Linh muïc Giaùo sö

Giuse Vuõ Kim Chính, SJ. PhD,ThD (1948-2023)

Nhaø Trieát Hoïc Khieâm Cung - Nhaø Thaàn Hoïc Maãu Möïc

Linh muïc Giaùo sö Giuse Vuõ Kim Chính, SJ. PhD,ThD (1948-2023): Nhaø Trieát Hoïc Khieâm Cung - Nhaø Thaàn Hoïc Maãu Möïc.

Giaùo sö Traàn Vaên Ñoaøn

Giöõa böõa tieäc vui, ñaùm cöôùi cuûa Chu Minh Quyeàn, moät cöïu sinh vieân cuûa toâi taïi Ñaïi hoïc Quoác gia Ñaøi Loan vaø hieän laø Phoù Giaùo sö taïi Ñaïi hoïc Phuï Nhaân, vaøo buoåi chieàu ngaøy 14 thaùng 10 naêm 2023 taïi Ñaøi Baéc, Giaùo sö Leâ Kieán Caàu, nguyeân Hieäu tröôûng Ñaïi hoïc Phuï Nhaân, ñoàng nghieäp cuûa cha Vuõ Kim Chính, baát ngôø ñeán oâm vai toâi vôùi boä maët u saàu. OÂng ñöa cho toâi xem moät tin buoàn, Tin nhaén cuûa moät nöõ tu treân I-fone: "Cha Vuõ Kim Chính ñaõ qua ñôøi taïi Vieät Nam".

Baát ngôø! Tim nhoùi leân! Mieäng ñaéng chaùt. Khoâng ai noùi, chuùng toâi naém chaët tay nhau. Moät maát maùt quaù lôùn cho baát cöù ai quen cha Chính, nhaát laø ñoái vôùi toâi. OÂi, ñuùng laø soá meänh! Giaùo sö Chính, ngöôøi baïn cuoái cuøng trong nhöõng ñoàng nghieäp thaân thieát nhaát ôû Ñaøi Loan vaø Myõ. Giaùo sö Vincent Shen (Thaåm Thanh Toøng, 1949-2018, Ñaïi hoïc Toronto), Giaùo sö George Francis McLean (1931-2016, Ñaïi hoïc Catholic University of America), cuõng ñaõ ra ñi.

Söù meänh ñem tö töôûng nhaân baûn Kitoâ vaøo trong loøng theá giôùi, ñaëc bieät Trung quoác vaø Ñoâng Nam AÙ, maø chuùng toâi töøng ñeo ñuoåi trong maáy chuïc naêm, trôû leân muø mòt. Coù coøn maáy ai nhö ba vò giaùo sö treân, nhöõng trieát gia saün saøng hy sinh thôøi gian quyù hieám, soáng tieän taën, ñôn giaûn nhöng luoân môû roäng ñoâi tay ñeå laøm nhöõng chuyeän "voâ tích söï" trôï giuùp chöông trình giôùi thieäu söù ñieäp nhaân baûn Ki toâ cho giôùi trieát hoïc Ñoâng Nam AÙ, ñaëc bieät Vieät Nam, maø toâi ñöa ra?

Moät soá giaùo sö quen bieát ñöông döï tieäc cöôùi ñeán chia buoàn vôùi toâi. Tieán syõ Laâm Chi Ñænh, linh muïc phuï traùch muïc vuï (chaplain) taïi Ñaïi hoïc Phuï Nhaân, cho bieát laø oâng seõ cuøng vôùi Vieän Thaàn Hoïc vaø Khoa Toân Giaùo, nôi Giaùo sö Chính töøng giaûng daäy gaàn 30 naêm, ñoàng toå chöùc moät thaùnh leã truy nieäm töôûng nhôù "Linh muïc Vuõ Kim Chính".

Toâi boû böõa tieäc cöôùi ra veà, ñaàu oùc ngöôïc doøng nhôù laïi 62 naêm quen Chính, töø ngaøy ñöôïc nhaän vaøo Tieåu Chuûng vieän Simon Hoøa Ñaø Laït, (chính xaùc laø vaøo thaùng 7 naêm 1961 taïi Taân Thanh, Baûo Loäc) cho tôùi ngaøy 12 thaùng 02 naêm 2023, böõa côm tröa cuoái cuøng vôùi nhau trong khuoân vieân Vieän Thaàn Hoïc Benjamin, nôi cha Chính cö nguï gaàn 40 naêm. Caû ñeâm traèn troïc nhôù veà ngöôøi baïn, veà nhöõng naêm chung soáng döôùi maùi tröôøng töø trung hoïc leân tôùi nghieân cöùu sinh, ñaëc bieät taïi Hoïc vieän Canisianum, Ñaïi hoïc Innsbruck. Roài nhöõng naêm saùt caùnh giaûng daäy taïi Ñaøi Loan, nhöõng buoåi hoäi thaûo quoác teá (Taipei, Nagasaki, Boston, Washington DC, Vienna, Roma...), nhöõng buoåi chia seû thao thöùc veà vieäc xaây döïng trieát hoïc Vieät vôùi trieát gia linh muïc Löông Kim Ñònh vaø linh muïc tieán syõ Vuõ Ñình Traùc.

