6. Töø Vaên Toå Tôùi Vaên Mieáu
by Rev. Kim Ñònh, Vietnamese Philosopher
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
h. Ai laø nhöõng keû böïc mình?
Môùi roài trong moät hai tôø nhaät baùo thaáy caâu noùi sau ñaây: "khoâng khoûi ngöôøi ta nghó ñeán khai quaät nhöõng hoïc thuaät coå truyeàn nhöng cuõng laø ngoaïi lai laø Khoång hoïc vaø Phaät hoïc ñeå laøm böïc mình nhöõng ngöôøi theo Thieân Chuùa Giaùo"... Ñoù laø caâu noùi goàm chöùa nhieàu ñieåm caàn phaân bieät.
Tröôùc heát khoâng neân coi Nho giaùo vôùi Phaät giaùo nhö nhau vì Nho giaùo khoâng laø moät toân giaùo nhö ñaõ noùi treân. Do ñoù khoâng coù moät toå chöùc nhö giaùo hoäi vôùi moät soá daân laøm haäu thuaãn neân khoâng laøm cho toân giaùo khaùc coù theå nghi ngôø laø bò lôïi duïng vaø gaây ra söï ghen bì naøy noï caïnh tranh kia khaùc.
Coøn truyeän laøm böïc mình nhöõng ngöôøi theo Thieân Chuùa Giaùo chæ thaät coù moät phaàn nhoû. Chöùng côù laø coù raát nhieàu ngöôøi theo Thieân Chuùa Giaùo vaãn troïng Nho giaùo cho tôùi hieän nay. Coøn tröôùc kia caùc linh muïc, ít ra laø ôû ngoaøi Baéc, ñeàu hoïc chöõ Nho, nhieàu vò raát uyeân thaâm. Vaäy thì coù böïc mình hay khoâng laø bôûi lyù do khaùc, chöù khoâng phaûi heã theo Thieân Chuùa Giaùo laø böïc mình vôùi Nho. Caàn xeùt caùch noùi, coù nhöõng kieåu noùi khoâng caàn phaûi ñöa Nho ra cuõng laøm böïc mình. Laïi cuõng phaûi xeùt xem ngöôøi böïc mình ñoù laø ai. Coù phaûi chæ coù trong Thieân Chuùa Giaùo chaêng? Khoâng caàn quan saùt kyõ ta cuõng thaáy raèng soá lôùn trí thöùc hieän nay khoâng theo Thieân Chuùa Giaùo cuõng böïc mình khi nghe noùi tôùi Nho giaùo, khoâng cöù gì moät soá ngöôøi Thieân Chuùa Giaùo. Cho neân vaán ñeà thöïc ra laø phöùc taïp, chöù khoâng phaûi cöù theo Thieân Chuùa Giaùo laø böïc mình khi nghe noùi tôùi Nho giaùo. Ñöøng ñoå oan cho ngöôøi theo Thieân Chuùa Giaùo. Toâi noùi oan: vì neáu khi xeùt thaáu ñaùo maø thaáy caàn ñöa Nho giaùo ra, nhöng laïi boû vì neå moät soá ngöôøi theo Thieân Chuùa Giaùo thì ñieàu ñoù coù lieân heä ngaàm vôùi lôøi toá caùo "theo Thieân Chuùa Giaùo laø boû cha meï toå tieân...".
Trong caùc vaán ñeà thuoäc daân nöôùc, toå quoác, di saûn thieâng lieâng gioáng noøi phaûi caên cöù tröôùc heát treân lòch söû vaø nhöõng döõ kieän sinh hoaït laâu daøi cuûa ñaát nöôùc, ñeå xaùc ñònh. Hoàn nöôùc kh6ng phaûi laø mieáng vaûi coù theå neå toân giaùo naøy, chieàu theo yù rieâng nhoùm kia ñeå roài maëc yù caét xeùn. Neáu ñöôïc laøm theá thì coù leõ khoâng bao laâu khi con chaùu ngaång maët leân chaøo quoác kyø chæ coøn thaáy coù mieáng gieû raùch, chöù khoâng coøn laø hoàn nhaát trí sieâu tuyeät ñaõ töøng bao phen phaát côø choáng baéc xaâm, môû ñöôøng nam tieán, ñoaøn tuï taâm trí muoân daân con trong nöôùc nhö moät linh hoàn, nhôø ñoù maø nöôùc toàn taïi ñeán ngaøy nay. Caùi hoàn maïnh meõ baát khuaát ñoù, caùi yù chí vaïn naêng kia moät phaàn lôùn do Nho giaùo giöùng taùc phaùt trieån, ñoân haäu. Ngaøy nay vì neå nang moät soá ngöôøi chöa xaùc ñònh noåi thaønh phaàn ñaõ voäi lui veà daân toäc tính theo nghóa heïp giôùi haïn trong maáy truyeän coå tích, moät soá caâu phong dao, tuy quí thaät nhöng ñuû chaêng, vaø nhaát laø boû Nho giaùo thì coù theå caét nghóa heát aùc yù thaâm saâu cuûa nhöõng truyeän ñoù chaêng?
