6. Töø Vaên Toå Tôùi Vaên Mieáu
by Rev. Kim Ñònh, Vietnamese Philosopher
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
b. Daân toäc tính laø gì?
Hình nhö cho tôùi nay chöa ai ñöa ra phöông thöùc naøo ñeå xaùc ñònh daân toäc tính, neân tuy coù ñeà caäp maø vaãn loän xoän.
Phöông thöùc coù nhieàu loaïi thuoäc taâm lyù, vaên hoïc... ôû ñaây vì ñang nhaèm aùp duïng nguyeân taéc chöõ Thôøi, neân chuùng toâi duøng phöông thöùc khoâng thôøi gian. Tröôùc heát chuùng ta baøn veà khoâng gian hay laø boái caûnh vaên hoùa ñeå xaùc ñònh xem theá naøo laø daân toäc tính?
Khoång Töû noùi: "Tính töông caän, taäp töông vieãn". Con ngöôøi ta xeùt veà tính thì nhö nhau, khaùc nhau laø do taäp tuïc. Vaäy daân toäc tính khoâng naèm trong tính baûn nhieân con ngöôøi. Veà ñieåm ñoù, Taây, Taøu, AÁn Ñoä ñaâu cuõng laø ngöôøi, cho neân khoâng neân tìm daân toäc tính phía ñoù. Vì khi noùi ñeán daân toäc tính laø noùi ñeán nhöõng neùt dò bieät ñaëc tröng, noùi ñeán nhöõng caùi gì ñaëc thuø gaây neân do nhöõng ñieàu kieän haïn heïp cuûa caû khoâng gian laãn thôøi gian, nghóa laø do khí haäu, thuûy thoå töøng khu vöïc cuõng nhö do nhöõng kinh nghieäm khaùc nhau ñöôïc tích luõy qua doøng thôøi gian cuûa lòch söû. Noùi cuï theå ñoù laø nhöõng phong tuïc, taäp quaùn, ñöôøng loái giaùo duïc, noäi dung saùch vôû... laø nhöõng caùi nuoâi döôõng tính tình cuõng laø nhöõng yeáu toá gaây neân caùc daáu hieäu ñaëc tröng.
Khi chuùng ta giaû töôûng nhö ñöùng treân ñænh nuùi cao nhìn xuoáng toaøn khoái nhaân loaïi thì ñaâu ñaâu cuõng laø ngöôøi. Ñoù laø tính töông caän. Böôùc hai: taäp töông vieãn: laø nöông theo caùc taäp tuïc dò bieät ñeå phaân ra töøng nhoùm lôùn thì ta thaáy coù nhoùm Taây aâu, AÁn ñoä, Vieãn ñoâng, nhoùm Hoài Hoài, nhoùm Seùmite Caän ñoâng... Ñoù laø nhöõng khoái lôùn, hay laø nhöõng ñaïi gia ñình vaên hoùa nhö nhöõng caønh lôùn phaùt xuaát töø moät goác caây laø nhaân loaïi. Sau ñoù moãi caønh laïi chia ra nhieàu nhaùnh nhö AÂu chaâu chia nhöõng nhaùnh La tinh, nhaùnh Slave, nhaùnh Anglo-saxon, YÙ, Phaùp, Iphanho, Boà ñaøo nha... caønh Vieãn ñoâng cuõng theá chia ra nhieàu nhaùnh nhoû nhö Taøu, Nhaät, Haøn, Maõn, Moâng, Vieät...
Ta thöû phaùc hoïa ra moät baûn ñoà nhö sau ñeå taïm duøng laøm caùch xaùc ñònh daân toäc tính:
Caây daân toäc tính naøy ñöôïc ruùt goïn vaøo ba neàn vaên minh: AÁn ñoä neùt doïc chæ thieân troïng taâm linh, AÂu chaâu neùt ngang chæ thieân trong khoa hoïc thöïc nghieäm. Vieãn ñoâng ôû giöõa coù ngang doïc nhaèm toång hôïp coù AÁn laãn AÂu.