Ngöôïc doøng thôøi gian - Chaøng Sinh Vieân Kieân Trì, Maïo Hieåm vaø Khoâng Sôï Thaát Baïi

Naêm 1961, Giaùo phaän Ñaø laït thaønh laäp Tieåu Chuûng Vieän, vaø môû cuoäc thi ñaàu tieân taïi Taân Thanh, Baûo Loäc (B'lao). Hôn hai traêm thí sinh ñöôïc giôùi thieäu döï thi vaøo, 45 ñöôïc nhaän nhaäp hoïc. Trong quaù trình 8 naêm luyeän taäp, treân 30 bò rôi ruïng, chæ coøn 13 ngöôøi toát nghieäp. Taùm naêm "ñöôïc thí nghieäm" (vôùi moät ban giaùo sö tuy raát nhieät taâm nhöng chöa qua ñaøo taïo sö phaïm vaø thieáu kinh nghieäm) ñaõ taïo ra moät lôùp hoïc sinh ñaëc bieät bieát "töï bôi" vaø "töï laäp".

Chuùng toâi 13 ngöôøi, sau Tuù taøi 2, ñöôïc göûi ñi hoïc caáp ñaïi hoïc taïi Saøi goøn (Ñaïi Chuûng Vieän Thaùnh Giuse 5), Ñaø laït (Giaùo Hoaøng Hoïc Vieän Pio X, 2), AÙo quoác (Hoïc vieän Canisianum, 4) vaø YÙ (Hoïc vieän San Paolo, 2). Chính vaø 3 baïn Quyeàn, Ñònh, Giaûn ñöôïc hoïc boång ñi AÙo. Ñi AÙo, Ñöùc ö? Moät maïo hieåm vaø thaùch ñoá cho baát cöù ai hoïc trieát hoïc vaø thaàn hoïc, ñaëc bieät khi thieáu chuaån bò, vôùi caùi voán tieáng Ñöùc laø moät soá 0 thaät troøn trónh.

Maø tieáng Ñöùc voán noåi tieáng laø "khoù nhaèn". Theá maø, thaày Chính thaønh coâng toát ñeïp vôùi hai baèng Thaïc syõ (vieát hai luaän vaên, moät veà trieát hoïc, 1975, moät veà thaàn hoïc, 1976, vaø baèng Tieán syõ Trieát hoïc (1979). Tính maïo hieåm khoâng döøng nôi ñaây. Sau khi gia nhaäp Giaùo phaän Klagenfurt (AÙo), thaày Chính ñöôïc Ñöùc cha Joseph Kostner phong chöùc linh muïc heø naêm 1977. Laø tu syõ nhöng khoâng ñaùnh maát baûn chaát hoïc giaû, ngoaøi vieäc thi haønh chöùc vuï linh muïc (laøm vieäc muïc vuï vaø xaõ hoäi giuùp ngöôøi Vieät nhaäp cö taïi AÙo), cha Chính vöøa tieáp tuïc nghieân cöùu, hoaøn taát chöông trình Tieán syõ. Cha ñeä trình thaønh coâng luaän aùn Tieán syõ Von Transzendentaler Geltung zur Intersubjektivitaet taïi Ñaïi hoïc Innsbruck döôùi söï höôùng daãn cuûa Giaùo sö Otto Muck, moät nhaø toaùn hoïc vaø trieát gia noåi tieáng cuûa AÙo (06.1979).

Sau tieán syõ trieát hoïc, cha Chính chuaån bò gia nhaäp Hoäi doøng Teân Thaùnh Gieâ-su (Doøng Teân, Jesuits), moät hoäi doøng truyeàn giaùo trí thöùc cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo La maõ. Doøng Teân phuï traùch, hay coù thaønh vieân giaûng daäy, quaõng 500 ñaïi hoïc treân toaøn theá giôùi, trong ñoù coù Ñaïi hoïc Phuï Nhaân, raát phuø hôïp vôùi cha Chính. Do ñoù, Tieán só Chính quyeát ñònh sang Ñaøi Loan, moät phaàn vì toâi khuyeán khích, moät phaàn lôùn laø vì Doøng Teân Ñaøi Loan thuoäc Tænh (doøng) Trung Hoa, bao goàm caû Vieät Nam (luùc baáy giôø, hieän Tænh Doøng Vieät Nam ñaõ hoaøn hoaøn ñoäc laäp). Naêm 1980, cha Chính qua Ñaøi Loan, vaø chính thöùc gia nhaäp Doøng Teân Tænh Doøng Trung Hoa (bao goàm Vieät Nam) vaøo naêm 1984 (sau 2 naêm hoïc tieáng Taàu vaø 2 naêm Nhaø Taäp), vôùi moäng coù theå trôû veà phuïc vuï taïi Vieät Nam, moät giaác mô maø cha Chính ñaõ hieän thöïc sau 30 naêm ñaát khaùch queâ ngöôøi. Töø naêm 2011, cha baét ñaàu môû lôùp taïi Hoïc vieän Doøng Teân, Thuû Ñöùc.