Theá giôùi moãi ngaøy môû roäng thì phaàn tö rieâng caøng caàn phaûi kieân trì ñeå coù khaû naêng trung hoøa vôùi phaàn quoác teá, neáu khoâng seõ bò nuoát troâi. Luùc ñoù daân toäc hoïc seõ doác ra moân coå hoïc (folklore) naèm goïn trong vai troø trang söùc, laâu loâi ra laøm "vaên ngheä" ñeå mua vui. Daân toäc tính coù theå sa ñoïa ñeán theá ñoù khi chuùng ta haïn noù vaøo thò toäc maø khoâng môû roäng ra tôùi ñaïi gia ñình Vaên Hoùa. Caùi luaät neàn moùng cuûa khoâng thôøi gian laø theá naøy: baát cöù caùi gì tö rieâng (daân toäc) cuõng quan troïng ngang vôùi caùi chung (quoác teá). Ñoù laø luaät khoâng theå boû qua maø khoâng phaûi traû giaù ñaét. Theá maø nhieàu ngöôøi ñang laêm le thaûi boû ñeå khoûi laøm böïc mình nhoùm naøy noï kia khaùc. Neáu theá thì ra chính trò mò daân maát roài. Chính trò mò daân vì khoâng daùm laøm böïc mình moät soá ngöôøi, cuoái cuøng laøm cho toaøn quoác phaûi böïc mình. Vaên hoùa laïi theo loái ñoù thì coøn chi laø söù maïng Vaên hoùa. Vaên hoùa chaân thöïc khoâng ñöôïc neå nang. Coù nhöõng mình caàn phaûi laøm cho böïc: nhöõng mình baät reã, nhöõng mình voïng ngoaïi, nhöõng mình chaïy theo löu tuïc... Vaên hoùa chaân thöïc phaûi ñuû can ñaûm laøm böïc mình. Coù theá môùi khoûi theo chuùng kieåu ñaøn cöøu. Coù theá môùi ñem laïi söï traùng kieän cho nhöõng mình ñaày beänh hoaïn kia. Neáu xeùt ra laø nhieäm vuï phaûi laøm böïc mình thì ñöøng ngaàn ngaïi: coù sôï môùi suøng, khoâng cay ñaâu coù nghieän?
Ñöøng ñaët quaù nhieàu hy voïng vaøo hoäi hoïp, trao ñoåi thí duï laäp ra moät uûy ban giao cho traùch nhieäm phaûi kieán taïo laáy moät chuû thuyeát chæ ñaïo.
Söï vieäc ñaâu coù deã nhö theá. Thaâu toùm, hoäi hoïp chæ laø böôùc ñaàu. Trieát lyù khoâng theå laøm baèng hoäi hoïp hay baèng chæ thò, hoaëc toùm löôïc ñaïi khaùi caùi hoïc thuyeát. Neáu laøm theá maø ñöôïc thì theá giôùi coù chæ ñaïo töø laâu roài. Sôû dó phaûi nghi ngôø nhö vaäy vì Taây aâu maëc duø ñuû ñieàu kieän: saùch vôû traøn ngaäp, söùc khoûe doài daøo, coù raát nhieàu ngöôøi chuyeân moân v.v... maø töø laâu vaãn chöa thaønh coâng kieán taïo noåi moät chuû ñaïo. Nhöõng ngöôøi giaàu oùc saùng taïo nhö caùc trieát gia Taây aâu maø cuoái cuøng phaûi coâng nhaän nhö moät chaân lyù toái quan troïng laø phaûi trôû laïi vôùi Truyeàn Thoáng, thì ñuû bieát ñoù khoâng phaûi chæ laø moät caâu vaên vieát leân ñeå ñoïc cho vui tai, nhöng laø moät caùi gì lieân heä tôùi vaän meänh cuûa neàn vaên minh hieän ñaïi. Bao laâu chöa nhaän thöùc ta söï thaát baïi cuûa Taây aâu veà phöông dieän naøy, maø coøn cöù coá tình coi hoï nhö göông maãu hoaøn bò trong moïi phöông dieän, thì baáy laâu chöa troâng laøm ñöôïc troø troáng gì cho ra hoàn. Sôû dó AÂu chaâu coù dö caùc ñieàu kieän maø vaãn thaát baïi chæ vì chöa giaûi quyeát xong vaán ñeà linh ngöõ linh töï vaø kinh ñieån. Thieáu maáy khoaûn ñoù laøm sao xaây ñöôïc daân toäc tính beàn bæ. Chuùng toâi seõ trôû laïi vaán ñeà caùch caën keõ trong quyeån "Hieán chöông giaùo duïc" seõ noùi ñeán nhöõng ñieàu kieän caên baûn phaûi hoaøn taát ñeå moät nhoùm ngöôøi trôû thaønh daân toäc coù hoàn nöôùc linh ñoäng. ÔÛ ñaây chæ nhaéc qua ñeán chuyeän muoán boû moät soá di saûn maø ñoøi thieát laäp chuû ñaïo laø truyeän raát dieäu vôïi.