Treân ñaây laø baûn ñoà ruùt goïn ñeå veõ laáy moät ngaønh cuûa Vieãn ñoâng cuõng nhö sau naøy trong luùc ñoái chieáu ta cuõng chæ keå tôùi coù AÂu taây vaø AÁn ñoä. Thöù ñeán laø chæ laáy coù ba chaëng chính laø A chæ nhaân loaïi. Caønh B laø ñaïi gia ñình vaên hoùa hay goïi taét laø khoái, roài ñeán nhaùnh C laø quoác gia. Vì ñaây ñang ôû ñôït ñaïi cöông chæ nhaèm phaùc hoïa maáy neùt lôùn laøm löôïc ñoà, nhöôøng laïi cho nhaø chuyeân moân vieäc ñi vaøo chi tieát (1).
Baây giôø ta hoûi daân toäc tính khôûi töø ñaâu: A, B hay C?
Seõ tuøy khôûi ñieåm maø coù nhieàu loaïi yù kieán. Ñaïi ñeå thì coù ba loaïi yù kieán. Hai yù kieán cöïc ñoan ñoái choïi laø quoác teá Coäng saûn vaø quoác gia thò toäc. Ngöôøi Coäng saûn chuû tröông ñaïi ñoàng quoác teá neân ñoát caùc giai ñoaïn gia ñình, quoác gia ñeå chuù troïng vaøo coù ñoaïn A töùc baûn tính ñoàng nhieân con ngöôøi. YÙ kieán Coäng saûn khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc vì hai chöõ nhaân loaïi chæ laø phaïm truø tröøu töôïng, tuy caàn thieát trong ngoân ngöõ, nhöng trong thöïc taïi khoâng coù noäi dung töùc laø khoâng coù tính ñoàng nhieân con ngöôøi tuyeät ñoái: heã ñaõ coù ngöôøi laø coù trong khoâng gian vaø thôøi gian vôùi caùc ñieàu kieän haïn cheá do ñoù. Cho neân trong thöïc teá chæ coù ngöôøi Nga, ngöôøi Phaùp, ngöôøi Vieät chöù khoâng coù ngöôøi... Do ñoù khi muoán ñaït tôùi ngöôøi thì boù buoäc phaûi laáy daân toäc laøm xuaát phaùt ñieåm. Ñi ngöôïc laïi laø laøm maát noäi dung vaø chæ coøn laø truyeän duy taâm theo nghóa töôûng töôïng moâng lung.
Vì theá caàn phaûi coù quoác gia. Phía quoác gia ñoái khaùng cöïc ñoan choáng laïi vôùi Ñaïi ñoàng Coäng saûn laø quoác gia thò toäc. Ngöôøi quoác gia thò toäc thì chuyeån troïng vaøo ñoaïn C töùc laø nhaùnh ngang vôùi taâm traïng coù maàu boä laïc deã ñi ñeán quoác gia baøi ngoaïi. Veà maët vaên hoùa thì coù thaâu nhaän cuûa quoác teá, nhöng böôùc boãng boû qua ñoaïn B laø ñaïi gia ñình vaên hoùa. Haäu quaû thaâm saâu laø ñaùnh maát ñoaïn B laø caùi caàn thieát ñeå moùc noái vaøo A laø nhaân loaïi, neân nhaân loaïi cuûa ngöôøi quoác gia thò toäc tuy coù noäi dung nhöng ñaõ bò ngheøo naøn hoùa vì ñeå loït raát nhieàu yeáu toá vaên hoùa vaø lòch söû tích luõy laéng xuoáng mieàn voâ thöùc coäng thoâng, cho neân daân toäc cuõng nhö Thoå Thaàn laø nhöõng kho taøng cuûa mieàn voâ thöùc quoác gia maø khi boû qua seõ deã bò rôi vaøo beänh quay cuoàng, hôøi hôït. Hieän nay trí thöùc nöôùc ta ñang loay hoay ôû 2 ñoaïn A vaø C: vì moät ñaøng chuyeân thaâu thaùi cuûa Taây phöông ñöôïc coi nhö quoác teá, moät ñaøng boû qua giai ñoaïn B laø ñaïi gia ñình vaên hoùa, neân chaúng ñöa ra ñöôïc caùi gì ñuû vöõng chaõi laøm chuû ñaïo, vì theá maø loøng ñaày töï ti ñoái vôùi Taây aâu, cuõng nhö bò maëc caûm chính trò ñoái vôùi Taøu, chöa vöôn haún leân ñôït vaên hoùa sieâu quoác gia khieán cho moïi ngaønh vaên hoùa ñeàu beá taéc maø cô sôû tinh thaàn trôû neân suy yeáu nhaát trong caùc nöôùc thuoäc khoái vaên hoùa Vieãn ñoâng.