Laïi moät maïo hieåm, vaø moät thaønh coâng vöôït böïc. Tieáng Taàu voán "khoâng deã nhaù", ñaëc bieät laø moät thaùch ñoá cho nhöõng ngöôøi lôùn tuoåi, khi maø trí nhôù khoâng coøn nhaäy beùn. Giao tieáp thöôøng nhaät khoâng khoù nhöng giaûng daäy môùi laø moät cöïc hình. Ñoïc, nhaát laø vieát, quaû thöïc laø moät quaù trình "luyeän nguïc". Khoâng ñuû thoâng minh, thieáu kieân nhaãn, khoâng daùm maïo hieåm vaø khoâng coù yù chí thaéng vöôït chính mình vaø ngoaïi löïc, thì caùi moäng ñöùng treân buïc giaûng trieát hoïc, thaàn hoïc, daäy ngöôøi Taàu baèng tieáng Taàu chæ laø giaác moäng Nam Kha. Theá maø cha Chính khoâng chæ laøm ñöôïc, maø coøn thaønh coâng "vang doäi".

Cha Chính ghi daáu söï nghieäp hoïc giaû vôùi moät thaønh coâng ngoaøi mong ñôïi. Cha hoaøn taát Tieán syõ Thaàn hoïc naêm 1986. Luaän vaên vieát baèng tieáng Trung veà thaàn hoïc Taây phöông laø moät thaùch ñoá maø ba öùng vieân Tieán syõ khaùc (moät Gia naõ ñaïi, moät Taây ban nha, moät Ñaøi loan goác Ñaïi luïc) ñaõ khoâng vöôït qua ñöôïc. Tin cha Chính "ñaäu" Tieán syõ Thaàn hoïc" laø moät tin vui cho Ñaïi hoïc Phuï Nhaân. Qua moät thôøi gian baèng baüng 60 naêm, Ñaïi hoïc naøy môùi ñöôïc Toøa Thaùnh cho pheùp thaønh laäp ban Tieán syõ Thaàn hoïc, vaø cha Chính ñöôïc vinh döï laø tieán syõ ñaàu tieân ñöôïc ñaøo taïo trong nöôùc Trung Hoa (Trung Hoa Daân Quoác - Ñaøi Loan).

Nhöng tin naøy ñem laïi khoâng maáy vui cho giôùi thaàn hoïc gia baûn xöù, coøn mang naëng oùc daân toäc, vì cha Chính khoâng phaûi laø ngöôøi Taàu. Vì hoï voán quy hoaïch, moät linh muïc nghieân cöùu sinh goác Ñaïi luïc phaûi ñöôïc vinh döï laø tieán syõ ñaàu tieân. Vôùi baèng tieán syõ thaàn hoïc, cha Chính laø "Löôõng Quoác Tieán syõ" vaø "Löôõng Chaâu Tieán syõ". Baùo chí Coâng giaùo Ñaøi, Hoàng koâng ñeàu ñaêng tin naøy treân nhöõng trang ñaàu cuûa hoï. [Xem taïi ñaây: http://www.laijohn.com/archives/pt/Bu,Kcheng/1989]

Ñoàng thôøi vôùi nghieân cöùu thaàn hoïc, Tieán só Chính ñöôïc môøi phuï traùch moät lôùp trieát hoïc taïi Khoa Trieát, Vieän Vaên Khoa, 2 giôø moãi tuaàn (2 credit-course) trong tö caùch Giaùo sö Trôï lyù Thænh giaûng (Adjunct Assistant Professor, 1987). Naêm 1991, Ñaïi hoïc Phuï Nhaân thaønh laäp Khoa Toân Giaùo, chính thöùc boå nhieäm cha Chính laøm Phoù Giaùo sö kieâm Thö kyù. Raát nhanh, Tieán só Chính ñöôïc Boä Giaùo Duïc Trung Hoa Daân Quoác (Ñaøi Loan) phong haøm Phoù Giaùo sö (Associate Professor, 1991), vaø sau gaàn 10 naêm vôùi treân 50 coâng boá khoa hoïc vaø taäp chuyeân khaûo veà Rahner, Phoù Giaùo sö Chính ñöôïc Ñaïi hoïc Phuï Nhaân vinh thaêng chöùc Giaùo sö. Cuøng naêm cha ñöôïc Boä Giaùo Duïc phong haøm Giaùo sö (Full Professor, 2001), caáp giaùo sö cao nhaát taïi Ñaïi hoïc Phuï Nhaân. [1] Cha trôû thaønh truï coät cuûa Khoa Toân Giaùo vaø cuûa Vieän Thaàn Hoïc.

Caàn noùi theâm, Khoa Toân Giaùo cuûa Ñaïi hoïc Phuï Nhaân laø khoa toân giaùo ñaàu tieân taïi Ñaøi Loan, cuõng laø khoa noåi tieáng nhaát veà toân giaùo trong caùc ñaïi hoïc ôû Ñaøi Loan vaø Trung Quoác, trong khi Ñaïi hoïc Phuï Nhaân laø Ñaïi hoïc Coâng giaùo (Catholic University) vaø Giaùo hoaøng (Pontifical) ñöôïc THE vaø QS xeáp haïng raát cao ôû AÙ chaâu, cuõng nhö trong toáp 500-600 treân theá giôùi.

[Gioáng nhö Myõ, hoïc haøm Ñaøi Loan goàm: Giaûng vieân (Instructor), Giaûng sö (Lector), Giaùo sö Trôï lyù (Assistant Professor), Phoù Giaùo sö (Associate Professor) vaø Giaùo sö (Professor, hay Full Professor). Trong caáp baäc Giaùo sö (Full Professor) coù theå coù theâm danh: Giaùo sö Giaûng toøa (Chair Professor), ngöôøi coù quyeàn haønh, uy tín lôùn nhaát (caû ñaïi hoïc coù raát ít Giaûng toøa), Giaùo sö Ñaëc caùch (Dístinguished Professor), ngöôøi coù coâng cho ñaïi hoïc, hay nghieân cöùu noåi tieáng, Giaùo sö Nghieân cöùu (Research Professor), chuyeân nghieân cöùu khoâng daäy hoïc. Nhöng nhöõng loaïi giaùo sö noåi tieáng naøy thöôøng chæ coù trong caùc ñaïi hoïc lôùn vaø noåi tieáng.]

