Caên Baûn Trieát Lyù Trong Vaên Hoùa Vieät Nam
by Rev. Kim Ñònh, Vietnamese Philosopher
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
7. Lôøi Baït
Taäp naøy leõ ra coù chöông thöù 7 "Töø Vaên Mieáu tôùi Vaên Hieán" vaø moät ñoaïn keát, nhöng khi taùc giaû khôûi vieát tôùi chöông baûy tì bò ñau, y só caám vieát trong voøng giaêm thaùng, vì theá khoâng coù chöông baûy vaø ñoaïn keát. Vaäy xin nhôø ñoäc giaû keát hoä, vaø xin heïn vôùi ñoäc giaû trong moät hai quyeån khaùc cuøng loaïi noùi veà Vieät Nam chaúng haïn: "Hieán chöông Giaùo duïc" hay laø "Loa thaønh ñoà thuyeát"... Nhöõng saùch naøy nhaèm moùc noái vôùi boä nguõ luaän (1. Nhaân Baûn; 2. Chöõ Thôøi; 3. Taâm Tö; 4. Nhaân Luaân; 5. Sinh Hoùa) vaø maáy taäp daãn vaøo nhö Cöûa Khoång hay laø Nho Giaùo Nguyeân Thuûy. Trieát Lyù Giaùo Duïc. Nhöõng dò bieät giöõa hai neàn trieát lyù Ñoâng Taây, Ñònh Höôùng Vaên Hoïc nhaèm ñöa trieát Ñoâng vaøo nhöõng chaân trôøi môùi cuûa xaõ hoäi hoïc, nhaân chuûng hoïc, phaân taâm vaø uyeân taâm (poychologie des profondeurs) v.v...
Taát caû nhöõng quyeån daãn vaøo cuõng nhö boä nguõ luaän ñeàu höôùng ñeán nhaân loaïi ñang ñi leân nghóa laø xoùa boû daàn moïi phaân ranh veà quoác gia, toân giaùo, chuûng toäc... vì theá maø töø nhöõng quyeån noùi veà Vieät Nam, cho tôùi trieát lyù Ñoâng phöông (trong nguõ luaän) chæ coù moät hai giôùi moác nhaäp nhaèng thaåm thaáu. Chuùng ta ñang böôùc vaøo giai ñoaïn ñaïi ñoàng, moät neàn trieát lyù muoán hieäu nghieäm phaûi daãn ñaàu trong vieäc xoùa boû bôø coõi. Moät soá neùt ñaëc tröng ñöa ra chæ laø ñieåm töïa thieát yeáu ôû khôûi ñieåm vaø seõ trôû neân lu môø ôû ñieåm tôùi.
Maáy lôøi treân ñaây laø thöû phaùc hoïa moät ñöôøng höôùng laøm vieäc ñeå ñoäc giaû naøo thaáy ñoàng haønh töông öùng thì deã theo doõi nhöng vì lyù do söùc khoûe vaø thôøi giôø neân taùc giaû khoâng daùm chaéc coù hieän thöïc ñöôïc hay chaêng.
Trong khi chôø ñôïi, neáu baïn naøo thaáy ñoàng khí töông caàu xin nghieàn ngaãm nhöõng quyeån ñaõ ra: Cöûa Khoång, Trieát Lyù Giaùo Duïc, Nhaân Baûn, Chöõ Thôøi, (phaûi ñoïc song song vôùi) Vuõ Truï Nhaân Linh. Caên Baûn Trieát Lyù Trong Vaên Hoùa Vieät Nam, quyeàn sau cuøng naøy deã nhaát, taùc giaû ñaõ phaûi vieát tröôùc kyø heïn ñeå buø vaøo quyeån Chöõ Thôøi laø quyeån khoù nhaát trong boä. Cuõng nhö maáy quyeån ñaàu cuõng khoâng phaûi laø deã, vì coøn ñang noùi lyù thuyeát vaø nguyeân taéc chung, coøn phöông phaùp aùp duïng cuï theå daønh cho caùc quyeån sau neân seõ coù phaàn deã hôn.
Vì taùc giaû khoâng nhaèm ñaïi chuùng, bôûi ñaõ quaù nhieàu saùch baùo nhaèm ñieàu ñoù, maø neáu taát caû saùch baùo trong moät nöôùc ñeàu nhaèm ñaïi chuùng thì vaên hoùa nöôùc ñoù seõ maõi maõi taø taø. Kinh nghieäm caùc nhaø ñaïi giaùo duïc cho bieát caùi gì deã hieåu vaø deã hoïc thì cuõng deã queân vaø ngöôøi ñoïc vaãn maõi soáng trong caûnh taûn maùc maâu thuaãn. Ngöôïc laïi caùi gì khoù hieåu khoù hoïc thì seõ nhôù laâu vaø daàn daàn ngaám vaøo tieàm thöùc ñem laïi cho ngöôøi ñoïc moät höôùng soáng coù chuaån ñích coù tö caùch vöõng maïnh. Caùi beänh thoâng thöôøng hieän ñang lan traøn khaép theá giôùi ngaøy nay laø beänh quay cuoàng; bôûi vì ai cuõng chæ nghó ñeán phoå bieán, nhöng phoå bieán caùi chi? Neáu toaøn moät loaïi ñai khaùi thì tieán caùi ñi ñaâu?