Ñeå tìm loái thoaùt chuùng ta caàn ñöa ra giaûi ñaùp loaïi ba ñaët troïng taâm ôû B. Laøm nhö theá laø theo ñuùng nguyeân taéc khoâng gian töùc laø laáy ñieåm phaùt khôûi cuûa söï dò bieän khôûi töø khoái B, neân chuù taâm ñeán ñieåm B coi ñoù nhö neùt doïc ñeå moät ñaàu moùc noái vôùi C laø quoác hoàn quoác tuùy ñaàu kia noái vaøo A nhaân loaïi. Nhö theá laø ñöùng ôû thaân caây ñeå khoâng maát goác cuõng khoâng lìa ngoïn. Ñoù cuõng laø luaät thieân nhieân: tröôùc khi toå hôïp thaønh toaøn theå nhaân loaïi, con ngöôøi phaûi toå hôïp vaøo caùc ñoaøn theå trung gian beù nhaát gia ñình roài xuyeân qua aáp xaõ, quaän, tænh, nöôùc, khoái, ñoaïn môùi tôùi nhaân loaïi, neân chuû tröông B laø chuû tröông chaáp nhaän toaøn dieän: khoâng boû qua ñoaïn naøo; vì ñoù laø ñieàu kieän thieát yeáu cho coù noäi dung chaân thöïc vaø phong phuù.
Ngöôøi Nga caám duøng traéc nghieäm laø chaën ñöôøng phaùt trieån nhöõng khaû naêng tö rieâng, nhöõng caù tính ñaëc thuø ñeå chieám troïn veïn taâm trí moãi caù nhaân cho ñaûng: neân con ngöôøi tö rieâng bò vong thaân.
Ngöôøi Myõ toân thôø traéc nghieäm, khuyeán khích söï phaùt rieån taøi naêng ñaëc thuø, caùi ñoù hay cho caù nhaân, nhöng cho nöôùc thì thieáu söï coá keát noäi khôûi, ít ra ôû ñôït trieát lyù.
Chuùng ta ñoùng ñoâ taïi ngaønh B doïc laø coát thaâu lôïi caû hai. Caû nhöõng caùi gì tö rieâng cuûa nöôùc, cuûa daân toäc, boû ñoaïn naøo laø ñaùnh maát noäi dung ñoaïn ñoù, maø maát moät ñoaïn laø gaây thöông toån cho toaøn theå, neân chuùng ta caàn duøng heát ñeå laøm baäc tieán leân Tính ñoàng nhieân con ngöôøi ôû ñôït A. Khoái vaên hoùa Vieãn ñoâng giaàu chaát nhaân baûn seõ giuùp vaøo vieäc naøy raát nhieàu. Theo nguyeân taéc chæ thaûi boû caùi gì heát hôïp thôøi, caùi gì ngaên trôû con ñöôøng tieán boä cuûa chuùng ta maø thoâi.
Trôû leân laø ñaïi ñeå ít yeáu toá caàn thieát ñeå hoaïch ñònh "boái caûnh tinh thaàn" "hoaïch ñònh caùi ñòa dö linh thieâng cuûa daân toäc". Baây giôø chuùng ta thöû tìm caùch xaùc ñònh dung tích cuûa daân toäc tính. Caùi dung tích naøy raát phong phuù roäng lôùn nhö vaên hoùa vaäy, nghóa laø noù bao goàm caû kinh teá, chính trò, vaên hoùa, giaùo duïc, toân giaùo, taäp quaùn, phong tuïc veà yeâu thöông, veà sinh soáng, giao ngoä v.v... nghóa laø taát caû nhöng gì con ngöôøi coù hôn con vaät. Caùi ñoù xaùc ñònh tính ngöôøi. Con vaät khoâng bieát noùi, khoâng bieát ngaâm thô, khoâng toân giaùo, khoâng laøm boä tòch, khoâng coù leã cheo cöôùi, maø loaøi ngöôøi laïi coù baáy nhieâu, thì caùi ñoù ñònh tính con ngöôøi khaùc vôùi tính vaät. Ñem ngöôøi saùnh vôùi vaät ñeå phaân bôø coõi tính ngöôøi khaùc tính vaät. Ñoù laø ñôït A. Daân toäc tính khôûi töø giai ñoaïn B cuûa caùc khoái daân toäc thì thöôøng khoâng coøn laø coù vôùi khoâng, laø caùi gì deã thaáy, nhöng ñi vaøo ñôït teá vi hôn laø coù caùch naøo. Ngöôøi Taây coù noùi, coù vieát, nhöng ñeán theå caùch thì khôûi khaùc nhau: tieáng Taây ña aâm, tieáng Ñoâng ñoäc aâm... Taây vieát töø traùi qua phaûi, Ñoâng vieát töø phaûi qua traùi v.v... Töø nhöõng caùi deã nhaän ñoù ñi ñeán nhöõng caùi khoù thaáy hôn nhö xaõ hoäi Taây aâu baát bình saûn, ít töï do hôn xaõ hoäi Ñoâng phöông (xeùt töø loái theá kyû 18 veà tröôùc).