Coù moät caùch laøm khaùc laø boû caùi beà ngoaøi Nho giaùo baèng duøng teân môùi ñaët leân tinh thaàn cuõ ñeå laøm hoàn daân toäc caáu keát caùc chuû thuyeát töông lai, nhöng veà ñaøng giaùo hoùa ñaõ ñeå maát moät heä thoáng coâng thöùc, ñònh ñeà, nguyeân lyù heát söùc goïn, bieåu hieäu baèng linh ngöõ linh töï ñaày aâm vang saâu roäng, ñöa laïi cho chuû thuyeát caùi gì vöøa kieân coá (consistant) vöøa coù söùc thaáu nhaäp raát saâu xa vaøo tieàm thöùc, chöa keå tôùi khaû naêng ñi saâu vaøo ñaïo lyù maø khoâng vaáp vaøo nhöõng maâu thuaãn traàm troïng. Cho neân boû chöõ Nho ñi thì chuû thuyeát seõ kieán taïo kia lieàu mình trôû thaønh caùi gì troâi noåi (flottant), phaäp phoàng, hoaëc cöùng ñô nhö kim khí, laøm sao coù ñöôïc khaû naêng thaåm thaáu taän xöông tuûy. Maø trình ñoä yù thöùc ñöôïc nhaân chuû tính (laø caùi hoàn cuûa chuû ñaïo chaân thaät) seõ cao thaáp tuøy theo möùc ñoä cao caáp cuûa söï thaám nhaäp naøy, aáy laø chöa keå ñeán vieäc truyeàn baù ra ngoaïi quoác, neáu khoâng coù moät heä thoáng phaïm truø ñaëc tröng coù tính caùch uy nghi dính lieàn vôùi nhöõng caùi gì ñaõ coù laâu töø maáy ngaøn naêm, seõ deã trôû thaønh caùi gì môø nhaït.
Noùi toùm laïi thì khi laáy quaù nhieàu yeáu toá quoác teá vaøo toång hôïp noù seõ hieáp ñaùp moät vaøi yeáu toá moûng mang cuûa daân toäc ñeå trôû thaønh moät trong töøng traêm trieát thuyeát hieän ñang ñöôïc thöû thaùch: taát caû ñeàu khoâng coù saéc thaùi, khoâng linh thieâng, khoâng aên reã saâu vaøo daân toäc vaø nhaân baûn thì roài cuõng chæ laø moät trong traêm ngaøn caùi gì ñeå thoûa maõn oùc toø moø vaäy thoâi. Daàu sao cuõng khoâng neân quyeát ñoaùn tieân thieân raèng heã khai quaät nhöõng caùi gì ñeå thoûa maõn oùc toø moø vaäy thoâi. Daàu sao cuõng khoâng neân quyeát ñoaùn tieân thieân raèng heã khai quaät nhöõng caùi coå xöa laø coå huû cuõng nhö ñöa caùi môùi vaøo laø ñöôïc vieäc... Töø nay chuùng ta caàn coi thöôøng chuû tröông baûo neân theo cuõ hay theo môùi, nhöng neân thöïc teá xeùt töøng trieát thuyeát ñeà nghò ra, nhö vaäy khoûi tranh luaän suoâng. Vì trong luùc noùi lyù thuyeát thì moãi ngöôøi hieåu moät caùch. Noùi laø chaét loïc tinh thaàn maø moãi ngöôøi nghó ñeán moät ñöôøng loái chaét loïc tinh thaàn khaùc nhau. Cho neân muoán thieát thöïc, moãi ngöôøi ñeà nghò moät ñöôøng loái neân ñöa ngay ra moät heä thoáng trieát lyù laøm chuû ñaïo, vaø chuùng ta seõ caên cöù treân chuû ñaïo ñoù ñeå maø phaùn quyeát, hôn laø nhaän laäp tröôøng treân nhöõng chuû tröông ñaïi khaùi maø khoâng coù cô sôû töông ñoái saâu roäng, ñeå roài lieân mieân tranh luaän hay baøn caõi suoâng. Hoaøn toaøn voâ boå.
Saigoøn ngaøy 25/03/1967
Rev. Löông Kim Ñònh