Nhaø Trieát Hoïc Thaàm Laëng vaø Nhaø Thaàn Hoïc Maãu Möïc

Khoâng ít trieát gia "ñao to buùa lôùn", kieåu nhö Socrates, Hegel, Marx, Nietzsche. Hoï khoâng phaûi laø "thuøng roãng keâu to", bôûi vì hoï laø trieát gia thöïc, vaø hoï coù "quyeàn" keâu to, thaäm chí raát to. Töông töï, khoâng ít caùc nhaø thaàn hoïc noåi tieáng vì khoâng theo quy taéc cuûa Thaùnh boä Tín lyù. Hans Kueng dó nhieân khoâng phaûi laø thaàn hoïc gia duy nhaát. Khaùc vôùi Kueng (maø Giaùo sö Chính töøng coù dòp ñoái thoaïi taïi Tuebingen), vaø gaàn vôùi thaùnh Thomas Aquinas vaø thaày giaùo Karl Rahner cuûa mình, Giaùo sö Chính cuûa chuùng ta coù nhöõng yù töôûng ñoäc ñaùo, luoân ñi tìm nhöõng luaän cöù ñeå hoøa hôïp giöõa ñöùc tin vaø trieát hoïc, ñöùc tin vaø vaên hoùa.

Cha ñi ñuùng höôùng maø Coâng Ñoàng Vatican II ñaõ chæ ra. Coù theå noùi, Giaùo sö Chính laø moät trieát gia thaàm laëng kín tieáng, moät thaàn hoïc gia luoân laáy Giaùo hoäi laøm meï; laøm meï haøi loøng, ngay caû khi coù yù kieán khaùc bieät.

Chính vì thaàm laëng maø giôùi trieát hoïc Vieät (ngoaøi ñôøi) ít ngöôøi bieát Giaùo sö Chính. Thöïc ra, toâi raát mong coù ñöôïc nhöõng ñaïi trí nhö cha Chính beân caïnh. Ba hoïc giaû Vieät quoác teá maø toâi ñaëc bieät ñeà nghò Vieän Haøn Laâm Khoa Hoïc Xaõ Hoäi Vieät Nam, Ñaïi hoïc Quoác Gia Haø Noäi, Ñaïi hoïc Quoác Gia Tph HCM... môøi thuyeát trình, tham döï hoäi thaûo, vaø daäy hoïc (thænh giaûng), ñoù laø Giaùo sö Chính (Trung Hoa), Giaùo sö Phan Ñình Cho (Myõ), vaø Giaùo sö Traàn Vaên Toaøn (Phaùp). Vieän Trieát Hoïc môøi, Khoa Trieát Hoïc Ñaïi hoïc Quoác Gia Haø Noäi môøi, Vieän Toân Giaùo khaån khoaûn môøi, nhöng ñeàu bò Giaùo sö Chính töø khöôùc. Cha Chính muoán taäp trung trí löïc cho Giaùo hoäi Coâng giaùo, ñaëc bieät Giaùo hoäi Coâng giaùo Vieät Nam vaø Doøng Teân nhieàu hôn. Cha bieát, loä dieän nhieàu khoâng giuùp gì hôn cho Giaùo hoäi, thaäm chí laïi coøn coù theå gaëp nhieàu khoù khaên hôn (vaøo ñaàu thaäp nieân 1990). Chính taâm söï: "Caäu coù theå coâng khai, mình thì khoâng. Vì khi coâng khai, nhaø chöùc traùch (coâng an toân giaùo) coù theå ñieàu tra lí lòch, vaø coâng vieäc "daäy chui" (taïi Hoïc vieän, hay caùc Ñaïi Chuûng vieän Coâng giaùo) cuûa mình coù theå seõ khoâng deã daøng nöõa".

Nhöng Giaùo sö Chính khoâng töø choái nhöõng gì coù lôïi cho söï phaùt trieån giaùo duïc trieát hoïc nhaân baûn cho ñaát nöôùc vaø AÙ chaâu. Cha tham döï khaù nhieàu hoäi thaûo (do toâi toå chöùc hay phoái hôïp) taïi Nagasaki (AACP), Taipei (AACP), Seoul (AACP), Washington DC (Trieát Ñaïo, 1998-2001 moãi naêm), Vienna, Roma vaø Boston (Ñaïi hoäi Trieát hoïc Theá giôùi, 1998). Cuøng vôùi trieát gia linh muïc Löôn Kim Ñònh, linh muïc Tieán syõ Vuõ Ñình Traùc, Giaùo sö Chính laø ngöôøi ñaàu tieân höôûng öùng chöông trình nghieân cöùu trieát Vieät cuûa toâi ñöa ra. Trong nhöõng hoäi nghò naøy, toâi luoân luoân yeâu caàu ban Toå chöùc daønh moät buoái hoïp (section hay panel hay round-table) baøn veà tö töôûng Vieät, vaø Giaùo sö Chính luoân coù nhöõng luaän vaên saâu saéc, khieán tham döï vieân chuù yù vaø tranh luaän.