Nguyeân taéc quan troïng phaûi giöõ ñeå traùnh loän xoän trong vaán ñeà raát mung lung naøy laø caàn giöõ "moân ñaêng hoä ñoái" trong luùc so ño, nghóa laø phaûi ñem caønh so vôùi caønh. Thí duï leã gia tieân laø cuûa chung caønh Ñoâng phöông, roài töôûng nhaàm laø cuûa rieâng Vieät Nam, ñeán luùc khaùm phaù ra beân Taøu cuõng coù, hôn theá nöõa xöa kia ñaâu ñaâu cuõng coù, thì lieàn lung lay tinh thaàn daân toäc, cho laø khoâng coù daân toäc tính, hoaëc khoâng xaùc ñònh. Neáu khoâng coù ñònh taéc hoaëc aùp duïng ñònh taéc khoâng truùng, thì laøm sao xaùc ñònh noåi daân toäc tính. Daân toäc tính coù phaûi laø caùi chi cuï theå thuø luø naèm phôi ra ñoù ñaâu, cho neân môùi caàn nhöõng quan saùt teá vi.
Böôùc thöù hai sau caønh thì ñeán nhaùnh cuõng phaûi giöõ nhö vaäy: ñem Vieät nam so vôùi Taøu laø so saùnh nhaùnh vôùi nhaùnh.
Caàn thieát phaûi so nhaùnh vôùi nhaùnh. Veà ñieåm naøy khoûi noùi thì ai cuõng thaáy söï uyeån chuyeån caàn thieát phaûi coù trong luùc aùp duïng. Chaúng haïn nhö ngay vieäc ñem nöôùc Vieät Nam so vôùi nöôùc Taøu ñaõ khoâng chænh laém, vì nöôùc Taøu thöïc ra laø moät lieân hieäp quoác goàm Moâng, Maõn, Hoài, Kim, Di, Ñòch... Tuy nhieân laáy ñaïi ñeå maø baøn thì luaät so caønh vôùi caønh, so nhaùnh vôùi nhaùnh laø moät ñieàu töông ñoái khaùch quan, cho neân duø coù khoù aùp duïng cuõng caàn phaûi chaáp nhaän nguyeân lyù ñeå coù choã y cöù: khi aùp duïng coù sai thì cuõng coøn coù tieâu chuaån ñeå laàn ra choã sai, taïi sao sai.
Hai chöõ tính danh quen duøng ñi ñoâi: tính chi neùt chung cho caû gia toäc, vì chung neân coù phaàn tröøu töôïng, coøn danh töø chæ nhöõng daáu ñaëc bieät cuûa moãi caù nhaân, neân cuï theå hôn. Vaäy khi ta so Vieãn ñoâng vôùi Taây aâu laø so saùnh tính (khoù nhaän ra hôn) coøn so Taøu Nhaät vôùi ta laø so danh cuï theå hôn phaàn naøo, moät thí duï thoâng thöôøng cuõng laø noâng nghieäp maø ngöôøi Taây gieo haït coøn Vieãn ñoâng thì caáy maï. Beân Taøu thì ñaøn oâng caáy, beân Vieät Nam hay Nhaät Baûn thì ñaøn baø caáy. Taây aâu cöôùi hoûi haàu khoâng caàn trung gian. Ngöôïc laïi beân Vieãn ñoâng thì caàn mai moái. Beân Taøu thöôøng laø baø Mai, beân ta noùi chung laø OÂng Mai (theo Gourou).
