laø Ñaïo.
Khi ñaõ qui keát Ñaïo Nho vaøo vaøi con soá nhö vaäy roài thì vieäc ñi tìm nguoàn goác cuûa Ñaïo Nho trôû neân dung dò hôn nhieàu: ta chæ vieäc theo chaân khaûo coå vaø coå tuïc hoïc maø tìm thì seõ ra tung tích. Vaäy hai khoa ñoù ñeàu tìm ra soá 2, 3, 5 ôû mieàn Vieät toäc töø soâng Hoaøi, Sôn Ñoâng chaïy xuoáng ñeán caùc ñaûo Thaùi Bình Döông nhö soá 2 thaáy ôû Baéc Sôn trong neùt song truøng, soá 3 thaáy ñaày ôû di chæ Phuøng Nguyeân (tænh Vónh Phuù, Baéc Vieät) vaø trong caùc huyeàn thoaïi nhö saùch öôùc gaäy thaàn. Saùch öôùc thaønh bôûi ba trang maø thaàn Taûn Vieân ñoïc coù hai trang hoûa vaø moäc. Haønh hoûa soá 2, moäc soá 3 töùc vaên hoùa Vieät goàm hai soá 2-3 hay vaøi ba, hoaëc Ñoâng Nam. Vì Ñoâng soá 3, Nam soá 2.
Caùc soá ñaõ vaäy maø nhöõng theå cheá lôùn trong Nho cuõng tìm thaáy nôi Vieät tröôùc ñaäm neùt hôn. Thí duï:
Leã gia tieân laø ñaïo thôø oâng baø.Leã gia quan do leã Thaønh Ñònh.
Tinh thaàn gia toäc beân ta cuõng ñaäm neùt hôn nhö ñöôïc bieåu thò baèng caùi boïc traêm tröùng Meï AÂu.
Caâu trôøi troøn Ñaát vuoâng laø do baùnh daøy baùnh chöng v.v... Coøn coù theå keå ra raát nhieàu, nhöng trong baøi vaén taét naøy taïm ngöng ôû ñaây.
Coù löu truyeàn keå raèng, vaøo ñôøi Ñöôøng, nöôùc Vieät Thöôøng bieáu vua Nghieâu ruøa thaàn, treân mu coù chöõ con quaêng ghi vieäc töø khai thieân laäp ñòa veà sau. Ñeá Nghieâu ra leänh ghi cheùp laïi vaø goïi laø "qui lòch". Qui lòch hay Qui thö cuõng goïi laø Laïc Thö, töùc laø saùch cuûa Laïc daân thaønh bôûi 9 boä soá, nhöng 9 cuõng qui vaøo laø soá 2 ñaát vaø 3 trôøi, trong truyeän noùi boùng laø ghi truyeän töï khai thieân laäp ñòa... Söï thöïc ñoù laø ñaïo trôøi, ñaïo ngöôøi, ñaïo ñaát. Lyù do neàn taûng taïi sao tìm hieåu veà nguoàn goác vaên hoùa Vieät maø phaûi nghieân cöùu veà boä soá vaøi ba tham löôõng vôùi caùc phoù saûn cuûa noù laø AÂm Döông, Tam Taøi, Nguõ Haønh, Hoàng Phaïm, Cöûu Truø, Laïc Thö saùch öôùc. Vì taát caû ñeàu do Vieät toäc chính, veà sau Taøu coù leõ theâm vaøo ñöôïc chuùt ít baèng söï toâ chuoát trang hoaøng beà ngoaøi maø thoâi, chöù caùi noõn thì ñaõ coù saün roài.
Toùm laïi caû Chöõ Nho laãn Ñaïo Nho ñeàu do Vieät toäc tröôùc roài ngöôøi Taøu coâng thöùc hoùa sau, nghóa laø trau chuoát ñaët thaønh nhöõng caâu vaên goïn. Vì theá Nho laø cuûa chung Taøu Vieät, toâi goïi laø Vieät Nho.
Vieät saùng taïo ra goïi laø thôøi vaên hoùa. Taøu ñöa vaøo saùch vôû goïi laø thôøi vaên minh. Ñoù laø nhöõng ñieàu ñaõ ñöôïc chöùng minh baèng khaûo coå vaø coå tuïc hoïc, nghóa laø raát khoa hoïc khoâng theå choái caõi. Vì theá khuynh höôùng ruoàng boû Nho, laáy leõ laø cuûa Taøu chæ laø maéc baãy thöïc daân muoán nhoå mình ra khoûi goác Vieät cho deã ñoàng hoùa, chöù thöïc teá choái Nho töùc laø choái Vieät, vì Nho laø 2-3 maø 2 laø tieân roàng, coøn 3 laø Ñaïo Ba hay Ñaïo cuûa cha oâng. Trong Höng Vieät 3, chuùng ta seõ baøn veà hai con soá naøy vôùi caùc huyeàn thoaïi lieân heä nhö ñöôïc ghi trong Troáng Ñoàng. Chæ caàn keát raèng muoán boû Nho laáy côù laø cuûa ngöôøi Taøu thì cuõng nhö laáy côù roàng laø cuûa Taøu maø ruoàng boû tieân roàng cuûa mình maø queân ñi raèng Taøu ñaõ möôïn roàng cuûa Vieät thay theá cho baïch hoå laø vaät bieåu tröôùc heát cuûa hoï.
Ñaøng khaùc vì caùc laâu ñaøi vaên hoùa ta ñeàu laø "kinh voâ töï", sau Taøu cho vaøo kinh saùch thaønh höõu töï. Vì theá naøy muoán nghieân cöùu veà nguoàn goác vaên hoùa Vieät thì phaûi duøng caû saùch Nho cuõng nhö phaûi nghieân cöùu veà nöôùc Taøu, cuõng nhö veà söï sinh thaønh ra nöôùc Taøu, vì nöôùc Taøu sinh ra vaø lôùn leân treân löng nöôùc Vieät. Nöôùc Vieát ví nhö khoùm tre to lôùn, nöôùc Taøu khôûi thuûy ví nhö ñoït maêng, nhôø hoaøn caûnh thuaän lôïi maêng moïc maïnh phaùt trieån traøn ngaäp laät ngöôïc theá côø, bieán Vieät chuû thaønh ra Vieät khaùch.