Nhaø Moâ Phaïm

Nhö ñaõ vieát ôû treân, cha Chính ñöôïc Boä Giaùo Duïc phong haøm Phoù Giaùo sö, vaø Ñaïi hoïc Phuï Nhaân chính thöùc boå nhieäm suoát ñôøi tôùi tuoåi höu (tenured) taïi Khoa Toân Giaùo vaøo naêm 1991. Trong 22 naêm phuïc vuï taïi ñaây, Giaùo sö Chính thaêng tieán leân haøng Giaùo sö (2001), giöõ nhieàu chöùc vuï haønh chính vaø hoïc thuaät, töøng ñöôïc bieåu döông laø Giaùo sö xuaát saéc cuûa Ñaïi hoïc Phuï Nhaân, hai laàn ñaït ñöôïc giaûi thöôûng nghieân cöùu cuûa Boä Khoa Hoïc, vaø nhaát laø ñöôïc sinh vieân, ñoàng nghieäp quyù meán. Nhöng ñieàu khieán sinh vieân yeâu quyù cha hôn caû, ñoù laø taám loøng chaân thaønh, luoân kieân nhaãn laéng nghe, saün saøng giuùp ñôõ, quan taâm sinh vieân nhö moät ngöôøi cha vaø ngöôøi thaày.

Ñaõ coù raát nhieàu sinh vieân ñöôïc Giaùo sö Chính höôùng daãn (luaän aùn Thaïc syõ, Tieán syõ) vaø thaønh danh trong theá giôùi hoïc thuaät, nhöng vaãn nhôù ñeán cha Chính nhö ngöôøi cha, ngöôøi thaày.

Vinh Danh: Hoäi thaûo veà Giaùo sö Vuõ Kim Chính (06.2013)

Ñaây chính laø lí do, Giaùo sö Chính laø moät trong soá raát ít giaùo sö ñöôïc ñoàng nghieäp vaø sinh vieân vinh danh vôùi moät cuoäc hoäi thaûo hoïc thuaät nhöng ñaày aép caûm tình, dòp cha chính thöùc veà höu naêm 65 tuoåi vaøo thaùng 6 naêm 2013.

Ñieàu phaûi noùi, moät hoäi thaûo vinh danh caùc giaùo sö raát hoïa hoaèn taïi Ñaøi Loan (vaø caùc nöôùc AÂu Myõ, nhö toâi bieát). Ñoù laø vinh döï maø giôùi hoïc giaû ai cuõng "ham muoán" nhöng khoâng noùi ra. Toâi ñöôïc vinh haïnh laø ngöôøi ñoái thoaïi vôùi Giaùo sö Chính trong moät section keát thuùc hoäi thaûo. Maõi maõi khoâng queân.

Khaùc vôùi Myõ, tuoåi quy ñònh veà höu cho taát caû moïi ngöôøi ôû Ñaøi Loan laø 65. Nhöng qui ñònh nôùi loûng cho nhöõng giaùo sö ñaëc bieät xuaát saéc.

Hoï coù theå ñöôïc môøi daäy taïi caùc ñaïi hoïc khaùc (cho tôùi moät ñoä tuoåi naøo ñoù).

Hoï cuõng ñöôïc môøi tieáp tuïc daäy trong tö caùch giaùo sö danh döï (Emeritus),

hay giaùo sö thænh giaûng (Adjunct Professor) taïi ñaïi hoïc cuõ.

Cha Chính ñöôïc khaån khoaûn môøi tieáp tuïc giaûng daäy suoát ñôøi (trong chöùc vuï thænh giaûng, Adjunct Professor). Vaø cha tieáp tuïc daäy hoïc cuõng nhö höôùng daãn sinh vieân nghieân cöùu khoâng quaûn côn beänh Parkinson quaùi aùc haønh haï.

Hoïc Giaû

Laø moät nhaø nghieân cöùu, hoïc giaû, Giaùo sö Chính ñaõ coâng boá treân 80 luaän vaên hoïc thuaät ba taäp chuyeân khaûo, chuû yeáu vieát baèng tieáng Taàu, tieáng Anh, tieáng Ñöùc vaø tieáng Vieät. [Xim xem nôi ñaây: https://theology.catholic.org.tw/bs/professor/p0002.html]

Giaùo sö Chính cuõng töøng coäng taùc vôùi moät soá tu syõ Vieät taïi Ñaøi Loan (nhö linh muïc Joseph Tröông Vaên Phuùc, v.v.) dòch nhieàu taäp saùch Anh Vieät Taàu, taäp saùch Ñöôøng Hi Voïng cuûa Ñaáng Ñaùng Kính Phanxicoâ Nguyeãn Vaên Thuaän, (Nxb Quang Khaûi, Ñaøi Baéc)... vaø bieân taäp Töï Ñieån Thaàn Hoïc Tín Lyù Anh Vieät (Ñaøi Baéc: Nxb Quang Khaûi, 1996), cuõng nhö vôùi nhoùm giaùo sö Khoa Toân giaùo bieân soaïn hay tham döï vaøo ba taäp saùch (tieáng Trung) veà Khoa Hoïc Toân Giaùo Nhaäp Moân.