Taây aâu khoâng coù xaõ thoân (chæ coù thò xaõ kieåu Hi laïp) Vieãn ñoâng thì coù xaõ thoân. Nay ta ñem xaõ thoân cuûa ta ra so vôùi Taøu, ta seõ thaáy xaõ thoân Vieät Nam giaàu tính chaát daân chuû hôn ôû choã baát cöù ai ñeàu coù theå laøm höông chöùc trong khi beân Taøu thöôøng laø moät hoï nhö Traàn, Nguyeãn, Ñinh.., giöõ ñoäc quyeàn. Ngöôïc laïi xeùt veà ñaøng môû thoâng thoâng vôùi thaønh thò, thì xaõ thoân Taøu laïi hôn ta, vì Taøu chuyeân moân thöông maïi nhieàu neân thaønh phoá lôùn hôn ta. Tuy nhieân ñoù laø noùi veà tröôùc khi chöa coù aûnh höôûng môùi, vì sau ñoù thì ñieåm naøy khoâng coøn ñuùng laém tuy nhieân vaãn phaûi chuù yù vì khi ñi tìm daân toäc tính neân y cöù treân töøng quaõng 2, 3 ngaøn naêm chöù khoâng phaûi treân maáy chuïc naêm.
Ñeán ñaây chuùng ta chaïm tôùi yeáu toá thôøi gian roài. Thôøi gian gaén lieàn vôùi khoâng gian neân caàn giöõ caån thaän töùc laø so coå vôùi coå, so kim vôùi kim. Vì Vieãn ñoâng cuõng nhö toaøn theå nhaân loaïi chaäm tieán chöa ñaït tôùi thôøi taân tieán cô khí neân caùc nhaø so saùnh ñeàu nhaàm laãn ôû ñieåm naøy. Do ñoù haàu heát nhöõng ñieàu goïi laø daân toäc tính cuûa Taây aâu thöïc ra chæ laø nhöõng ñaëc tính cuûa taân thôøi hoùa môùi coù töø moät hai theá kyû (xem laïi baøi Ñieàu chænh moät soá quan nieäm leäch laïc veà Ñoâng Taây). Thí duï caâu noùi Taây öa bình ñaúng, Ñoâng öa giai caáp. Ñoù laø moät ñieàu laàm töôûng trong bieát bao ñieàu laàm töôûng khaùc.
Söï laàm laãn naøy laø taát nhieân: moät laø taïi maëc caûm töï ti ñeø naëng treân taâm thöùc caùc daân ngoaøi AÂu chaâu, hai laø vì söï khaûo cöùu haõy coøn raát hôøi hôït, haàu heát ñoïng laïi ôû ñôït ñaïi khaùi, maø ñaõ ñaïi khaùi thì laø vu vô noùi moø.
Ñeán trieät sau chuùng toâi seõ trôû laïi yeáu toá thôøi gian döôùi khía caïnh Huyeàn Söû ñeå xaùc ñònh theâm. ÔÛ ñaây chæ noùi ñaïi cöông maáy neùt ñeå minh hoïa caùi tieâu chuaån khoâng-thôøi duøng ñeå quy ñònh daân toäc tính, tuy coù phaàn öôùc ñònh nhöng cuõng coøn döïa treân luaät khoâng-thôøi neân coù ñöôïc moät soá tieâu ñieåm khaùch quan ñeå xaùc ñònh nhöõng caùi heát söùc khoù xaùc ñònh.
Caên cöù treân nguyeân taéc ñoù trong khi chuùng ta ñoái chieáu trieát hoïc Vieãn ñoâng vôùi trieát hoïc Taây aâu thì ñaõ laøm vieäc veà daân toäc tính roài, ñoù laø so veà tính (tröøu töôïng), khoûi caàn chôø noùi veà truyeän Traàu Cau, Taám Caùm môùi khaùm phaù daân toäc tính. Ngöôïc laïi neáu khoâng ñaøo saâu ñeán ñôït trieát thì ñoù chæ laø truyeän coå tích, coå tuïc hoïc.
Veà vaán ñeà neân phaùt huy daân toäc tính nhö theá naøo thì phaûi tuøy töøng tröôøng hôïp. Nhöng neáu caàn moät ñònh höôùng thì coù theå noùi heã ñaëc tính naøo hôïp nhaân baûn, giuùp vaøo vieäc khai phoùng con ngöôøi Vieät Nam thì neân duy trì vaø canh taân. Neáu caàn phaûi möôïn yeáu toá ngoaøi thì cöù möôïn baát cöù töø ñaâu, baát cöù thuoäc thôøi ñaïi naøo. Coøn nhöõng ñaëc tính coù theå caûn böôùc tieán thì duø ñaõ coù laâu ñôøi cuõng khoâng neân ngaàn ngaïi thaûi boû.