Khoa hoïc tieán khoâng phaûi laø ñaùnh ñoáng laïi nhöõng caùi thöôøng xuyeân khaùi quaùt, nhöng laø tìm ra moät caùi gì môùi, maø cho ñöôïc tìm ra caùi môùi phaûi khoù khaên caû phía ngöôøi vieát cuõng nhö phía ngöôøi ñoïc. Vì theá trong moät nöôùc phaûi coù ngöôøi lo cho ñaïi chuùng maø cuõng phaûi coù ngöôøi lo tìm kieám.
Vì lyù do ñoù taùc giaû chæ nhaèm moät soá nhoû goïi laø Vaên hieán nghóa laø nhöõng ngöôøi coù moät taàm hoïc thöùc töông ñoái cao vôùi moät baàu nhieät huyeát haêng noàng ñoái vôùi neàn Vaên hoùa nöôùc nhaø. Khi ñaõ coù ñöôïc moät soá ngöôøi nhö moät cô sôû tinh thaàn khaù kieân coá, thì luùc ñoù coù phoå bieán môùi ôn ích, môùi khoâng phaûi laø löûa rôm, nhöng laø moät caùi gì beàn bæ laâu daøi.
Danh thôm cuûa moät quoác gia laø do ôû maáy ngöôøi aáy chöù khoâng phaûi chæ ôû choã toaøn daân ñeàu bieát ñeán ñoä phoå thoâng.
Vì theá trong khi chôø ñôïi, neáu baïn naøo thaáy hôïp chieàu höôùng xin ñoïc kyõ, suy nghó, ñoïc laïi coù theå 2, 3 laàn (coù moät baïn beân Myõ cho bieát seõ ñoïc 10 laàn! cuõng nhö beân Vieät Nam ñaõ coù ngöôøi ñoïc 10 laàn roài) vaø chuùng toâi ñaõ nhaän ñöôïc vaøi chuïc tang chöùng raát haøo höùng. Hi voïng soá ñoù seõ taêng daàn ñeå moät ngaøy gaàn ñaây chuùng ta coù ñuû ngöôøi kieán taïo moät chuû thuyeát cho quoác gia haàu laáp caùi loã troáng veà tinh thaàn ñaõ xuaát hieän töø "baêm nhaêm vaên ñieám" trôû laïi ñaây (giai ñoaïn laïi caêng thaúng ra thöù gì töø quaõng 1930 xuyùt xoaùt). Goïi theá khoâng phaûi vì chuùng ta thaâu thaäp quaù nhieàu vaên hoùa nöôùc ngoaøi. Veà maët naøy so vôùi Nhaät Baûn thì nöôùc ta thaâu thaùi chöa bieát coù ñöôïc baèng 1 phaàn 10 cuûa hoï chaêng, theá maø khoâng theå goïi vaên hoùa Nhaät laø lai caêng, vì hoï coù hoàn, coù cô sôû tinh thaàn cuûa hoï, neân caøng thaâu thaùi caøng trôû neân phong phuù, coøn nöôùc mình vì thieáu cô sôû tinh thaàn, neân thaâu thaäp daãu ít cuõng phaûi goïi laø lai caêng: trí thöùc vaãn lô mô, nhieàu ngöôøi truyeàn baù tö töôûng Coäng saûn maø neáu ta baûo hoï laø Coäng saûn thì thaät laø oan vì hoï laøm hoaøn toaøn voâ yù thöùc, maø voâ yù thöùc laø taïi nöôùc thieáu cô sôû taâm linh. Cho neân vieäc khoâi phuïc laïi hoàn nöôùc laø cöùu quoác, kieán quoác vaø ñoù laø con ñöôøng chuùng ta coøn phaûi laøm vieäc nhieàu laém môùi ñuû buø laïi ba boán chuïc naêm coø vaát coø vô vöøa qua.
Vaø neáu bao laâu chuùng ta chöa kieán taïo noåi ñöôïc moät chuû ñaïo cho nöôùc nhaø thì xin ít noùi tôùi Vaên Hieán chi bang hoaëc "Vieät Nam coù boán ngaøn naêm Vaên Hieán" keûo tuûi hoå cho vong linh cuûa muoân theá heä Tieân Toå.
Saigoøn ngaøy 25/03/1967
Rev. Löông Kim Ñònh