[Veà phía hoïc giaû Coâng giaùo Vieät, ngoaøi Giaùo sö Vuõ Kim Chính, Giaùo sö linh muïc Phan Ñình Cho töøng ñöôïc vinh danh trong moät hoäi thaûo veà cha taïi Ñaïi hoïc Georgetown, 2019 dòp 70 tuoåi, vaø Giaùo sö Traàn Vaên Ñoaøn ñöôïc vinh danh 5 laàn (dòp 50, 60, 65, 70 vaø 75 tuoåi)]

Khoâng phaûi laø moät nhaø huøng bieän, nhöng Giaùo sö Chính laïi laø moät hoïc giaû caëm cuïi vôùi chöõ nghóa vaø suy tö. Vôùi treân 80 luaän vaên vaø gaàn 7 taäp saùch (2 bieân soaïn), vaø vieát baèng tieáng Trung, Ñöùc, Anh cuõng nhö Vieät ngöõ. Phaûi noùi Giaùo sö Chính laø maãu möïc cuûa moät hoïc giaû quoác teá.

Nhöõng Taùc Phaåm

Nôi ñaây toâi xin noùi qua veà 4 taäp saùch quan troïng cuûa Giaùo sö Chính, vaø töø trong ñoù chuùng ta coù theå nhìn ra quan ñieåm trieát hoïc vaø thaàn hoïc cuûa cha:

- Von Transzendentaler Geltung zur Intersubjektivitaet (Innsbruck, 6.1979). Ñaây laø luaän vaên Tieán syõ baøn veà phaïm vi tieân nghieäm cuûa tính lieân chuû theå cuõng nhö nhöõng vaán naïn cuûa noù trong lieân keát vaø toå chöùc xaõ hoäi maø Alfred Schutz, Peter Berger vaø Thomas Luckmann phaùt hieän vaø tìm loái thoaùt. Theo taùc giaû luaän vaên, aûnh höôûng mang tính tieân nghieäm treân moái lieân heä, nhaän thöùc trong caùc chuû theå taïo thaønh caùi maø chuùng ta goïi laø lieân chuû theå luoân gaén vôùi caáu truùc xaõ hoäi, ñaây laø moät ñieàu maø Husserl khoâng chuù yù khi oâng chuû tröông moät loaïi "giaûn löôïc ñeán taän coát loõi cuûa caùi toâi suy tö (eidetic Reduktion) nhöng laïi khoâng thoaùt ra khoûi caùi epoche töï ñaët ra.

- "Nhaân vaø Thaàn Hoäi Ngoä" (Nhaân döõ Thaàn Hoäi Ngoä): "Rahner (La Noäi ñích) Thaàn Hoïc Nhaân Quan" (baèng tieáng Trung Hoa), Ñaøi Baéc: Nxb Quang Khaûi, 2000. Taäp saùch Hoäi Ngoä giöõa Thaàn Thaùnh vaø Con Ngöôøi: Neàn Thaàn Hoïc theo Quan Ñieåm Con Ngöôøi cuûa Rahner naøy (vaø treân 40 coâng boá khoa hoïc) giuùp Tieán só Vuõ Kim Chính ñöôïc Ñaïi hoïc Phuï Nhaân vaø sau ñoù Boä Giaùo Duïc Ñaøi Loan phong chöùc Giaùo sö (Full Professor). Trong taäp saùch naøy, Giaùo sö Chính baøn veà moät neàn thaàn hoïc con ngöôøi (anthropological theology) maø Karl Rahner, nhaø thaàn hoïc ñöôïc ñaùnh giaù laø aûnh höôûng nhaát vaøo theá kyû 20 chuû tröông. Laø hoïc troø cuûa Rahner (1974-1976), Giaùo sö Chính dó nhieân quen thuoäc doøng suy tö cuûa nhaø thaàn hoïc noåi tieáng khoù hieåu naøy. OÂng tìm hieåu Rahner töø truyeàn thoáng cuûa Kant qua Heidegger, moät truyeàn thoáng coi trieát hoïc laø moät neàn nhaân hoïc (Anthropologie, theo Kant), vaø laáy phöông phaùp tieân nghieäm (transcendental method cuûa Kant, maø theo Otto Muck, moät thaày daäy khaùc cuûa Giaùo sö Chính, cho laø phöông phaùp chính cuûa tröôøng phaùi Taân Kinh Vieän nhö Rahner, Lonergan, Coreth, Muck, v.v., chuû tröông) nhö laø phöông phaùp hieåu bieát vaø hoäi thoâng. Töø caên baûn naøy, Chính thoâng dieãn nhöõng quan ñieåm cuûa Rhaner veà thaàn bí, hoäi thoâng, baûn vò hoùa, v.v.

- Thaàn Hoïc Giaûi Phoùng (baèng tieáng Trung Hoa: Giaûi Phoùng Thaàn Hoïc - Thôøi Ñaïi Maïch Laïc ñích Thuyeân Thích/Thaàn hoïc Giaûi phoùng - Thoâng Dieãn töø Nguoàn Maïch Thôøi Ñaïi), Ñaøi Baéc: Nxb Quang Khaûi, 2009. Taäp saùch naøy tuy xuaát baûn muoän hôn, nhöng thöïc ra vieát raát sôùm. Noäi dung chính ñöôïc vieát vaø söûa ñoåi laïi töø luaän vaên Tieán syõ Thaàn hoïc naêm 1989 cuûa cha Chính. Troïng ñieåm cuûa taäp saùch khoâng phaûi laø tranh luaän veà thaàn hoïc giaûi phoùng, maø ñöa ra moät quan ñieåm, cho raèng, "giaûi phoùng" chæ coù theå hieåu trong nguoàn maïch cuûa thôøi ñaïi vaø ñieàu kieän xaõ hoäi (daân toäc). Maïch laïc tieáng Haùn coù nghóa laø nguoàn maïch (context), khaùc haún nghóa theo Haùn Vieät laø roõ raøng, minh baïch.