Ñoù laø ñaïi ñeå maáy neùt lôùn trình baøy sô löôïc moät tieâu chuaån ñeå xaùc ñònh bieân cöông cuõng nhö phaïm vi cuûa daân toäc tính vaø phöông theá ñònh tính caùi noäi dung cuûa noù. Caàn noùi ngay raèng coù cuõng laø Vaên hoùa nhöng khoù hôn hai ñoä: moät laø phaûi ñoái chieáu vôùi vaên hoùa cuûa moät ñaïi gia ñình khaùc, hai laø phaûi coù nhöõng nhaän xeùt teá vi ñeå nhìn ra nhöõng caùi phaân bieät. Thí duï neáu hoïc veà cheá ñoä phaân saûn thí duï thì phaûi bieát caùc loái phaân saûn beân Vieãn ñoâng, vaø caùc loái phaân saûn beân Taây phöông, vaø khi nhaän ra loái phaân saûn cuûa Taây phöông cöùng ñoïng vôùi quan nieäm tö saûn tuyeät ñoái thì nguyeân nhaân taïi ñaâu, luùc aáy caàn nhôø tôùi söï coäng taùc cuûa khoa hoïc xaõ hoäi (thí duï xem Vocation actuelle de la Sociologie de Gurvitch), cuõng nhö khoa nhaân chuûng toäc noù seõ cung caáp cho ta nhöõng löôïc ñoà cô baûn ñeå xeáp loaïi vaø luùc aáy môùi deã nhaän ra söï thaät traùi ngöôïc raát nhieàu vôùi nhöõng tin töôûng thoâng thöôøng hieän nay. Noùi qua nhö theá ñuû bieát raèng ñeà caäp ñeán daân toäc tính laø noùi ñeán moät söï nghieân cöùu raát nghieâm tuùc khoù khaên raát nhieàu caùi hoïc thoâng thöôøng khoâng coù ñoái chieáu. Vaø nhö theá phaïm vi daân toäc hoïc lan xa tôùi heát moïi khoa: baát cöù khoa naøo cuõng coù theå hoïc töï taïi, roài sau hoïc trong ñoái chieáu.
Trong taäp naøy chæ haïn vaøo coù leã gia tieân laø 1 trong 4 leã (quan, hoân, taêng, teá) giaàu chaát ñaëc tröng nhaát. Vaø cuõng laø moät thí duï chöa daùm cho laø muùc caïn vaán ñeà, nhöõng trieån khai ñeán moät ñoä taïm ñuû ñeå noùi leân nhöõng khaû naêng cuûa khoa daân toäc tính, neáu ai ñuû can ñaûm böôùc vaøo seõ thaáy môû ra nhöõng mieàn xa laï, nhöõng khaû naêng tieàm aån coøn baola man maùc vaäy.
Ñoù laø nhöõng vieäc veà sau. Baây giôø chuùng ta ñi vaøo yeáu toá htôøi gian theo khía caïnh huyeàn söû.
Chuù Thích:
(1) Quyeån La terre et l'homme en Extreâme Orient cuûa Gou-rou cho khaù nhieàu chi tieát veà ñòa dö, ñòa lyù, loái cö nguï... raát tieän cho nhöõng ai muoán ñi vaøo daân toäc tính, sau ñoù ñeán ñôït vaên chöông vaø thoùi tuïc daân gian (folklore) gaëp nhieàu trong caùc saùch cuûa ta. Sau cuøng phaûi ñi leân nöõa baèng taâm lyù caùc mieàn saâu, tìm hieåu nhöõng hình thaùi veà linh töôïng vaø thaàn thoaïi hoaëc duøng theâm traéc nghieäm gia phaû (test geùneùalogique) xuyùt xoaùt loaïi cuûa Szondi ñeå ñi vaøo cô caáu taâm linh daân toäc. Chuùng toâi hi voïng seõ coù ngaøy tìm ra giôø ñi ñöôïc vaøo coâng trình ñoù.
Saigoøn ngaøy 25/03/1967
Rev. Löông Kim Ñònh