2. Nhöõng AÂm Vang
cuûa Baøi Vò Vaên Toå
by Rev. Kim Ñònh, Vietnamese Philosopher
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Taiwan
a. Loái Ñaët Baøi Vò
Hoàn cuûa leã gia tieân laø chöõ hieáu nhöng neáu chuùng ta chæ caên cöù vaøo nhöõng daïng thöùc coå truyeàn, vôùi nhöõng loái teá töï nhieàu khi raát keành côi, nhöõng göông hieáu ñeã thuoäc thôøi phong kieán, roài cho ñoù laø hoàn nöôùc thì khoâng chinh phuïc noåi ai, maø ngöôøi trí thöùc thôøi môùi coù theå cho ñoù laø truyeän vu vô; vì raèng trong caùc xaõ hoäi coå ñaïi xöa ñaâu ñaâu cuõng coù vieäc thôø cuùng toå tieân. Ñoù chaúng qua laø moät giai ñoaïn trong quaù trình tieán hoùa cuûa nhaân loaïi ñaâu chaúng coù, cöù phaûi gì phaûi beân Vieät Nam hay beân Vieãn Ñoâng. Cho neân ñoù khoâng phaûi laø hoàn nöôùc, hay daân toäc tính chi caû maø chæ laø moät söï meâ tín ñaõ loãi thôøi caàn phaûi vöôït qua. Chính vì Taây Phöông ñaõ truùt boû sôùm hôn ta ñöôïc maáy ngaøn naêm neân nay hoï môùi tieán boä khoa hoïc vaø giaàu thònh nhö theá.
Ñaïi ñeå ñoù laø loái traû lôøi coù veû lyù söï khieán cho ngöôøi giöõ leã gia tieân ñaâm hoang mang: boû ñi khoâng cuùng teá nöõa thì sôï baát hieáu vôùi toå tieân, maø khoâng boû thì laøm sao kòp ñöôïc ngöôøi. Thaønh thöû trong taâm traïng coù moät söï giao tranh thuoäc yù heä. Vaø roài chaúng beân naøo thaéng beân naøo: beân tình beân lyù beân naøo cuõng phaûi caû. Theá nhöng chuùng ta chòu quan saùt hoïc hoûi nghieâm tuùc seõ thaáy moät söï khaùc bieät quan troïng. Quan troïng ñeán ñoä khieán cho leã gia tieân cuûa ta ñöôïc duy trì cho ñeán taän ngaøy nay cuõng nhö neàn vaên minh Vieãn Ñoâng suoát qua gaàn 20 theá kyû, trong khi neàn vaên minh coå ñaïi La Hi cuõng nhö raát nhieàu neàn vaên hoùa khaùc ñaõ suïp ñoå keùo loâi theo caû söï thôø toå tieân vaøo naám moà ñoâ thò coå xöa (citeù antique).
Söï toàn taïi hay suïp ñoå cuûa neàn vaên minh laø truyeän lôùn lao, noù khoâng heä taïi söï thôø toå tieân, nhöng ôû choã thôø caùch naøo. Vaø caùi caùch aáy neáu ta nghieân cöùu kyõ löôõng seõ thaáy noù hieän hình ngay ra trong loái xeáp ñaët caùc baøi vò cuûa hai beân. Neáu xem chung thì töôûng nhö nhau, nhöng khi nghieân cöùu kyõ thì thaät khaùc nhau raát nhieàu. Ñieàu khaùc caên baûn laø beân Vieãn Ñoâng coù moät baøi vò goïi laø Vaên Toå ñeå giöõa boán baøi vò cuûa Cao, Taàng, Toå, Næ (Næ laø Cha, khi coøn soáng thì goïi laø Phuï, khi qua ñôøi thì goïi laø Khaûo, khi röôùc vaøo Mieáu thì goïi laø Næ) xeáp theo khung nguõ haønh, nghóa laø ñaët ôû boán phöông, coøn trung cung daønh cho Vaên Toå nhö sau:
Khung nguõ haønh:
Hoûa
Moäc Thoå Kim
Thuûy
Loái ñaët Baøi Vò:
Toå
Taèng Vaên-toå Cao
Næ
Trieát lyù nguõ haønh heä taïi moãi haønh phaûi moùc noái ñöôïc vôùi trung cung môùi coù ñuû linh öùng: thuûy, hoûa, moäc, kim, ñeàu ñi qua Thoå môùi trôû thaønh linh nghieäm (xem baøi nguõ haønh trong Taùc phaåm Chöõ Thôøi). AÙp duïng vaøo vieäc thôø toå tieân, laø phaûi töø tieân toå mình ñi ñeán baûn tính ñoàng nhieân cuûa con ngöôøi. Cho neân beân nguõ haønh: khoâng ñöôïc döøng laïi ôû moät haønh naøo chung quanh, nhöng phaûi laáy Thoå trung cung laøm neàn moùng thì trong vieäc thôø toå tieân cuõng theá, khoâng ñöôïc chæ bieát coù cha, oâng, taèng, toå mình, nhöng phaûi tröôøn tôùi Toå treân heát caùc Toå, cuïc tinh roøng goïi laø Vaên Toå (l'Anceâtre parfait) raát linh thieâng neân coù tính caùch phoå bieán vì goám khoâng nhöõng moïi Tieân Toå, maø coøn goàm Toå Tieân caùc toå laø trôøi ñaát.
Cuõng theo trieát lyù nguõ haønh thì chæ thôø toå ñeán 4 ñôøi tính töø mình trôû leân, cuõng nhö mieâu dueä tính trôû xuoáng cuõng keá 4 ñôøi: con, chaùu, chaét, chít laø thoâi. Trôû leân cuõng nhö trôû xuoáng mình vaãn laø trung cung.
Ñoù laø ñaïi yù loái xeáp baøi vò theo nguõ haønh khaùc haún vôùi loái xeáp thieáu trieát lyù. Tuy nhieân ñoù laø moät yù nghóa teá vi, ít ngöôøi nhaän ra ñöôïc, vì moät ñaøng trong thöïc teá khoâng caàn thieát phaûi coù baáy nhieâu baøi vò, cho neân deã maát daàn yù thöùc, ñeán noãi nhieàu laàn ngöôøi ta laãn vôùi Thöôïng Ñeá, vì Vaên Toå ôû cuøng moät cung vôùi Thöôïng Ñeá, vôùi "hoaøng thieân haäu thoå". Ñaøng khaùc ñoù laø moät chaân lyù raát teá vi, neân cuõng deã thaát truyeàn. Ai ñaõ ñoïc quyeån "Chöõ Thôøi" ñeàu bieát laø caû moät truyeàn thoáng bò choân vuøi ra sao, vaø seõ khoâng laï gì khi thaáy ngöôøi ta daàn daàn queân ñi, laøm sai yù nghóa, do ñoù caàn chuùng ta phaûi khaûo saùt laïi.
Ñeå thaáy roõ hôn chuùng ta seõ khaûo saùt vaán ñeà veà boán khía caïnh laø trieát lyù, xaõ hoäi, chính trò, taâm lyù.