- Thaàn Hoïc Baûn Vò Hoùa Vaø Nhöõng Vaán Ñeà Lieân Quan (Hoïc Vieän Thaùnh Giuse cuûa Doøng Teân, Löu haønh Noäi boä, 2018). Trong taäp saùch naøy, chuùng ta thaáy loái nhìn cuûa Giaùo sö Chính veà moät neàn thaàn hoïc, trieát hoïc Vieät. Laø taäp hôïp caùc coâng boá trong gaàn ba thaäp nieân treân caùc Taäp san nhö Thôøi Ñieåm (Myõ), Ñònh Höôùng (Phaùp), Daân Chuùa AÂu Chaâu (Ñöùc), Trieát Ñaïo (Myõ)... taäp saùch chuû tröông neàn thaàn hoïc hay trieát hoïc Vieät hình thaønh theo phöông caùch baûn vò hoùa. Phöông phaùp thoâng dieãn giuùp ta hieåu raèng, baûn vò hoùa khoâng chæ ñôn thuaàn laø inculturation (ñi vaøo, hoäi nhaäp vaên hoùa) hay acculturation (ñeán gaàn, tieáp caän vaên hoùa) maø ñi saâu vaøo trong vaø bieán thaønh moät phaàn cô theå, theo nghóa incarnatio (bieán thaønh xöông, thòt). Maàu nhieäm Thieân Chuùa nhaäp theå bieán thaønh ngöôøi, Et in carnatum est, baét ñaàu vôùi nhaäp theá. Nhöng nhaäp theá khoâng phaûi laø "nhaäp gia tuøy tuïc" maø bieán ñoåi theá giôùi ñöông soáng (Lebenswelt) thaønh gaàn vôùi hình aûnh toaøn myõ, toaøn thieän cuûa Thieân Chuùa hôn. Baûn vò hoùa cuûa nhaø thaàn hoïc Vuõ Kim Chính phaûi ñöôïc hieåu trong nghóa naøy: trong con ngöôøi Kitoâ höõu Vieät coù baûn chaát Vieät, vaø trong con ngöôøi Vieät coù baûn chaát Kitoâ. Tuy baûn vò hoùa chæ ñöôïc baøn kyõ hôn ôû chöông 4, nhöng caùc vaán ñeà lieân quan ñeán vaên hoùa, toân giaùo, ñôøi soáng ñöùc tin, vaø giaùo hoäi hieän nay nhö ñaïo thôø kính toå tieân chæ coù theå hieåu vaø ñöôïc hoøa hôïp vôùi ñöùc tin Kitoâ neáu ñöôïc thoâng dieãn theo loái nhìn baûn vò hoùa.

Nhaø Truyeàn Giaùo Trí Thöùc

Giaùo sö Chính cuõng laø moät nhaø truyeàn giaùo. Truyeàn giaùo taïi Ñaøi Loan, Nhaät, thaät khoâng deã daøng gì. Ngöôøi Ñaøi Loan ít coi troïng tu syõ, ngoaïi tröø laø nhöõng tu syõ trí thöùc, noåi tieáng. Cha Chính truyeàn giaùo trong moâi tröôøng ñaïi hoïc, vaø cha hieåu, seõ chaúng ai nghe neáu khoâng phaûi laø moät ñaïi trí thöùc.

Ñaïi hoïc Phuï Nhaân, tieáng laø ñaïi hoïc Coâng giaùo, thaäm chí Vieän Thaàn Hoïc thuoäc ñaïi hoïc Giaùo hoaøng (pontifical), nhöng chöa tôùi 1% sinh vieân, chöa ñaày 7% nhaân vieân, ban giaûng huaán, nghieân cöùu sinh laø ngöôøi Coâng giaùo.

Do ñoù, caùch truyeàn giaùo hay nhaát laø hoïc thuaät uyeân baùc vaø ñôøi soáng göông maãu. Nhìn vaøo cha Chính, raát nhieàu nhaân vieân, sinh vieân caûm thaáy ñöôïc theá naøo laø Coâng giaùo: taän tuïy, phuïc vuï, khieâm nhöôøng nhöng chaéc chaén vôùi ñöùc tin, soáng göông maãu, ñôn giaûn, baùc aùi ñaày tình ngöôøi. Toâi bieát coù vaøi giaùo sö treû, vì quen bieát cha Chính, maø gia nhaäp ñaïo Coâng giaùo. Khaù nhieàu giaùo sö Tin laønh thay ñoåi thaùi ñoä ñoái nghòch vaø trôû thaønh baïn cuûa Coâng giaùo.

Ngoaøi ra, cuõng phaûi noùi ñeán tình yeâu cha Chính daønh cho ngöôøi Vieät töø thôøi ôû AÙo cho tôùi thôøi soáng ôû Ñaøi Loan. Cha saün saøng boû giôø giaác ñi tôùi thaêm nom, giuùp ñôõ hoï, khoâng chæ vieäc ñaïo maø hôn caû, laø vieäc ñôøi. Ngöôøi nhaäp cö, tò naïn coù raát nhieàu chuyeän caàn ñöôïc giuùp ñôõ.

Thay Lôøi Keát:

Ngöôøi Ta Seõ Nhaéc Ñeán Teân Cha laø Ngöôøi Chuùa Yeâu

Toâi vieát baøi naøy trong tieáng nhaïc "Requiem" trang troïng bi huøng cuûa Mozart, tieáng nhaïc Ein deutsches Requiem bi traùng thaáu taâm can cuûa Brahms, tieáng nhaïc Requiem buoàn nhö lôøi kinh nguyeän cuûa Faureù, vaø nhaát laø lôøi kinh Meï Maria ca tuïng Thieân Chuùa "Magnificat" cuûa Bach. Khi nghe Magnificat tôùi ñoaïn "Ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes / Vaø muoân ñôøi seõ nhôù ñeán toâi laø ngöôøi coù phuùc", toâi nghó ngay ñeán anh baïn, ngaøi giaùo sö, oâng tieán syõ vaø treân heát vò linh muïc Vuõ Kim Chính cuûa toâi.

Vaâng, moïi ngöôøi seõ nhôù ñeán cha. Ngöôøi Coâng giaùo, giôùi tu syõ quen cha, caùc tu syõ Vieät doøng Teân seõ nhaéc ñeán cha Chính nhö laø linh muïc thaùnh thieän, göông maãu, uyeân baùc.

Raát nhieàu hoïc giaû, sinh vieân Ñaøi vaø Vieät seõ nhôù ñeán cha nhö laø "sö bieåu", moät hoïc giaû ñuùng nghóa.

Nhöõng ngöôøi tò naïn vaø giaùo daân Vieät ôû AÙo, Ñaøi seõ nhôù ñeán cha nhö ñaïi aân nhaân ñaùng kính, ñaùng yeâu.

Giôùi trieát hoïc, nghieân cöùu toân giaùo, thaàn hoïc Ñaøi vaø Vieät seõ coøn baøn ñeán tö töôûng cuûa Vuõ Kim Chính trong nhöõng buoåi hoäi thaûo nhö laø nhaø trieát hoïc saâu saéc.

Rieâng toâi, cha Chính thaân yeâu luoân ôû beân caïnh nhö ngöôøi baïn, ñoàng ñaïo, ñoàng chí, ñoàng hoïc, nhaø tö vaán, ngöôøi coå ñoäng vaø ngöôøi luoân caàu nguyeän cho toâi.

Anh em Simon Hoøa chuùng toâi haõnh dieän veà ngöôøi anh suaát saéc.

Ngöôøi Vieät chuùng toâi taïi Ñaøi Loan coù theå ngaång ñaàu leân vì coù cha giaùo sö noåi tieáng hoï Vuõ.

Vaø töông lai Vieät trieát, Vieät thaàn coù trieån voïng vì coù trieát gia, thaàn hoïc gia nhö cha Vuõ Kim Chính ñoàng haønh.

Nguyeän xin Thieân Chuùa laø cha nhaân töø, laø ñaáng Phaùn xeùt coâng baèng,

Nguôøi seõ naâng cao nhöõng keû khieâm nhöôøng (exultavit humiles), yeâu Chuùa, yeâu Giaùo hoäi, yeâu queâ höông nhö linh muïc trieát gia, thaàn hoïc gia Vuõ Kim Chính.

Requiescas in Domino, amice mee!

Taân Truùc, Ñaøi Loan, 17.10.2023

Traàn Vaên Ñoaøn

Emeritus, National Taiwan University &

Member, Academia Catholica

- - - - - -

[1] Gioáng nhö Myõ, hoïc haøm Ñaøi Loan goàm: Giaûng vieân (Instructor), Giaûng sö (Lector), Giaùo sö Trôï lyù

(Assistant Professor), Phoù Giaùo sö (Associate Professor) vaø Giaùo sö (Professor, hay Full Professor).

Trong caáp baäc Giaùo sö (Full Professor) coù theå coù theâm danh: Giaùo sö Giaûng toøa (Chair Professor),

ngöôøi coù quyeàn haønh, uy tín lôùn nhaát (caû ñaïi hoïc coù raát ít Giaûng toøa), Giaùo sö Ñaëc caùch (Dístinguished

Professor), ngöôøi coù coâng cho ñaïi hoïc, hay nghieân cöùu noåi tieáng, Giaùo sö Nghieân cöùu (Research

Professor), chuyeân nghieân cöùu khoâng daäy hoïc. Nhöng nhöõng loaïi giaùo sö noåi tieáng naøy thöôøng chæ coù

trong caùc ñaïi hoïc lôùn vaø noåi tieáng.

[2] Veà phía hoïc giaû Coâng giaùo Vieät, ngoaøi Giaùo sö Vuõ Kim Chính, Giaùo sö linh muïc Phan Ñình Cho töøng ñöôïc vinh danh trong moät hoäi thaûo veà cha taïi Ñaïi hoïc Georgetown, 2019 dòp 70 tuoåi, vaø Giaùo sö Traàn Vaên Ñoaøn ñöôïc vinh danh 5 laàn (dòp 50, 60, 65, 70 vaø 75 tuoåi).

Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page